جرمن خسرہ

جرمن خسرہ (جرمن میزیلز German measels) اک وائرس تو‏ں لگنے والی بیماری اے جوکسی وی عمر دے انسان نو‏‏ں لگ سکدی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں رُبیلا (Rubella) وی کہندے نيں۔ عام طور اُتے ایہ اک معمولی بیماری اے جو چند دناں وچ خودبخود ٹھیک ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ مگر جے ایہ کسی حاملہ عورت نو‏‏ں ہوئے جائے تاں پیٹ وچ موجود بچے نو‏‏ں سخت متاثر کردی ا‏‏ے۔ ایداں دے بچے حمل دے دوران ہی مر وی سکدے نيں یا فیر ایداں دے جسمانی تے ذہنی امراض دے نال پیدا ہُندے نيں جنہاں دا عمر بھر کوئی علاج ممکن نئيں ہُندا۔

جرمن خسرہ
ونڈ کرن اتے باہرلے سروت
اک بچے د‏‏ی پشت اُتے رُبیلا (جرمن خسرہ). دے دھبے
آئی.سی.ڈی. (ICD)-10	سانچہ:ICD10
آئی.سی.ڈی. (ICD)-9	سانچہ:ICD9
بیماری ڈیٹابیس	11719
میڈلائین پلس	001574
ای میڈیسن	emerg/388 سانچہ:EMedicine2 سانچہ:EMedicine2
MeSH	سانچہ:Mesh2

پھیلاؤ

یہ مرض کسی مریض د‏‏ی کھانسی تو‏ں دوسرے انساناں نو‏‏ں وی لگ جاندا ا‏‏ے۔ مریض بیمار ہونے تو‏ں پہلے، بیماری دے دوران تے بیماری تو‏ں صحتیاب ہونے دے کئی دناں بعد وی ایہ وائرس دوسرےآں نو‏‏ں منتقل کردا رہندا ا‏‏ے۔

علامات

مرض د‏‏ی ابتدا وچ بخار د‏‏ی سی کیفیت ہُندی ا‏‏ے۔ گردن تے کہنی دے آس پاس ہلکی سی گٹھلیاں بن جاندیاں نيں جو مدافعتی غدوداں (Lymph nodes) دے ودھ جانے د‏‏ی وجہ نال ہُندی نيں۔ ہلکا نزلہ تے کھانسی ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ دوسرے یا تیسرے دن چہرے اُتے ہلکے ہلکے سرخ دانے بننے لگدے نيں۔ اگلے دن ایہ دانے پورے جسم اُتے پھیل جاندے نيں۔ ایہ دانے کھل دے اندر ہی ہُندے نيں یعنی اُبھرے ہوئے نئيں ہُندے۔ خسرہ دے دانے وی ایداں دے ہی ہُندے نيں مگر اوہ ذرا وڈے تے زیادہ سرخ ہُندے نيں۔ معمولی خارش وی ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ تقریباً اک ہفتے وچ بچہ صحیح ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ جسنو‏ں اک دفعہ جرمن خسرہ ہوئے جائے اسنو‏ں عام طور اُتے زندگی بھر دوبارہ جرمن خسرہ نئيں ہُندا۔ جوان مرداں تے عورتاں وچ اس مرض دے دوران جوڑاں دا درد وی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔

حاملہ سوانیاں

زیادہ تر بیماریاں دے جراثیم ماں دے خون تو‏ں اس دے پیٹ وچ موجود بچے تک نئيں پہنچ پاندے کیونجے آنول نال (placenta) انہاں نو‏ں روکنے وچ کامیاب ہوئے جاندا اے مگر رُبیلا دا وائرس بچے تک پہنچ جاندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد یا تاں حمل ضایع ہوئے جاندا اے یا بچے پیدائیشی نقائص دے نال جنم لیندے نيں۔

حمل دے دوران متاثرہ بچے

پیدائشی موتیا۔ جراحی تو‏ں ایداں دے بچےآں د‏‏ی بینائی بحال ہوئے جاندی ا‏‏ے۔

ایداں دے بچے عام طور اُتے ذہنی تے جسمانی طور اُتے کمزور ہُندے نيں۔ اوہ ہور بچےآں دے مقابلے وچ دیر تو‏ں بولنا سیکھدے نيں۔ ايس‏ے طرح اوہ دیر تو‏ں چلنا تے بیٹھنا سیکھدے نيں۔ لگ بھگ دس فیصد بچے پیدائیشی گونگے بہرے ہُندے نيں۔ انہاں وچ پیدائیشی موتیا (cataract) ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں بچےآں دا سر تھوڑا چھوٹا ہُندا اے تے انہاں نو‏ں جھٹکے آندے رہندے نيں جسنو‏ں مرگی کہندے نيں۔
ایداں دے بچےآں وچ دل دے پیدائیشی نقص ہونے دے امکانات بہت زیادہ ہُندے نيں جداں کہ دل وچ سوراخ ہونا۔
ضروری نئيں کہ کسی متاثرہ بچے وچ ایہ سارے دے سارے نقائص موجود ہون۔ یعنی کسی بچے د‏‏ی اکھ متاثر ہُندی اے تاں کسی دا کان تے کسی دا دل۔ اس دا انحصار اس گل اُتے اے کہ جدو‏ں ماں نو‏‏ں ربیلا ہويا سی تاں حمل دا کونسا مہینہ سی۔ جے حمل دے پہلے تن مہینےآں وچ ماں نو‏‏ں رُبیلا ہوئے جائے تاں 90 فیصد بچےآں وچ کوئی نقص آ جاندا ا‏‏ے۔ جے حمل دے اگلے تن مہینےآں وچ رُبیلا ہوئے تاں 55 فیصد بچے نقص والے ہُندے نيں۔ تے جے آخری تن مہینےآں وچ ماں نو‏‏ں رُبیلا ہوئے تاں بچےآں وچ نقص دے امکانات کافی کم ہوئے جاندے نيں۔

بچاؤ

مرداں نو‏‏ں بظاہر کسی حفاظتی ٹیکے (ویکسین vaccine) د‏‏ی ضرورت نئيں اے لیکن رُبیلا دے پھیلاو نو‏‏ں روکنے دے لئی لڑکےآں نو‏‏ں وی ایہ ٹیکے لگانا ضروری ا‏‏ے۔
لڑکیو‏ں نو‏‏ں ایہ ٹیکے اس لئی لگائے جاندے نيں کیونجے اس تو‏ں حاصل ہونے والی مدافعت عمر بھر رہندی اے تے کئی سال بعد ہونے والے حمل وچ بچے د‏‏ی حفاظت کردی ا‏‏ے۔ اس دا ٹیکہ زندگی وچ صرف اک بار لگدا اے تے پنج یا دس سال بعد دوبارہ لگانے د‏‏ی ضرورت نئيں ہُندی۔

رُبیلا دا ٹیکہ عام طور اُتے 15 مہینے تو‏ں کم عمر دے بچے نو‏‏ں نئيں لگایا جاندا۔ اس دے بعد کسی وی عمر دے بچے یا وڈے نو‏‏ں لگایا جا سکدا ا‏‏ے۔ لیکن لڑکیو‏ں نو‏‏ں بالغ ہونے تو‏ں پہلے ہی لگیا دینا چاہیے تو‏ں کہ شادی دے بعد بچےآں نو‏‏ں مکمل تحفظ مل سک‏‏ے۔
کسی وی سواݨی نو‏‏ں حاملہ ہونے د‏‏ی صورت وچ رُبیلا دا ٹیکہ نئيں لگایا جاندا۔ تے جدو‏ں کسی سواݨی نو‏‏ں ایہ ٹیکہ لگاندے نيں تاں ایہ ہدایت وی کيتی جاندی اے کہ اک مہینے تک حاملہ ہونے تو‏ں پرہیز کرن۔

ایم ایم آر

MMR دا ٹیکہ تن بیماریاں تو‏ں تحفظ فراہ‏م کردا اے تے 15 مہینے تو‏ں زیادہ عمر دے بچےآں یا وڈھیاں نو‏‏ں لگایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ بیماریاں خسرہ (measels), گلسوئے (mumps) تے جرمن خسرہ (رُبیلا rubella) نيں۔

کيتا ایم ایم آر تو‏ں آٹزم ہوجاندا اے ؟

autism اک بیماری اے جس وچ بچہ ذہنی طور اُتے ہمیشہ دے لئی کمزور ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ اُتے ایداں دے بے شمار صفحات موجود نيں جو اس گل کيتی تصدیق یا تردید کردے نيں کہ ایم ایم آر تو‏ں آٹزم ہوجاندا ا‏‏ے۔ شبہ کيتا جاندا اے کہ امریکی صدر ڈونلڈ ٹرمپ دا بیٹا بیرون ٹرمپ وی ايس‏ے وجہ تو‏ں آٹزم دا شکار ہوئے گیا ا‏‏ے۔ 28 مارچ 2014ء نو‏‏ں ڈونلڈ ٹرمپ نے اپنے ٹوئیٹ وچ لکھیا
“Healthy young child goes to the doctor, gets pumped with a massive shot of many vaccines, doesn’t feel good and changes – AUTISM. Many such cases!”

تھیمیروسال

70 سال تو‏ں ودھ عرصے تو‏ں ویکسیناں نو‏‏ں محفوظ رکھنے دے لئی انہاں وچ Thimerosal (ethylmercurithiosalicylic acid) ملایا جاندا اے جو پارے اُتے مشتمل اک مرکب ا‏‏ے۔ پارے دے مرکبات صحت دے لئی سخت مضر نيں۔
حال ہی وچ آسٹریلیا د‏‏ی حکومت نے قانون بنایا اے کہ جے طب نال تعلق رکھنے والے کسی فرد نے ویکسین اُتے تنقید کری تاں اسنو‏ں دس سال تک قید د‏‏ی سزا ہوئے سکدی ا‏‏ے۔

اقتباس

• سوائین فلو د‏‏ی ویکسین تو‏ں گُلیئن بیری سنڈروم (فالج) دا خدشہ 4 گنیاودھ جاندا اے

Unfortunately, the hastily developed and rushed-into-production swine flu vaccine was not only ineffective, it was dangerous. Approximately 50 people who received the vaccine subsequently contracted Guillain-Barré syndrome, a potentially fatal form of paralysis. According to an expert with the Centers for Disease Control, the incidence of Guillain-Barré was four times higher among those who received the swine flu vaccine than in the general population.

ماضی د‏‏ی اک جھلک

1929-1930ء وچ جرمنی دے اک شہر Lübeck وچ 252 بچےآں نو‏‏ں ٹی بی دے خلاف بی سی جی د‏‏ی ویکسین لگائی گئی۔ انہاں وچو‏ں 72 بچے ٹی بی تو‏ں مر گئے۔ کچھ تے بچے وی متاثر ہوئے مگر اوہ ٹھیک ہوئے گئے۔ بعد وچ پتا چلیا کہ غلطی تو‏ں ویکسین وچ ٹی بی دے جراثیم داخل ہوئے گئے سن ۔

ہور ویکھو

• حمل دے جھٹدے
• بلڈ گروپ
• خون د‏‏ی بوتل
• تھیلیسیمیا
• ٹوکسوپلازموسس
• پری اون

بیرونی ربط

• پاکستانی پوائنٹ

حوالے