عبدالحق خیرآبادی
| عبدالحق خیرآبادی | |
|---|---|
| جم | سنہ 1828 |
| وفات | 5 مارچ 1899 (70–71 سال) |
| والد | فضل الحق خیرآبادی |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | عالم ، لکھاری |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
عبد الحق خیرآبادی (پیدائش: 1828ء— وفات: 5 مارچ 1899ء عالم دین سن ۔
سوانح
سودھومولانا عبدالحق خیرآبادی 1244ھ مطابق 1828ء وچ دہلی وچ پیدا ہوئے۔ والد علامہ فضل حق خیرآبادی سن جنہاں نے جنگ آزادی 1857ء دی پاداش وچ آخری عمر جلاوطنی دی صورت وچ جزائر انڈمان وچ بسر کيتی۔ جس زمانے وچ مولانا پیدا ہوئے تاں اُس وقت دہلی دے علمی اُفق اُتے مولانا مملوک علی نانوتوی (متوفی 1851ء)، مولانا رشیدالدین (متوفی 1833ء) تے شاہ محمد اسحاق دہلوی (متوفی 1845ء) جداں ستارے جگمگا رہے سن ۔ دہلی وچ وڈے وڈے شاعر غالب (متوفی 15 فروری 1869ء)، مومن (متوفی مئی 1852ء) تے مفتی صدر الدین خان آزردہ (متوفی 16 جولائی 1868ء) جداں افراد دا ڈنکا بج رہیا سی ۔ مولانا عبدالحق نوں لڑکپن وچ اِنہاں لوک ممتاز نال ملاقات تے استفادہ کرنے دی خوش نصیبی میسر آئی۔مولانا عبدالحق نے ابتدائی تعلیم گھر اُتے حاصل کيتی۔ والد بزرگوار دی علمی و ادبی نشستاں وچ شریک رہیا کردے سن تے سولہ سال دی عمر وچ تعلیم توں فارغ ہوئے تے علمی مسائل وچ مجتہدانہ گفتگو دی صلاحیت رکھدے سن ۔[۱]
ملازمت
سودھومولانا فضل حق خیر آبادی جنہاں دِناں ریاست الور توں منسلک سن، مولانا عبدالحق اپنے والد دے ہمراہ دربارِ ریاست الور وچ جایا کردے سن ۔ مہاراجا الور مولانا عبدالحق دی گفتگو توں خاصا متاثر سی، چنانچہ جدوں مولانا فضل حق خیر آبادی رامپور چلے گئے تاں مہاراجا اَلور نے مولانا عبدالحق نوں عمائدِ سلطنت وچ شامل کے لیا۔ جنگ آزادی 1857ء دے ہنگامے وچ مولانا دہلی وچ مقیم سن ۔ مولانا فضل حق خیر آبادی فتویٰ جہاد اُتے دستخط کرنے دی وجہ توں گرفتار کرلئی گئے تاں اُنہاں دی رہائی دے لئی قانونی چارہ جوئی کی، اُتے قانونی چارہ جوئی دے باوجود مولانا فضل حق خیر آبادی نوں بطور سزا دے جزائر انڈمان بھیج دتا گیا جتھے اوہ 20 اگست 1861ء نوں انتقال کرگئے۔ مولانا فضل حق خیر آبادی دے جزائر انڈمان چلے جانے دے بعد مولانا عبدالحق آبائی پنڈ خیرآباد چلے گئے۔ کچھ عرصے دے بعد نواب ٹونک نے اپنے پاس بلوا لیا۔ فیر حکومت برطانیہ نے مدرسہ عالیہ کلکتہ دے لئی مولانا دی علمی خدمات حاصل کيتیاں مگر کلکتہ دی آب و ہوا راس نہ آئی تے نواب کلب علی خان دے اصرار اُتے رامپور چلے گئے۔ رامپور وچ 1864ء توں 1883ء تک حاکم مرافعہ تے پرنسپل مدرسہ عالیہ دے عہدےآں اُتے فائز رہے۔[۲] نواب کلب علی خان دی وفات دے بعد واپس اپنے آبائی علاقے خیرآباد آگئے تے کچھ عرصے دے لئی حیدرآباد دکن چلے گئے۔ نواب حامد علی خان دی فرمائش اُتے دوبارہ رامپور آگئے تے اک سال قیام دے بعد مستقل طور اُتے خیرآباد چلے گئے تے آخری دم تک اوتھے مقیم رہے۔
وفات
سودھومولانا آخری عمر وچ کئی امراض وچ مبتلا ہوئے۔ بڑھاپے نے سب امراض نوں گھیرلیا سی ۔ ضیق النفس تے استسقا دے مریض ہوئے گئے سن ۔ 5 مارچ 1899ء نوں فوت ہوئے تے اپنے دادا فضل امام دے پہلو وچ دفن ہوئے۔
لکھتاں
سودھو- حاشیہ غلام یحییٰ
- شرح ہدایت الحکمت
- تسہیل الکافیہ: ایہ علامہ سید شریف جرجانی دی فارسی شرح الکافیہ دا عربی ترجمہ اے۔
- جواہر غالیہ
- حاشیہ قاضی مبارک
- حاشیہ میرزاہد ہروی (اُمورِ عامہ)
- رسالہ تحقیق تلازم
- شرح مسلم الثبوت
- شرح سلاسل الکلام
- حاشیہ حمداللہ
- تحفہ وزیریہ، علم نحو اُتے اک رسالہ۔[۳]