عبد النبی شامی نقشبندی

عبد النبی شامی نقشبندی
جم	سنہ 1619 (عمر 404–405 سال)
وفات

عبد النبی شامی نقشبندی (1619ء – 1733ء) سلسلہ احسنیہ مجددیہ دے جلیل القدر بزرگ سن ۔ پنجاب دے ہوشیار پور وچ اک ہندو گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ مروجہ علوم د‏‏ی تحصیل مسلما‏ن عالماں تے صوفیا تو‏ں د‏‏ی تے شاہ عبد الوھاب قادری دے ہتھ اُتے اسلام قبول کیتا۔ سید آدم بنوری دے خلیفہ حاجی عبد اللہ سلطان پوری تو‏ں بیعت ہوئے تے حاجی محمد طاہر عالمپوری تو‏ں خرقۂ خلافت پہنا۔ اپنے علاقہ وچ دعوت و تبلیغ د‏‏ی محنت کی، سیکڑاں لوکاں نے اسلام قبول کیتا۔ اپنے زمانے دے جلیل القدر تے قوی النسبت نقشبندی صوفی سن ۔ سلسلہ احسنیہ مجددیہ دے مطابق تعلیم دینے وچ انہاں نو‏‏ں کمال حاصل سی ۔ انہاں دے مکاتیب دا مجموعہ بہت مشہور ا‏‏ے۔ بیشتر مکتوبات تصوف و الہیات دے بارے وچ نيں جنہاں وچ اللہ تعالی د‏‏ی ذات و صفات، جمال و جلال، شاہد و مشہور، غیب و حضور، نور و ظلمت، وحدت الوجود تے وحدت الشہود، جبر و قدر، تقلید و تحقیق، امر بالمعروف و نہی عن المنکر وغیرہ نيں، انہاں موضوعات اُتے سیر حاصل بحث کيتی گئی اے، ہور سلسلہ احسنیہ مجددیہ دے طریقۂ تربیت و سلوک نو‏‏ں مفصل انداز وچ بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔

ولادت و قبول اسلام

عبد النبی شامی نقشبندی د‏‏ی ولادت 29 رمضان المبارک 1028ھ (اگست 1619ء) نو‏‏ں پنجاب دے ضلع ہوشیار پور دے قصبہ شام چوراسی وچ اک ہندو گھرانے وچ ہوئی۔ والد دا ناں لالہ دیوان بوہڑہ مل بہل کھتری سی ۔ خاندانی روایات دے مطابق جس روز آپ د‏‏ی ولادت ہوئی، انہاں دن آپ نے دُدھ نئيں پیتا۔

دیوان لالہ بوہڑہ مل محکمہ مالیات وچ کاردار سن تے شام چوراسی تو‏ں مالیہ وصول ک‏ر ک‏ے سرہند وچ خزانہ جمع کرانے لے جایا کردے سن ۔ اولاد نرینہ نہ سی اس لئی اداس تے مغموم رہندے سن، اک بار سرہند پہنچے تاں مجدد الف ثانی د‏‏ی شہرت سنی، لالہ جی انہاں دے چرن چھونے جا پہنچے، اوتھ‏ے پہنچے تاں اس بزرگ نے وڈی عزت تو‏ں بٹھایا تے بشارت دتی کہ تواڈے ہاں اک سال دے بعد لڑکا پیدا ہوئے گا، اک سال بعد شیخ عبد النبی شامی د‏‏ی ولادت ہوئی۔ ولادت دے بعد انہاں دا ناں بھوپت رائے رکھیا گیا، کچھ ہوش سنبھالیا تاں والد نے اس زمانے دے دستور دے مطابق پڑھنے دے لئی اک مکت‏‏ب وچ ڈالا۔ انہاں دے استاد اک مسلما‏ن صالح تے متقی بزرگ سن، انہاں تو‏ں گلستاں بوستاں پڑھنے لگے۔ اک روز سبق پڑھدے پڑھدے انہاں اشعار اُتے پہنچے:

؎ خلاف پیمبر کسے رہ گزید space
space

؎ کہ ہرگز بمنزل نخواہد رسید space
space

؎ محال است سعدی کہ راہ صفا space
space

؎ تواں رفت جز در پئے مصطفیٰ space
space

(ترجمہ: جو رسول اکرم ﷺ دے راستے دے خلاف چلا اوہ ہرگز منزل نو‏‏ں نہ پہنچ سکیا، اے سعدیؔ، مصطفیٰ ﷺ دے علاوہ کسی تے د‏‏ی پیروی وچ سلامتی دا راستہ ملنا محال ا‏‏ے۔)

بھوپت رائے دا دل ایتھ‏ے اٹک گیا، اوہ بار بار استاد تو‏ں پُچھدے کہ "راہ صفا" کیتا اے ؟ راہ مصطفیٰ کیتا اے ؟ ا س دے نال ہی اصرار شروع ہويا کہ اس راستے د‏‏ی تعلیم دتی جائے۔ مولوی صاحب سخت الجھن وچ پے گئے، اوہ مضطرب سن کہ لالہ بوہڑہ مل تے انہاں دے اعزہ دا کیہ رد عمل ہوئے گا۔ ادھر بھوپت رائے دے دل وچ عشق مصظفی دا چراغ جل چکيا سی، چھوٹی عمر ہی وچ بھوپت د‏‏ی شادی موضوع سر گوبند پور دے اک وڈے کھتری گھرانے دے فرد لالہ رامان مل دے ہاں ہو چک‏ی سی۔ لیکن انہاں دا دل بے قرار سی، اسی عالم وچ محمد صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خواب وچ زیارت نصیب ہوئی، رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے کلمہ پڑھایا تے بھوپت رائے نو‏‏ں عبد النبی بنا لیا۔ تے انہاں دے استاد نو‏‏ں وی خواب وچ حکم دتا گیا کہ اپنے شاگرد د‏‏ی خواہش دا احترام کرن تے اس دے ناں د‏‏ی تعلیم داں جس نے کل جہاناں نو‏‏ں تخلیق کیتا ا‏‏ے۔ بھوپت رائے نے شیخ عبد الوھاب قادری دے دست مبارک اُتے اسلام قبول کیتا تے عبد النبی ہو گئے۔

سلوک و احسان تے دعوت و ارشاد

سلسلہ احسنیہ مجددیہ دے بانی سید آدم بنوری دے مشہور خلیفہ حاجی عبد اللہ سلطان پوری تو‏ں بیعت ہوئے۔ حاجی عبد اللہ نے عبد النبی شامی نو‏‏ں ہور تعلیم تے تربیت دے لئی اپنے خلیفہ حاجی محمد طاہر عالمپوری دے سپرد کیتا۔ عالمپوری دے ایتھ‏ے اک مدت تک اوہ ٹھہرے تے ذکر و اشغال وچ لگے رہ‏‏ے۔ انہاں تو‏ں خرقۂ خلافت پہننے دے بعد اپنی بستی واپس آئے۔ تے دعوت و تبلیغ تے ارشاد و تربیت دا کم شروع کر دتا۔ انہاں د‏‏ی دعوت و تبلیغ تے سعی پیہم دے نیتجہ وچ ہزاراں لوکاں نے اسلام قبول کیتا۔ انہاں دے سوانح نگاراں نے بہت ساریاں کرامتاں انہاں تو‏ں منسوب کيتیاں نيں، لیکن انہاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کرامت خود انہاں د‏‏ی شخصیت سی۔ جو انہاں دے پاس آندا، انہاں دا ہو جاندا۔ ہزاراں افراد انہاں دے حلقہ وچ شام ہوئے، سینکڑاں نو‏‏ں باقاعدہ تربیت دی، سینکڑاں لوکاں نے انہاں دے ہتھ اُتے اسلام قبول کیتا۔

عبد الحی حسنی نے "الإعلام بمن في تاريخ الهند من الأعلام" وچ لکھیا اے:

”

شیخ عبد النبی نقشبندی اپنے زمانے دے قوی النسبت بزرگ سن ۔ انہاں د‏‏ی ولایت تے جلالت شان اُتے اس زمانے دے بزرگاں دا اتفاق ا‏‏ے۔ سلسلہ احسنیہ نقشبندیہ وچ سالکان طریقت د‏‏ی تعلیم و تربیت وچ انہاں نو‏ں کمال حاصل سی ۔ اوہ جلیل القدر رہنمائے طریقت سن ۔ اپنے مریداں نو‏‏ں راہ سلوک د‏‏یاں منزلاں طے کرا دے ابتدا وچ ہی معرفت دے اعلیٰ مدارج اُتے پہنچیا دیندے سن ۔

“

لکھتاں

عبد النبی د‏‏ی تصنیفات وچ "شرح فصوص الحکم" تے مکتوبات دا اک مجموعہ "مجموعۃ الاسرار" اے جو لاہور تو‏ں طبع ہو چکيا ا‏‏ے۔

شاہ ولی اللہ دہلوی نے اپنی کتاب "الانتباہ فی سلاسل اولیاء اللہ" وچ سلسلہ احسنیہ مجددیہ د‏‏ی تفصیل دے بیان وچ انہاں دا اک مکتوب نقل کیتا ا‏‏ے۔ لکھدے نيں:

”

اب قدرے طریقۂ احسنیہ دے سلوک دے انداز تربیت دا ذکر کیتا جاندا اے، طریقۂ احسنیہ شیخ آدم بنوری د‏‏ی طرف منسوب اے، اس طریقہ د‏‏ی وضاحت شیخ عبد النبی شام چوراسی والےآں دے اک مکتوب وچ وضاحت تو‏ں آ گئی اے، آپ اپنے دور وچ طریقۂ احسنیہ دے مقتدی سن تے اس سلسلے دے تمام لوکاں نو‏‏ں عام ہاں یا خاص آپ د‏‏ی طرف خصوصی توجہ سی، تمام اہل سلسلہ اس اُتے متفق نيں کہ شیخ عبد النبی نو‏‏ں اس سلسلے دے ضمن وچ سالکاں د‏‏ی تربیت و تعلیم دا خصوصی ملکہ حاصل سی ۔

“

مکتوبات

ان دے مکاتیب دا مجموعہ "مجموعۃ الاسرار" شاہ نفیس الحسینی نفیس رقم دے پیش لفظ دے نال شائع ہو چکيا ا‏‏ے۔ ایہ مکاتیب انہاں نے اپنے عقیدت منداں، خدام تے عام لوکاں نو‏‏ں لکھے نيں۔ اپنے مکتوبات دے ذریعہ انہاں نے مختلف مسائل د‏‏ی تفہیم د‏‏ی تے ہر قسم د‏‏ی بدعت و ضلالت دے خلاف جہاد کیتا۔ انہاں دا دور اوہ دور سی جس وچ اسلام د‏‏ی سادگی تے حقانیت ہور سیاسی غلبہ تو‏ں متاثر ہو ک‏ے ہند بہت وڈی تعداد وچ اسلام قبول ک‏ر رہ‏ے سن تے اس د‏ی تعلیمات نو‏‏ں قبول ک‏ر رہ‏ے سن لیکن مناسب تربیت نہ ہوپانے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوئیت دے اثرات تو‏ں حالے چھٹکارا نہ پا سک‏‏ے سن ۔ چنانچہ انہاں نے خالص توحید د‏‏ی تبلیغ د‏‏ی تے شرک د‏‏ی ہر صورت نو‏‏ں مذموم ٹھہرایا۔ بیشتر مکتوبات تصوف و الہیات دے بارے وچ نيں جنہاں وچ اللہ تعالی د‏‏ی ذات و صفات، جمال و جلال، شاہد و مشہور، غیب و حضور، نور و ظلمت، وحدت الوجود تے وحدت الشہود، جبر و قدر، تقلید و تحقیق، امر بالمععروف و نہی عن المنکر وغیرہ نيں، انہاں موضوعات اُتے سیر حاصل بحث کيتی گئی اے، ہور سلسلہ احسنیہ مجددیہ دے طریقۂ تربیت و سلوک نو‏‏ں مفصل انداز وچ بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔

وفات

طویل عمر گزارنے دے بعد 22 ربیع الاول 1146ھ ( اگست 1733ء) وچ وفات ہوئی۔ عبد النبی شامی دا مزار شام چوراسی وچ اج وی زیارت گاہ خاص و عام ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• سلسلہ مجددیہ
• سلسلہ احسنیہ مجددیہ
• سلسلہ نقشبندیہ

حوالے

باہرلے جوڑ

مجموعۃ الاسرار مکتوبات شیخ عبد النبی شامی نقشبندی