خس و خاشاک زمانے
| مصنف | مستنصر حسین تارڑ |
|---|---|
| ملک |  پاکستان |
| زبان | اردو |
| صنف | ناول |
| ناشر | سنگ میل پبلی کیشنز، لاہور |
تریخ اشاعت | اول 2010ء، دوم 2014ء |
| طرز طباعت | مطبوعہ (مجلد) |
| صفحات | 740 |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|خس و خاشاک زمانے]] ویکی ماخذ اُتے |
خس و خاشاک زمانے پاکستان توں 2010ء وچ شائع ہونے والا اردو ناول اے جسنوں مشہور ادیب مستنصر حسین تارڑ نے تحریر کيتا اے ۔اس ناول وچ 1935 ء دے دور دے لاہور دی منظر نگاری کيتی گئی اے اس ناول وچ اندرون لاہور دے ماحول تے ایتھے دے لوکاں دا رہن سہن دکھایا گیا اے .اس دے علاوہ دیہاتاں توں آئے روزگار دی تلاش وچ لوکاں دی زندگی تے انہاں دیاں مشکلاں نوں موضوع بنایا گیا اے .اس کہانی وچ دنیا پور توں کچھ لوک لاہور سبزی منڈی آندے نيں تے ایتھے اپنا سارا مال بیچ کر شام دی ٹرین توں واپس اپنے گااں چلے جاندے نيں .یہ لوک جاٹ برادری نال تعلق رکھدے نيں جو خود نوں سردار سمجھدے نيں تے کشمیریاں نوں تے چھوٹی ذات دے لوکاں نوں کمی کماں تصور کردے سن .اس کہانی وچ ایداں دے ہی.لوکاں نوں موضوع بنایا گیا اے جو شہر وچ آکے روز گار دی تلاش کردے نيں تے اس دوران بوہت سارے مسائل دا انہاں نوں سامنا کرنا پڑدا اے .جب انہاں نوں شہر وچ کم مل جاندا اے تے جدوں وہ.شہر وچ آباد ہوئے جاندے نيں تاں انہاں نوں اپنے گااں دے کھلے گھر تے گوبر دی بد بوئاں یاد آندی رہندیاں نيں .
مواد
سودھو"خس و خاشاک زمانے" نوں پاکستان دی اک ایسی دستاویز کہیا جاسکدا اے جو پاکستانی معاشرے دی اخلاقی تے تہذیبی اقدار تے اس دے بدلدے رویاں نوں بیان کردی اے۔"خس و خاشاک زمانے" ضخیم ناول اے جس وچ دو خانداناں دی کئی نسلاں اُتے پھیلی داستان بیان کيتی گئی اے۔ اس ناول دی کہانی گوجرانوالہ دے گائاں نت کلاں دے گرد گھمدی اے . تقسیم برصغیر دے بارے وچ لکھ گیا ایہ ناول انہاں تلخ تاریخی حقائق نوں بیان کردا اے جنہاں پہ گل کرنا پسند نئيں کيتا جاندا تے نہ ہی انہاں موضوعات اُتے بحث کيتی حوصلہ افزائی کيتی جاندی اے۔
موضوعات
سودھومستنصر حسین تاررڈ دا ایہ ناول روايتی موضوعات توں بہت ہٹ کر لکھیا گیا اے۔ خس و خاشاک زمانے وچ انھاں نے متعدد ایداں دے موضوعات نوں ناول وچ شامل کيتا اے جنہاں اُتے گل کرنا پاکستان وچ معیوب خیال کيتا جاندا اے۔ انہاں موضوعات وچ تقسیم ہند، ناجائز طور اُتے پیدا ہونے والے بچے، مردو جانوراں دا گوشت کھانے،کسی حد تک لونڈے بازی تے ہم جنس پرستی، مغربی طرززندگی تے جسم فروشی دے علاوہ آبائی ملک نوں چھوڑکر نقل مکانی کرنے والے خانداناں حالات زندگی دے نال ہی نائین الیون دے واقعات دے بعد پیدا ہونے والے اسلام دشمن رویے وی شامل نيں۔
تبصرے و آراء
سودھوریاض شاہد کتاب تے مصنف دے بارے وچ کہندے نيں،[۱]
| ” | اس ناول وچ تارڑ دا فن اپنے عروج اُتے نظر آندا اے خصوصا فلیش بیک دی ٹیکنیک بار بار استعمال کیتی گئی اے ۔ لفظاں دا چناو تے انہاں دا استعمال وڈی سوچ تے نفاست توں کيتا گیا اے ۔ ناول دی سب توں وڈی خوبی اس دا اوہ ماحول وچ جو تارڑ اپنے ڈائیلاگ دی مدد توں پیدا کر دیندا اے کہ قاری ناول دے اختتام تک اس دے سحر توں آزاد نئيں ہوئے سکدا تے ایہ انہاں نوں دا خاصہ اے ۔ حقیقت پسندی دا درس ناول دا تھیم اے جسنوں تارڑ علامات دے ذریعے واضح کردا اے مثلا اچھو شیخ دا کردار جو مذہبی انتہا پسندی دا مظہر اے پنڈ دا فاترالعقل نوجوان اے جو بار بار اپنی ماں توں نظر بچا کر گلی وچ غلاظت دے ڈھیر توں شیشہ تلاش کر کے اپنی گردن اُتے پھیرنا شروع کر دیندا اے جس توں اسنوں لذت ملدی اے۔ پتہ چلنے اُتے اس دی ماں آ کے اٹھا کے گھر لے آندی اے لیکن اوہ فیر موقع ملنے اُتے ایہی عمل دہراندا رہندا اے ۔ ناول وچ 1947ء دے فسادات وچ ہونے والی قتل و غارت ، معاشرے وچ لُٹ مار دے رحجان دی نشاندہی وی کيتی گئی اے ۔ | “ |