حیات محمد خان
حیات محمد خان | |
---|---|
(اردو وچ: حيات محمد خان شيرپاؤ) | |
جم | 1 فروری 1937 |
وفات | 5 فروری 1975 (38 سال) |
شہریت | پاکستان |
مذہب | اسلام |
جماعت | پاکستان پیپلز پارٹی |
رشتے دار | آفتاب شیرپاؤ, Wali Muhammad Khan, امیر دوست محمد خان, Abdul Wadood Khan, ابن انشا |
عملی زندگی | |
مادر علمی | اسلامیہ کالج یونیورسٹی پشاور |
پیشہ | سیاست دان |
مادری زبان | اردو |
پیشہ ورانہ زبان | اردو |
ترمیم |
حیات محمد خان شیرپاؤ(پیدائش:یکم فروری ۱۹۳7ء| وفات:۸ فروری ۱۹7۵ء ) صوبہ سرحد دے سینیئر وزیر تے صوبہ سرحد (موجودہ خیبر پختونخوا) دے گورنر سن ابتدا وچ حیات شیر پاؤ کونسل مسلم لیگ وچ سن تے انہاں نے ۱۹۶۴ء وچ صدارتی انتخابات وچ ایوب خان دے خلاف محترمہ فاطمہ جناح دے حق وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا۔ ۱۹۶7ء وچ پیپلز پارٹی دا قیام عمل وچ آیا تاں اوہ اس وچ شامل ہو گئے۔ انہاں نوں خیبر پختونخوا پیپلز پارٹی دا صدر مقرر کيتا گیا۔ ۱۹7۰ء دے عام انتخابات وچ اسمبلی دے رکن منتخب ہوئے۔ صوبہ خیبر پختونخوا دے گورنر مقرر ہوئے، فیر وفاقی وزیر۔ ۸ فروری، ۱۹7۵ء نوں صوبہ خیبر پختونخوا دے سنئیر وزیر دی حیثیت توں پشاور یونیورسٹی دے اک اجلاس وچ شرکت دے دوران بم دھمادے ميں جاں بحق ہوئے۔
۸ فروری ۱۹7۵ نوں ہويا کيہ؟
سودھوپشاور یونیورسٹی دے شعبہ تریخ وچ طلبہ یونین دی حلف برداری دی تقریب دے دوران سٹیج اُتے رکھے ٹیپ ریکارڈر وچ نصب بم پھٹنے توں دھماکہ ہُندا اے۔ سارا ہال چیخاں تے دھوئيں توں بھر جاندا اے۔ دھماکے دے وقت خطاب کرنے والے مقرر دا جسم کئی فٹ دور جا گردا اے۔ انہاں نوں فوراً ہسپتال لے جایا جاندا اے۔ مگر گلے تے سر دی شدید چوٹاں جان لیوا ثابت ہُندیاں نيں۔۸ فروری ۱۹7۵ نوں دہشت گردی دے اس واقعے وچ جان توں ہتھ دھو بیٹھنے والے اس وقت دے صوبہ سرحد دے سینیئر وزیر حیات محمد خان شیرپاؤ سن [۱] اوہ صوبہ سرحد (موجودہ خیبر پختونخوا) دے گورنر وی رہ چکے سن ۔ اس دے علاوہ اوہ قومی وطن پارٹی دے موجودہ صدر تے سابق وزیر اعلیٰ آفتاب احمد خان شیرپاؤ دے بھائی سن ۔ان دی سیاسی زندگی دے بارے وچ آفتاب احمد خان شیرپاؤ نے دسیا دے حیات شیر پاؤ نے سیاسی زندگی دا آغاز کونسل مسلم لیگ توں کيتا سی۔ اوہ پیپلز پارٹی دے بانی اراکین وچ وی شامل سن ۔ ذوالفقار علی بھٹو توں انہاں دی قربت اس قدر زیادہ سی کہ پیپلز پارٹی دے ابتدائی دناں وچ لاڑکانہ دے بعد دوسرا جلسہ انہاں دے پنڈ شیر پاؤ وچ ہويا سی[۲]
حیات محمد خان شیرپاؤ دے قتل دے بعد ؟
سودھووزیراعظم بھٹو اس وقت امریکا دے دورے اُتے سن ۔ حیات شیر پاؤ دی ہلاکت دی خبر پاندے نيں اوہ دورہ ادھورا چھڈ کے وطن واپس پہنچ گئے۔ اگلے روز قومی اسمبلی دے ہنگامی اجلاس وچ انہاں نے پاکستان نوں افراتفری تے تشدد وچ ملوث عناصر توں پاک کرنے دا اعلان کيتا ايسے روز قومی اسمبلی نے مخصوص صورت حال دے پیش نظر دو بلاں دی منظوری وی دی۔ پہلا بل قومی تے صوبائی اسمبلیاں دے ممبران دی گرفتاری دے استثنیٰ نوں ختم کرنے دے بارے وچ سی۔ جدوں کہ دوسرا پولیٹیکل پارٹیز ایکٹ وچ ترمیم دے ذریعے حکومت نوں ایہ اختیار دیندا سی کہ اوہ قومی سلامتی دے منافی سرگرمیاں وچ ملوث پارٹیاں نوں خلاف قانون قرار دے۔ ۱۰ فروری ۱۹7۵ دے اخبارات وچ نیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی دی خبر نمایاں سی۔ وفاقی حکومت دے نوٹیفکیشن دے مطابق پولیٹیکل پارٹیز ایکٹ ۱۹۶۲ دی دفعہ ۴ دے مطابق نیپ دی سرگرمیاں نوں پاکستان دی سالمیت دے لئی نقصان دہ قرار دیندے ہوئے اسنوں تحلیل کرنے دا حکم جاری کيتا گیا۔ اس جماعت دی لیڈرشپ نوں گرفتار، اثا ثے ضبط تے ریکارڈ قبضے وچ لینے دا حکم وی دتا گیا۔ ۲۶ فروری ۱۹7۵ نوں حکومت نے نیپ نوں غیر آئینی قرار دینے دے لئی سپریم کورٹ وچ اک ریفرنس دائر کيتا۔ نیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی پاکستان دی سیاسی تریخ دا اہم واقعہ سی۔ اج دی نسل دی اکثریت اس ناں توں واقف ہی نئيں۔ تے نہ ہی اوہ ایہ جانتی اے کہ عوامی نیشنل پارٹی،۔ بلوچستان نیشنل پارٹی تے صوبہ بلوچستان دی نیشنل پارٹی نے دراصل نیپ دے بطن توں جنم لیا اے [۳]
کيہ نیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی دی وجہ حیات محمد خان شیرپائو دا قتل ہی سی؟ ؟
سودھودرحقیقت شیر پاؤ دے قتل دے بعد اٹھائے گئے اقدامات اندرون خانہ جنم لیندے بحران تے طویل سیاسی کشمکش توں پیدا شدہ نتائج دا اظہار سی جس دے لئی اس سیاسی قتل نے راہ ہموار کر دتی۔ ایہ نیپ دے رہنماواں دی پہلی گرفتاریاں نئيں سن۔ اس توں پہلے سردار عطاء اللہ مینگل، غوث بخش بزنجو تے نواب خیر بخش مری جداں بلوچ لیڈر زیر حراست سن ۔ ۱۹7۰ دے انتخابات دے بعد بلوچستان تے سرحد وچ مخلوط حکومت بنانے والی نیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی دی ہور تفصیلات توں پہلے اسيں اس دی تریخ دا جائزہ لیندے نيں۔ ایہ پارٹی مشرقی تے مغربی پاکستان دے تمام علاقےآں توں کھبے بازو دے سیاسی نظریات رکھنے والے رہنماواں تے کارکناں نے مل کے ۱۹7۵ وچ قائم کيتی جنہاں وچ خان عبدالغفار خان، جی ایم سید، مولانا عبدالحمید بھاشانی، عبدالصمد اچکزئی تے میاں افتخار الدین شامل سن ۔ ایوب خان دے مارشل لاء دے بعد انیس سو چونسٹھ وچ اندرونی دھڑے بندی دا شکار ہوگئی۔ مشرقی تے مغربی پاکستان دی علاقائی تقسیم نے عملاً پارٹی نوں دو حصےآں وچ تقسیم کر دتا۔ نظریاتی محاذ اُتے ایہ روس تے چین نواز گروپاں وچ بٹ چکی سی۔ ایوب دور وچ قید توں رہائی دے بعد خان عبدالغفار خان افغانستان چلے گئے۔ ۱۹۶7 وچ انہاں دے بیٹے ولی خان نیب دے صدر بنے۔ ۱۹7۰ دے انتخابات توں پہلے بھاشانی نے اپنی جماعت وکھ کر لئی تے بلوچستان دے قوم پرست سیاستدان اس دا حصہ بن گئے نیپ نوں بلوچستان تے صوبہ سرحد وچ کامیابی ملی۔ جتھے اس نے جمعیت علمائے اسلام دے نال مل کے مخلوط حکومت بنا لئی۔ بلوچستان وچ عطاء اللہ مینگل جدوں کہ سرحد وچ مفتی محمود وزیر اعلیٰ بنے۔ پاکستان دی سیاست وچ لندن وچ ہونے والی ملاقاتاں تے سیاسی سرگرمیاں اج وی خبراں دا موضوع بندیاں نيں۔ اس طرح دے سیاسی جوڑ توڑ نوں عموماً ’لندن پلان‘ دے ناں توں پکاریا جاندا اے۔ پہلی بار لندن پلان دا چرچا ذوالفقار علی بھٹو دے دور حکومت وچ ہويا۔ جس وچ کہیا گیا سی کہ ولی خان تے بلوچستان دے قوم پرستاں نے لندن وچ اک منصوبہ ترتیب دتا اے جس وچ وفاق پاکستان توں صوبےآں دی آزادی دی سازش تیار کيتی گئی اے۔ انہاں انکشافات دے بعد نیپ دے رہنماواں دے بارے وچ حکومتی تے سرکاری رویہ تے لب و لہجہ تلخ تے تند ہوگیا[۴]
اک غیرملکی محقق لارنس زائرنگ دی کتاب؟ ؟
سودھوPakistan The Engima of Political Development دے مطابق ايسے دور وچ بلوچستان وچ کچھ قبائلی سرداراں نے مینگل حکومت اُتے سیاسی انتقام دا الزام لگایا۔ لسبیلہ دے جام خاندان نے مبینہ طور اُتے اپنے خلاف قبائلی لشکر کے حملے دی شکایت کیتی تاں بھٹو حکومت نے امن و امان دے مسائل توں نمٹنے دے لئی انہاں علاقےآں وچ فوج تعینات کر دتی جس توں وفاقی تے صوبائی حکومت وچ تصادم دی کیفیت پیدا ہو گئی۔ وفاق نے نیپ دی حکومت ختم کر کے اکبر بگٹی نوں بلوچستان دا گورنر بنا کے اختیارات انہاں دے حوالے کر دتے۔ بلوچستان دے سابق وزیر اعلیٰ، سابق گورنر تے ہور رہنماواں نوں ملکی سالمیت دے خلاف سازش دے الزام وچ گرفتار کر ليا گیا۔ اس غیر جمہوری طرز عمل اُتے صوبہ سرحد دے وزیر اعلیٰ نے احتجاجاً استعفی دے دتا۔ قومی اسمبلی وچ ولی خان اپوزیشن لیڈر سن ۔ اوہ حکومت نوں آڑے ہتھوں لیندے رہندے سن ۔ کئی بار ایوان وچ ہاتھا پائی تک نوبت آ جاندی۔ بھٹو تے ولی خان اک دوسرے دی ذات اُتے تند و تیز حملے کرنے لگے سن [۵]
نیشنل عوامی پارٹی تے پیپلز پارٹی وچ سیاسی اختلافات ؟
سودھونیشنل عوامی پارٹی تے پیپلز پارٹی وچ اپنے مزاج تے منشور دے حوالے توں بہت ساری قدراں مشترک سن مگر دونے وچ سیاسی اختلاف دشمنی دی حد تک جا پہنچیا۔ اس دی ہور سیاسی تے ذاتی وجوہات دے علاوہ اک وجہ اس دور دے وزیر داخلہ وی سن ۔ پیپلز پارٹی دی حکومت وچ انسپکٹر جنرل پولیس رہنے والے راؤ عبدالرشید دے انٹرویو اُتے مبنی کتاب ’جو ميں نے دیکھا‘ وچ اس دی کچھ تفصیل بیان ہوئی اے۔ راؤ رشید دے مطابق ۱۹7۰ دے انتخابات وچ حیات محمد خان شیرپاؤ مسلم لیگ قیوم گروپ دے سربراہ خان عبدالقیوم خان دے مدمقابل پیپلز پارٹی تے نیپ دے مشترکہ امیدوار سن ۔ خان قیوم قومی جدوں کہ حیات شیرپاؤ صوبائی نشست اُتے کامیاب ہوئے۔ خان عبدالقیوم سرحد وچ نیپ توں مل کے حکومت سازی کرنا چاہندے سن ۔ راؤ رشید کہندے نيں کہ ذوالفقار علی بھٹو نے ولی خان دے گھر فون لگوانے دا حکم دتا تاکہ انہاں توں گل کر سکن مگر اچانک صورتحال ڈرامائی انداز وچ بدل گئی[۶] پاکستانی سیاست وچ ماضی دے سیاسی حریفاں دا مل کے حکومت بنانا تے سیاسی دشمناں دا دوستاں دی طرح کابینہ وچ اکٹھے بیٹھنے دے واقعات ماضی تے حال وچ عام نيں۔ ایہی کچھ پنجاہ برس پہلے وی ہويا جدوں مسلم لیگ دے اک دھڑے دے سربراہ خان عبدالقیوم خان ذوالفقار علی بھٹو دی حکومت وچ وزیر داخلہ بن بیٹھے۔ انہاں دی نیشنل عوامی پارٹی تے ولی خان خاندان دے نال ذاتی مخاصمت ڈھکی چھپی نئيں سی۔
سردار شوکت حیات دی کتاب ’گم گشتہ قوم‘
سودھوتقسیم توں پہلے متحدہ پنجاب دے وزیراعظم سر سکندر حیات دے بیٹے تے سابق صوبائی وزیر سردار شوکت حیات نے اپنی کتاب ’گم گشتہ قوم‘ وچ لگ بھگ انہاں خیالات دا اظہار کيتا اے۔ انہاں نے ذوالفقار علی بھٹو توں اپنی ملاقات دے حوالے توں لکھیا اے کہ بھٹو نیپ دے ممبر قومی اسمبلی سردار شیر باز مزاری توں مل کے حالات نوں سنبھالنے دے لئی سمجھوتے دی راہ کڈنا چاہندے سن ۔ اس وقت دے وزیر داخلہ خان عبدالقیوم نوں جدوں اس دی خبر ہوئی تاں انہاں نے سکیورٹی اہلکاراں دے زریعہ شیر باز مزاری دے گھر کراچی وچ ہلڑ بازی کروا کے دونے دے درمیان ملاقات دے امکانات ختم کروا دیے۔ نیشنل عوامی پارٹی تے حکومت کیتی سیاسی مخالفت لیاقت باغ دے سانحے دے بعد دشمنی وچ ڈھل گئی۔ دسمبر ۱۹7۲ وچ وزیراعظم بھٹو لیاقت باغ راولپنڈی دے جلتوں ميں شریک سن ۔ اس دوران جماعت اسلامی دی طلباء تنظیم دے کارکن احتجاجی نعرے لگاندے جلسہ گاہ وچ داخل ہوئے۔ انہاں دے نال گورڈن کالج دی سٹوڈنٹس یونین دے رہنما تے موجودہ وزیر داخلہ شیخ رشید وی سن ۔ جلتوں ميں افراتفری تے فائرنگ نے ماحول وچ تناؤ پیدا کر دتا۔ حکومت دا خیال سی کہ اس ہنگامہ آرائی دے پِچھے اپوزیشن دا ہتھ اے۔ متحدہ اپوزیشن نے ۲۳ مارچ ۱۹7۳ نوں ايسے جگہ جلسہ منعقد کرنے دا اعلان کر دتا[۷] اس دور وچ راولپنڈی وچ تعینات پولیس افسر تے سابق آئی جی پنجاب سردار محمد چودھری اپنی کتاب وچ لکھدے نيں کہ اس توں پہلے ہوئے واقعے دی وجہ توں پیپلزپارٹی دے ورکر پنجاب دے مختلف شہراں توں پنڈی پہنچنا شروع ہو گئے۔ ادھر نیپ دے کارکن وڈی تعداد وچ صوبہ سرحد توں پہنچ چکے سن ۔راولپنڈی وچ منڈی بہاؤالدین توں پیپلز پارٹی دے کارکناں نوں لیانے والی بس اُتے فائرنگ توں اس دے پنج کارکن جاں بحق ہوگئے۔ دونے طرف توں مسلح تصادم نے کئی افراد دی جان لے لی۔
نیپ دے رہنمااجمل خٹک دی گیارہ برس تک جلاوطنی
سودھوسیاسی تناؤ تشدد وچ بدلا تاں اس نے ماحول دی تلخیاں وچ تے وادھا کر دتا۔ نیپ دے رہنما اجمل خٹک قانونی کارروائی توں بچنے دے لئی افغانستان چلے گئے جتھے انہاں نے گیارہ برس تک جلاوطنی اختیار کیتے رکھی۔ سنہ ۱۹7۴ دے وسط وچ پنجاب تے سرحد وچ بم دھماکےآں دا سلسلہ شروع ہو گیا۔ واپڈا ہاؤس لاہور دے غسل خانے وچ نصب بم پھٹنے توں دو افراد دی جان چلی گئی۔ ايسے طرح لاہور ریلوے اسٹیشن اُتے اصغر خان دی آمد توں پہلے بم برآمد ہويا۔ صوبہ سرحد وچ پیپلز پارٹی دی حکومت دے سینئر وزیر حیات محمد خان شیرپاؤ اُتے کوہاٹ تے انہاں دے آبائی پنڈ وچ دو قاتلانہ حملے ہوئے۔ حکومت نوں اس تمام تخریبی کارروائیاں وچ نیپ دے ملوث ہونے دا شبہ سی۔ راؤ رشید دے مطابق ایہ پلاسٹک بم روسی ساختہ سن جو افغانستان دے ذریعے نیپ نوں مہیا کیتے جارہے سن ۔ ادھر نیشنل عوامی پارٹی انہاں تمام الزامات دی تردید کردی سی۔ لارنس ڑائرنگ دے مطابق ولی خان نے جولائی ۱۹7۴ نوں آؤٹ لک میگزین نوں انٹرویو وچ اپنی پارٹی دے کسی غیر ملکی سازش وچ ملوث ہونے دی سختی توں تردید کيتی۔ حکومتی دباؤ دے زیر اثر اس انٹرویو دی اشاعت روک دتی گئی[۸]
نیپ اُتے پابندی تے بلوچستان دے قوم پرستاں وچ مایوسی
سودھونیشنل عوامی پارٹی اُتے پابندی بظاہر سکیورٹی تے سازش نوں جواز بنا کے لگائی گئی۔ مگر اس دے سیاسی اثرات و نتائج نے پاکستانی سیاست دی صورتگری وچ اہم کردار ادا کيتا۔ نیپ اُتے پابندی دے پاکستانی سیاست اُتے اثرات دے بارے وچ گفتگو کردے ہوئے قائد اعظم یونیورسٹی دے سکول آف پالیٹکس اینڈ انٹرنیشنل ریلیشنز دے ڈائریکٹر ڈاکٹر فرحان صدیقی نے اردو نیوز نوں دسیا کہ قومی سطح دی اک سیاسی جماعت اُتے پابندی دا فیصلہ فائدے دے بجائے نقصان دا موجب بنیا۔ اس نے بلوچستان دے قوم پرستاں وچ مایوسی تے ودھیا دتی سی۔ ڈاکٹر فرحان دے خیال وچ اج دے بلوچستان دے بہت سارے سیاسی تے انتظامی انتشار دی ہور وجوہات دے علاوہ اک وجہ نیپ اُتے پابندی دا فیصلہ وی تھا[۹] ایہ پابندی سیاسی عدم برداشت دے باعث لگی۔ انہاں دا کہنا سی کہ ذوالفقار علی بھٹو نے بعد وچ خود ہی لندن پلان توں لاعلمی دا اظہار وی کيتا۔ صوبہ سرحد دے سابق وزیر اعلیٰ تے سابق وزیر داخلہ آفتاب احمد خان شیرپاؤ دا اس حوالے توں کہنا سی کہ ساڈی تریخ وچ سیاسی قتل دے محرکات تے ملزماں دا کدی وی درست سراغ نئيں مل سکا۔ نیپ اُتے پابندی دے بارے وچ انہاں نے کہیا کہ ’میرا خیال اے کہ سیاسی پابندیاں غیر فطری ہُندیاں نيں۔ میرے علم وچ نئيں دے اس وقت دی حکومت دے سامنے اس حوالے توں کيتا ثبوت سن ۔ مگر وچ ذاتی طور اُتے سمجھدا ہاں کہ اس پابندی دا کوئی فائدہ نئيں ہويا۔‘
سپریم کورٹ نوں بھیجے گیا ریفرنس
سودھوحکومت کیتی طرف توں اس جماعت نوں غیر قانونی قرار دینے دے لئی سپریم کورٹ نوں بھیجے گئے ریفرنس اُتے سپریم کورٹ دے بینچ نے سماعت شروع دی تے گرفتار رہنماواں نوں نوٹس جاری کیتے۔ ۲۴ مئی ۱۹7۵ نوں پارٹی دی جانب توں جواب جمع کروایا گیا، ايسے طرح گرفتار لیڈراں نے اپنی صفائی وچ انفرادی بیانات وی سپریم کورٹ وچ جمع کروائے۔ جون ۱۹7۵ نوں ولی خان سپریم کورٹ وچ پیش ہوئے تاں انھاں وکیل دے ذریعے اپنا موقف بیان کرنے دا کہیا گیا۔ اگلی پیشی اُتے آنے توں پہلے انہاں نے وکیل نوں فارغ کر دتا تے اپنی صفائی وچ خود بیان دینے دا موقع حاصل کرلیا۔ ولی خان نے بینچ وچ موجود دو ججاں جسٹس محمد گل تے جسٹس افضل چیمہ اُتے عدم اعتماد کيتا۔ انہاں دی دلیل ایہ سی کہ مذکورہ جج سپریم کورٹ آنے توں پہلے سیکریٹری قانون رہ چکے نيں اس لئی نیپ اُتے پابندی دے قانونی معاملات وچ انہاں دی رائے شامل ہو سکدی اے [۱۰] سپریم کورٹ دے اس وقت دے چیف جسٹس جسٹس حمود الرحمان دی جانب توں انہاں اعتراضات نوں مسترد کیتے جانے اُتے ولی خان احتجاجاً کارروائی دا بائیکاٹ کر کے کمرہ عدالت توں باہر چلے گئے سپریم کورٹ نے اپنے فیصلے وچ نیپ نوں پاکستان دی سلامتی تے استحکام دے خلاف سرگرمیاں وچ ملوث ہونے اُتے خلاف قانون قرار دتا۔ اس دے رہنماواں دی صوبائی خود مختاری دے ناں اُتے لامحدود اختیارات دے مطالبے تے سرگرمیاں پاکستان دی خودمختاری دے خلاف قرار دتیاں گئیاں۔
حیدرآباد ٹریبونل
سودھومعروف قانون دان حامد خان ایڈووکیٹ اپنی کتاب ’کانسٹیٹیوشنل اینڈ پولیٹیکل ہسٹری آف پاکستان‘ وچ اس فیصلے دی خامیاں دی نشاندہی کردے ہوئے لکھدے نيں کہ ایہ فیصلہ یکطرفہ کارروائی کيتی وجہ توں یک طرفہ فیصلہ لگدا اے۔ سپریم کورٹ نے بینچ وچ شامل ججز اُتے اعتراضات بغیر ٹھوس دلیل دے مسترد کیتے۔ حامد خان دے خیال وچ انہاں ججاں نوں انتہائی اہمیت والے کیس توں خود ہی وکھ ہو جانا چاہیے سی۔ اوہ صاف ستھری شہرت دے حامل چیف جسٹس حمود الرحمٰن دے مذکورہ فیصلے نوں مایوس کن قرار دیندے نيں۔ سپریم کورٹ دے فیصلے دے بعد گرفتار لیڈراں دے حیدرآباد جیل وچ خصوصی ٹربیونل کورٹ بنا کے ٹرائل دا آغاز ہويا جو ايسے نسبت توں حیدرآباد ٹریبونل کہلاندا اے۔ اس خصوصی ٹریبونل کورٹ دے سربراہ جسٹس اسلم ریاض حسین سن ۔ انہاں نے سہیل وڑائچ نوں اک انٹرویو وچ دسیا کہ اس مقدمے وچ ۱7 پنجابی لڑکے وی شامل سن جو بلوچاں دے نال مل کے لڑنے دے لئی اوتھے گئے سن ۔ انہاں وچ جسٹس ایس اے رحمان دے دو بیٹے تے موجودہ دور دے پاکستان دے اک نمایاں صحافی وی شامل سن ۔ جسٹس اسلم دے مطابق ايسے دوران اک یورپین عورت عدالت دی کارروائی دیکھنا چاہندی سی۔ انہاں نے بھٹو دی مرضی دے برخلاف اسنوں اجازت دے دتی جس دے بعد حکومت نے انہاں نوں لاہور ہائی کورٹ دا چیف جسٹس بنا کے اس مقدمے توں وکھ کر دتا۔ اس مقدمے دا فیصلہ نئيں ہويا سی کہ ضیاء الحق دا مارشل لاء آگیا۔ جسٹس اسلم دے مطابق ضیاءالحق وردی وچ حیدرآباد گئے تے ملزمان نوں سلیوٹ کر کے کہیا کہ آپ محب وطن نيں۔ اوہ کہندے نيں کہ اصل وچ ضیاء الحق نوں اینٹی بھٹو لوکاں دی ضرورت سی اس لئی انہاں نوں رہیا کر دتا[۱۱] غیر قانونی قرار دتی گئی پارٹی دے کچھ رہنماواں نے نیشنل ڈیموکریٹک پارٹی دے ناں توں نويں جماعت قائم کيتی جس دی سربراہی شیرباز مزاری تے بیگم نسیم ولی خان دے پاس رہی۔ آنے والے برساں وچ عوامی نیشنل پارٹی ايسے دا دوسرا جنم سی۔ ایہ ولی خان خاندان تے انہاں دے آبائی صوبے تک محدود ہو کے رہ گئی۔ بلوچستان نال تعلق رکھنے والے تمام سیاسی رہنماواں نے اپنی وکھ وکھ پارٹیاں قائم کرلاں۔ اے این پی صوبے دے ناں وچ تبدیلی دے بعد ماضی دے نعراں توں دستبردار ہوکے قومی تے صوبائی اسمبلی وچ حصہ لے رہی اے۔ دے پی تے بلوچستان وچ قوم پرست جماعتاں دے اقتدار دے باوجود بہت سارے انتظامی، سیاسی تے نظریاتی مسائل جاں دے تاں نيں۔ جنہاں نوں دیکھدے ہوئے ایہ قیاس کيتا جا سکدا اے کہ جے نیشنل عوامی پارٹی ورگی ملک گیر تنظیم اُتے پابندی نہ لگتی تاں شاید انہاں خطےآں دے سیاسی مسائل دی نوعیت تے انہاں دے حل دا انداز مختلف ہُندا۔
ہورویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596
- ↑ https://www.urdunews.com/node/642596