عبداللہ بن يقطر
| عبداللہ بن يقطر | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
نسب
سودھوبنی لیث بن بکر بن عبد مناف بن کنانہ[۱] قبیلہ دے عبداللہ بن یقطر بن ابی عقب لیثی امام حسین(ع) دے رضاعی بھائی نيں۔اسی وجہ توں ابن حجر نے اسنوں صحابہوچوں شمار کيتا اے .[۲] بعض انہاں نوں حمیری کہنے دی وجہ توں یمن دے قبیلہ حمیر توں سمجھدے نيں کہ جو مدینہ وچ پیدا ہوئے۔[۳]
عبداللہ دے باپ دا ناں یقطر تے ماں دا ناں میمونہ سی۔بعض دے نزدیک یقطر یمن دے رہنے والے سن ۔ یقطر پیامبر(ص) دے خادم تے انہاں دتی بیوی میمونہ حضرت علی(ع) دے گھر خدمات انجام دیندی سی۔ ايسے وجہ توں امام حسین دی نگہداری اسکے ذمے سی ايسے بنا اُتے ایہ امام حسین دی رضاعی ماں دے نامسے مشہور ہوگئ۔[۴] علامه حلّی نے خلاصۃ الاقوال[۵] نے طبری دے حوالے توں یقطر دی بجائے یقطر ذکر کيتا اے .[۶] یوسفی غروی دا بیان اے کہ ساڈے شیوخ دے نشدیک یقطر درست اے [۷]
بچپن
سودھوبوہت سارے تاریخی منابع نے انہاں نوں امام حسین دا رضاعی بھائی کہیا۔ اس لحاظ توں انہاں دی پیدائش چوتھی ہجری وچ کہی جا سکدی اے ۔ بعض دے نزدیک آپ حضرت امام حسین توں تن دن پہلے پیدا ہوئے۔[۸]
دور حاضر دے بعض مؤلفین انہاں دے رضاعی بھائی ہونے نوں قبول نئيں کردے نيں تے کہندے نيں :
- عبدالله دی ولادہ چونکہ امام حسین(ع) دی پرورش دے فرائض سر انجام دیندی سی اس وجہ توں اوہ رضاعی بھائی مشہور ہوئے گئے ۔ہور اوہ معتقد نيں کہ حضرت امام حسین حضرت فاطمہ زہرا دے علاوہ کسی دا دُدھ نئيں پیتا اے [۹] بعض نے حمیری انہاں دا لقب شمار کيتا اے .[۱۰]
سفیر کوفہ
سودھوامام حسین نے مسلم بن عقیل نوں کوفہ بھیجنے دے بعد عبدالله بن یقطر نوں کوفہ روانہ کيتا۔ [۱۱]، انہاں دے کوفہ جانے دا واقعہ حضرت مسلم بن عقیل دے کوفہ توں خط لکھنے دے بعد دا اے امام نے مسلم دے خط دے جواب وچ عبدالله بن یقطر دے ہتھ خط لکھیا تے اپنے کوفہ آنے توں انہاں نوں آگاہ کيتا ۔[۱۲] کوفہ جانے دے بارے وچ چند قول نقل ہوئے نيں:
- مسلم بن عقیل توں پہلے.[۱۳]
- مسلم دے امام نوں خط لکھنے دے بعد[۱۴]
- مسلم بن عقیل دے ہمراہ گئے۔ جدوں مسلم نے کوفیاں دی بے وفائی دیکھی تاں عبد اللہ نوں امام دی طرف روانہ کيتا توں کہ اوہ امام نوں نويں حالات توں آگاہ کرے ۔بعض دے مطابق عبد اللہ ايسے سفر دے دوران گرفتار ہوئے .[۱۵]
- حضرت مسلم دے ہمراہ سن جدوں لوکاں آپ دتی بیعت کيتی تاں مسلم نے انہاں نوں امام نوں کوفہ دے لوکاں دی بیعت کيتی خبر دینے دے لئی مدینہ روانہ کیا.[۱۶]
امام حسین علیہ السلام نے درج ذیل خط عبد اللہ دے ہتھ کوفیاں دے ناں بھجوایا:
- بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِیمِ
- من الحسین بن علی الی إخوانه من المؤمنین و المسلمین، سلام علیکم فإنی أحمد إلیکم اللّه الذی لا إله إلا هو. أما بعد، فإن کتاب مسلم بن عقیل جاءنی یخبرنی فیه بحسن رأیکم و اجتماع ملئکم علی نصرنا و الطلب بحقنا، فسألت اللّه أن یحسن لنا الصنیع و أن یثیبکم علی ذلک أعظم الأجر، و قد شخصت إلیکم من مکة یوم الثلاثاء لثمان مضین من ذی الحجة یوم الترویة، فإذا قدم علیکم رسولی فاکمشوا أمرکم وجدوا فإنی قادم علیکم فی أیامی هذه إن شاء اللّه، و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته[۱۷]
- بسم اللہ الرحمن الرحیم
- حسین بن علی دی طرف توں مسلمان تے مومنین اُتے سلام ہوئے۔ اس خدا دی حمد تے سپاس کہ جس دے علاوہ کوئی معبود نئيں اے ۔مسلم بن عقیل دا خط مینوں ملیا ۔مسلم بن عقیل دے خط توں تواڈی حسن رائے،ساڈی مدد تے ساڈے حق دے حصول اُتے تواڈے اتفاق دی خبر موصول ہوئی ۔خداوند کریم توں اپنے دعا گو ہاں کہ اوہ اس کم نوں نیک قرار دے تے اس کم دی انجام دہی اُتے توانوں اجر عظیم توں نوازے۔منگل دے روز بمطابق یوم ترویہ تواڈی جانب عازم سفر ہونگا ۔میرا قاصد تواڈے پاس جدوں پہنچ جائے تاں تسيں ابتدائی کم انجام دو۔ان شاء اللہ وچ وی تسيں توں جلد ملاں گا ۔تم اُتے خدا دی رحمتاں تے برکدیاں نازل ہون۔
گرفتاری
سودھوکوفہ جاندے ہوئے حصین بن نمیر[۱۸] یا حصین بن تمیم[۱۹] نے انہاں نوں گرفتار کيتا تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس حاضر کيتا ۔
ابن زیاد نے اس توں کہیا کہ تسيں دار الامارہ اُتے جاؤ تے امام حسین نوں برا بھلا تے اس دے باپ نوں جھوٹھا کہو۔عبد اللہ دار الامارہ اُتے جا کے لوکاں توں یو خطاب کيتا :
- وچ حسین بن علی دا بھیجیا ہويا ہاں ۔اس ابن مرجانہ دے مقابلے وچ امام حسین دی مدد کرو.[۲۰]
خط دی برآمدگی
سودھومالک بن یربوع تمیمی نے عبد اللَّه بن یقطر توں مسلم بن عقیل دا لکھیا ہويا خط کڈ کے عبید اللہ بن زیاد نوں دتا جو حسین بن علی دے ناں سی تے لکھیا سی :
- ماں توانوں آگاہ کردا ہاں کہ اہل کوفہ نے تواڈی بیعت کيتی اے تے اوہ یزید دی طرف کسی قسم دی توجہ نئيں رکھدے نيں۔جداں ہی میرا خط ملے آپ فورا اوتھے توں کوفہ دے لئی چل پڑاں۔
ابن زیاد نے ایہ خط پڑھ کر عبد اللہ بن یقطر دے قتل دا حکم صادر کيتا۔ [۲۱]
ابن زیاد نے اس دی ہڈیاں توڑ کر اسنوں دار الامارہ توں تھلے پھینکنے دا حکم دتا ۔جدوں اس دی ہڈیاں توڑاں گئياں تاں اک شخص اسنوں قتل کرنے دے لئی اگے ودھیا۔لوکاں نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں اسنے کہیا: وچ تاں اسنوں آسودہ حال کرنا چاہندا سی۔[۲۲] طبری نے اسکے قاتل دا ناں عبد الملک بن عمیر لخمی لکھیا ھے [۲۳] ایہ شخص بنو امیہ دے دور حکومت وچ فسق و فجور وچ شہرت رکھدا سی تے قضاوت دا عہدہ دار سی۔[۲۴]
ابن کثیر نے اس داستان نوں قیس بن مسہر دے لئی نقل کيتی اے ۔[۲۵] تے عبدالله بن یقطر دی شہادت دس محرم نوں کربلا وچ ذکر کيتی اے [۲۶] شیخ مفید نے وی اپنی کتاب الاختصاص وچ اسنوں شہدائے کربلا وچوں گنیااے۔[۲۷] قیس بن مسہر نوں نامہ رساں کہیا اے [۲۸] اگرچہ الارشاد وچ عبدالله بن یقطر دا تذکرہ ضعیف قول دے نال کيتا [۲۹] جدوں کہ ابن سعد نےاس دتی شہادت عبید اللہ بن زیاد دے کوفے وچ آنے دے پہلے دن مسلم بن عقیل توں پہلے لکھی اے ۔[۳۰]
ابن قتیبہ و ابن مسکویہ کہندے نيں امام نے قیس بن مسہر دے ذریعے مسلم نوں خط بھیجیا سی تھا تے عبد اللہ بن یقطر مسلم دے نال سی۔ مسلم نے جدوں اپنی شہادت توں پہلے حالات نوں خراب دیکھیا تاں انہاں نے عبد اللّه بن یقطر نوں امام حسین دی طرف روانہ کيتا توں کہ امام نوں جدید حالات توں آگاہ کر دے لیکن عبد اللہ بن یقطر راستے ہی وچ حصین بن تمیم دے ہتھوں گرفتار ہوئے گئے تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس بھیج دتے گئے ۔[۳۱]
جب عبدالله بن یقطر دی شہادت دی خبر ملی تاں امام حسین(ع) خطبہ ارشاد فرمایا:
بوہت سارے افراد جو دنیاوی تے اپنے میلان دی بنا اُتے آپ دے ساتھے اوہ آپ نوں شھوڑ کر چلے گئے صرف مدینہ توں آنے والے آپ دے نال رہ گئے ۔[۳۳][۳۴]
عبدالله و قیس بن مسہر دے واقعے دی مشابہت
سودھواکثر تاریخاں وچ عبدالله بن یقطر تے قیس بن مسہر دی شہادت ملدی جلدی مذکور نيں۔لیکن باریک بینی توں دیکھدے ہوئے انہاں دے درمیان دو فرق موجود نيں:
امام نے شروع وچ عبداللہ بن یقطر نوں اک راستے توں کوفہ روانہ کيتا۔ فیر امام نے اک ہور خط قیس بن مسہر دے ہتھوں اک دوسرے راستے توں کوفہ بھیجیا ۔لیکن دونے گرفتار ہوئے کے شہید ہوئے گئے[۳۵] دونے دی شہادت کیفیت اک ورگی اے [۳۶]
اس لحاظ توں
۱.عبدالله بن یقطر نوں حاجر نامی جگہ توں روانہ کيتا تے زبالہ وچ اس دی شہادت دی خبر آپ نوں ملی ۔[۳۷][۳۸][۳۹]
۲. قیس بن مسہر را بیضہ توں بھیجیا اوراس دتی شہادت دی خبر عذیب الہجانات وچ آپ تک پہنچی ۔[۴۰]
حوالے
سودھو- ↑ الخرائج و الجرائح، القطب الراوندی، ج۲، ص۵۵۰
- ↑ الإصابہ، ج۵، ص ۸
- ↑ موسوعہ التریخ الإسلامی، یوسفی غروی، ج٦، ص۱۱۳
- ↑ موسوعہ التریخ الإسلامی، یوسفی غروی، ج٦، ص۱۱۳
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۹۳
- ↑ تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸
- ↑ وقعۃ الطف، ص۱٦۴
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۹۴
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص۹۳
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص۹۳
- ↑ أنساب الأشراف، ج۳، ص۱٦۸(چاپزکار، ج۳، ص۳٧۸)
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص۹۳
- ↑ تحفہ الأبرار، تعریب، ص۲۳۴
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۹۴
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص۴۹٦
- ↑ الفتوح/ترجمہ، متن، ص۸۵۲
- ↑ الإرشاد، مفید، ج۲، ص٧۵
- ↑ أنسابالأشراف، ج۳، ص۱٦۸(چاپ زکار،ج۳، ص۳٧۸)
- ↑ إبصارالعین، سماوی، ص۹۴
- ↑ أنساب الأشراف، ج۳، ص۱٦۸(چاپ زکار، ج۳، ص۳٧۸)
- ↑ بحارالأنوار، المجلسی، ج۴۴، ص۳۴۳
- ↑ أنساب الأشراف، ج۳، ص۱٦۹(چاپ زکار،ج۳، ص۳٧۹)
- ↑ تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸
- ↑ تقریب المعارف، حلبی، ص۳۹۹
- ↑ البدایہ والنہایہ، ج۸، ص۱٦۸
- ↑ البدایہ والنہایہ، ج۸، ص۱۸۹
- ↑ الاختصاص، مفید، ص۸۳
- ↑ الإرشاد، مفید ،ج۲، ص٧۰
- ↑ الإرشاد، مفید ،ج۲، ص٧۰
- ↑ الطبقات الکبری، خامسہ۱، ص۴٦۰
- ↑ إبصارالعین، سماوی، ص۹۴
- ↑ إحقاق الحق، الشوشتری، ج۲٧، ص۱۵۹
- ↑ تاریخ الطبری، ج۵، ص۳۹۸
- ↑ أنساب الأشراف، ج۳، ص۱٦۹(چاپ زکار،ج۳، ص۳٧۹)
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون ،ج۱، ص۵۵۲
- ↑ پژوہشی پیرامون شہدای کربلا، ص۳۱۹
- ↑ انساب الأشراف، ج۳، ص۱٦٧(چاپ زکار،ج۳، ص۳٧۸)
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون، ج۱، ص۵۵۳
- ↑ تجارب الأمم،ج۲، ص٦۰
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون، ج۱، ص۵۵۳
منابع
سودھو- ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه، مترجم مستوفی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳٧۲ش.
- ابن حجر، احمد بن علی العسقلانی،الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۵ق.
- ابن سعد، محمد بن سعد کاتب واقدی، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰٧/۱۹۸٦.
- ابوحاتم تمیمی، السیرة النبویہ و أخبار الخلفاء، الکتب الثقافیہ، بیروت،(۱۴۱٧ق).
- ابومخنف، لوط بن یحیی کوفی، وقعہ الطف، ترجمہ یوسفی غروی، محمدہادی، جامعہ مدرسین، قم، ۱۴۱٧ق، چاپ سوم.
- بلاذری (م ۲٧۹)، أحمد بن یحیی بن جابر،کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سہیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱٧ق.
- حلبی، ابوالصلاح(۴۴٧ق)، تقریب المعارف، الہادی، قم،۱۴۰۴ق.
- راوندی، قطب(۵٧۳ق)، الخرائج و الجرائح، مدرسہ الإمام المہدی عجّل الله تعالی فرجہ الشریف، قم، ۱۴۰۹ق.
- سماوی، محمد بن طاہر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیہ السلام، دانشگاه شہید محلاتی، قم،۱۴۱۹ق.
- شوشتری، قاضی نور الله المرعشی، إحقاق الحق و إزہاق الباطل، مکتبہ آیت الله المرعشی النجفی،قم،۱۴۰۹ق.
- شیرازی، السید عبد المجید الحسینی الحائری، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیہ السلام و اصحابہ، زمزم ہدایت، قم.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تریخ الأمم و الملوک ، تحقیق محمد أبو الفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، ط الثانیہ، ۱۳۸٧/۱۹٦٧.
- طبری، عماد الدین حسن بن علی، وفات قرن ہفتم، تحفہ الأبرار، تعریب عبد الرحیم مبارک، آستان قدس رضوی، مشہد
- مفید(۴۱۳ ق)، الإختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.
- مفید(۴۱۳ ق)، الإرشاد فی معرفۃ حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم،۱۴۱۳ق.
- یوسفی غروی، محمدہادی، موسوعہ التریخ الإسلامی،مجمع اندیشہ اسلامی، قم، ۱۴۱٧ق.