عثمان بن مظعون
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| مکمل نام | عثمان بن مظعون بن حبیب بن وہب جُمَحی |
| کنیت | ابو سائب |
| وجہ شہرت | صحابی |
| مہاجر/انصار | مہاجر |
| مدفن | بقیع (مدینہ) |
| نمایاں کارنامے | |
| جنگوں میں شرکت | جنگ بدر |
| ہجرت | حبشہ،مدینہ |
| دیگر سرگرمیاں | |
عثمان بن مظعون (متوفا ۲ق)، رسول اللہ دے رضاعی بھائی تے صحابہ وچوں نيں۔ اوہ پہلے اسلام قبول کرنے والےآں وچوں سن ۔ انہاں نے اپنے بھائی عبد اللہ تے بیٹے سائب دے ہمراہ حبشہ تے فیر مدینہ ہجرت کیتی۔جنگ بدر وچ شریک ہوئے ۔وہ اک عابد گزار شخص سن ہور رسول خدا تے حضرت علی دے مورد توجہ رہے۔امام علی نےاس دتی یاد وچ اپنے اک ییٹے دا ناں عثمان رکھیا۔ مہاجرین وچوں پہلے مہاجر نيں جو قبرستان بقیع وچ دفن ہوئے ۔پیغمبر نے انہاں دی قبر نوں پتھر رکھ دے مشخص کيتا تے آپ اس دی زیارت دے لئی آندے ۔رسول اکرم دا بیٹا ابراہیم، رقیہ تے زینب اس دے پاس مدفون نيں۔
عثمان بن مظعون محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے رضاعی بھائی نيں جلیل القدر صحابی، عبادت گزار اہلِ بدر وچوں نيں
جدوں سیدنا عثمان بن مظعون دا انتقال ہويا تاں رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے انہاں دے گال دا بوسہ لیااور رونے لگے ایتھے تک کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے مبارک آنسو سیدنا عثمان دے گال اُتے بہنے لگے تے صحابہ کرام وی رو دئيے، فیر آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ارشاد فرمایا:
- اے ابو سائب! تسيں اس دنیا توں اس طرح چلے گئے کہ تسيں نے اس دی کسی چیز نال تعلق نہ رکھیا۔آپ دی کنیت ابُوالسَّائِب اے، [۱]
آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے انہاں نوں اَلسَّلَفُ الصَّالِح دے ناں توں پکاریا، ہور ایہ اوہ پہلے صحابی سن جنہاں نوں جنت البقیع وچ دفن کيتا گیا۔[۲]
حضوراکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے عثمان بن مظعون دی قبرپرپتھرنصب فرمایا تاکہ اس پتھر دے سبب قبر دی پہچان رہے اورحضورعلیہ الصلٰوۃ والسلام دے خاندان مبارک توں وصال فرمانے والے افراد نوں اس قبرکے نیڑے دفن کيتاجائے، [۳]
اُمُّ المؤمنین حفصہ بنت ِ عمر رضی اللہ عنہما دے ماموں جان [۴] تے خولہ بنت حکیم دے خاوند(مسند امام احمد ج10ص29) ہور اصحابِ صفہ وچوں اک، تے بدری صحابی سن ۔(مرقاۃ ج4ص192) 13مرداں دے بعد اسلام قبول کرنے دی سعادت پائی۔(سیر اعلام النبلاء ج3 ص 99) سرورِ دو عالم صَلَّی اللہ علیہ واٰلہٖ وسلَّم نے آپ دا ناں اَلسَّلَفُ الصَّالِح(یعنی نیک بزرگ) رکھیا۔(معرفۃ الصحابۃ ج3 ص 364 )اپنے پیارے پیارے صحابہ کرام عَلَیْہِمُ الرِّضْوَان دے بارے وچ حضور نبی کریم صَلَّی اللہ علیہ واٰلہٖ وسلَّم نے ارشاد فرمایا:’’میرے صحابہ وچوں جو کسی سَر زَمین وچ فوت ہوئے گا تاں قیامت دے دن اُنہاں لوکاں دے لئی قائد تے نور بنا کے اٹھایا جائے گا۔‘‘(ترمذی ج 5 ص 464 حدیث 3891 ) شرحِ حدیث: یعنی جس سَرزَمین وچ میرے کسی صحابی دی وفات تے دَفن ہون گے قیامت دے دن اس سَرزَمین دے سارے مسلمان انہاں صحابی دے جلو (یعنی نال) وچ محشر دی طرف چلياں گے تے ایہ صحابی انہاں سب دے لئی روشن شمع ہون گے، انہاں دی روشنی وچ سارے لوک قبراں توں محشر تک تے محشر توں جنت تک پُلْ صراط تے غیرہ توں ہُندے ہوئے پہنچیاں گے۔ [۵]
| عثمان بن مظعون | |
|---|---|
| مقام پیدائش | |
| وفات | سنہ 624 |
| مدفن | جنت البقیع |
| زوجہ | خولہ بنت حکیم |
| اولاد | سائب بن عثمان بن مظعون |
| عسکری خدمات | |
| لڑائیاں تے جنگاں | بدر دی لڑائی |
| دستخط | |
 |
|
ترمیم  | |
نسب
سودھوان دے باپ دا ناں مظعون بن حبیب بن وہب جُمَحی تے ماں دا ناں سخیلہ بنت عنبس بن اہبان بن حذافہ بن جمح سی۔[۶]اس دتی کنیت ابو سائب سی۔
بیوی دا ناں ام حکیم، خولۃ بنت حکیم انصاری تھا.[۷] خولہ نے حضرت خدیجہ دی وفات دے بعد رسول خدا(ص) نوں عائشہ تے سوده نال شادی کيتی تجویز دتی ۔[۸] اس نے بعد وچ اپنے آپکو رسول اللہ نوں بخش دتا [۹] عبدالرحمان[۱۰] تے سائب[۱۱]اس دتی اولاد نيں ۔
اسکی بہن زینب زوجۂ عمر بن خطاب سی۔ اس لحاظ توں ،عبدالله بن عمر، حفصہ، تے عبدالرحمان بن عمراس دتی بہن دی اولادتیاں نيں[۱۲]
اسلام
سودھوعثمان بن مظعون نے جاہلیت وچ شراب اپنے اُتے حرامکيتی سی ۔[۱۳] اس نے ابوعبیده تے ارقم بن ابی ارقم دے ہمراہ پیامبر(ص) دے پاس اسلام قبول کيتا ۔[۱۴] ابن اسحاق اسکے اسلام لیانے نوں تیرہ افراد دے بعد سمجھدا اے ۔[۱۵]
ہجرت
سودھوعثمان حبشہ تے مدینہ دے مہاجرین وچوں اے ۔مدینے ہجرت دے بعد پیامبر(ص) نے اسکے تے ابن تیہان دے درمیان عقد اخوت بنھیا۔ [۱۶] ايسے طرح پیامبر نے اسکے تے شہدائے احد وچوں عباس بن عباده دے درمیان عقد اخوت پڑھیا ۔[۱۷]
اہل سنت عثمان بن مظعون نوں حمزه بن عبدالمطلب، جعفر بن ابی طالب، علی(ع) جداں پیامبر(ص) دے بارہ حواریاں وچوں قرار دیندے نيں ۔[۱۸]
عثمان نے اپنے بیٹے سائب[۱۹] تے بھائی عبدالله[۲۰] دے ہمراہ حبشہ تے مدینہ ہجرت دی ہور جنگ بدر وچ شریک رہیا ،[۲۱] سائب تیس سال دی زندگی گزار دے جنگ یمامہ شہید ہويا ۔[۲۲] عثمان نے ہجرت حبشہ دے متعلق اشعار کہے نيں ۔[۲۳] حبشہ توں واپسی دے موقع اُتے ولید بن مغیره دی پناہ وچ مکہ آیا لیکن جدوں دیکھیا کہ دوسرے مسلمان سخت زندگی گزار رہے نيں تاں اپنے پناہ دینے والے توں تقاضا کيتا کہ اوہ اپنی پناہ تے امان اٹھا لے توں کہ دوسرے مسلماناں دی طرح اسنوں وی شکنجہ دتا جائے۔ اوہ شکنجہ ہونے دے بعد اظہار خوشی کردا سی۔ [۲۴][۲۵]
مقام تے منزلت
سودھوعثمان بن مظعون بزرگ صحابہ وچوں عابد شخص سن ۔دن نوں روزہ رکھدے تے رات عبادت الہی وچ مشغول رہندے ۔[۲۶] پیامبر اکرم(ص) نے عثمان بن مظعون دی قبر دے کنارے اپنے فرزند ابراہیم، زینب تے رقیہ دے دفن دے بعد فرمایا : ایہ سلف صالح عثمان بن مظعون دے نال ملحق ہوئے گئے نيں ۔ [۲۷][۲۸][۲۹]
عثمان امیرالمؤمنین(ع) دے نزدیک خاص اہمیت رکھدے سن حضرت علی اسنوں اپنا بھائی کہندے سن، حضرت علی نے ايسے وجہ توں اپنے اک بیٹے دا ناں عثمان رکھیا ۔ ؛[۳۰] جس دا ناں زیارت ناحیہ مقدسہ وچ ایويں آیا اے :
- «اَلسَّلَامُ عَلَی عُثْمَانَ بْنِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ سَمِیِّ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ».[۳۱]
- (عثمان بن مظعون دے ہمنام عثمان بن علی امیر المؤمنین اُتے سلام ہوئے ۔)
وفات
سودھوعثمان بن مظعون پہلے مہاجر نيں جو ہجرت دے دوسرے سال ( رسول اللہ دے مدینے وچ ۲۲ ماه گزارنے دے بعد) مدینہ وچ فوت ہوئے کے بقیع وچ مدفون ہوئے [۳۲] ابن عبدالبر دے مطابق کچھ لوکاس دتی وفات رسول دے مدینے وچ ۳۰ ماه گزارنے تے جنگ بدر دے بعد کہندے نيں ۔[۳۳]
مہاجرین تے انصار دے درمیان بقیع وچ سب توں پہلے دفن ہونے والے شخص دے متعلق اختلاف نظر پایا جاندا اے ۔ انصار بقیع وچ پہلا مدفون اسعد بن زراره نوں کہندے نيں کہ جس نے دو بیعتاں دی سن اوراس دتی وفات غزوہ بدر توں پہلے سمجھدے نيں[۳۴] جدوں کہ مہاجرین عثمان بن مظعون نوں بقیع وچ پہلا مدفون سمجھدے نيں ۔ [۳۵]
پیامبر اکرم نے انہاں دتی وفات دے بعد انہاں دتی پیشانی دا بوسہ لے کے فرمایا:ساڈے اسلاف وچوں عثمان بن مظعون کيتا خوب اس دنیا توں رخصت ہونے والا اے ؟ [۳۶]
مزار
سودھوعثمان بن مظعون بقیع درمیانی حصے وچ دفن ہوئے۔ ابن اثیر نے کہیا: پیامبر نے اسکے مقام دفن دی جگہ پتھر رکھ دے اسنوں مشخص کيتا تے آپاس دتی زیارت کردے سن ۔ [۳۷] مدت تک ایہ پتھر اس دی قبر اُتے رہیا یہانتک کہ حکومت معاویہ دے دستور اُتے اسنوں اٹھا[۳۸] کر اسنوں عثمان بن عفان دی قبر اُتے رکھ دتا گیا۔[۳۹]
ہور بزرگ افراد وی عثمان بن مظعون دی قبر دے پاس مدفون نيں ۔متاخر منابع وچ انہاں دی قبر اُتے گنبد تے ضریح دی موجودگی دی خبر مذکور اے لیکن اس بنا دی تعمیر دا زمانہ تے اسکے بانی دا کوئی اشارہ موجود نئيں اے ۔بعض محققاں اس ضریح دی دوسرے ائمہ تے رسول اکرم دے چچا عباس بن عبد المطلب کيتی قبراں اُتے موجود ضریحاں توں مشابہت دی وجہ توں مجدالملک براوستانی (متوفا ۴۹۲/۴۹۳ق.) دی طرف بنائے جانے دی نسبت دیندے نيں جو ایران دے بادشاہ سلطان برکیارق سلجوقی (حکومت: ۴۸٦-۴۹۸ق.)کا وزیر سی ۔[۴۰]
ابن جبیر نے اس ضریح دی توصیف وچ کہیا :یہ لکڑی دی بنی ہوئی سی جس اُتے عمدہ نقش ونگار کڑھے ہوئے سن ہور اس اُتے میخاں دا نہایت خوبصورت کم کيتا گیا سی جو دیکھنے وچ نہایت زیبا سی ۔ایہ ضریح جالی نما سی جس دا دروازہ قبلہ دی سمت کھلدا سی ۔[۴۱] مطری نے وی مرقد ابراہیم دے ذکر کے نال اس جالی دار ضریح دا ذکر کيتا کہ جس دا دروازہ قبلہ دی سمت کھلدا سی ۔ [۴۲]
اس مزار اُتے بنایا گیا گنبد سفید رنگ دا سی [۴۳] تاریخی روایات دے مطابق اس دی تریخ تعمیر رفعت پاشا دے ۱۳۲۵ق[۴۴] دی طرف لوٹتی اے تے ایہ گنبد آل سعود دی بقیع نوں پہلی مرتبہ مسمار کرنے دے موقع اُتے موجود سی ۔بقیع دی ایہ پہلی مسماریت آل سعود دے ہتھوں ۱۲۲۰ ہجری وچ ہوئی سی۔[۴۵]
حوالے
سودھو- ↑ سیراعلام النبلاء ج3ص99
- ↑ کنزالعمال، کتاب الفضائل، الحدیث:33604،ج11،ص337
- ↑ سنن ابی داؤد،کتاب الجنائز ،باب فی جمع الموندی فی قبروالقبریعلم
- ↑ طبقاتِ ابن سعد ج8ص65
- ↑ مراٰۃ المنا جیح ج 8 ص 344
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۳؛ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹۴
- ↑ اسدالغابہ، ج٦، ص۹۳، ج٦، ص۳۲۲
- ↑ طبری، ج۳، ص۱٦۲
- ↑ اسد الغابہ، ج٦، ص۹۴
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۳٦۹
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹۴؛ الاصابه، ج۳، ص۲۱
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۳٧۳؛ ج٦، ص۱۳۴
- ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۸۱۹؛ ابن ہشام،السیرۃ النبویہ ج۱، ص۲۵۳
- ↑ ابن ہشام، السیره النبویہ، ج۱، ص۲۵۲ـ۲۵۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹۳؛ الاصابہ، ج۳، ص۴٧۵
- ↑ سیره ابن ہشام، ج۱، ص۲۵۳؛ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹۴؛ الاصابہ، ج۴، ص۳۸۱
- ↑ ابن حبیب، ص٧۴؛ بلاذری، انساب، ج۱، ص۲٧۱؛ ذہبی، ج۱، ص۱۹۰
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص٦۰
- ↑ الاستیعاب، ج۲، ص۵۱۳؛ بغدادی، المنمق، ص۴۲۳؛ بسوی، المعرفۃ تے التریخ، ج۲، ص۵۳۵ تے ۵۳٦
- ↑ اسد الغابہ، ج۲، ص۱٦٦، ج۳، ص۴۹۴
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۲۹۰
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۳
- ↑ اسد الغابہ، ج۲، ص۱٦٦
- ↑ سیره ابن ہشام، ج۱، ص۳۳۳
- ↑ دلائل النبوة/ترجمہ،ج۲، ص:۴۹
- ↑ سیره ابن ہشام، ج۱، ص۳۳۳
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹۵
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۴
- ↑ کافی، ج۳، ص۲۴۱
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹٦؛ الاصابہ، ج۴، ص۳۸۲
- ↑ اصفہانی، أبو الفرج، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۲۳
- ↑ اقبال، ص۵٧۴؛ بحارالانوار، ج۹۸، ص۲٦۹، ج۴۵، ص٦۵
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۳؛ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹۵؛ الاصابہ، ج۴، ص۳۸۲
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۳
- ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۸۱
- ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۸۱؛ الاصابہ، ج۱، ص۲۰۹
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۵۳؛ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹٦
- ↑ اسد الغابہ، ج۳، ص۴۹٦؛ نہروانی، ج۱، ص۱۰۲؛ ابن ماجہ، ج۱، ص۴۹۸
- ↑ نہروانی، ج۱، ص۱۰۲؛ سمہودی، ج۳، ص۸۴؛ ابن نجار، ص۱٦۸
- ↑ سمہودی، ج۳، ص۸۴
- ↑ .محسن امین،اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۹۹؛ نجمی، ص۱۹۳
- ↑ ابن جبیر، ص۱٧۴
- ↑ مطری، ص۱۱۹-۱۲۰
- ↑ ابن جبیر، ص۱٧۳-۱٧۴؛ ابن بطوطہ، ص۱۱۹
- ↑ رفعت پاشا، ج۱، ص۴۲٦
- ↑ عثمان بن عبداللہ بن بشر، ص۱۰۴؛الماجری، ص۸۴
منابع
سودھو- ذہبی، محمدبن احمد، سیر اعلام النبلا، شعیب ارنؤوط تے حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸٦م.
- بلاذری، احمد، الانساب الاشراف، ج۱، محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م، ج۲، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹٧۴م.
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسدالغابہ فی معرفۃ الصحابہ، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله بن محمد، الاستیعاب فی معرفۃ الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳٦۱ق/۱۹۴۲م.
- سمہودی، وفاء الوفاء، محمد عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ۲۰۰٦م.
- مطری، محمد، التعریف بما آنست الہجره، به کوشش الرحیلی، ریاض، دارالملک عبدالعزیز، ۱۴۲٦ق.
- بغدادی، محمد بن حبیب، المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود تے علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مؤسسہ الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- ابن طاووس، سید علی بن موسی، إقبال الأعمال، دارالکتب الإسلامیہ تہران، ۱۳٦٧ق.
- السیرة النبویہ، عبد الملک بن ہشام الحمیری المعافری، تحقیق مصطفیٰ السقا تے ابراهیم الأبیاری تے عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفہ، بیتا.
- طبری، محمد بن جریر، تریخ الأمم تے الملوک، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸٧ق/۱۹٦٧م.
- بیہقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ترجمہ: محمود مہدوی دامغانی، تہران، انتشارات علمی تے فرہنگی، ۱۳٦۱ش.