صوبہ ٹھٹہ
| صوبہ ٹھٹہ | |
|---|---|
 |
|
| شعار | |
| رقبہ تے آبادی | |
| راجگڑھ | ٹھٹا |
| سرکاری زبان | فارسی |
| حکمران | |
| قسم | صوبہ |
| نال بدلی | کلہوڑا خاندان |
| قیام تے اقتدار | |
| تاریخ | |
| یوم تاسیس | ۲۸ مارچ ۱۵۹۳ |
| خاتمہ | ۱۷۳۷ |
| ویلے دیاں حدبندیاں | |
ترمیم  | |
جغرافیہ
سودھوصوبہ ٹھٹہ دا راجگڑھ ابتدا وچ ٹھٹہ سی، جو دریائے سندھ دے نیڑے واقع اے۔ ۱۷۳۷ء وچ راجگڑھ نوں خدا آباد منتقل کيتا گیا، تے ۱۷۶۸ء وچ حیدرآباد نوں راجگڑھ بنایا گیا۔ ایہ علاقہ دریائے سندھ دے زرخیز میداناں اُتے مشتمل سی، جو زراعت تے تجارت دے لئی موزاں سن ۔
تریخ
سودھوٹھٹہ بطور صوبہ مغل دور دے اختتام تے کلہوڑا دور دے آغاز وچ ہی اپنی اہمیت کھو بیٹھیا سی۔ تالپور دور دے دوران ٹھٹہ صرف اک تاریخی تے ثقافتی اہمیت دا حامل علاقہ رہیا، لیکن سیاسی لحاظ توں مرکزیت نئيں رکھدا سی۔
مغلیہ دور (۱۵۹۳ء–۱۷۳۷ء)
سودھو۱۵۹۳ء وچ مغل بادشاہ اکبر اعظم نے سندھ نوں فتح کيتا تے اسنوں مغلیہ سلطنت دا صوبہ بنایا۔ اس دوران، صوبے دا انتظام صوبہ دار دے ذریعے کيتا جاندا سی، جو براہ راست دہلی دے دربار نوں جوابدہ سی۔
ٹھٹہ دا آغاز مغل سلطنت دے زیرِ انتظام ہويا۔ ایہ دور ٹھٹہ دے لئی ترقی دا زمانہ سی، خاص طور اُتے فن تعمیر، تجارت، تے تعلیم دے لحاظ تاں۔ مغلیہ سلطنت دے زوال دے نال، ٹھٹہ وچ انہاں دی حکمرانی کمزور ہُندتی گئی۔
کلہوڑا خاندان دا دور (۱۷۳۷ء–۱۷۸۳ء)
سودھو۱۷۳۷ء وچ کلہوڑا خاندان نے مغلاں توں آزادی حاصل کيتی تے سندھ اُتے حکمرانی شروع کيتی۔ نور محمد کلہوڑو اس خاندان دے پہلے حکمران سن ۔ کلہوڑا خاندان نے اپنے ابتدائی دور وچ مغل سلطنت توں وفاداری دا اظہار کيتا تے باضابطہ طور اُتے مغلاں دے ماتحت سن ۔ پر، مغل سلطنت دی کمزوری دے نال، کلہوڑا حکمران ودھ خود مختار ہو گئے۔ سندھ مغلیہ تسلط توں نکل کے ایرانی نرغے وچ آیا جتھے نادر شاہ دی حکومت سی نادر شاہ سندھ اُتے وی حملہ آور ہوئے تے انھاں نے سندھ دے کلہوڑا خاندان توں بعض علاقےآں دے علاوہ اک کروڑ روپے خراج طلب کيتا تے ضمانت دے طور پر اودوں دے گدی نشین میاں نور محمد دے بیٹےآں، غلام شاہ کلہوڑو تے انہاں دے بھائی مرادیاب، نوں نال لے گئے۔ ایہ دونے بھائی اُس وقت تک قید وچ رہے جداں تک نادر شاہ دی موت نئيں ہوئی۔ نادر شاہ دے بعد سندھ احمد شاہ ابدالی دے زیر اثر آیا تے میاں نور محمد ہن انھاں خراج ادا کرنے لگے۔[۱]
تالپور خاندان دا دور (۱۷۸۳ء–۱۸۴۳ء)
سودھو۱۷۸۳ء وچ تالپور خاندان نے کلہوڑا خاندان نوں شکست دے کے اقتدار سنبھالیا۔ فتح علی تالپور اس خاندان دے پہلے حکمران سن ۔ انہاں دے دور وچ سندھ نے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے نال ۱۸۰۹ء وچ معاہدہ کیتا، جس دے تحت برطانوی اثر و رسوخ وچ وادھا ہويا۔ بالآخر، ۱۸۴۳ء وچ برطانوی فوج نے سندھ اُتے حملہ کيتا تے اسنوں اپنی سلطنت وچ شامل کر ليا۔
سبھیاچار تے بولی
سودھوٹھٹہ صوبہ وچ سرکاری بولی فارسی سی جدوں کہ مقامی سطح اُتے سندھی بولی جاندی سی اس دے علاوہ، بلوچ حکمراناں دی وجہ توں بلوچی بولی دا وی اثر سی۔ ایہ علاقہ وکھ وکھ ثقافتی تے مذہبی گروہاں دا مسکن سی، جنہاں وچ مسلمان، ہندو، جین، بدھ مت دے پیروکار، سکھ تے مسیحی شامل سن ۔
معیشت
سودھوصوبہ ٹھٹہ دی معیشت زراعت، تجارت تے دستکاری اُتے مبنی سی دریائے سندھ دے نیڑے ہوݨ دی وجہ توں ایتھے دی زمیناں زرخیز سی، جتھے گندم، چاول تے کپاس دی کاشت ہُندی سی ٹھٹہ شہر اپنے وقت وچ علم و ادب دا مرکز سی تے ایتھے دے محلات، دربار تے بازار دور دراز دے تاجراں تے سیاحاں دے لئی کشش دا باعث سن ۔[۲]
صوبہ داراں دی لسٹ
سودھو| سرنانواں | ذاتی ناں | دور | ویلے دا بادشاہ | نوٹ |
|---|---|---|---|---|
| صوبہ دار صوبهدار |
Rao Patar Das Khattari راؤ پترداس کهتری |
28 مارچ ۱۵۹۳–۱۵۹۴ | اکبر اکبر |
مقامی لوکاں وچ غیر مقبولیت دی وجہ توں ہٹا دتا گیا۔ |
| صوبہ دار صوبهدار |
مرزا جانی بیگ ترخان میرزا جانی بیگ ترخان |
1594 – 1 فروری ۱۶۰۱ | اکبر اکبر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
غازی بیگ ترخان میرزا غازی بیگ ترخان |
1 فروری ۱۶۰۱–۱۲ اپریل ۱۶۱۲ | اکبر اکبر جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Muzaffer Khan Mir Abd al-Razzaq Mamuri مظفرخان میرعبدالرزاق معموری |
1612–1614 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mirza Rustam Safavi میرزا رستم صفوی |
1614–1615 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
تاج خان تاش بیگ تاج خان تاش بیگ |
1614–1615 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Arsalan Beg Shamsher Khan Uzbek ارسلان بیگ شمشیر خان اوزبک |
1615–1617 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khan-i-Dauran Mirza Shah Beg Arghun Khan خانِ دوران میرزا شاه بیگ ارغون خان |
1617–1617 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Muzaffer Khan Mir Abd al-Razzaq Mamuri مظفرخان میرعبدالرزاق معموری |
1617–1618 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khan-i-Dauran Mirza Shah Beg Arghun Khan خانِ دوران میرزا شاه بیگ ارغون خان |
1618–1619 | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mustafa Khan Sayyid Bayazid Bukhari مصطفیٰ خان سید بایزید بخاری |
1619–1623 | جہانگیر جهانگیر |
اوچ دے بخاری قبیلے دے نسل، اس نے سب توں پہلاں بکھر دے فوجدار دے طور تے خدمات انجام دتیاں۔ اس نوں ۲۰۰۰ پیدل فوج تے ۱۰۰۰ گھڑسوار فوج وی دتی گئی۔ سید بزائد بخاری دے طور تے وی لکھیا جاندا اے۔|- |
| صوبہ دار صوبهدار |
شہریار مرزا سلف الدین محمد شہریار |
13 اکتوبر ۱۶۲۵–۱۶۲۶ | جہانگیر جهانگیر |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mirza Abu Saeed میرزا ابوسعید |
1626–1627 | جہانگیر جهانگیر |
اک ایرانی، مہارانی ملکہ نورجہاں دا بھتیجا ۔ |
| صوبہ دار صوبهدار |
Muhammad Isa Khan Tarkhan II محمد عیسی خان ترخان دوم |
1627–1628 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sher Khwaja Baqi Khan شیر خواجه باقی خان |
1628–1628 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mir Hussam al-Din Murtaza Khan Anju میر حسام الدین مرتضی خان انجو |
1628–1629 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Amir Khan Mir Abul Baqa امیر خان میر ابوالبقا |
1629–1631 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Yusuf Muhammad Khan Tashqandi یوسف محمد خان تاشقندی |
1631–1635 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khawas Khan Daulat Khan Mayi خواص خان دولت خان مئی |
1635–1640 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khwaja Kāmgār Ghayrat Khan خواجه کامگار غیرت خان |
1640–1641 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Shad Khan شاد خان |
1641–1643 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Amir Khan Mir Abul Baqa امیر خان میر ابوالبقا |
1643–1647 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mughal Khan مغل خان |
1647–1649 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
اورنگزیب عالمگیر محی الدین محمد اورنگزیب |
1649–1653 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sardar Khan Shahjahani سردار خان شاهجهانی |
1653–1653 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Zafar Khan Khwaja Ahsanullah ظفر خان خواجه احسن الله |
1653–1655 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
سپہر شکوہ میرزا سپهر شکوه |
1655–1658 | شاہ جہان شاهجهان |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Qabad Khan Mir Akhur قباد خان میر آخور |
1658–1660 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Yadgar Beg Lashkar Khan يادگار بیگ لشکر خان |
1660–1662 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Izzat Khan Sayyid Abd al-Razzak Gilani عزت خان سید عبدالرزاق گیلانی |
1662–1664 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Ghazanfar Khan غضنفر خان |
1664–1666 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Izzat Khan Sayyid Abd al-Razzak Gilani عزت خان سید عبدالرزاق گیلانی |
1666–1669 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Abu Nusrat Khan ابو نصرت خان |
1669–1671 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Saadat Khan سعادت خان |
1671–1673 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Izzat Khan Sayyid Abd al-Razzak Gilani عزت خان سید عبدالرزاق گیلانی |
1673–1679 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khana Zaad Khan خانه زاد خان |
1679–1683 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sardar Khan سردار خان |
1683–1687 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Murid Khan مرید خان |
1687–1689 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Zabardast Khan زبردست خان |
1689–1689 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Abu Nusrat Khan ابو نصرت خان |
1689–1691 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Hifzullah Khan حفظ الله خان |
1691–1701 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Saeed Khan سعید خان |
1701–1702 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mir Amin al-Din Khan Husayn میر امین الدین خان حسین |
1702–1703 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Yusuf Khan Tirmizi یوسف خان ترمذی |
1703–1704 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Ahmad Yar Khan احمد یار خان |
1704–1707 | اورنگزیب اورنگزیب |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Saeed Atr Khan Bahadur سعید عطر خان بهادر |
1707–1709 | اعظم شاہ اعظم شاه بہادر شاہ اول بهادرشاه یکم |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mahin Khan مهین خان |
1709–1711 | بہادر شاہ اول بهادرشاه یکم |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Shakir Khan شاکر خان |
1711–1712 | بہادر شاہ اول بهادرشاه یکم |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mahin Khan مهین خان |
1712–1712 | جہاندر شاہ جهاندر شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Khwaja Muhammad Khalil Khan خواجه محمد خلیل خان |
1712–1713 | جہاندر شاہ جهاندر شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Saeed Atr Khan Bahadur سعید عطر خان بهادر |
1713–1714 | فرخ سیار فرخ سیار |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Yaqub Kashmiri یعقوب کشمیری |
1714–1714 | فرخ سیار فرخ سیار |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mir Muhammad Shujaat Khan Shafi میر محمد شجاعت خان شفیع |
1714–1715 | فرخ سیار فرخ سیار |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mir Lutf Ali Khan میر لطف علی خان |
1715–1719 | فرخ سیار فرخ سیار |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Azam Khan اعظم خان |
1719–1719 | رفیع الدرجات رفیع الدراجات |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Mahabat Khan محبت خان |
1719–1722 | شاہ جہان دوم شاهجهان دوم محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sultan Mahmud Khan سلطان محمود خان |
1722–1724 | محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Saifullah Khan سیف الله خان |
1724–1730 | محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sadiq Ali Khan صادق علی خان |
1730–1730 | محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Dilerdil Khan دلیردل خان |
1730–1732 | محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Himmet Dilerdil Khan همت دلیردل خان |
1732–1736 | محمد شاہ محمد شاه |
|
| صوبہ دار صوبهدار |
Sadiq Ali Khan صادق علی خان |
1736–1737 | محمد شاہ محمد شاه |
میاں نور کلہوڑو ولوں معزول جو سندھ دا نواب بنیا ۔ |