سیارا

پاندھی یا سیارا (پھرن ٹرن والا) سورج یا کسے تارے دے دوالے کعمن والی شے یا کسے تارے دے بچے ہوۓ انگ نوں کیندے نیں جیہڑا اینا وڈا ہوے کے اپنی کھچ باجوں گول ہووے، پر اینا وڈا وی ناں ہوے جے اوہدے اندر ایٹمی فیوژن دا کم چلے تے اپنے کمن راہ وچ کسے ہور شے نوں ناں رہن دیوے ۔ سیارا چوں چانن نئیں نکلدا تے ایہ تارے توں نکا ہوندا اے۔ ایہدا چانݨ وی کسے تارے توں آیا تے ایہدے توں پلٹیا ہوندا اے۔ عطارد، مریخ، زمین، وینس، مشتری، زحل، یورینس تے نیپچون سورج دے سیارا نیں۔ پرانے ویلیاں وچ ایناں نوں خدائی مخلوق سمجھیا جاندا سی تے ایہناں دی پوجا ہوندی سی۔ سائنس دے اگے ودھن نال ایہناں بارے انسان دا علم وی ودیا۔ 2006 وچ انٹرنیشنل اسٹرونومیکل یونین نے کسے نوں سیارا منݨ دا اک معیار بݨایا تے ایس معیار تے سورجی پربندھ دے 8 سیارے پورے اترے ۔ پلوٹو نوں پہلاں اک سیارا منیا گیا سی 2006 وچ اوہنوں سیارےآں وچوں کڈھ دتا گیا۔ ایہو ای فیصلہ سیرس، 2 پلاس، 3 جونو تے 4 ویسٹا دا ہویا ۔

1 عطارد ; 2 وینس ; 3 زمین ; 4 مریخ ; 5 مشتری ; 6 زحل ; 7 یورینس ; 8 نیپچون سورجی پربندھ دے 8 پاندھی

بطلیموس دے پربندھ وچ سیارا زمین دے دوالے کمدے سن۔ 17ویں صدی وچ آکے جدوں ٹیلیسکوپ دے بنن مگروں گلیلیو نے اسمان تے ویکھ کے پاندھیاں بارے دسیا جے ایہ زمین وانگوں سورج دے دوالے کمدے نیں تے فیر بطلیموسی سوچ مکی۔ ایس توں پہلے وی ایہ سوچ لوکاں نوں آئی سی پر اوہناں کول کوئی وڈا ثبوت نہیں سی۔ لمبی کھوج، کاہڈ تے سوچ وچار مگروں یوہانس کپلر نے ایہ گل دسی جے پاندھیاں دے کمن راہ گول نہیں بلکہ آنڈیورگے نیں۔ نویں اوزاراں نال تارہ گروواں نے ایہ ویکھیا جے زمین وانگوں پاندھیاں وچ سورج دوالے کمدیاں ہویاں اک پاسے ول چکاؤ ہوندا اے تے کجاں تے برف دی تہ تے محول ہوندے نیں۔ نویں ویلے وچ ایہ وی پتا چلیا کہ زمین ونگوں دوجے سیارےاں تے اگپہاڑ، ٹیکٹونک پلیٹاں تے طوفان وی ہُندے نیں ۔ 23 جنوری 2013 تک، 859 سورجوں پرے پاندھی وی لبے جا چکے نیں۔ ہارورڈ سمتھسونین سنٹر فار اسٹروفزکس نے دسیا کہ جنوری 2013 تک چٹے راہ وچ زمین دے ناپ دے 17 ارب توں ودھ سیارا ہے نیں ۔

ناں

ایہدے پنجابی ناں سیارا دا مطلب ٹرن پھرن والا اے تے ایہو ای مطلب ایہدے انگریزی ناں (Planet) دا اے جیہڑا یونانی چوں آیا اے تے عربی سیارہ دا اے۔ پرانے ویلیاں توں تارے ویکھن والے ویکھدے سن جے کج چانن اسمان تے ٹردے نیں جد کے دوجے اپنی تھاں تے پکے نیں۔ ساری دنیا دی ایہ سوچ سی جے زمین کائنات دا گڑھ اے تے اسمان دی ہر شے ایہدے دوالے کمدی اے۔

تریخ

بابل

بابل پرانے عراق دے لوک پہلے لوک سن جنہاں پاندھیاں دی سوچ دتی۔ 7ویں صدی م پ دی اک مٹی تختی وچ وینس سیارا دی ٹور بارے دسیا گیا اے۔ 7ویں صدی م پ دی ای اک ہور مٹی تختی دی جوڑی تے سورج، چن تے پاندھیاں دے اک ورے دے ٹور بارے لکھیا اے تے انساناں دی ہوونی نال جڑے چنگے پیڑے شگن ایہناں دی ٹور نال جوڑے ہوۓ نیں۔ وینس، عطارد، مریخ، مشتری تے زحل نوں بابلی تارہ گرو پشان چکے سن۔ ٹیلیسکوپ دے بنن تک پشانے جانوالے ایہو سیارا سن ۔

یونان

ارسٹارخس تیسری صدی دا اک یونانی تارہ گرو سی جیہنے ایہ سوچ دتی جے سورج گڑھ اے جیدے دوالے زمین تے دوجے سیارا کمدے سن پر سائینسی انقلاب تک زمین دے ایس کائنات دے گڑھ ہون دی سوچ دا ای راج ریا۔

بطلیموس دے 7 سیارے

1 چن

2 عطارد

3 وینس

4 سورج

5 مریخ

6 مشتری

7 زحل

سکندریہ دے بطلیموس نے اپنی کتاب الماگست وچ بابل توں ہٹ کے جیومیٹری دی بنا تے اسمان تے پاندھیاں دا اک نقشہ بنایا اوہدا بنایا ہویا نقشا اگلیاں کئی صدیاں تک دنیا نے منیا ۔ اوہنے زمین نوں گڑھ منیا جیدے دوالے 7 سیارا اک اچیچے ول نال کمدے نیں۔ چن سب توں نیڑے فیر عطارد تے اینج وینس، سورج، مریخ، مشتری تے زحل تک جاندے سن ۔

ہندستان

499 وچ ہندستانی تارہ گرو آریا بھٹ نے اک سیارا پربندھ دتا جیدے وچ زمین اپنے دوالے کمدی سی تے جیدے باجوں تارے لیندے والے جاندے دسدے نیں۔ اوہدی ایہ وی سوچ سی جے پاندھیاں دا راہ آنڈیورگا اے۔ آریہ بھٹ دے پڑھنوالے دکھنی ہندستان ول جوکھے سن۔ نیلاکنٹھا سمویاجی نے 1500 وچ گل نوں اگے اینج ودھایا جیدے وچ عطارد مشتری زحل سورج دے دوالے کمدے سن پر ایہ سورج ایہناں نوں لے کے زمین دے دوالے کمدے سن۔ 16ویں صدی وچ ٹائیکو براہے نے وی ایہو جیا پربندھ دسیا۔

اسلامی دنیا

11ویں صدی وچ ابن سینا نے وینس دی ٹور بارے دسیا۔ 12ویں صدی وچ ابن باجہ نے سورج دے منہ اگے دو سیارا ویکھے جیہڑے ک عطارد تے وینس سن۔ تارہ گرو قطب الدین شیرازی نے جنہاں نوں سیانپیا۔

یورپی رینیساں

سائینسی انقلاب وچ، گلیلیو دی ٹیلیسکوپ باجوں یورپی تارہ گروواں نوں اسمان تے اک وکھری دنیا دسی ۔ پرانی سورجی دنیا ایس کائنات دا گڑھ اے مک گئی۔ سورج ساڈے سورجی پربندھ دا گڑھ اے ایس سوچ نے اپنا آپ منوایا ۔ نکولس کوپرنیکس تے یوہانس کپلر دیاں کھوجاں تے ایس نویں پربندھ دی نیو رکھی گئی۔ زمین سیاریاں دی ٹولی وج رلائی گئی تے ایھدے وچوں چن تے سورج نوں کڈھ دتا گیا۔ 19ویں صدی وچ کئی نویں سیارا دسے تے سورجی پربندھ وچ رلائے گئے ۔

1930 وچ پلوٹو لبھیا گیا تے نال ای ایہنوں سورجی پربندھ دا نوواں سیارا من لیا گیا پر ایہ 2006 تک ای سیارا منیا گیا۔ 1992 وچ تارہ گرو الیگزنڈر وولزکان تے ڈیل فریل نے سورجی پربندھ توں باہر اک پلسار دے دوالے سیارا لبے۔ ایہ لبھ، کسے ہور تارے دے دوالے سیارا پربندھ دا ہونا اک وڈی گل سی۔

20ویں صدی دے دوجے ادھ وچ سورجی پربندھ دے دوالے تے ہور تاریاں دے دوالے وڈیاں کمنوالیاں شیواں لبیاں تے لوکاں وج ایہ سوچ بنی جے اک سیارا کی ہوندا اے؟ ایہنوں شبداں وچ کنج دسیا جاسکدا اے؟ کئی لوکاں نیں مانگ کیتی جے پلوٹو نوں سیارا دی پدھر توں لآ دینا چاہیدا اے ایس ل‏ئی جے ایسے تھاں تے پلوٹو ورگیاں ہور وی شیواں لبیاں نیں۔ ایہناں وچ کجاں نوں جنہاں وچ ایرس، 50000 کواوار تے سیڈنا اندے نیں، میڈیا نے ایہناں نوں دسواں سیارا منن دی مانگ کیتی پر کسے سائینسی سنگت نے ایہ گل نہ منی ۔ 2005 وچ ایرس دی لبھ نے جیہڑا پلوٹو توں % 27 ماس وچوڈا سی ایس سوج نوں اگے کیتا جے ایہ طے کیتا جاۓ جے آخر اک سیارا کی اے۔

ایس رپھڑ نوں مندیاں ہویاں 2006 وچ اک سیارا ہون دی اک پدھر بنائی گئی جس باجوں 8 سیارا سورجی پربندھ وچ منے گۓ تے پلوٹو نوں ایس ٹولی وچوں کڈھ دتا گیا۔ ایس پدھر وچ اوس نوں سیارا منیا گیا جیہڑا کسے تارے دے دوالے کمدا ہووے؛اینا وڈا ہوے کے اپنی کھچ باجوں گول ہووے، پر اینا وڈا وی ناں ہوے جے اوہدے اندر ایٹمی فیوژن دا کم چلے تے اپنے کمن راہ وچ کسے ہور شے نوں ناں رہن دیوے۔

بنتر

اک آرٹسٹ نے گیس دے کٹھے ہون تے وشچکار تارا تے دوالے سیارا بنن دا دکھالا دسیا اے

ایہ گل پک نال نہیں کئی جاسکدی جے سیارا کنج بنے۔ منی گئی سوچ ایہو ای اے جے اک بدلی دب کے گیس تے تؤڑ دی پلیٹ وچ پلٹی۔ ایھدے وشکار مادہ کٹھا ہوکے تارہ بنیا تے دوالے پاندھیاں وچ پلٹدے گۓ۔ کھچ دے کم نال پاندھی، اوہناں دے چن تے نکے سیارا بنن وچ آۓ۔

سورجی پربندھ

سورجی پربندھ وچ سورج تے اوہدے سیاریاں دا ناپ

سورجی پربندھ وچ 8 سیارے نیں :

1. عطارد
2. وینس
3. زمین
4. مریخ
5. مشتری
6. زحل
7. یورینس
8. نیپچون

ایہناں چوں مشتری سب توں وڈا اے ایہ 318 زمیناں برابر اے جدوں کہ عطارد سب توں نکا اے ایہ زمین دے 0.055 برابر اے۔ اپنی بنتر باجوں سورجی پربندھ دے سیارا تھلے دتے گۓ حصیاں وچ ونڈے ہوے نیں۔

سورجی پربندھ دی ونڈ

• سیاری چٹان: زمین ورگے سیارے چٹاناں نال بنے نیں۔ ایہ نیں عطارد، وینس (سیارہ)، زمین تے مریخ۔ ایہناں چٹانی سیارےآں وچوں زمین سبھ توں وڈی تے عطارد سبھ توں نکا اے جیہڑا زمین دا 0.055 بݨدا اے ۔

• 
  عطارد
• 
  وینس (سیارہ)
• 
  زمین
• 
  مریخ

• گیسی جن: ایہ سیارا گیساں نال بنے نیں تے چٹانی سیارےآں توں چوکھے وڈے نیں: مشتری، زحل، یورینس تے نیپچون۔ مشتری دا ماس 318 زمیناں برابر اے تے ایہ گیسی جناں وچ سب توںوڈا اے۔ زحل تیجا وڈا اے تے 95 زمیناں برابر اے۔

• 
  مشتری
• 
  زحل
• 
  یورینس
• 
  نیپچون

• بونے سیارے: اگست 2006 دے فیصلے باجوں جیہڑے سیارا نہیں رہے سن اوہ بونے سیارے کہلوندے نیں ۔ ایہناں وچ پلوٹو، سیرس، ہاؤمیا اوندے نیں ۔

ونڈ	ناں	قطر	ماس	ریڈیس (ام)	سورج دوالے کمن (ورے)	اپنے دوالے کمن (دن)	چند	چھلے
پڑی پاندھی	عطارد	0.382	0.06	0.31-0.47	0.24	58.64	0	ناں
	وینس	0.949	0.82	0.72	0.62	−243.02	0	ناں
	زمین	1.00	1.00	1.00	1.00	1.00	1	ناں
	مریخ	0.532	0.11	1.52	1.88	1.03	2	ناں
گیسی جن	مشتری	11.209	317.8	5.20	11.86	0.41	67	ہاں
	زحل	9.449	95.2	9.54	29.46	0.43	53	ہاں
	یورینس	4.007	14.6	19.22	84.01	−0.72	27	ہاں
	نیپچون	3.883	17.2	30.06	164.8	0.67	13	ہاں
بونے سیارے	سیرس	0.08	0.000 2	2.5–3.0	4.60	0.38	0	ناں
	پلوٹو	0.18	0.002 2	29.7–49.3	248.09	−6.39	5	?
	ہاؤمیا	0.15×0.12×0.08	0.000 7	35.2–51.5	282.76	0.16	2	?
	ماکیماکی	~0.12	0.000 7	38.5–53.1	309.88	?	0	?
	ایرس	0.19	0.002 5	37.8–97.6	~557	~0.3	1	?

سورجوں پرے پاندھی

1992 نوں ریڈیو تارہ گرو الیگزنڈر وولزکان تے ڈیل فریل نے اک پلسار دے دوالے دو سیارا لبے۔ اوہناں دی ایس لبھ نوں فیر ہوراں نے وی ویکھیا تے اینج پتہ چلیا جے سورجی پربندھ توں پرے وی سیارا ہے نیں۔ ایہ پلسار سیارا اک سپرنووا دے ملبے توں بنے سن جیہنے اوہ پلسار بنایا سی۔ کسے عام تارے دے دوالے کسے سیارا دے لبھن دا 6 اکتوبر 1995 وچ پتہ چلیا جدوں جنیوا یونیورسٹی دے مائیکل مئير تے کولوز نے 51 پیگاسی دے دوالے سیارا لبے۔ 15 جنوری 2013 تک جیہڑے 859 سیارا لبے ایہناں چوں چوکھیاں دے ماس مشتری توں ودھ سن تے کئی عطارد توں وی نکے سن۔

اچیچیاں گلاں

چکر

سارے سیارا لازمی تاریاں دے دوالے کمدے نیں۔ سورجی پربندھ وچ سارے سیارا سورج دے کمن والے پاسے ول کمدے نیں۔ اک سورجوں پرے پاندھی (WASP-17b) ایسا وی ملیا اے جیہڑا اپنے تارے دے کمن توں دوجے پاسے کمدا اے۔ سیارا دے اک چکر نوں ورہ یا سال کیندے نیں ۔ سیارا دے ورے دا اپنے تارے دے پینڈے نال جوڑ ہوندا اے۔ جنا اک سیارا اپنے تارے توں دور ہویگا اوہنا اوہدا سال لمبا، اوہدا کمن چکر لمبا، دوڑ تھوڑی تے اوہدے تے تاری دی کھچ تھوڑی ہوویگی۔ کسے وی سیارا دا اوہدے تارے دے دوالے کمن چکر گول نہیں ہوندا تے اینج سیارا دا تارے توں پینڈا سال وچ گھٹدا ودھدا ریندا اے۔ ایس چکر وج جدوں اک سیارا تارے دے نیڑے ہوندا اے اوہدی دوڑ ودھ جاندی اے تے جدوں اوہ دور ہوندا اے اوہ گھٹ جاندی اے۔

چکاؤ

زمین دا 23 ڈگری دا چکاؤ

ہر سیارا اپنے تارے دے دوالے کمدیاں تھوڑا جیا چکیا یا مڑیا ہوندا اے تے ایہ چکاؤ اوہدے تارے دے ایکویٹر دی پدھر تے ہوندا اے ایدے نال سیارا تے سورج دے چانن دے پیندا وی فرق پیندا اے۔ جدوں سیارا دا اتلا انگ تارے دے سامنے ہوندا اے اودوں تھلواں انگ پرے ہوندا اے تے جدوں تھلواں انگ سامنے ہوندا اے اودوں اپرلا پرے ہوندا اے۔ ایدے نال سیارا تے موسم بندے نیں۔ جیہڑے ایہدی سال وچ ٹور باجوں تبدیل ہوندے نیں۔ اوہ ویلہ جدوں اک سیارا دا اک انگ تارے توں سب توں دور یا نیڑے ہوندا اے سولسٹائس اخواندا اے جدوں اک ادھے انگ تے گرمی وچ سولسٹائس ہوندا اے اودوں اوتھے دن سال وچ سب توں وڈا ہوندا اے تے سیال دے سولسٹائس وچ دن سب توں چھوٹا ہوندا اے. ایس چکاؤ دے کھٹن ودھن نال کسے سیارا تے موسم بندا اے۔ مشتری دا چکاؤ بہت تھوڑا اے ایس لئی اوتھے موسم دا فرق بہت تھوڑا اے جد کے یورینس دا دا چکاؤ اینا زیادہ اے کہ سولسٹائس ویلے یا پورا ہنیرا یا پوری چاننی ہوندی اے۔

اپنے دوالے چکر

زمین اپنے دوالے

پاندی اندسی لیک تے اپنے دوالے چکر کٹدے نیں۔ اک سیارا دا اپنے دوالے چکر اوھدا دن اخواندا اے سورجی پربندھ دے یورینس نون جھڈ کے اوسے پاسے کمدے نیں جیہڑے پاسے اوہ سورج دے دوالے کمدے نیں۔ ہر سیارا دے کمن دا دن وکھرا ہوندا اے اے وینس 243 زمینی دناں وچ اپنا اک دن کردا اے جد کے گیسی جن نوں کج کینٹے ای لگدے نیں۔ سورجوں پرے پاندھیاں دے چکر نہیں پتہ۔ تارے دے چوکھے نیڑے پاندھیاں دے چکر تارے نال ای جڑے ہوندے نیں تے اوہناں دا اک پاسہ پکا ای اپنے تارے ول ریندا اے اینج اوہناں دے اک پاسے پکا دن تے دوجے پاسے پکی رات ریندی اے۔

چکر صفائی

سیارا دی اک اچیچی گل ایہ وی اے جے ایہ اپنے چکر راہ نوں صاف رکھدا اے۔ ایدھے چکر وچ کوغی ہور سیارا نہیں آندا ناں ای کوغی ہور شے۔ ایہ اپنے راہ دی ہر شے نوں اپنے نال رلا لیندا اے۔ ایہ گل 2006 سیارا ناپ دا اک پوائینٹ اے۔ ایسے باجوں ایرس، سیرس تے پلوٹو نوں سیارا نہیں منیا گیا بلکہ نکے پاندھی منیا گیا اے۔ ایہ اصول صرف سورجی پربندھ تے ای لاگو ہوندا اے۔

ماس

مشتری دا اندر

سیارا دی اک اچیچی گل ایہ وی ہے جے ایھدا اینا ماس ہووے جیدی کھچ نال ایہ اپنی گول شکل بنا سکے۔ ایہدا ایہ وی مطلب اے جے سارے سیارا گول ہوندے نیں۔ اک خاص ناپ تک اک چیز ڈنگ پھڑنگی رہ سکدی اے پر اوس توں ودھ ہون تے اوہدی کھج اوہنوں گول پدھر ول لے آندی اے تے اوہ گول بن جاندا اے۔ ماس توں وی کسے نوں پچھانیا جاندا اے جے اوہ سیارا اے جے تارہ۔ اک سیارا مشتری توں 13 گنا وڈا ہوسکدا اے ایڈے ناپ دے سیارا سورجی پربندھ توں باہر ای ملدے نیں۔

ہر سیارا دا مڈھ پانی سار توں بندا اے تے بننے ویلے گوڑے تے بھاری مادے اندرلے گڑھول کھچ باجوں جاندے نے تے اترلی پدھر تے ہلکے مادے تے گیساں آندیاں نیں۔ ایسے باجوں سیارا دی گری گھنی تے دوالے ہلکے مادے ہوندے نیں جد کے پڑی پاندھیاں وچ باہرلا چھلڑ پینڈا ہوندا اے گیسی جناں وچ گری توں باہرلا انگ مینٹل باہرلی گیسی انگ نال رلیا ملیا ہوندا اے۔ پڑی پاندھیاں دی گری نکل تے لوۓ دی جد کے چھلڑ سلیکا دا ہوندا اے۔ مشتری تے زحل بارے خیال اے جے ایہناں دی گری وچ پڑیاں تے دھاتاں نیں تے مینل وچ دھاتی ہائیڈروجن۔ یورینس تے نیپچون جیہڑے کہ نکے نیں اوہنی دی پڑی دی گری دے دوالے امونیا، میتھین تے پانی نیں۔

محول

زمین دا محول

سورجی پربندھ دے سارے سیارےآں اُتے سوائے عطارد دے ہوائی ماحول اے ۔ ایہناں دے ماس دی کھچ اینی اے جے گیساں ایہناں دی سطح کول رہندیاں نیں۔ وڈے گیسی جن ایس قابل نیں جے چوکھے ماس تے فیر جوکھی کھچ باجوں ہلکیاں گیساں جیویں ہائیڈروجن تے ہیلیم نوں نیڑے رکھ سکن پر نکے سیارا جیویں زمین کولوں ایہ ہوا توں اتے خلا وچ نس جاندے نیں۔ زمین دے محول دی بنتر دوجے پاندھیاں توں وکھری اے ۔ ایتھے آکسیجن محول وچ ازاد پھردی اے ۔

مقناطیسی محول

زمینی مقناطیسی وہڑہ سورجی چکھڑ نال ملدا اے

پاندھیاں دی اک اچیچی گل اوہناں دے اندر مقناطیسی ہل جل اے جیدے نال فیر مقاطیسی محول بندا اے ایہ محول ایس لئی بندا اے جے اوہ سیارا دے اندر بجلی ٹورن والے مادے ٹردے پھردے نیں تے جنہاں نال مقناطیسی ویہڑے بندے نیں۔ ایہ ویہڑے سورجی چکھڑ نوں پرے تکدے نیں۔ ایہ مقناطیسی محول سیارا نوں سورجی چکھڑ توں بچاندا اے۔ اوہ سیارا جناں اندر دھاتاں نہیں ہوندیاں اوہناں تے مقناطیسی محول بہت ماڑا جیا ہوندا اے جیہڑا اوہنوں سورجی چکھڑ توں بچا نہیں سکدا۔ سورجی پربندھ تے صرف مریخ تے وینس تے مقناطیسی محول نہیں ہے ۔ عطارد دا وہڑہ سب توں ماڑا تے مشتری دا سب توں تکڑا اے۔

سیارا پامسٹری وچ

سیارےآں دا ورتن پامسٹری وچ وی اے۔ ہتھ دے وکھرے پاسے تے انگلاں پاندھیاں تے سورج دے ناںواں تے نیں۔ پہلی انگلی تے اوہدے لاگے دا ہتھی تے اچا تھاں مشتری دی انگلی تے مشتری ٹبہ اخواندے نیں۔ دوجی یا وشکارلی یا سب توں لمی انگلی زیحل دی انگلی تے لاگے دا حصہ زحل دا ٹبہ اخواندا اے۔ مندری پانوالی انگلی سورجی انگلی تے لاگے دا تھاں سورجی ٹبہ اخواندے نیں۔ نکی یا چیچی انگلی عطارد دی انگلی تے لاگے دا حصہ عطارد دا ٹبہ نیں۔ ایہناں توں تھلے ہتو دا وشکارلا حصہ مریخ دا وہڑہ وے۔ انگوٹھے دے لاگے دا حصہ وینس دا ٹبہ تے اوہدے سامنے دا حصہ چن دا ٹبہ اے

باہرلے جوڑ

• انٹرنیشنل اسٹرونومیکل یونین دی ویب سائٹ

thum

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون