حافظ شیرازی
حافظ شیرازی فارسی دے مشہور شاعر سن ۔ حافظ دی شاعری نیڑے تریڈے ہر ایرانی د کعر لبدی اے تے اودی شاعری لوکۂ نوں وبانی یاد اے۔ اے مزے لئی تے اکھان لئی وی ورتی جاندی اے۔ حافظ دی شاعری تے بعوت کم ہویا اے تے اودی شاعری نے سب توں چوکھا لوکاں نوں تے ایرانی شاعری نوں متاثر کیتا اے۔ حافظ دی شاعری قسمت دا حال پتہ کرن لئی ورتی جاندی اے۔ اودی شاعری خطاطی دے ودیا نمونے بنان لئی وی ورتی جاندی اے۔ ایرانی شہر شیراز چ حافظ دی قبر ایرانی آرکیٹیکچر دا ودیا نمونہ اے۔ حافظ شیرازی دی شاعری کئی بولیاں چ پلٹی جا چکی اے۔
جم
سودھوحافظ شیرازی دا ناں محمد ، لقب شمس الدین تے تخلص حافظ سی ۔ حافظ نے اپنا ناں خود ایداں لکھئیا اے : محمد بن المقلب بہ شمس الحافظ الشیرازی ۔ حافظ دے جمن دے سال بارے محققاں دا نقطہ نظر اک دوجے نالوں مختلف اے ۔ انسائکلوپیڈیا آف اسلام دے مطابق حافظ اٹھویں صدی ہجری دے شروع چ جمئیا ۔ آقائے نفیسی نے حافظ دے جمن دا سال 726ھ توں 729 ہجری دے وچکار قرار دتا اے ۔ اونے قرآن حفظ کیتا سی ایس لئی اونوں حافظ کیا گیا اے۔
مڈھلا جیون
سودھو
عبدالنبی نے "میخانہ عبدالنبی " چ لکھئیا اے کہ حافظ دا پیؤ اصفہان دا رہن آلا سی ۔ بعد چ اپنا وطن چھڈ کے تجارت دے پاروں اپنے ٹبر سنے شیراز چ آ وسئیا ۔ حافظ خمیر گیری کر کے اپنی روزی کماندا سی تے ویہلے ویلے نیڑلے مدرسے چ تعلیم حاصل کردا سی ۔ اسنے بعد چ شیراز دے نامور استاداں کولوں علم حاصل کیتا تے قرآن مجید حفظ کیتا ایسے لئی اپنا تخلص حافظ رکھئیا ۔ حافظ نے الہیات ، تفسیر ، فقہ تے حکمت دا مطالعہ کیتا ۔ علم الہندسہ تے موسیقی نال وی اسنوں بوہت لگاؤ سی ۔ اسدے ہم عصر تے ہم درس نے اسنوں مولانا الاعظم ، استاد التحریر الادباء تے فخر العلماء دے نانواں نال یاد کیتا اے ۔
حافظ دا دور
سودھو
حافظ شیرازی دے جیون دا زمانہ 726ھ توں 792ھ شمار کیتا جاندا اے ۔ ایہہ ایران چ جنگ و جدل تے ناآرامی دا ویلہ سی ۔ امیر تیمور دے حملےآں دے نتیجے چ ایران دیاں بستیاں تباہ تے برباد ہوگئیاں ، اس دے باوجود علما تے شعراء علمی تے عرفانی محفلاں برقرار رکھدے سن ۔ حافظ نے شیخ مجدالدین ، شیخ بہاؤالدین ، سید شریف جرجانی تے شمس الدین عبداللہ شیرازی توں استفادہ کیتا ۔ اسنوں شیراز نال بے حد محبت سی اس لئی اسنے مصلی تے رکن آباد توں دوری اختیار نا کیتی ۔ اینے پورے جیون چ یزد تے ہرمز ول دو مختصر سفر کیتے ۔ دیوان حافظ توں ایہہ گل پتا لگدی اے کہ اسدے اہل تے عیال وی سن جنہاں دی رفاقت چ اوہ اپنے دکھ بھل جاندا سی ۔ اسدا اک پتر اسدی زندگی چ ای مر گئیا سی ۔
اسلام نیں حافظ دی شاعری تے رنگ پایا پر ہور دوجے مذہباں نوں وی اونے عزت نال ویکھیا۔ اوہ ایران دا سب توں مشہور شاعر اے۔ کسے لائبریری چ قرآن ہووے ناں ہووے پر اوتھے حافظ شیرازی دا کلام ضرور ہووے گا۔ انگریزی چ اودی شاعری نوں چونز نے 1771 چ پلٹیا۔ امریکی شاعر رالف والڈو ایمرسن تے جرمن شاعر گوئٹے نوں وی اوہ بڑا چنگا لگدا سی۔
برصغیر
سودھوحافظ دربار نال وی وابستہ رہئیا ۔ ابو اسحاق نے 743 ھجری چ شیراز تے حکومت قائم کر لئی ،اوہ ہمیشہ حافظ نال مربیانہ سلوک کردا ۔ حافظ دا تعلق آل مظفر دے شاہ شجاع دے دربار نال وی رہئیا ۔ ایران دے بادشاہاں دے علاوہ ہندستان دے سلطان وی حافظ دے کلام نوں عزت دی نظر نال ویکھدے سن ۔ بہمنی سلطنت دے والی محمود شاہ نے حافظ نوں اپنے دربار چ آن دی دعوت دتی حتی کہ محمود شاہ نے اس لئی زاد راہ وی گھل دتی ، پر شیراز دی محبت آڑے آئی تےسفر دیاں صعوبتاں توں فرار لئی حافظ نے اوتھے جا ن دا ارادہ ترک کر دتا تے محمود شاہ دی خدمت چ اک غزل لکھ کے ارسال کر دتی ۔
حافظ دیاں گلاں
سودھو- اک واری مشہور فاتح امیر تیمور نے حافظشیراوی نوں اپنے دریار چ سدیا۔ حافظ پاٹے پرانے کپڑیاں چ دربار چ ٹرگیا۔ تیمور نے حافظ کولوں پخھیا جے اونے تے بخارا شہر نوں پڑے پیسے نال تے بڑی محنت نال اک سوہنا شہر بنیایا اے تے توں اپنے اک شعر چ اپنے مشوق دے تل تے ایس شہر نوں قربان کر ریا ایں۔ اوہ شعر اے سی۔
اگ آن ترک شیرازی بدست آرد دل مارا را - بخال ہندش بخشم سمرقند بخارا را
ہافظ جیاڑا اوس ویلے پہڑے حال چ دسدا پیا سی اونے اے گل تیمور نوں آکھی جے حضور ایہو ای اللے تللے نیں جیدے توں میں ایس حال نوں اپڑیا آن۔ تیمور ایس حاضر جوابی تے بڑا خوش ہویا تے حافظ نوں انعام دے کے واپس ٹوریا۔
انتقال
سودھو
حافظ نے 791 ہجری چ شیراز چ وفات پائی تے مصلی دے مقام تے دفن ہوئیا ۔ اس دا مزار اج وی ہر خاص تے عام دی زیارت گاہ اے۔
حافظ دی قبر
سودھو1390 چ حافظ مرگیا تے تیمور دے گورنر نیں اودی قبر تے مزار بنیایا۔ اودی قبر دے دوالے دا باغ گلگشت مصلا اودی شاعری وچ وی دسدا اے۔ اگلے 300 وریاں چ ایدے چ وادے کیتے کۓ۔ 1899 چ ہندستان دے اک پارسی نے لکڑ تے لوۓ دا کم سرکاری اجازت نال کیتا پر وشکار چ لوکاں نے مسلہ کھڑا کیتا جے اک کافر کنج اک مسلمان دی قبر دے الے دوالے کج بنا سکدا اے۔ تے جو بنیا سی اپنے سنگیاں نال اوہ اونے ٹعاہ دتا۔ لوکاں نین رولا پایا پر اوہ بنداہ اپنی گل توں باز نان آیا۔ دو ورے تک مقبرہ ایج ای ریا۔ 1901 چ اک شزادے نین کج اینوں ٹھیک کیتا۔ 1931 چ حافظ دی قبر نوں ٹھیک کرن دک کم فیر ٹریا۔ 1935 چ آندرے گودرد اک فرانسیسی نوں ایدی مرمت لی بلایا گیا۔ مقبرے چ وادے کیتے کۓ اینوں سوہنا بنایا گیا۔ مقبرے دے آلے دوالے دی پھلواری چ مستطیل تلع بناۓ کۓ پھلاں دے روش پانی دے وارے دے نالیاں تے بیٹھن دی جگاں بنایاں گیاں اینج اے پھرن ٹرن والیاں لئی وی آن دی اک تھان بن گئی۔ اک ودیا ہوٹل نال بنادتا گیا تے نال ای اک وڈی لائبریری وی بنائی کئی جتھے جاقظ تے 10000 کتاباں رکھیاں نیں۔
لکھتاں
سودھوحافظ دی زندہ جاوید تصنیف اسدا دیوان اے ۔ جہڑا قصیدے ، غزلاں تے قطعاں تے رباعیاں تے مشتمل اے ۔ ایہہ دیوان اسنے خود مرتب کیتا تے اسدے معاصر محمد گل اندام نے ترتیب دتا ۔ پر افسوس دی گل ایہہ اے کہ محمد گل اندام دا مرتب کیتا گئیا دیوان اج موجود نئیں ۔ اس دےعلاوہ حافظ نے تفسیر قرآن وی لکھی ۔ محمد گل اندام دے بقول حافظ شیرازی نے کشاف تے مصباح دے حواشی وی لکھے ۔
نوٹ
سودھو1۔ حافظ تے ایرانی ثقافت دا جگ چ مقام آغا خان سوم ولوں 1936ء لندن
حوالے
سودھو- براؤن ، ایڈورڈ گرانویلے (1999ء) فارس دی ادبی تریخ (جلد 4) ۔
- انسیکلوپیڈیا ایرانیکا ۔
باہرلے جوڑ
سودھو- حافظ دا جیون تے شاعری Archived 2014-05-17 at the وے بیک مشین
- حافظ دے جیون تے شاعری تے ریڈیو پروگرام Archived 2016-09-04 at the وے بیک مشین