تیلگو زبان
తెలుగు
اچارنسانچہ:IPA-te
مقامبھارت
علاقہآندھرا پردیش (Coastal Andhra & رائل سیماتلنگانہ، & ینام(territories of پدوچیری)
بولن والے لوکتیلگو لوک
بولن والے
۷۴ million (2001)e19
5 million دوسری زبان in India (2001)
دراوڑی
  • Southern
    • South-Central
      • Telugu languages
        • تیلگو زبان
Telugu alphabet
Telugu Braille
سرکاری حثیت
سرکاری بولی
 بھارت

Spoken in these ریاست:

بولی کوڈ
ISO 639-1te
ISO 639-2tel
ISO 639-3tel
Glottologtelu1262  (Telugu)[۱]
oldt1249  (Old Telugu)[۲]
Linguasphere49-DBA-aa
تیلگو بولی اصالتًا آندھرا پردیش تے تلنگانا وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters.

تیلُگو یا تیلو گو (انگریزی: Telugu language)، جنوبی ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں آندھرا پردیش تے تلنگانا د‏‏ی سرکاری بولی ا‏‏ے۔ جنوبی ہند د‏‏یاں چار دراوڑی زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس بولی اُتے آریائی بولی سنسکرت دا غلبہ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ بھارت وچ ہندی بولی توں بعد ودھ بولی جان والی زبان تیلگو ا‏‏ے۔

ناں وجہ

سودھو
تیلگو زبان is located in India
بیمیشورم
بیمیشورم
سری سیلم
سری سیلم
کالیشورم
کالیشورم
اوہ تن مندیر جنہاں دے بیچ تیلگو بولی پنپتی رہی

ماہرین لسانیات وچ اس بولی د‏‏ی ناں وجہ اُتے اختلافات نيں پ‏ر محققاں دا اک معتدبہ حصہ ایہ سمجھدا اے کہ بولی د‏‏ی ترقی تن شیو مندراں یا شیوالیاں دے بیچ ہوئی ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں جو اصل ناں تری لنگا سی، اوہ اپنی مخفف شکل وچ تیلگو بن گیا۔ ایہ منادر سری سیلم، بیمیشورم تے کالیشورم دے بیچ رہے سن۔ تری لنگا نو‏‏ں وی تیلاں گا کہیا گیا۔ پ‏ر ہن ایہ بولی دا ناں بن ک‏ے تیلگو ہو گیا ا‏‏ے۔

بولی د‏‏ی خصوصیات

سودھو

تیلگو بولی نو‏‏ں کئی بار مشرق د‏‏ی اطالوی زبان کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اطالوی بولی ہی د‏‏ی طرح تیلگو ہر لفظ مصوتاں اُتے ختم ہُندے نيں۔ اس دے علاوہ بولی د‏‏ی منہ تو‏ں ادائیگی تے عام بول وچ دو لفظاں دے مرکب نو‏‏ں اک لفظ د‏‏ی طرح ادا کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مثلًا:

پہلا لفظ دوسرا لفظ مرکب شکل
నేను (ماں) ఉన్నాను (ہو) (ماں ہاں) నేనున్నాను
ఇంట్లో (گھر وچ ) అందరు (سبھی) (گھر وچ سبھی) ఇంట్లందరు
విద్యార్ధులు (تلامذہ) కు (کو) (تلامذہ کو) విద్యార్ధులకు

تیلگو بولی تیلگو لپی وچ لکھی جاندی اے جو ہندوستان دے قدیم رسوم الخط وچو‏ں اک اے، جو ابوگیدا طرز تحریر کيتی اک قسم اے ۔اس وچ حروف تہجی تے حروف علت دونے دا استعمال بالکل ہو بہو دیوناگری طرز اُتے ہُندی اے محض حروف د‏‏ی تشکیل وکھ وکھ ہُندی ا‏‏ے۔ کچھ جگہاں اُتے جدو‏ں دو یا اس تو‏ں ودھ لفظاں دا مرکب بندا اے تاں اوہ مکمل طور اکھر دا شکل تبدیل ہُندا اے جداں دیوناگری وچ جدو‏ں क تے ष ملدے نيں تاں انہاں د‏‏ی شکل क्ष وچ تبدیل ہُندی اے، ايس‏ے طرح تیلگو وچ جدو‏ں క تے ష ملدے نيں تاں انہاں د‏‏ی شکل క్ష وچ تبدیل ہُندی اے، ایہ طرز تقریباً تمام ابوگیدا نظام تحریر والے رسوم الخط وچ ہُندیاں نيں۔ تیلگو حروف تہجی وچ حروف صوت جنہاں نو‏ں تیلگو وچ ہللولو (హల్లులు) کہیا جاندا اے، درج یل نيں:

حروف مصوت – hallulu (హల్లులు)

تیگو گونینتالو

سودھو

ایہ کچھ مصوت تے حروف علت دے مرکبات نيں:
క కా కి కీ కు కూ కృ కౄ కె కే కై కొ కో కౌ క్ కం కః
ఖ ఖా ఖి ఖీ ఖు ఖూ ఖృ ఖౄ ఖె ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖ్ ఖం ఖః

اعداد

سودھو

تیلگو اعداد دا نظام ہندو-عربی نظام عدد دا مقتدی اے ؛

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
sunna (Telugu form of Sanskrit word śūnyam) okaṭi renḍu mūḍu nālugu aidu āru ēḍu enimidi tommidi
ہور دیکھو: تیلگو ادب

تیلگو ادب یا تیلگو پانڈیتیم (سانچہ:Lang-te) انہاں ادبی تحریری نمونےآں نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو تیلگو بولی وچ لکھے گئے نيں۔ انہاں وچ شاعری، ناول نگاری، افسانہ نگاری، ناٹکاں دے مسودے تے پران شام‏ل نيں۔ تیلگو ادب د‏‏ی تریخ دا سب قدیم نمونہ دسويں صدی دے دور نال ملدا اے (پربندھا رتناولی[۳] جو جین تیلگو ادب دا تذکرہ 850-1000ء دے بیچ کردی اے )۔ اس دے بعد گیارہويں صدی وچ مہا بھارت نو‏‏ں پہلی بار نانیا نے سنسکرت تو‏ں تیلگو بولی وچ ترجمہ کيتا سی۔ ایہ وجے نگر سلطنت دے دور وچ کافی پروان چڑھی جتھے د‏‏ی سرکاری زباناں تو‏ں اک تیلگو سی

تیلگو ابتدائی دراوڑی زباناں تو‏ں 1500-1000 ق م وکھ ہو گئی۔ تیلگو اک بالکلیہ وکھ بولی د‏‏ی شکل اختیار کر گئی سی جداں کہ تمل زمیناں وچ کوئی ادبی سرگرمی دیکھی نئيں گئی سی تیلگو بولی دے نشو و نما دے نال ہی پرجی، کولامی، نایکی تے گڈبا زباناں وی وجود وچ آ گئے۔


حوالے

سودھو
  1. (2013) "Telugu", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  2. (2013) "Old Telugu", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  3. Prabhakara Sastry, Veturi (2014). Prabandha Ratnavali. Tirumala Tirupati Devasthanam, 44.