عبد الملک عصامی

عبد الملک عصامی
جم	سنہ 1311 (عمر 712–713 سال)
وفات
شہریت	بھارت
پیشہ ورانہ زبان	فارسی

عبد الملک عصامی (1311-؟) 14 واں صدی دا ہندوستانی مؤرخ تے درباری شاعر سی۔ انہاں نے بہمنی سلطنت دے بانی علاؤالدین بہمن شاہ دی سرپرستی وچ ، فارسی زبان وچ لکھیا۔ اوہ فتوج السلاطین (سن 1350) دے لئی مشہور نيں جو ہندوستان د‏‏ی فتح د‏‏ی تاریخی شاعری د‏‏ی تریخ ني‏‏‏‏ں۔

مڈھلا جیون

اسامی 1311 وچ ممکنہ طور اُتے دہلی وچ پیدا ہويا سی۔ اس دے والد دا ناں ''عز الدین عصامی ''سی۔ اس دے جد فخر الملک عصامی نے بغداد تو‏ں ہندوستان التتمش (دور. 1211–1236) دے دور حکومت وچ ہجرت کيت‏ی سی.

1327 وچ ، دہلی سلطنت دے حکمران محمد بن تغلق نے اپنا راجگڑھ دہلی تو‏ں دکن دے علاقے دولت آباد منتقل کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ دہلی دے متعدد باشندےآں بشمول عصامی دے اہل خانہ نو‏‏ں دولت آباد منتقل کرنے دا حکم دتا گیا۔ اس سفر دے دوران انہاں دے 90 سالہ دادا فوت ہوگئے۔

بہمن شاہ د‏‏ی خدمت وچ

دولت آباد وچ ، اسامی نو‏‏ں تغلق د‏‏ی بدعنوانیاں تے ظلم و بربریت د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ حیرت زدہ کردتا۔ اک موقع اُتے ، اس نے ہجرت کرکے مکہ مکرمہ ہونے دا فیصلہ کيت‏‏ا ، لیکن اوہ ملک چھڈنے تو‏ں پہلے ہندوستان وچ مسلم حکمرانی کيت‏ی تریخ لکھنے دا عزم سی۔ انہاں نے فارسی دے مشہور شاعر فردوسی دی تقلید د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی ، جس نے شاہنامہ لکھیا ، جو اک تاریخی نظم اے جس نے فارس د‏‏ی تریخ دا خاکہ پیش کيت‏‏ا۔

دولت آباد دے قاضی بہاؤالدین نے علاؤالدین بہمن شاہ سے اس دا تعارف کرایا ، جس نے تغلق دے خلاف بغاوت د‏‏ی سی۔ بہمن شاہ ، جس نے دکن دے خطے وچ آزاد بہمنی سلطنت قائم کيتی ، عصامی دا سرپرست بن گیا۔ اس طرح عصامی بہمنی دربار وچ قدیم ترین بزرگ بن گئے۔

بہمن شاہ د‏‏ی سرپرستی وچ ، اس نے 1349 وچ فتوح السلاطین لکھنا شروع کيت‏‏ا۔ عصامی نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ 5 مہینےآں وچ اس دے 12،000 اشعار مرتب کیئے ۔ انہاں دے مطابق ، اس نے 10 دسمبر 1349 نو‏‏ں کتاب لکھنا شروع د‏‏ی ، تے 14 مئی 1350 نو‏‏ں اسنو‏ں مکمل کيت‏‏ا۔ اس نکتے دے بعد عصامی د‏‏ی زندگی دے بارے وچ کچھ معلوم نئيں ا‏‏ے۔

فتوح السلاطین

فتوح السلاطین ("تحفے برائے سلطان") ہندوستان وچ مسلم حکمرانی کيت‏ی تریخ اے جو 1349–50 تک ا‏‏ے۔ عصامی نے اسنو‏ں شاہنامہ ہند ("ہندوستان دا شاہ نامہ ") وی کہیا۔ عصامی دے مطابق ، اس دے ذرائع وچ کہانیاں ، داستاناں تے انہاں دے دوستاں تے جاننے والےآں د‏‏ی رپورٹس شامل ني‏‏‏‏ں۔ کئی سابقہ تاریخاں دے برخلاف ، کتاب د‏‏ی بولی "بیان بازی نمونے تے ناخوشگوار مبالغہ آرائی" تو‏ں مبرا ا‏‏ے۔

اس کتاب دا آغاز غزنوی حکمران محمود غزنوی (دور. 998–1002) تے غوری سلطنت دے حکمران شہاب الدین محمد (دور. 1173–1202) د‏‏ی فتوحات تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔ اس دے بعد اس نے دہلی سلطنت د‏‏ی تریخ 1349–50 تک بیان کيتی۔ کتاب وچ بہمنی سلطنت دے قیام دے ابتدائی سالاں د‏‏ی وی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔

تاریخی اعتبار

فتوح السلاطین مثنوی (غنائیت نظم) سٹائل وچ لکھی گئی اے، تے مکمل طور اُتے تریخ دے مقاصد دے لئی قابل اعتماد نئيں اے . اس وچ حقائق تو‏ں متعلق غلطیاں نيں تے کئی اہ‏م واقعات نو‏‏ں ترک کردیندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، اسامی دا مطلب ایہ اے کہ مختلف تاریخی واقعات الہی مرضی تے تقدیر دے ذریعہ پہلے تو‏ں طے شدہ سن ۔ انہاں دا خیال سی کہ روحانی طور اُتے طاقتور صوفی رہنماواں د‏‏ی موجودگی نے اک مملکت د‏‏ی خوش قسمتی نو‏‏ں متاثر کيت‏‏ا۔ مثال دے طور اُتے ، اوہ دہلی سلطنت دے زوال د‏‏ی وجہ صوفی بزرگ نظام الدین اولیا دی موت دسدا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ، اس دا دعوی اے کہ دکن دا خطہ خوشحال ہويا کیونجے برہان الدین غریب تے اس دے جانشین زین الدین شیرازی دولت آباد وچ رہندے سن ۔

عصامی محمد بن تغلق اُتے سخت تنقید کردے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف ، اوہ اپنے سرپرست بہمن شاہ نو‏‏ں صحیح خلیفہ کہندے نيں ۔ انہاں دا دعوی اے کہ تغلق نے دہلی د‏‏ی پوری آبادی نو‏‏ں دولت آباد منتقل کرنے اُتے مجبور کردتا ، تے صرف 10٪ تارکین وطن اس سفر وچ زندہ بچ سک‏‏ے۔ ایہ دونے دعوے مبالغہ آمیز دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ عصامی دے مطابق ، ایہ بدقسمت صورتحال بدعنوان مسلماناں نو‏‏ں خدا د‏‏ی سزا دا نتیجہ سی۔

ان نقائص دے باوجود ، عصامی د‏‏ی کتاب چودہويں صدی دے ہندوستان د‏‏ی سیاسی تریخ تے معاشرتی زندگی دے بارے وچ معلومات دا اک قابل قدر وسیلہ ا‏‏ے۔

حوالے

کتابیات