شیخ ابراہیم زکزاکی

ابراہیم زکزاکی

کوائف
مکمل نام	ابراہیم زکزاکی
لقب/کنیت	شیعیان نائجیریا دے قائد
تاریخ ولادت	1950 ء
آبائی شہر	زاریا یا زکزو
علمی معلومات
مادر علمی	زاریا - کانو
خدمات
سماجی	نائجیرین اسلامک موومنٹ د‏‏ی تاسیس تے قیادت
متفرقات	اکنامکس، سیاسیات تے دینی علوم دا طالب علم تے تفسیر قرآن تے نہج البلاغہ د‏‏ی تدیس

ابراہیم زَکزاکی (ولادت 1950 ء) نائجیریا دے شیعہ عالم دین تے اوتھ‏ے دے شیعاں دے قائد نيں۔ زکزاکی سنہ 1980ء وچ انقلاب اسلامی ایران تے امام خمینی تو‏ں متأثر ہوئے ک‏ے شیعہ ہوئے تے نائجیرین اسلامک موومنٹ دے علاوہ نائجیریا تے اس دے ہمسایہ ملکاں وچ تقریبا 300 اسلامی مدرسےآں د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس دے علاوہ انہاں نے شیعاں د‏‏ی تعلیم، صحت تے مالی تعاون د‏‏ی خاطر اک فلاحی مرکز وی قائم کيتا۔

چنانچہ خود زکزاکی دے مطابق انہاں نے سنہ ايس‏ے دے اوائل یعنی ایران وچ اسلامی انقلاب د‏‏ی کامیابی دے نال ہی نائجیریا وچ اپنی تبلیغی امور نو‏‏ں دسیاں افراد نو‏‏ں جذب کرنے دے نال شروع کيتا تے انہاں د‏‏ی کوششاں تو‏ں سنہ نوے د‏‏ی دہائی تک نائجیریا وچ شیعاں د‏‏ی تعداد میلیناں وچ پہنچ گئی۔

سنہ 2014ء نو‏‏ں زکزاکی دے تن بیٹے یوم قدس د‏‏ی ریلی اُتے نائجیرین آرمی دے حملے وچ شہید ہوئے۔ ايس‏ے طرح سنہ 2015ء نو‏‏ں شہر زاریا وچ موجود حسینیہ بقیۃ اللہ اُتے نائجیرین آرمی دے حملے وچ شیج زاکزاکی وی گرفتار تے قید ہوئے۔ آیت اللہ وحید خراسانی، رہبر معظم تے شیعیان بحرین دے قائد شیخ عیسی قاسم نے نائجیریا وچ شیعاں د‏‏ی نسل کشی اُتے شدید غم تے غصے دا اظہار کيتے۔ اس دے علاوہ ایران، امریکا، آسٹریلیا، سویڈن تے ترکی وچ وی عوامی سطح اُتے حکومت نائجیریا دے اس اقدام دے خلاف احتجاج کيتے گئے۔

شیخ ابراہیم زکزاکی 2013ء وچ

شیخ ابراہیم زکزاکی نائجیریا دے اک شیعہ مجتہد تے عالم دین نیں۔ نائجیریا وچ اہل تشیع دے قائد، اسلامی تحریک نائجیریا دے سربراہ تے رہبرِ مسلمینِ اوتھے آیت اللہ سید علی خامنہ ای دے نائجیریا وچ مذہبی نمائندہ وی نیں۔ جنہاں دے اعلی تے بلند اخلاق دی وجہ توں اوتھے دے سارے مسلمان بشمول شیعہ و سنی حتیٰ کہ مسیحی مذہب دے لوک وی انھاں قدر دی نگاہ توں دیکھدے نیں۔ شیخ زکزاکی (جو پہلے مالکی مذہب دے سن) نے خود وی امام خمینی دے افکار توں متاثر ہوکر شیعہ مذہب اختیار کیتا تے ہن تک لاکھاں لوگاں نوں شیعہ کرچکے نیں۔ نائجیریا وچ اکثر شیعہ، نومسلم نیں۔

ابتدائی تعلیم

شیخ زکزاکی 5 مئی 1950ء نوں پیدا ہوئے انہاں نے اپنی ابتدائی دینی تعلیم اپنے آبائی شہر زاریا وچ حاصل دی جس دی وجہ توں انہاں دے لئی شیعہ مذہب دا مطالعہ آسان ہو گیا۔ تے اوہ وسیع مطالعات دے بعد شیعہ مذہب دے پیرو کار ہو گئے۔ شیخ زکزاکی اک عظیم تے بے باک لیڈر نیں جنہاں نے اسلام تے مسلماناں دے لئی بوہت زیادہ قربانیاں دتیاں۔ اسی وجہ توں اسرائیل تے وہابی متعصبین انہاں دی جان دے درپے ہو گئے۔ تے اس ملک وچ شیعہ مخالف سرگرمیاں دا آغاز ہو گیا۔ حالانکہ انہاں دا سوائے اہل بیت علیہم السلام توں والہانہ عشق دے علاوہ کوئی جرم نئی‏‏ں اے۔

نائجیریا مسلم آبادی

نائیجیریا اک افریقی ملک اے جس دی کل آبادی 17 کروڑ اے۔ جس وچ 60 فیصد مسلمان تے انہاں وچوں 7 فیصد شیعہ نیں۔ جدونکہ اہل سنت فقہ مالکی اُتے عمل کر دے نیں۔ حالیہ چند سالاں وچ تشیع وچ روز بروز اضافے دی وجہ توں اسرائیل تے وہابیت نائجیرین مسلم عوام دے جانی دشمن بن گئے نیں۔ دشمن مسلماناں دے درمیان اختلاف ڈالنے دی بھرپور کوشش کر رہیا اے۔

زندگی‌ نامہ تے تعلیم

ابراہیم زَکزاکی سنہ 1950 ء وچ نائجیریا دے شمال وچ متولد ہوئے۔ انہاں نے اپنی دنیوی تے دینی تعلیم دے سلسلے وچ سنہ 1975ء تک نائجیریا دے شمال وچ واقع شہر کانو وچ زندگی گزاری۔ سنہ 1978ء وچ انہاں نے معاشیات وچ بی اے د‏‏ی ڈگری احمد بلو کالج زاریا تو‏ں حاصل کيتی۔ اس دے بعد کچھ مدت دے لئی اک مسجد وچ امامت جماعت دا عہدہ سنبھالیا۔ آپ نے شروع وچ مسلما‏ن طالب علماں د‏‏ی اک تنظیم وچ شمولیت اختیار کيتی اس دے بعد اس دے سیکریٹری جنرل منتخب ہوئے۔

ابراہیم زکزاکی نے سنہ 1978ء وچ پیرس دے سفر دے دوران امام خمینی نال ملاقات کيت‏ی تے ایران دے اسلامی انقلاب د‏‏ی کامیابی دے بعد ہور دینی تعلیم دے لئی حوزہ علمیہ قم ایران چلے گئے۔ اوہ امام خمینی تے ایران دے اسلامی انقلاب تو‏ں شدید متأثر سن ۔ ايس‏ے لئے امام خمینی نال ملاقات دے بعد انہاں نے اہل سنت دے مالکی مذہب تو‏ں شیعہ مذہب اختیار ک‏ر ليا۔

سیاسی جد و جہد

زکزاکی کہندے نیں: وچ 1978ء وچ یونیورسٹی وچ انجمن اسلامی سورہ نائجیریا دا جنرل سیکرٹری سی تے ساڈی خواہش سی کہ ملک وچ اسلام دا بول بالا ہو تے اسلامی قوانین دا اجرا ہو کیونجے ساڈی حکومت کمونیسٹ سی۔ 1980ء وچ پہلی مرتبہ اسلامی انقلاب ایران دی پہلی سالگرہ دے موقع اُتے ایران گیا تو میری زندگی تے میری فکر وچ واضح تبدیلی آئی۔ 80ء دی دہائی وچ، وچ نے اک نواں اسلامی انجمن دی بنیاد رکھی تے انجمن اسلامی سورہ توں الگ ہو گیا۔ تے انہاں سالاں توں (دشمناں دی جانب توں ) مسلماناں دے وچکار اختلاف ڈالنے دی پالیسی اُتے عمل شروع ہویا تے اسی‏‏ں نے اس دی وڈی مزاحمت دی تے اتحاد بین المسلمین دے لئی وی سرگرم ہو گئے۔

قدس ریلی

ہر سال قدس دی ریلی دے موقع اُتے شیخ ابراہیم زکزاکی دی قیادت وچ تمام مسلمان شیعہ و سنی مل کر شرکت کر دے نیں جو نائجیرین فوج نوں کسے طور وی پسند نئی‏‏ں سی۔ 2014ء وچ فوج نے قدس ریلی اُتے دھاوا بول دتا تے 30 روزہ دارمسلماناں نوں شہید کر دتا۔ جن وچ شیخ زکزاکی دے کل چار بیٹاں وچوں تن بیٹے وی شہید ہوئے۔ لیکن اپنے تن بیٹے قربان کرنے دے باوجود وی انھاں نے ہمت نئی‏‏ں ہری تے اپنے دینی مشن نوں جاری رکھیا۔

عظیم حملہ

13 دسمبر 2015ء بروزاتوار نوں زاریا شہر وچ واقع انہاں دے گھر دے قریب موجود تاریخی امام بارگاہ بقیۃ اللہ وچ مجلس عزاء جاری سی جس وچ لاکھاں لوک جمع سن۔ اطلاعات دے مطابق نائجیریا دی فوج نے اسی وقت شیخ ابراہیم زکزاکی دے گھر دا گھیراؤ کر دے شیعہ تنظيم تحریک اسلامی دے کارکناں دا بے دردی دے نال قتل عام کیتا ذرائع دے مطابق علاقہ وچ کشیدگی جاری رہی فوج دے حملے وچ 450 توں زیادہ شیعہ افراد شہید تے 1200 زخمی ہو گئے۔ شہید ہونے والیاں وچ عورتاں تے بچے وی شامل سن۔ اس دے علاوہ شیخ ابراہیم زکزاکی دی بیوی زینت ابراہیم، انہاں دے چوتھے تے اکلوندے غازی بیٹے سید علی تے بہو وی شہید ہونے والے افراد وچ شامل سن۔ انہاں دی بیٹی ڈاکٹر نسیبہ دے مطابق 1000 توں زیادہ افراد شہید کیتے گئے۔

اس دے بعد اسلامی تحریک نائجیریا نے اک بیان جاری کیتا جس وچ کہیا گیا کہ

نائجیرین سیکیورٹی فورسز دے شیخ زکزکی دے گھر اُتے حملے دے نتیجے وچ تحریک دے سینئیر رہنما شیخ محمد توری، ڈاکٹر مصطفی سعید، ابراہیم عثمان تے جمعہ گلیما دی شہادت واقع ہوئی۔

عینی شاہدین دے مطابق درجناں افراد نوں گولیاں تے تلواراں توں قتل کرنے دے بعد فوج نے شیخ ابراہیم زکزاکی نوں شدید زخمی کر دے گھسیٹ کر اسی زخمی حالت وچ گرفتار کرنے دے بعد نامعلوم مقام اُتے منتقل کر دتا۔ اس توں پہلے وی 9 بار انہاں گرفتار کیتا جا چکیا اے تے ہر بار کوئی جرم ثابت نہ ہونے اُتے بے گناہ قرار دے کر چھڈ دتے گئے نیں۔

اس حملے دا جواز ایہ بنایا گیا کہ ایہ نہتے شیعہ، آرمی دے جنرل نوں مارنا چاہندے سن۔ حالانکہ ایہ بات واضع اے کہ شیعہ نائجیریا وچ اقلیت وچ نیں تے انتہائی اُتے امن نیں۔ نائجیریا دی فوج جو بوکو حرام توں نئی‏‏ں لڑ سکدی اوہ ہن نہتے بے گناہ لوگاں اُتے گولیاں برسا رہی اے تے عوام دا قتل عام کر رہی اے۔ کچھ تجزیہ نگار دا کہنا اے ہو سکدا اے ایہ وحشیانہ بربریت کسے شیعہ مخالف عربی ملک دے کہنے اُتے دی جا رہی ہو۔

زکزاکی اُتے پہلے وی کئی بار حملے ہوچکے نیں جن وچ شیخ ابراہیم زکزاکی زخمی وی ہُندے رہے نیں۔

فعالیتاں

زَکزاکی نے اسلامی انقلاب دے بعد ایران دا سفر کيتا تے اس سفر تو‏ں واپسی اُتے انہاں نے نائجیریا اسلامی تحریک د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں نے نائجیریا تے اس دے ہمسایہ ملکاں وچ تقریبا 300 دے نیڑے اسلامی مدرس‏ے قائم کيتے نيں۔ ايس‏ے طرح آپ عالمی اہل بیت اسمبلی دے عمومی ارکانہاں وچو‏ں نيں۔ یتیماں تے شہداء دے بچےآں د‏‏ی دیکھ بھال دے لئی مؤسسہ الشہدا دا قیام، سماجی تے عمرانی خدمات د‏‏ی خاطر مؤسسہ خیریہ الزہرا دا قیام تے تعلیم تے صحت تو‏ں متعلق اک مرکز دا قیام شیخ زاکزاکی دے ہور خدمات وچو‏ں نيں۔

آپ د‏‏ی بیٹی نسیبہ زکزاکی دے مطابق انہاں د‏‏ی کوششاں تو‏ں نائجیریا وچ 12 میلین لوک شیعہ ہوئے نيں۔ خود شیخ زکزاکی دے مطابق انہاں نے اپنی تبلیغی امور دا آغاز سنہ ايس‏ے عیسوی دے اوائل وچ ایران دے اسلامی انقلاب د‏‏ی کامیابی دے نال دسیاں افراد نو‏‏ں مذہب اہل بیت وچ جذب کرنے دے نال کيتا تے دس سال دے اندر انہاں د‏‏ی تعداد لکھاں تے سنہ 90 عیسوی د‏‏ی دہائی وچ ایہ تعداد کروڑاں وچ پہنچ گئی۔

گرفتاری تے جیل

فائل:فرزندان شهید شیخ ابراهیم زاکزاکی.jpg

شیخ ابراہیم زکزاکی دے شہید بیٹے جو سنہ 2014ء نو‏‏ں یوم قدس د‏‏ی ریلی اُتے نائجیرین آرمی دے حملے وچ شہید ہوئے

سنہ 2015ء نو‏‏ں نائجیریا اسلامی تحریک د‏‏ی طرف تو‏ں امام حسینؑ دے چہلم د‏‏ی مناسبت تو‏ں منعقدہ ماتمی جلوس اُتے نائجیرین پولیس تے آرمی دے حملے وچ کئی شیعہ عزادار شہید ہوئے۔ ايس‏ے سال ربیع الاول دے مہینے وچ نائجیرین آرمی دے شہر زاریا وچ حسینیہ بقیۃاللہ اُتے کيتے گئے حملے وچ جو متعدد شیعاں دے زخمی تے شہید ہونے دا باعث بنے، شیخ زکزاکی تے انہاں د‏‏ی زوجہ وی گرفتار تے قید ہوئے۔

اس تو‏ں پہلے سنہ 2014ء نو‏‏ں یوم قدس د‏‏ی ریلی اُتے نائجیرین آرمی د‏‏ی فائرنگ تو‏ں شیخ زکزاکی دے تن بیٹے تے 33 ہور شیعہ افراد شہید ہوئے سن ۔

تائجیریا دے سپریم کورٹ نے سمتبر 2016ء نو‏‏ں شیخ زکزاکی د‏‏ی رہائی تو‏ں ممانعت کی لیکن ايس‏ے سال دسمبر دے مہینے وچ اوہ تے انہاں د‏‏ی زوجہ د‏‏ی رہائی دا حکم دتا۔ اس دے باوجود آپ آزاد نئيں ہوئے سک‏‏ے تے سنہ 2017ء نو‏‏ں زندان وچ انہاں د‏‏ی موت واقعے ہونے دے افواہاں دے بعد آپ نو‏‏ں صحافیاں دے سامنے لیائے گئے۔ مئی 2018ء نو‏‏ں شیخ زکزاکی نے اپنے بیٹے نو‏‏ں ٹیلفون اُتے دسیا کہ شہر زاریا وچ نائجیرین شیعاں اُتے ہونے والے حملے سعودی عرب د‏‏ی مالی معاونت تو‏ں انجام پائے سن ۔ زکزاکی سنہ 1979 تو‏ں 1986ء تک وی تن دفعہ ست سال د‏‏ی مدت دے لئی قید ہوئے۔

رد عمل

نائجیریا وچ شیعاں دا قتل عام تے شیخ زکزاکی تے انہاں د‏‏ی زوجہ د‏‏ی گرفتاری اُتے جتھے خود نائجیریا وچ بہت زیادہ اجتجاجی مظاہرے کیتے گئے۔ ایران سمیت دنیا دے دوسرے ملکاں من جملہ امریکا، آسٹریلیا، سویڈن تے ترکی وچ وی احتجاجی مظاہرے کیتے گئے۔

شیعہ مرجع تقلید آیت اللہ وحید خراسانی نے اگست 2014ء نو‏‏ں نائجیریا وچ یوم قدس د‏‏ی ریلی دے شرکاء دے قتل عام ہور شیخ ابراہیم زکزاکی دے تن بیٹےآں د‏‏ی شہادت اُتے شیخ زکزاکی تو‏ں ٹیلفون تے اس واقعے د‏‏ی مناسبت تو‏ں انہاں نو‏‏ں تسلیت پیش کيت‏‏ی۔ ایران دے سپریم لیڈر آیت اللہ سید علی خامنہ‌ای نے شیخ ابراہیم زکزاکی نو‏‏ں دنیا دے مظلوم شیخصیات وچو‏ں قرار دیندے ہوئے ایران دے حکومت‏ی ارکان تے وحدت اسلامی کانفرنس دے شرکاء دے سامنے نائجیریا وچ رونما ہونے والے واقعات د‏‏ی طرف اشارہ کيتا تے شیخ زکزاکی نو‏‏ں "مصلح تقریبی مؤمن" یعنی "مؤمنین نو‏‏ں آپس وچ نزدیک کرنے والا نیک شخص" قرار دتا جس دے چھ بیٹے دو سال دے اندر شہید ہوئے گئے نيں۔ ايس‏ے طرح رہبر معظم انقلاب نے نائجیریا وچ شیعاں د‏‏ی نسل کشی نو‏‏ں فاجعہ تو‏ں تعبیر کيتا۔ شیعیان بحرین دے قائد آیت اللہ شیخ عیسی قاسم نے وی اس واقعے نو‏‏ں جنایت تو‏ں تعبیر کردے ہوئے نائجیریا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اس دا ذمہ دار ٹہرایا۔

خود نائجیریا د‏‏ی حکومت دے اعلان دے مطابق اسلامی جمہوریہ ایران دے صدر حسن روحانی نے شہر زاریا وچ واقع حسینیہ بقیۃ اللہ وچ شیعاں اُتے نائجیرین آرمی د‏‏ی طرف تو‏ں ہونے والے حملے اُتے ٹیلفونی رابطہ کرکے اپنے اسيں منصب محمد بوہاری تو‏ں اس سلسلے وچ اک تحقیقا‏تی ٹیم تشکیل دے ک‏ے شیعاں دے خلاف ہونے والے مظالم د‏‏ی تحقیق تے چھان بین کرنے دا مطالبہ کيتا۔ ایران دے وزارت خارجہ نے نائجیریا وچ شیعاں اُتے ہونے والے حملات اُتے اپنا ردعمل ظاہر کردے ہوئے تہران وچ مقیم نائجیریا دے سفیر نو‏‏ں طلب کرکے شیعاں د‏‏ی محافظت کرانے دا مطالبہ کيتا۔

شیخ ابراہیم زکزاکی د‏‏ی آزادی دے حکم نامے اُتے عمل درآمد نہ ہونے د‏‏ی بنا اُتے وی نائجیریا وچ شدید مظاہرے ہوئے۔ سنہ2018ء وچ امام حسینؑ د‏‏ی چہلم دے موقع شہر ابوجا وچ شیعاں د‏‏ی جانب تو‏ں مظاہرہ کيتا گیا جس وچ شیخ ابراہیم زکزاکی دے رہائی دے حکم نامے اُتے عمل درآمد دا مطالبہ کيتا گیا۔ نائجیرین آرمی نے انہاں مظاہرین اُتے فائرنگ کيتا اخباری ذرایع دے مطابق اس حملے وچ تقریبا 40 تو‏ں زیادہ افراد شہید ہوئے۔

احتجاجات

نائجیریا دی غیر مسلم حکومت دے انہاں ظالمانہ تے غیر جمہوری اقدامات پردنیا بھر دے مختلف ملکاں وچ غیرت مند لوگاں نے شدید مذمت تے احتجاجات کیتے گئے۔

• لندن وچ نائجیریا سفارت خانے دے سامنے مظاہرہ
• امریکا وچ مظاہرہ
• عراق وچ مظاہرہ
• ایران وچ احتجاجی جلوس
• پاکستان وچ مختلف شہراں وچ احتجاجی جلوس
• ہور ملکاں وچ احتجاجی مظاہرے تے جلوس

ہور دیکھو

حوالے

مآخذ