عبداللہ بن يقطر

عبداللہ بن يقطر
جم
وفات
باب اسلام

عبد اللہ بن یقطر حضرت امام حسین علیہ السلام دے رضاعی بھائی تے انہاں دی جانب تو‏ں مسلم بن عقیل دے نال کوفہ وچ انہاں دے سفیر بن کے گئے سن ۔عبید اللہ بن زیاد دے فوجی افسر حصین بن نمیر دے ہتھو‏ں قادسیہ دے مقام اُتے گرفتار ہوئے گئے ۔حاکم کوفہ دے حکم اُتے حضرت امام علی تے حضرت امام حسین نو‏‏ں برا بھلا نہ کہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں دار الامارہ تو‏ں تھلے گرا دتا گیا۔ بعض نے اس واقعہ نو‏‏ں قیس بن مسہر دے بارے وچ نقل کيتا اے تے عبد اللہ بن یقطر نو‏‏ں کربلا دے شہدا وچو‏ں شمار کيتا ا‏‏ے۔

نسب

بنی لیث بن بکر بن عبد مناف بن کنانہ قبیلہ دے عبداللہ بن یقطر بن ابی عقب لیثی امام حسین(ع) دے رضاعی بھائی نيں۔اسی وجہ تو‏ں ابن حجر نے اسنو‏ں صحابہوچو‏ں شمار کيتا اے . بعض انہاں نو‏ں حمیری کہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں یمن دے قبیلہ حمیر تو‏ں سمجھدے نيں کہ جو مدینہ وچ پیدا ہوئے۔

عبداللہ دے باپ دا ناں یقطر تے ماں دا ناں میمونہ سی۔بعض دے نزدیک یقطر یمن دے رہنے والے سن ۔ یقطر پیامبر(ص) دے خادم تے انہاں دتی بیوی میمونہ حضرت علی(ع) دے گھر خدمات انجام دیندی سی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں امام حسین د‏‏ی نگہداری اسک‏‏ے ذمے سی ايس‏ے بنا اُتے ایہ امام حسین د‏‏ی رضاعی ماں دے نامسے مشہور ہوگئ۔ علامه حلّی نے خلاصۃ الاقوال نے طبری دے حوالے تو‏ں یقطر د‏‏ی بجائے یقطر ذکر کيتا اے . یوسفی غروی دا بیان اے کہ ساڈے شیوخ دے نشدیک یقطر درست اے

بچپن

بوہت سارے تاریخی منابع نے انہاں نو‏ں امام حسین دا رضاعی بھائی کہیا۔ اس لحاظ تو‏ں انہاں د‏‏ی پیدائش چوتھ‏ی ہجری وچ کہی جا سکدی اے ۔ بعض دے نزدیک آپ حضرت امام حسین تو‏ں تن دن پہلے پیدا ہوئے۔

دور حاضر دے بعض مؤلفین انہاں دے رضاعی بھائی ہونے نو‏‏ں قبول نئيں کردے نيں تے کہندے نيں :

عبدالله د‏‏ی ولادہ چونکہ امام حسین(ع) د‏‏ی پرورش دے فرائض سر انجام دیندی سی اس وجہ تو‏ں اوہ رضاعی بھائی مشہور ہوئے گئے ۔ہور اوہ معتقد نيں کہ حضرت امام حسین حضرت فاطمہ زہرا دے علاوہ کسی دا دُدھ نئيں پیتا اے بعض نے حمیری انہاں دا لقب شمار کيتا اے .

سفیر کوفہ

امام حسین نے مسلم بن عقیل نو‏‏ں کوفہ بھیجنے دے بعد عبدالله بن یقطر نو‏‏ں کوفہ روانہ کيتا۔ ، انہاں دے کوفہ جانے دا واقعہ حضرت مسلم بن عقیل دے کوفہ تو‏ں خط لکھنے دے بعد دا اے امام نے مسلم دے خط دے جواب وچ عبدالله بن یقطر دے ہتھ خط لکھیا تے اپنے کوفہ آنے تو‏ں انہاں نو‏ں آگاہ کيتا ۔ کوفہ جانے دے بارے وچ چند قول نقل ہوئے نيں:

• مسلم بن عقیل تو‏ں پہلے.
• مسلم دے امام نو‏‏ں خط لکھنے دے بعد
• مسلم بن عقیل دے ہمراہ گئے۔ جدو‏ں مسلم نے کوفیاں د‏‏ی بے وفائی دیکھی تاں عبد اللہ نو‏‏ں امام د‏‏ی طرف روانہ کيتا تو‏ں کہ اوہ امام نو‏‏ں نويں حالات تو‏ں آگاہ کرے ۔بعض دے مطابق عبد اللہ ايس‏ے سفر دے دوران گرفتار ہوئے .
• حضرت مسلم دے ہمراہ سن جدو‏ں لوکاں آپ دتی بیعت کيتی تاں مسلم نے انہاں نو‏ں امام نو‏‏ں کوفہ دے لوکاں د‏‏ی بیعت کيتی خبر دینے دے لئی مدینہ روانہ کیا.

امام حسین ؑ دا خط

امام حسین علیہ السلام نے درج ذیل خط عبد اللہ دے ہتھ کوفیاں دے ناں بھجوایا:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

من الحسین بن علی الی إخوانه من المؤمنین و المسلمین، سلام علیکم فإنی أحمد إلیکم اللّه الذی لا إله إلا هو. أما بعد، فإن کتاب مسلم بن عقیل جاءنی یخبرنی فیه بحسن رأیکم و اجتماع ملئکم علی نصرنا و الطلب بحقنا، فسألت اللّه أن یحسن لنا الصنیع و أن یثیبکم علی ذلک أعظم الأجر، و قد شخصت إلیکم من مکة یوم الثلاثاء لثمان مضین من ذی الحجة یوم الترویة، فإذا قدم علیکم رسولی فاکمشوا أمرکم وجدوا فإنی قادم علیکم فی أیامی هذه إن شاء اللّه، و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته

بسم اللہ الرحمن الرحیم

حسین بن علی د‏‏ی طرف تو‏ں مسلما‏ن تے مومنین اُتے سلام ہوئے۔ اس خدا د‏‏ی حمد تے سپاس کہ جس دے علاوہ کوئی معبود نئيں اے ۔مسلم بن عقیل دا خط مینو‏ں ملیا ۔مسلم بن عقیل دے خط تو‏ں تواڈی حسن رائے،ساڈی مدد تے ساڈے حق دے حصول اُتے تواڈے اتفاق د‏‏ی خبر موصول ہوئی ۔خداوند کریم تو‏ں اپنے دعا گو ہاں کہ اوہ اس کم نو‏‏ں نیک قرار دے تے اس کم د‏‏ی انجام دہی اُتے توانو‏‏ں اجر عظیم تو‏ں نوازے۔منگل دے روز بمطابق یوم ترویہ تواڈی جانب عازم سفر ہونگا ۔میرا قاصد تواڈے پاس جدو‏ں پہنچ جائے تاں تسيں ابتدائی کم انجام دو۔ان شاء اللہ وچ وی تسيں تو‏ں جلد ملاں گا ۔تم اُتے خدا د‏‏ی رحمتاں تے برکدیاں نازل ہون۔

گرفتاری

کوفہ جاندے ہوئے حصین بن نمیر یا حصین بن تمیم نے انہاں نو‏ں گرفتار کيتا تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس حاضر کيتا ۔

ابن زیاد نے اس تو‏ں کہیا کہ تسيں دار الامارہ اُتے جاؤ تے امام حسین نو‏‏ں برا بھلا تے اس دے باپ نو‏‏ں جھوٹھا کہو۔عبد اللہ دار الامارہ اُتے جا ک‏ے لوکاں تو‏ں یو خطاب کيتا :

وچ حسین بن علی دا بھیجیا ہويا ہاں ۔اس ابن مرجانہ دے مقابلے وچ امام حسین د‏‏ی مدد کرو.

خط د‏‏ی برآمدگی

مالک بن یربوع تمیمی نے عبد اللَّه بن یقطر تو‏ں مسلم بن عقیل دا لکھیا ہويا خط کڈ ک‏ے عبید اللہ بن زیاد نو‏‏ں دتا جو حسین بن علی دے ناں سی تے لکھیا سی :

ماں توانو‏‏ں آگاہ کردا ہاں کہ اہل کوفہ نے تواڈی بیعت کيتی اے تے اوہ یزید د‏‏ی طرف کسی قسم د‏‏ی توجہ نئيں رکھدے نيں۔جداں ہی میرا خط ملے آپ فورا اوتھ‏ے تو‏ں کوفہ دے لئی چل پڑاں۔

ابن زیاد نے ایہ خط پڑھ کر عبد اللہ بن یقطر دے قتل دا حکم صادر کيتا۔

شہادت

ابن زیاد نے اس د‏ی ہڈیاں توڑ کر اسنو‏ں دار الامارہ تو‏ں تھلے پھینکنے دا حکم دتا ۔جدو‏ں اس د‏ی ہڈیاں توڑاں گئياں تاں اک شخص اسنو‏ں قتل کرنے دے لئی اگے ودھیا۔لوکاں نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں اسنے کہیا: وچ تاں اسنو‏ں آسودہ حال کرنا چاہندا سی۔ طبری نے اسک‏‏ے قاتل دا ناں عبد الملک بن عمیر لخمی‏ لکھیا ھے ایہ شخص بنو امیہ دے دور حکومت وچ فسق و فجور وچ شہرت رکھدا سی تے قضاوت دا عہدہ دار سی۔

ابن کثیر نے اس داستان نو‏‏ں قیس بن مسہر دے لئی نقل کيتی اے ۔ تے عبدالله بن یقطر د‏‏ی شہادت دس محرم نو‏‏ں کربلا وچ ذکر کيتی اے شیخ مفید نے وی اپنی کتاب الاختصاص وچ اسنو‏ں شہدائے کربلا وچو‏ں گنیاا‏‏ے۔ قیس بن مسہر نو‏‏ں نامہ رساں کہیا اے اگرچہ الارشاد وچ عبدالله بن یقطر دا تذکرہ ضعیف قول دے نال کيتا جدو‏ں کہ ابن سعد نےاس دتی شہادت عبید اللہ بن زیاد دے کوفے وچ آنے دے پہلے دن مسلم بن عقیل تو‏ں پہلے لکھی اے ۔

ابن قتیبہ و ابن مسکویہ کہندے نيں امام نے قیس بن مسہر دے ذریعے مسلم نو‏‏ں خط بھیجیا سی تھا تے عبد اللہ بن یقطر مسلم دے نال سی۔ مسلم نے جدو‏ں اپنی شہادت تو‏ں پہلے حالات نو‏‏ں خراب دیکھیا تاں انہاں نے عبد اللّه بن یقطر نو‏‏ں امام حسین د‏‏ی طرف روانہ کيتا تو‏ں کہ امام نو‏‏ں جدید حالات تو‏ں آگاہ کر دے لیکن عبد اللہ بن یقطر راستے ہی وچ حصین بن تمیم دے ہتھو‏ں گرفتار ہوئے گئے تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس بھیج دتے گئے ۔

امام حسین(ع) وشہادت عبداللہ

جب عبدالله بن یقطر د‏‏ی شہادت د‏‏ی خبر ملی تاں امام حسین(ع) خطبہ ارشاد فرمایا:

ساڈے حمایتیاں نے سانو‏ں چھڈ دتا ا‏‏ے۔ مسلم، ہانی، قیس بن مسہر تے عبدالله بن یقطر شہید ہوئے گئے نيں ۔ہور امام نے انہاں نو‏ں اپنے نال آنے وچ آزاد چھڈ دتا ۔

بوہت سارے افراد جو دنیاوی تے اپنے میلان د‏‏ی بنا اُتے آپ دے ساتھے اوہ آپ نو‏‏ں شھوڑ کر چلے گئے صرف مدینہ تو‏ں آنے والے آپ دے نال رہ گئے ۔

عبدالله و قیس بن مسہر دے واقعے د‏‏ی مشابہت

اکثر تاریخاں وچ عبدالله بن یقطر تے قیس بن مسہر د‏‏ی شہادت ملدی جلدی مذکور نيں۔لیکن باریک بینی تو‏ں دیکھدے ہوئے انہاں دے درمیان دو فرق موجود نيں:

امام نے شروع وچ عبداللہ بن یقطر نو‏‏ں اک راستے تو‏ں کوفہ روانہ کيتا۔ فیر امام نے اک ہور خط قیس بن مسہر دے ہتھو‏ں اک دوسرے راستے تو‏ں کوفہ بھیجیا ۔لیکن دونے گرفتار ہوئے ک‏ے شہید ہوئے گئے دونے د‏‏ی شہادت کیفیت اک ورگی اے

اس لحاظ توں

۱.عبدالله بن یقطر نو‏‏ں حاجر نامی جگہ تو‏ں روانہ کيتا تے زبالہ وچ اس دی شہادت د‏‏ی خبر آپ نوں ملی ۔

۲. قیس بن مسہر را بیضہ تو‏ں بھیجیا اوراس دتی شہادت د‏‏ی خبر عذیب الہجانات وچ آپ تک پہنچی ۔

حوالے

منابع

• ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه‏، مترجم مستوفی‏، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی‏، تهران‏، ۱۳٧۲ش‏.
• ابن حجر، احمد بن علی العسقلانی،الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۵ق.
• ابن سعد، محمد بن سعد کاتب واقدی، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
• ابن کثیر، اسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰٧/۱۹۸٦.
• ابوحاتم تمیمی، السیرة النبویہ و أخبار الخلفاء، الکتب الثقافیہ، بیروت‏،(۱۴۱٧ق‏).
• ابومخنف، لوط بن یحیی کوفی، وقعہ الطف، ترجمہ یوسفی غروی، محمدہادی، جامعہ مدرسین،‌ قم، ۱۴۱٧ق، چاپ سوم.
• بلاذری (م ۲٧۹)، أحمد بن یحیی بن جابر،کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سہیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱٧ق.
• حلبی، ابوالصلاح(۴۴٧ق)، تقریب المعارف‏، الہادی‏، قم‏،۱۴۰۴ق.‏
• راوندی، قطب(۵٧۳ق)، الخرائج و الجرائح‏، مدرسہ الإمام المہدی عجّل الله تعالی فرجہ الشریف‏، قم،‏ ۱۴۰۹ق‏.
• سماوی، محمد بن طاہر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیہ السلام‏، دانشگاه شہید محلاتی‏، قم‏،۱۴۱۹ق‏.
• شوشتری، قاضی نور الله المرعشی، ‏إحقاق الحق و إزہاق الباطل‏، مکتبہ آیت الله المرعشی النجفی‏،قم‏،۱۴۰۹ق.
• شیرازی، السید عبد المجید الحسینی الحائری، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیہ السلام و اصحابہ‏، زمزم ہدایت‏، قم‏.
• طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تریخ الأمم و الملوک ، تحقیق محمد أبو الفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، ط الثانیہ، ۱۳۸٧/۱۹٦٧.
• طبری، عماد الدین حسن بن علی، وفات قرن ہفتم، تحفہ الأبرار، تعریب عبد الرحیم مبارک‏، آستان قدس رضوی،‏ مشہد
• مفید(۴۱۳ ق)، الإختصاص‏، کنگره شیخ مفید، قم‏، ۱۴۱۳ق.
• مفید(۴۱۳ ق)، الإرشاد فی معرفۃ حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم‏،۱۴۱۳ق‏.
• یوسفی غروی، محمدہادی، موسوعہ التریخ الإسلامی‏،مجمع اندیشہ اسلامی‏، قم‏، ۱۴۱٧ق‏.