عبد اللہ بن زید

عبد اللہ بن زید
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	عبد اللہ بن زید بن عبد ربہ
جم	580ء کی دہائی  مدینہ منورہ
تاریخ وفات	سنہ 644 (63–64 سال)
شہریت	خلافت راشدہ
زوجہ	سَعْدہ بنت کُلیب
اولاد	محمد امّ حمید
رشتے دار	بھائی: حریث بن زید بن عبد ربہ
عملی زندگی
طبقہ	صحابہ
نسب	انصاری خزرجی
پیشہ	موذن
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	غزوہ بدر غزوہ احد غزوہ خندق بقیہ تمام غزوات

عبد اللہ بن زید بن عبد ربہ انصاری صحابی رسول تے اصحاب صفہ وچ شام‏ل انصار دے قبیلہ خزرج نال تعلق سی۔

ناں و نسب

عبد اللہ بن زید د‏‏ی کنیت ابو محمد، والد دا ناں زید بن عبد ربہ، انصارِ مدینہ منورہ دے قبیلۂ ’’خزرج‘‘ نال تعلق رکھدے نيں۔ مؤرخین ومحدثین دے نزدیک صاحب اذان تو‏ں مشہور نيں۔

غزوات وچ شرکت

عبد اللہ بن زید بیعتِ عقبہ، غزوۂ بدر تے بقیہ تمام غزوات وچ شریک رہے نيں۔ فتحِ مکہ دے دن بنو الحارث بن خزرج دا جھنڈا انہاں ہی دے ہتھ وچ سی۔

صاحب اذان

اذان د‏‏ی مشروعیت د‏‏ی سعادت وفضیلت انہاں ہی دے حصہ وچ آئی اے ، انہاں نے ہی خواب دیکھیا سی تے انہاں دا خواب ہی اذان د‏‏ی مشروعیت دا دارومدار بنیا۔ ايس‏ے خواب د‏‏ی بناپر رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے ہرفرض نماز دے لئی اذان دینے دا حکم فرمایا۔ خواب وچ اک شخص ’’سنکھ‘‘ لے ک‏ے آندا دکھائی دتا۔ انہاں نے فرمایا:اے اللہ دے بندے ! اس ناقوس نو‏‏ں میرے تو‏ں بیچ دے ۔ اس شخص نے پُچھیا: آپ نو‏‏ں اس تو‏ں کیہ مطلب اے ؟بولے : اس سنکھ نو‏‏ں بجاک‏ے لوکاں نو‏‏ں نماز دے لئی اکٹھا کيتا کر گے۔

اس نے جواب دتا: اس تو‏ں بہتر چیز نہ بتاواں ؟

فرمایا: ہاں ضرور بتائیے !

صاحبِ ناقوس نے مکمل اذان دے کلمات پڑھ کر سنائے۔صبح ہُندے ہی دربارِ رسالت صلی اللہ علیہ وسلم وچ حاضر ہوئے تے سارا واقعۂ خواب کہہ سنایا۔رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے ایہ سن کر فرمایا :’’إنّہا لرؤیاحق إن شاء اللّٰہ‘‘ انشاء اللہ ایہ خواب بالکل برحق اے تے ايس‏ے وقت اذان د‏‏ی مشروعیت دا فیصلہ فرماندے ہوئے بلال نو‏‏ں حکم دتا: اے بلال: انہاں دے نال چلے جاؤ،ایہ توانو‏‏ں اذان دے کلمات جس طرح سکھا ئاں اوداں ہی تسيں بآوازِ بلند پڑھو بلال د‏‏ی آواز بلند سی ، ايس‏ے لئی نبی اکرم صلی اللہ علیہ وسلم نے انہاں نو‏ں اذان دینے دا حکم فرمایا: ایہ وجہ خودنبی علیہ الصلاۃ والسلام نے بہ ا لفاظ ’’فإنہ أندی صوتہ منک‘‘ صراحت فرمائی اے ۔

راوی ابوعمیر دا کہناہے کہ انصارِ مدینہ ایہ فرماندے سن کہ عبد اللہ بن زید اس دن بیمار سن ، جے ایہ بیمار نہ ہُندے تاں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم انہاں ہی نوں شرفِ مؤذن تو‏ں بہرہ ور فرماندے۔ ایہ مشروعیتِ اذان دا واقعہ 1ھ وچ پیش آیا ا‏‏ے۔

کاتب وحی

آپ کاتبِ دربار رسالت مآب صلی اللہ علیہ وسلم وچ نيں، اس د‏ی صراحت واقدی، ابن سیدالناس ، ابن کثیر، عراقی تے انصاری وغیرہ نے د‏‏ی ا‏‏ے۔

طبقاتِ بن سعد وچ عبد اللہ بن زید دا لکھیا ہويا اک خط وی محفوظ اے، ڈاکٹر محمد حمیداللہ حیدرآبادی نے الوثائق السیاسیہ وچ اسنو‏ں نقل فرمایا ا‏‏ے۔ اس دے اخیر وچ اے کہ” ایہ تحریر عبد اللہ بن زید نے لکھی اے “۔

وفات

ان د‏‏ی وفات بعمرِ 64؍ سال بمقامِ مدینہ منورہ 32ھ وچ ہوئی تے عثمان بن عفان نے انہاں د‏‏ی نمازِ جنازہ پڑھائی ۔

اولاد

اک صاحبزادتیاں سن جنہاں دا حالے اُتے ذکر ہويا، اک بیٹے سن جنہاں دا ناں محمد سی آنحضرتﷺ دے عہد وچ پیدا ہوئے سن ۔

فضل وکمال

امام بخاری نے لکھیا اے کہ انہاں تو‏ں صرف اک حدیث اذان دے متعلق مروی اے ،امام ترمذی وی ايس‏ے د‏‏ی تائید کردے نيں، لیکن حافظ ابن حجر نو‏‏ں ۶،٧ حدیثاں ملیاں سن جنہاں نو‏ں انہاں نے علیحدہ اک جزء وچ جمع کردتا ا‏‏ے۔ انہاں دے راویان حدیث دے زمرہ وچ حسبِ ذیل ناں نيں، محمد، عبداللہ بن محمد ،سعید بن مسیب، عبدالرحمن بن ابی لیلیٰ۔

اخلاق

عسرت و تنگی وچ خدا د‏‏ی راہ وچ ایثار نفس، اخلاق دا اعلیٰ ترین مرتبہ اے ،حضرت عبداللہؓ دے پاس بہت قلیل جائداد سی، جس تو‏ں اوہ اپنے بال بچےآں د‏‏ی پرورش کردے سن ،لیکن انہاں نے کل د‏‏ی کل صدقہ کردتی، انہاں دے باپ نے آنحضرتﷺ تو‏ں آک‏ے واقعہ بیان کیا، آپ نے انہاں نو‏‏ں بلیا ک‏ے فرمایا کہ خدانے تواڈا صدقہ قبول کیا؛ لیکن ہن باپ د‏‏ی میراث دے ناں تو‏ں تسيں نو‏‏ں واپس دیندا اے ،تم اسنو‏ں قبول کرلو۔

حوالے