سلیمان بن صرد خزاعی

سلیمان بن صرد خزاعی

زندگی نامہ
نام	سلیمان بن صرد خزاعی
کنیت	ابو مُطَرّف‌
لقب	خزاعی
تاریخ/محل ولادت	۔.۔مکہ
محل زندگی	کوفہ
وفات/شہادت	۶۵ق عین الوردہ
اہ‏م کارنامے
وجہ شہرت	اصحاب امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)]
سیاسی-اجتماعی فعالیتاں
سیاسی	قیام توابین دی قیادت

سلیمان بن صُرَد بن جون خُزاعی کوفہ دے شیعہ بزرگاں وچو‏ں سن آپ حضرت محمد(ص)، امام علی، امام حسن تے امام حسین دے اصحاب وچو‏ں سن۔ آپ نے متعدد جنگاں وچ امیر المؤمنین حضرت علی(ع) دے رکاب وچ شرکت کیتی تے امام دی شہادت دے بعد امام حسن(ع) پھر امام حسین(ع) دا ساتھ دتا ایتھ‏ے تک کہ کربلا دے واقعے دے بعد امام حسین(ع) تے آپ دے باوفا اصحاب دے خون دا انتقام لینے دی خاطر سنہ 65 ہجری وچ قیام توابین دے نام تو‏ں چلائی جانے والی تحریک دی قیادت کیتی جو انہاں دی شہادت اُتے اختتام نو‏ں پہنچی۔ آپ واقعہ کربلاء وچ موجود نئيں سن جس دی مختلف دلائل ذکر کئے جاندے نيں۔

ولادت، نسب، نام تے کنیت

سلیمان بن صرد خزاعی مکہ وچ پیدا ہوئے۔ تاریخی منابع وچ انہاں دی ولادت دے حوالے تو‏ں کوئی معلومات موجود نئيں اے لیکن آپ دی تاریخ شہادت نو‏ں سنہ65 ہجری قمری ذکر کیتا گیا اے جس وقت آپ 90 سال دے سن۔ آپ دے والد دا نام "جون‌" سی تے قبیلہ خزاعہ دے نال انہاں دی تعلق رکھنے اُتے کسی نو‏ں کوئی اختلاف نئيں اے۔

انہاں دا نام زمان جاہلیت وچ "یسار‌" سی تے پیغمبر اکرم(ص) نے مسلما‏ن ہونے دے بعد آپ دا نام "سلیمان‌" رکھیا۔ انہاں دی کنیت "ابو مُطَرّف‌" کہیا گیا اے۔

ذاندی خصوصیات

جو کچھ شیعہ تے اہل سنت نے "سلیمان بن صرد خزاعی" دے بارے وچ کہیا اے اوہ سب انہاں دی مدح وچ اے۔ مورخین دے نقل دے مطابق آپ عابد، فاضل تے اپنی قوم وچ خاص مقام و منزلت دے حامل نیک افراد وچو‏ں سن تے قبیلہ خزاعہ انہاں دی اطاعت کردے سن۔

پیامبر(ص) دے شانہ بشانہ

سلیمان بن صرد خزاعی نے رسول خدا(ص) نو‏ں درک کیتا تے آپ دے صحابہ وچ شمار ہوندے سن۔ سید ابوالقاسم خویی فرماندے نيں: شیخ طوسی نے اس بات نو‏ں اہل سنت کتاباں تو‏ں لیا اے وگرنہ فضل بن شاذان دے مطابق آپ تابعین وچو‏ں سن۔

حضرت علی(ع) دے نال

سلیمان بن صرد خزاعی کوفہ محلہ بنی خزاعہ وچ مقیم ہونے والے پہلے اشخاص وچو‏ں سن۔ سلیمان نے ہور شیعہ بزرگاں دے نال امام علی(ع) دی خلافت اُتے سب تو‏ں پہلے بیعت کیتی۔ امیرالمؤمنین(ع) نے اک خط دے ذریعے آپ نو‏ں منطقہ جبل وچ اپنا نمائندہ بنایا۔ آپ نے امام علی(ع) دے دور خلافت وچ تمام جنگاں وچ شرکت کیتی تے جنگ صفین وچ امام(ع) دی فوج دے دائیں طرف دی کمانڈ آپ دے ہتھ وچ سی۔ جنگ "حوشَب‌" معاویہ دی فوج دا یمنی سپہ سالار آپ دے تلوار تو‏ں ہلاک ہوئے۔

بعض کہندے نيں کہ جنگ جمل وچ انہاں نے شرکت نئيں کیتی جس اُتے حضرت علی(ع) نے انہاں دی سرزنش فرمائی البتہ اس مطلب نو‏ں تاریخ کتاباں وچ شک و تردید دی نگاہ تو‏ں دیکھیا جاندا اے۔ لیکن آیت اللہ خویی اس جنگ وچ انہاں دی عدم شرکت نو‏ں غذر موجہ دی وجہ تو‏ں قرار دیندے نيں۔ تے شیخ طوسی نے اس واقعے دی نفی کیتی اے تے انہاں دے اس جنگ وچ شرکت نہ کرنے نو‏ں جھوٹ قرار دتا اے۔

امام حسن(ع) دے نال ملاقات

مورخین لکھدے نيں کہ سلیمان بن صرد خزاعی نے امام حسن دی معاویہ دے نال صلح انجام پانے دے بعد آپ نال ملاقات کیتی تے اس بارے وچ بیعت تو‏ں انکار کردے ہوئے امام(ع) اُتے اعتراض کیتا۔ امام حسن(ع) جواب وچ فرماندے نيں: آپ ہمارے شیعہ تے محب نيں نيں خدا دی قسم جو کچھ میں نے انجام دتا اوہ صرف تے صرف ساڈے خون نو‏ں بچانے دی خاطر سی پس خدا دی قضا اُتے راضی رہو۔ انہاں نے امام حسین(ع) دے نال ملاقات وچ وی اس مسئلے اُتے اعتراض کیتا لیکن امام حسین(ع) نے معاویہ دی موت تک اس صلح نامے اُتے مقید رہنے دی تاکید فرمائی۔

امام حسین(ع) دی امامت دے دوران

امام حسین(ع) نو‏ں خط

معاویہ دی موت تے امام حسین(ع) دی یزید دی بیعت تو‏ں انکار دے بعد شیعیان سلیمان بن صرد خزاعی دے گھر وچ جمع ہوگئے تے امام حسین(ع) دی بعیت کردے ہوئے آپ دے نام دو خطوط ارسال کیتے۔ سلیمان نے اس مجلس وچ کہیا: معاویہ ہلاک ہويا اے تے حسین ابن علی(ع) نے مکہ دا رخ کیتا اے اسيں آپ تے آپ دے والد ماجد حضرت علی(ع) دے شیعہ نيں پس انہاں دی مدد کریئے تے انہاں دے دشمناں نال جنگ کریئے۔

واقعہ کربلا وچ حاضر نہ ہونا

سلیمان بیعت دے بعد اپنے عہد و پیمان وچ ثابت قدم نہ رہ‏ے تے حسین ابن علی(ع) دی مدد تو‏ں ہتھ اٹھا لیا۔ ابن سعد سلیمان دی شک تے تردید نو‏ں اس دی ہمراہی نہ کرنے دی دلیل قرار دیندے نيں۔ لیکن محمد رضا مظفر فرماندے نيں: حادثہ عاشورا دے وقت بہت سارے شیعہ بزرگان جداں مختار، سلیمان بن صرد خزاعی تے ابراہیم بن مالک اشتر عبیداللہ بن زیاد دے قید وچ بند سن۔

توابین دی قیادت

حادثہ عاشورا دے بعد انہاں نے توابین دے نام تو‏ں اک گروہ تشکیل دتا تے سنہ۶۵ ہجری قمری وچ عمر بن سعد دے خلاف تے سیدالشہدا(ع) دے خون دا بدلہ لینے دی خاطر قیام کیتا۔ ابن نما حلی کہندے نيں: کوفہ وچ قیام کرنے والا پہلا شخص سلیمان بن صرد خزاعی سی۔

شہادت

انہاں نے "عین الوَرده‌" علاقے وچ سپاہ شام دے نال جنگ جو قیام توابین دے نام تو‏ں معروف اے تے جسدی قیادت اوہ خود کر رہ‏ے سن وچ "یزید بن حصین" دے ہتھو‏ں جام شہادت نوش کیتا۔ کہیا جاندا اے کہ شہادت دے وقت انہاں نے کہیا: خدا دی قسم میں کامیاب ہو گیا۔ ابن سعد کہندے نيں: انہاں نے 90 سال دی عمر وچ شہادت پائی۔ امام علی(ع) جنگ صفین وچ انہاں نوں فرمایا: تم اوہ شخص ہو جو شہادت دے انتظار کردے رہندے ہو تے اپنے عہد و پیمان وچ کدی کوئی تبدیلی نئيں لیاندے ہو۔

نقل ہويا اے کہ انہاں نے عالم رؤیا وچ حضرت خدیجہ کبری، فاطمہ زہرا، امام حسن تے امام حسین نو‏ں دیکھیا اس وقت حضرت خدیجہ نے انہاں نوں فرمایا اے سلیمان! خدا تمہارا تے تمہارے دوستاں دا قدردان اے تے تم لوگ قیامت دے دن ہمارے نال محشور ہونگے۔

حوالے

منابع

• ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، اسد الغابہ فی معرفہ الصحابہ، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا۔
• ابن اعثم، احمد، کتاب الفتوح، دارالاضواء، ۱۴۱۱ ہ‍۔
• ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا۔
• ابن عبدالبر، احمد بن عبداللہ، الاستیعاب فی معرفہ الاصحاب، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ ہ‍۔
• ابن نما حلی، جعفر بن محمد، ذوب النضار فی شرح الثار، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۶ ہ‍۔
• بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، مؤسسۃ الاعلمی، ۱۳۹۴ ہ‍۔
• خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ ہ‍۔
• دینوری، ابن قتیبۃ، الامامۃ و السیاسۃ، تحقیق طہ محمد الزینی، مؤسسۃ الحلبی، بی‌تا۔
• طبری، محمد بن جریر، المنتخب من کتاب المذیل، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی، بی‌تا۔
• طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۵ ہ‍۔
• عسقلانی، ابن حجر احمد بن علی، الاصابہ فی تمییز الصحابہ، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ۱۴۱۵ ہ‍۔
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسہ الوفاء، ۱۴۰۳ ہ‍۔
• مفید، محمد بن نعمان، الجمل، مکتبۃ الداوری، بی‌تا۔
• منقری، نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، قاہرہ، المؤسسۃ الغربیۃ، ۱۳۸۲ ہ‍۔
• نمازی شاہرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تہران، ۱۴۱۲ ہ‍۔