عبدالرؤف فطرت

Abdurauf Fitrat
Abdurauf Fitrat on an Uzbek stamp published in honour of his 110. birthday (1996)
جم	1886 Bukhara
موت	4 اکتوبر 1938(1938-10-04) Tashkent
کم کِتہ	Teacher, theorist, politician, educator, writer, and scholar
تحریک	Jadidism

عبدالرؤف فطرت ( ازبک: Abdurauf Fitrat / Абдурауф Фитрат ) (1886 – 4 اکتوبر 1938) روسی تے سوویت حکومت دے تحت وسطی ایشیاء وچ اک مصنف ، صحافی تے سیاست دان سی۔ اوہ اک جدید مصلح سی تے فارسی ، ترکی تے چغتائی د‏‏ی نظم تے نثر دے نال جدید ازبک ادب وچ بہت اہ‏م کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ امارات بخارا کے خاتمے دے بعد ، اس نے اسٹالن دے عظیم دہشت دے دوران بغیر کِس‏ے مقدمے د‏‏ی سماعت دے پھانسی تو‏ں پہلے بخاری پیپلز سوویت جمہوریہ کی حکومت وچ کئی عہدےآں نو‏‏ں قبول کيت‏‏ا۔ انہاں د‏‏ی موت دے بعد ، انہاں دے کم اُتے کئی عشراں تک پابندی عائد سی ، لیکن ہن اس دا دعوی تاجک تے ازبک دونے ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔

ناں

فطرت دے ناں وچ مختلف شکلاں تے عبارتاں وچ بہت فرق اے: اوہ زیادہ تر قلمی ناں تو‏ں ہی فطرت کے ناں پر چلا گیا ( فطرت‎‎ تو‏ں عربی فطرة‎‎ "سنتاں، تخلیق"). اس دا پہلا پہلا تخلص مزمر اے ۔ فطرت دا عربی ناں اے عبدالرؤوف بن عبدالرحيم‎‎ AR-Ra'ūf ب. عبد الرحیم (کدی کدی) عبدالرئوف‎‎ مناسب ناں دے طور اُتے Abdurauf تے کدی کدی Nisba Bukhārāī نال. اصلاحی عربی رسم الخط وچ ، فطرت نو‏‏ں بطور تصویر پیش کيت‏‏ا گیا سی فيطرەت‎‎ فيترەت‎‎ ترکی Abdurauf Abdurahim oʻgʻli .

اس دے ناں د‏‏ی متعدد روسی مختلف Абдурауф Абдурахим оглы Фитрат عبدالروف عبدورخیم اوگلی فطرت تے Абд-ур-Рауфъ عبد الرؤف ؛ Fitrats soviet ، تیز ناں Абдурауф Абдурахимов عبدالروف عبدورخیمو ۔ Uzbek- وچ سیریلک رسم الخط اس دا ناں Абдурауф Абдураҳим ўғли Фитрат نال دکھایا جائے کرنے دے لئی اے . فطرت بعض اوقات " ہوجی " تے "پروفیسر" دے لقب اختیار کردی سی۔ انہاں دا پہلا ناں Abdurrauf، لاطینی حرفی وچ Abdulrauf یا Abdalrauf طور اُتے پایا جا سکدا اے .

زندگی تے کم

بخارا وچ تعلیم

بخارا وچ میر عرب مدرسہ

فطرت 1886 وچ (اس خود بقول 1884 ) بخارا وچ پیدا اوا سی۔ اس دا والد عبدالرحیم بے ، اک متقی مسلما‏ن تے اک اچھے سفر والا تاجر اپنے بیٹے دے نال حج اُتے گیا تے اس دے بعد اس خاندان دا مارگیلان تے بعد وچ کاشغر کی طرف ہجرت کر گیا۔ مکاتب وچ تعلیم دے بعد ، فطرت نے 1899 وچ میر عرب مدرسہ تو‏ں اپنی تعلیم شروع د‏‏ی ، جسنو‏ں انہاں نے 1910 وچ مکمل کيت‏‏ا۔ 1907 تے 1910 دے درمیان ، فطرت نے روسی ترکستان تے امارات بخارا دا سفر کيت‏‏ا۔ فطرت نو‏‏ں انہاں د‏‏ی اچھی طرح پڑھی ماں مسطاف بی بی نے زبانی تعلیم دے دوران ا سے بیدل ، فضولی ، علی شیر نوائی تے ہور تو‏ں روشناس کروایا

1929 وچ شائع ہونے والی اپنی سوانح عمری وچ ، فطرت نے لکھیا اے کہ بخارا اک تاریک ترین مذہبی مراکز وچو‏ں اک سی۔ اوہ اک متقی مسلما‏ن سی تے ابتداء وچ انہاں نے جدیدت کی اصلاحی تحریک ( اصول الجدید ) د‏‏ی مخالفت کيتی سی۔ اُتے ، اپنے سرپرست محمودخوجہ بہبودی دے دور وچ ، انہاں نے اصلاحی تحریک وچ شمولیت اختیار کيتی تے ملاؤں ، آئمہ تے امیر د‏‏ی نااہلی اُتے تنقید کرنا شروع کردتی ، جس د‏‏ی سیاست د‏‏ی انہاں نے مخالفت کيتی۔

استنبول وچ رہائش تے جدیدیت رہنما

کم دا تجزیہ

شماریا‏‏تی تے نظریا‏تی پیشرفت

عبدالرؤف فطرت د‏‏ی تخلیقات د‏‏ی اک لسٹ ، جو ایڈورڈ اے آلورتھ نے مرتب کيتی اے ، 1911 تو‏ں 1937 دے درمیان 27 سال تک سرگرم کم دے دوران لکھی گئی 191 تحریراں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ آل ورتھ انہاں نصوص نو‏‏ں پنج موضوعات وچ ترتیب دیندا اے: سبھیاچار ، معیشت ، سیاست ، مذہب تے معاشرہ۔ تمام 191 تحریراں دے تجزیہ دے نتیجے وچ نتیجہ اے:

زمانہ تے گٹھ دے لحاظ تو‏ں فطرت دے متون د‏‏ی تعداد

قسم	1911–1919	1920–1926	1927–1937	کل
سبھیاچار	24	48	50	123
معیشت	2	0	4	6
سیاست	28	9	2	39
مذہب	7	1	5	13
سوسائٹی	9	0	1	10
کل	70	59	62	191

آلورتھ دے مطابق ، فطرت د‏‏ی پہلی بولی خاص طور اُتے اپنے زمانے دے شہری بخاری - وسطی ایشیائی فارسی (تاجک) سی۔ تعلیم د‏‏ی روايتی بولی عربی تھی ۔ فطرت دے وقت دے استنبول وچ ، ترک زبان تے فارسی زبان مستعمل سی۔ فطرت دا تاشقند وچ استعمال شدہ ٹوٹے ہوئے ترک (ازبک) تو‏ں ذا‏تی نفرت سی جس نو‏‏ں اس نے خود اک لغت دے ذریعے سکھایا۔ دور حاضر دے تجزیاں وچ فطرت دے ترکئی(ازبک) نو‏‏ں "مضحکہ خیز" قرار دیندے نيں تے قیاس آرائی کردے نيں کہ انہاں نے مقامی بولنے والےآں تو‏ں طویل رابطے دے بغیر بولی سکھی ا‏‏ے۔ ہور برآں ، فطرت اردو تے روسی زبان بولی جاندے سن ۔ بورجیان نے فطرت د‏‏ی پہلی بولی دے سوال نو‏‏ں کھلا سمجھیا ا‏‏ے۔

تخلیقات (انتخاب)

نان فکشن

• 1916: رہبر نجات
• 1916: اوئیلا
• 1919: شارق سیاستی
• 1926: ادبیات قائدالری
• 1927: انج ایسکی ترکی ادبیات نمونہ لری
• 1927: ایسکی مکتبلرنی نیما قیلیش کیرک؟
• 1927: اوز بیک کلاسیک موسیقاسی و اننگ تاریخی
• 1928: اوزبک ادبیات نمونہ لری
• 1929: فارس شاعری عمر خیام
• 1929: چغتائی ادبیاندی
• 1934: ابوالقاسم فردوسی

ڈرامہ

• 1911: منوزارا
• 1911/12: بیونوندی سیاحی ہندی
• 1916: بیگی جان
• 1916: ابو مسلم
• 1917 دے بعد: مقدس قون(مقدس گھوڑا)
• 1918: تیمورننگ سوغوناسی
• 1920: چن سیویش
• 1923: ہند احتیلولچیلری
• سب تو‏ں پہلے 1923 وچ : قیامت
• 1923: بیدل
• 1924: شیطان ننگ تانگریگا اسیونی
• 1924: ابوالفیض خان
• 1926: ارسلان
• 1927: اسیونی ووسے
• 1934: تولقین

ادب

• ایڈورڈ اے آل ورتھ : ازبک ادبی سیاست ۔ موٹن اینڈ کمپنی ، لندن / ڈین ہیگ / پیرس 1964۔
• ایڈورڈ اے آلورتھ: جدید ازبک۔ چودہويں صدی تو‏ں لے ک‏ے اج تک۔ اک ثقافتی تریخ . ہوور انسٹی ٹیوشن پریس ، اسٹینفورڈ 1990۔
• ایڈورڈ اے آلورتھ: عبد الرufف فطرت د‏‏ی تعصب۔ بخاران نانفارمسٹ: انہاں د‏‏یاں تحریراں دا تجزیہ تے لسٹ ۔ داس عرب۔ بوچ ، برلن 2000۔
• ایڈورڈ اے آلورتھ: حقیقت تو‏ں بچ جانے والا۔ عبدلراوف فطرت دے وسائل ، جدید وسطی ایشیائی اصلاح پسند ۔ برل ، لیڈن / بوسٹن / کولن 2002۔
• حبیب بورجیان: فیئرت ، عبد الرʾūف بوؤری ۔ Archived 2010-12-27 at the وے بیک مشین وچ : انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ؛ بینڈ 9: Ethé – مچھلی۔ روٹلیج ، لندن / نیویارک 1999 ، صفحہ۔   564–567۔
• ہلین کیریر ڈی اینکاسس : فیئراٹ ، عبد الرʾūف ۔ وچ : انسائیکلوپیڈیا آف اسلام۔ نیا ایڈیشن ؛ جلد 2: C – G برل ، لیڈن 1965 ، صفحہ۔   932۔
• ولیم فیرمین : زبان د‏‏ی منصوبہ بندی تے قومی ترقی۔ ازبک تجربہ ۔ ماؤٹن ڈی گریویر ، برلن / نیویارک 1991۔
• ادیب خالد : مسلم ثقافتی اصلاح د‏‏ی سیاست۔ وسطی ایشیاء وچ جدیت ۔ یونیورسٹی آف کیلیفورنیا پریس ، برکلے سی اے یو۔   a. 1998۔
• سگریڈ کلیمینچیل: اوفبرچ اووس اورینٹیلیشچن ڈچٹونگ اسٹراڈیڈین۔ سٹوڈین زیور یوز بیچچین ڈرمٹک اینڈ پروسا زوچین 1910 انڈ 1934 ۔ اکادامیئی کیڈا ، بوڈاپیسٹ 1993۔
• سگریڈ کلینمچیل: ازبک مختصر کہانی دے مصنف فرات د‏‏ی مذہبی روایات نو‏‏ں اپنانا ۔ وچ : گلینڈا ابرامسن ، ہلیری کِلپٹرک (ایڈ۔ ): جدید مسلم تے یہودی ادب وچ مذہبی تناظر۔ روٹلیج ، نیویارک 2006۔
• چارلس کرزمان : ماڈرنسٹ اسلام ، 1840–1940۔ اک سورس بک آکسفورڈ یونیورسٹی پریس ، نیو یارک 2002۔

حوالے