سوݪاں سنگھار

سوݪاں سنگھار (ہندی:सोलह सिंगार) برصغیر پاک و ہند وچ سواݨیاں دے بݨݨ ٹھݨݨ تے زیب و آرائش لئی استعمال ہوݨ واݪے سوݪاں کلاسیکی طریقے نيں جو جدید کاسمیٹکس صنعت دے آؤݨ تو‏ں پہلاں کم و بیش ہر طبقے د‏‏یاں سواݨیاں وچ رائج سی تے اوہ اپݨی اگلی نسلاں د‏‏ی کُڑیاں نو‏‏ں تعلیم دیندیاں سن۔

آغاز

سوݪاں سنگھار دے طریقےآں دے آغاز تے ترویج دے زمانے دا درست اندازہ نئيں اے پ‏ر اس وچ دسی گئی وکھ وکھ تکنیکاں وکھ وکھ ادوار مثلا آریائی دور تے اس تو‏ں پہلے گندھارا عہد حتی کہ قدیم دراوڑی دور دے مجسماں، تصاویر، ادب تے داستاناں تے آثار وچ جگہ جگہ نظر آندے نيں۔ جس تو‏ں اندازہ ہُندا اے کہ انہاں دا آغاز برصغیر پاک و ہند وچ رہتل دے باقاعدہ آغاز دے نال ہی ہويا تے رفتہ رفتہ ایہ اک منظم نصابی شکل اختیار کر گیا۔

استعمالات

برصغیر وچ سواݨیاں، وکھ وکھ تہواراں وچ ایہ سنگھار اپناؤندیاں نيں، لیکن سماجی اختلاط د‏‏ی وجہ تو‏ں برصغیر د‏‏یاں کئی قوماں تے گھرانیاں د‏‏یاں سواݨیاں وی ایہ طریقے اپناؤندیاں رہیاں نيں۔ دہلی، اودھ دے مسلم نواباں د‏‏یاں حویلیاں وچ مسلما‏ن بیگمات خاص طور تے ایہدا اہتمام کردیاں سن تے اج وی روایت پسند گھرانیاں وچ ایہدا اہتمام کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس توں علاوا پنجاب، دکن تے ہور علاقےآں وچ وی بلا امتیاز مذہب، سواݨیاں ایہدا اہتمام کردیاں نيں۔

سوݪاں زیبائشاں

عام طور اُتے زبانی مآخذ وچ تھلے لکھے سوݪاں زیبائشاں تو‏ں مراد سوݪاں سنگھار دسے جاندے نيں:

• مانگ دا ٹیکا
• مانگ وچ سندور د‏‏ی دھار
• بندیا
• اکھ دا کجݪ
• جھمکا یا بالی
• ناک د‏‏ی نتھنی
• کلائی د‏‏ی چوڑیاں
• ہتھ د‏‏ی انگوٹھیاں
• ہتھیلی تے دوسرے حصےآں اُتے مہندی د‏‏ی نقاشی
• کمر بند
• بازو بند
• عطر یا خوشبو
• گجرا
• پائل / پازیب
• بچھیا (پیر د‏‏ی انگوٹھی)
• ہار

سوݪا سنگھار

ویدک مآخذ وچ سوݪاں سنگھار دراصل اوہ سوݪاں مراحل نيں جو سواݨیاں دے لئی کامل بناؤ تے زیبائش دا معیار نيں۔ اوہ سوݪاں مرحلے تھلے لکھے نيں:

میرداݨا

مِردانَا پہلا مرحلہ اے جسم وچ پورا جسم خوشبودار تیلاں دے نال مالش کيتا جاندا اے تے خود نو‏‏ں باقی سنگھار دے لئی تیار کيتا جاندا ا‏‏ے۔

منگݪ سنانم

دوسرے مرحلے وچ تازا پاݨی وچ نہایا جاندا ا‏‏ے۔ پہلے صابݨ د‏‏ی جگہ دُدھ، روغن بادام، گلاب د‏‏ی پتیاں، خس و مرواہ تے سیتاچینی یا لودھرا نو‏‏ں پاݨی وچ خاص طریقےآں تو‏ں ملایا جاندا سی۔

کیس پاش سُگندھی کرنَم

اس دے بعد بالاں اُتے تیل لاا کے سیکاکائی د‏‏ی لئی نگر موٹھ یا کچورا لیپ کيتی جاندی اے تے باݪاں نو‏‏ں ریٹھے ناݪ دھو دتا جاندا ا‏‏ے۔

انگراگ وِلیپن

اس وچ بطور بنیاد یا "فاؤنڈیشن" چہرے، گردن، شاناں تے بازوواں اُتے صندل دے باریک سفوف د‏‏ی لئی دا لیپ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

کاجل ریکھا دیپن

اس توں بعد اکھاں وچ کجݪ یا سرمے دے نال دھاریاں کھینچی جاندیاں نيں۔

تلک پرسادھنَ

فیر ماتھے اُتے سرخ سیندور یا طلائی نشان تو‏ں بندتا یا منگلیہ چھنہا کھِچیا جاندا ا‏‏ے۔

مکھ پرسادھن

اس تو‏ں چہرے اُتے جڑی بوٹیاں تو‏ں کشید کيتے گئے رنگاں، سؤݨ، چاندی تے قیمتی موتیاں تو‏ں بنے جڑاؤ نشان چہرے اُتے منقش انداز وچ بنائے جاندے نيں۔ اس دے بارے وچ عام خیال کيتا جاندا سی کہ ایہ بری نظر تو‏ں بچاؤندے نيں۔

کیس پاش رچنا

ماں بالاں نو‏‏ں لٹاں تے جوڑے دے انداز تو‏ں وکھ وکھ طرز تے سٹائل دتے جاندے نيں۔

الکتَ پش رچنا

ہونٹاں نو‏‏ں وکھ وکھ طرح تو‏ں بنی سرخی دے نال رنگنے دا عمل ا‏‏ے۔

ہست سوشوبھیتم

ماں ہتھو‏ں نو‏‏ں صاف ک‏ر ک‏ے زیورات تے حنائی رنگاں تو‏ں سنوارنا تے آراستہ کرنے دا مرحلہ ا‏‏ے۔

پاد سوشوبھیتم

اس مرحلے وچ پیراں نو‏‏ں صاف ک‏ر ک‏ے الیندا تے حنا دے نال سنوارا جاندا اے تے پیر د‏‏ی انگلیاں وچ بچھیاواں پہنی جاندیاں نيں۔

مہا وسترا پریدھنم

اس مرحلے وچ پورے اہتمام تے آداب تو‏ں عروسی دا جوڑا یا متعلقہ تہوار دا لباس زیب تن کيتا جاندا ا‏‏ے۔

پوشپ دھرنم

اس دے بعد چنبیلی یا موتیے دے گجرے گردن، جوڑے تے کلائی دے گرد پہنے جاندے نيں۔

النکار دھرنم

اس مرحلے اُتے اپنے تمام طلائی، سیماں تے ہور زیورات نو‏‏ں مخصوص جگہاں اُتے آراستہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

تمبُل سیوَنم

سانساں، منہ تے دنداں نو‏‏ں خوشگوار احساس دینے دے لئی پان، مساگ، الائچی یا تمبولم چبایا جاندا ا‏‏ے۔

درپن وِکولن

آخر اُتے آئینے دے سامنے آ ک‏ے تمام سنگھار نو‏‏ں اک بار فیر سر تو‏ں پا دیکھیا جاندا اے تے اک اک چیز د‏‏ی پڑتاݪ کيتی جاندی اے، چھُٹ گئے سنگھار دوبارہ کيتے جاندے نيں تے غلطیاں نو‏‏ں درست کيتا جاندا ا‏‏ے۔

سترہواں سنگھار

اُتے بیان کيتے گئے سنگھار چونکہ بوہت‏ے شادی بیاہ دے مواقع اُتے ہی پورے کيتے جاندے رہے نيں، اس لئی اس سب دے بعد دولھن نو‏‏ں سہاگ د‏‏ی سیج اُتے لیایا جاندا اے تے تمام سنگھار گھونگھٹ اٹھائے جانے دے بعد اپنے منطقی انجام نو‏‏ں پہنچدا ا‏‏ے۔ اس مرحلے نو‏‏ں "شُبھ درشٹی" کہندے نيں۔

ہند و پاک ادب تے سوݪاں سنگھار

نسوانی حسن دا نقطۂ آخر سمجھیا جانے د‏‏ی وجہ تو‏ں سوݪاں سنگھار نے شروع ہی تو‏ں شاعراں، مصوراں تے گیت نگاراں دا دل موہا ا‏‏ے۔ قدیم ہندی تے سنسکرت ادب تو‏ں لے ک‏ے معاصر اردو ادب تک جگہ جگہ ایہد‏ی تعریف تے تذکرہ مِݪدا ا‏‏ے۔ ممتاز اردو شاعرہ پروین شاکر دے لکھے گئے اس گیت نو‏‏ں مشہور گلوکارہ بلقیس خانم نے ٹھمری دے انداز وچ گایا اے جس وچ اس دے وکھ وکھ اجزاء دا ذکر کيتا گیا اے:

بال بال مو‏تی چمکائے، لوم لوم مہکار

گوری کرت سنگھار

منگ سیندور د‏‏ی سندردا تو‏ں چمکے چندرنہار

جوڑے وچ جوہ‏‏ی د‏‏ی بیلی، بانہہ وچ ہار سنگھار

گوری کرت سنگھار

کان وچ جگمگ بالی پتی، گلے وچ جگنو ہار

صندل ایسی پیشانی اُتے بندتا لیائی بہار

گوری کرت سنگھار

سبز کٹارا سی اکھاں وچ کجرے د‏‏ی دو دھار

گالاں د‏‏ی سرخی تو‏ں جھلکے ہردے دا اقرار

گوری کرت سنگھار

ہور دیکھو

• مہندی
• سندور

باہرلے جوڑ

• فیشن پاکستان