سیال (خاندان)
بنیادی طور اُتے پنجاب دا اک زمیندار قبیلہ اے لیکن اس نال تعلق رکھنے والے افراد ہن سندھ تے بلوچستان وچ وی آباد نيں، پنجاب دے سیال اپنے ناں دے نال سردار، مہر، نواب خا ں تے جٹ سیال چوہدری دا لاحقہ استعمال کردے نيں ۔۔ پنجاب وچ ایہ قبیلہ جھنگ دے علاوہ سرگودھا، خوشاب ، منڈی بہاؤالدین پھالیہ تے فیصل آباد دے علاوہ کئی ضلعے وچ آباد اے ۔۔۔ بیان کيتا جاندا اے کہ سیال جو اک پنوار راجپوت رائے شنکر دی اولاد سی جو الٰہ آباد تے فتح پور دے درمیانی علاقہ دارا نگر دا رہنے والا سی اک کہانی ایہ وی اے کہ پنواراں دی اک شاخ دارانگر توں نقل مکانی کر کے جونپور چلی گئی جتھے شنکر پیدا ہويا۔ گورنر پنجاب” ای ڈی میکلیگن “کے مطابق شنکر دے ہاں تین بیٹے ہوئے جنہاں دے ناں گھیئو، ٹیئو تےسیئو رکھے گئے انہاں توں جھنگ دے سیالاں شاہ پور خوشاب دے ٹواناں تے پنڈی گھیب دے گھیباں دی نسل چلی ۔
اک ہور روایت دے مطابق سیئو) (سیال) رائے شنکر دا اکلوتا بیٹا سی تے ایہ کہ ٹواناں تے گھیباں دے مورثین محض شنکر دے اسيں جد رشتہ دار سن کہیا جاندا اے کہ شنکر دی زندگی وچ تاں ایہ تمام قبیلہ باہم شیر و شکر رہیا مگر شنکر دی مقت دے نال ہی ان وچ شدید جھگڑے شروع ہو گئے جس وجہ توں 1241-46 وچ اس دا بیٹا سیئو المعروف سیال سلطان رکن الدین دے بیٹے” علاؤ الدین غوری یا مسعود شاہ علاؤ الدین“ دے دورِ حکومت وچ پنجاب نوں نقل مکانی کر گیا۔
ایہ شواہد وی ملدے نيں کہ قریباً ایہ اوہی دور سی جدوں متعدد راجپوت خانداناں نے موجودہ ہندوستان توں پنجاب نوں نقل مکانی دی ادھر اسی زمانہ وچ بابا فرید الدین گنج شکر دی دینی تعلیمات تے اخلاق حسنہ دی بدولت ایتھے اسلام خوب پھیل رہیا سی۔ قرین ِ قیاس اے کہ سیال آوارہ گردی کردا ہو ” اجودھن“ موجودہ پاک پتن جا پہنچیا تے بابا فرید الدین گنج شنکر دے ہتھ اُتے مشرف بہ اسلام ہو گیا۔1265ء وچ بابا فرید الدین دے وصال تک ایہ انہاں دے پاس مقیم رہیا۔ان دے نال راجپوتاں دی اک شاخ ڈوگر یا ڈوگرہ نے وی اسلام قبول کيتا جو دے ہن جٹاں وچ شامل کیندے جاندے نيں تے انہاں دے نال ہی رشتہ داری کردے نيں، مشہور اے کہ بابا فرید الدین نے بشارت دتی کہ اوہدی اولاد دریائے چناب دے آس پاس کےعلاقے نواں ناں جھنگ اُتے حکمرانی کرے گی۔
جھنگ دا پہلا شہر، اک قبیلہ سردار رائے سیال سیئو نے 1288ء وچ اپنے پیر و مرشد حضرت شاہ جلال بخاری کے کہنے اُتے آباد کيتا۔ جھنگ دے پہلے حکمران مل خان 1462ء وچ ہوئے۔ سیال قبیلے نے جھنگ اُتے 360 سال حکومت کیتی تے آخری سیال حکمران احمد خان سن، جنھاں نے 1812ء توں 1822ء تک حکومت کیتی، جنہاں دے بعد حکومت سکھاں دے ہتھ آئی تے فیر ان توں انگریزاں دے قبضہ وچ گئی
سیالاں دی اگے وی بہت ساریاں سب گوتاں نيں ان وچ اک دلچسپ گل ایہ اے جس وی قوم دے ناں دے آخر ماں" آنہ " لفظ ہوئے گا اوہ سیال ہی ہوئے گا مثلاً شیخانہ فتیانہ سرگانہ جمیانہ وغیرہ سیالاں دی رشتے داریاں راوی دے کھرلاں دے نال وی رہیاں نيں اس دے علاوہ چناب دے علاقے دی اک ہور قوم چدھڑ راجپوت دے نال وی ان دی رشتے داریاں رہیاں نيں اک ہور روایت دے مطابق ایہ رائے درست نظر آندی اے کہ سیال ٹوانہ تے گھیبے رائے شنکر دے تین بیٹے بالترتیب سیئو، ٹیئو تے گھیئو دی اولاد نيں ۔ سیال تے ٹوانہ وی اس تعلق نوں کسی حد تک تسلیم کردے نيں۔ ايسے بناءپر راجپوت قبیلے دے اس گروہ دا پنوار ہونا خلافِ امکان نئيں۔ کہیا جاندا اے کہ گھیبہ خاندان سیال تے ٹوانہ دے بعد پنجاب آیا تے فتح جنگ ، پنڈی گھیب دے نیم پہاڑی علاقہ وچ آباد ہويا۔ ایتھے اوہ اعواناں گکھڑاں تے ہور پڑوسی قبیلے دے مقابل قائم رہے حتیٰ کہ رنجیت سنگھ نے انہاںاں 1798ء وچ مطیع کر لیا۔ سیال قوم دے نال کھڑی وڈی تعداد جو سیال جٹ نيں جنہاں نوں سیالاں دے نال رہنے دی وجہ توں سیال دی ال پڑ گئی اے مہاراجہ رنجیت سنگھ دی آمد دے بعد سیال جٹ وی سیال راجپوتاں توں کم نہ رہے ایہی وجہ اے کہ ہن انہاں دا فرق کرنا مشکل ہو گیا اے ماضی وچ وی سیال اپنا ثانی نہ رکھدےسن ہیر رانجھا دی کہانی وچ ہیر دا تعلق والد چوہدری چوچک وی جٹ سیال ہی سی،
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھونکیانہ سیال