تیلگو زبان
| تیلگو زبان | |
|---|---|
| తెలుగు | |
 | |
| اچارن | سانچہ:IPA-te |
| مقام | بھارت |
| علاقہ | آندھرا پردیش (Coastal Andhra & رائل سیما)، تلنگانہ، & ینام(territories of پدوچیری) |
| بولن والے لوک | تیلگو لوک |
بولن والے | ۷۴ million (2001)e19 5 million دوسری زبان in India (2001) |
دراوڑی
| |
| Telugu alphabet Telugu Braille | |
| سرکاری حثیت | |
سرکاری بولی |  بھارت
Spoken in these ریاست: |
| بولی کوڈ | |
| ISO 639-1 | te |
| ISO 639-2 | tel |
| ISO 639-3 | tel |
| Glottolog | telu1262 (Telugu)[۱]oldt1249 (Old Telugu)[۲] |
| Linguasphere | 49-DBA-aa |
 تیلگو بولی اصالتًا آندھرا پردیش تے تلنگانا وچ بولی جاندی اے۔ | |
تیلُگو یا تیلو گو (انگریزی: Telugu language)، جنوبی ہندوستان دیاں ریاستاں آندھرا پردیش تے تلنگانا دی سرکاری بولی اے۔ جنوبی ہند دیاں چار دراوڑی زباناں وچوں اک اے۔ اس بولی اُتے آریائی بولی سنسکرت دا غلبہ دیکھیا جا سکدا اے۔ بھارت وچ ہندی بولی توں بعد ودھ بولی جان والی زبان تیلگو اے۔
ناں وجہ
سودھو
ماہرین لسانیات وچ اس بولی دی ناں وجہ اُتے اختلافات نيں پر محققاں دا اک معتدبہ حصہ ایہ سمجھدا اے کہ بولی دی ترقی تن شیو مندراں یا شیوالیاں دے بیچ ہوئی اے۔ اس وجہ توں جو اصل ناں تری لنگا سی، اوہ اپنی مخفف شکل وچ تیلگو بن گیا۔ ایہ منادر سری سیلم، بیمیشورم تے کالیشورم دے بیچ رہے سن۔ تری لنگا نوں وی تیلاں گا کہیا گیا۔ پر ہن ایہ بولی دا ناں بن کے تیلگو ہو گیا اے۔
بولی دی خصوصیات
سودھوتیلگو بولی نوں کئی بار مشرق دی اطالوی زبان کہیا جاندا اے۔ اس دی وجہ ایہ اے کہ اطالوی بولی ہی دی طرح تیلگو ہر لفظ مصوتاں اُتے ختم ہُندے نيں۔ اس دے علاوہ بولی دی منہ توں ادائیگی تے عام بول وچ دو لفظاں دے مرکب نوں اک لفظ دی طرح ادا کيتا جاندا اے۔ مثلًا:
| پہلا لفظ | دوسرا لفظ | مرکب شکل |
|---|---|---|
| నేను (ماں) | ఉన్నాను (ہو) | (ماں ہاں) నేనున్నాను |
| ఇంట్లో (گھر وچ ) | అందరు (سبھی) | (گھر وچ سبھی) ఇంట్లందరు |
| విద్యార్ధులు (تلامذہ) | కు (کو) | (تلامذہ کو) విద్యార్ధులకు |
لپی
سودھوتیلگو بولی تیلگو لپی وچ لکھی جاندی اے جو ہندوستان دے قدیم رسوم الخط وچوں اک اے، جو ابوگیدا طرز تحریر کيتی اک قسم اے ۔اس وچ حروف تہجی تے حروف علت دونے دا استعمال بالکل ہو بہو دیوناگری طرز اُتے ہُندی اے محض حروف دی تشکیل وکھ وکھ ہُندی اے۔ کچھ جگہاں اُتے جدوں دو یا اس توں ودھ لفظاں دا مرکب بندا اے تاں اوہ مکمل طور اکھر دا شکل تبدیل ہُندا اے جداں دیوناگری وچ جدوں क تے ष ملدے نيں تاں انہاں دی شکل क्ष وچ تبدیل ہُندی اے، ايسے طرح تیلگو وچ جدوں క تے ష ملدے نيں تاں انہاں دی شکل క్ష وچ تبدیل ہُندی اے، ایہ طرز تقریباً تمام ابوگیدا نظام تحریر والے رسوم الخط وچ ہُندیاں نيں۔ تیلگو حروف تہجی وچ حروف صوت جنہاں نوں تیلگو وچ ہللولو (హల్లులు) کہیا جاندا اے، درج یل نيں:
| حروف مصوت – hallulu (హల్లులు) |
|---|
 |
تیگو گونینتالو
سودھوایہ کچھ مصوت تے حروف علت دے مرکبات نيں:
క కా కి కీ కు కూ కృ కౄ కె కే కై కొ కో కౌ క్ కం కః
ఖ ఖా ఖి ఖీ ఖు ఖూ ఖృ ఖౄ ఖె ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖ్ ఖం ఖః
اعداد
سودھوتیلگو اعداد دا نظام ہندو-عربی نظام عدد دا مقتدی اے ؛
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| ౦ | ౧ | ౨ | ౩ | ౪ | ౫ | ౬ | ౭ | ౮ | ౯ |
| sunna (Telugu form of Sanskrit word śūnyam) | okaṭi | renḍu | mūḍu | nālugu | aidu | āru | ēḍu | enimidi | tommidi |
ادب
سودھوتیلگو ادب یا تیلگو پانڈیتیم (سانچہ:Lang-te) انہاں ادبی تحریری نمونےآں نوں کہیا جاندا اے جو تیلگو بولی وچ لکھے گئے نيں۔ انہاں وچ شاعری، ناول نگاری، افسانہ نگاری، ناٹکاں دے مسودے تے پران شامل نيں۔ تیلگو ادب دی تریخ دا سب قدیم نمونہ دسويں صدی دے دور نال ملدا اے (پربندھا رتناولی[۳] جو جین تیلگو ادب دا تذکرہ 850-1000ء دے بیچ کردی اے )۔ اس دے بعد گیارہويں صدی وچ مہا بھارت نوں پہلی بار نانیا نے سنسکرت توں تیلگو بولی وچ ترجمہ کيتا سی۔ ایہ وجے نگر سلطنت دے دور وچ کافی پروان چڑھی جتھے دی سرکاری زباناں توں اک تیلگو سی
تیلگو ابتدائی دراوڑی زباناں توں 1500-1000 ق م وکھ ہو گئی۔ تیلگو اک بالکلیہ وکھ بولی دی شکل اختیار کر گئی سی جداں کہ تمل زمیناں وچ کوئی ادبی سرگرمی دیکھی نئيں گئی سی تیلگو بولی دے نشو و نما دے نال ہی پرجی، کولامی، نایکی تے گڈبا زباناں وی وجود وچ آ گئے۔
حوالے
سودھو- ↑ (2013) "Telugu", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ (2013) "Old Telugu", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ Prabhakara Sastry, Veturi (2014). Prabandha Ratnavali. Tirumala Tirupati Devasthanam, 44.
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: تیلگو زبان |