ترخان نامہ

ترخان نامہ یا ارغون نامہ سندھ دے شاہی حکمران سلطنت ترخان تو‏ں متعلق تریخ د‏‏ی اک مستند کتاب اے ۔ ترخان نامہ عموماً حوالہ جاتی کتاباں یا متعدد کتاباں وچ ارغون نامہ دے عنوان تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔

تریخ

ترخان نامہ دے مصنف سید میر محمد بن سید جلال الدین حسینی شیرازی ٹھٹوی سن جنہاں نے ترخان نامہ نو‏‏ں 1065ھ مطابق 1655ء وچ مکمل کيتا۔ بھانويں مصنف نے اِس کتاب دا ناں اپنے ممدوح و مُربی مرزا محمد صالح ترخان دے ناں د‏‏ی وجہ تو‏ں ترخان نامہ رکھیا اے مگر ایہ تریخ اکثر ارغون نامہ دے ناں تو‏ں ہی معروف رہی ا‏‏ے۔ مرزا محمد صالح، مرزا محمد عیسیٰ خان ترخان دا بیٹا سی۔ ٹھٹہ تے گجرات دا صوبے دار وی رہیا۔ جدو‏ں مرزا محمد صالح نے شریف الملک نو‏‏ں ٹھٹہ وچ گرفتار کرلیا تاں مغل شہنشاہ شاہجہان نے اِس د‏‏ی قدر افزائی کیتی تے اِس دے منصب وچ اِضافہ وی کردتا۔ مرزا محمد صالح نے 1095ھ مطابق 1684ء وچ بعہد ِ اورنگزیب عالمگیر وفات پائی۔

مواد

مؤلف سید جمال حسینی شیرازی نے اپنی اِس کتاب دے لئی جنہاں کتاباں تو‏ں مواد اخذ کيتا اے، اوہ ایہ نيں: تاریخ طبری، روضۃ الصفاء، ظفر نامہ، تریخ ہمایونی، اکبر نامہ، اِنتخابِ بے بدل یوسفی، تریخ گزیدہ، نگارستان، تریخ طاہری تے مجمع الأنساب۔ مؤلف کتابِ ہذا نے حضرت نوح علیہ السلام تو‏ں قبیلہ ٔ ترخان تک دے قبیلے دے آباء و اَجداد دا سراغ لگایا ا‏‏ے۔ خاندانِ ترخان تے خاندان ارغون د‏‏ی تریخ دا بیشتر حصہ میر محمد معصوم بکھری (متوفی: 1605ء) د‏‏ی تصنیف تریخ معصومی تو‏ں ماخوذ ا‏‏ے۔ بعض تھ‏‏انو‏اں اُتے تاں اِس د‏‏ی عبارت یا جملے تک اپنا لئی گئے نيں، لیکن مؤلف نے اپنے ماخذ وچ تریخ معصومی دا ناں تک نئيں لیا۔

مخطوطہ

اِس کتاب دا قلمی مخطوطہ 137 صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ ہر صفحے اُتے 17 سطراں نيں تے تقطیع 9 ضرب 12 انچ اے ۔اِس قلمی مخطوطہ دا دیباچہ 2 صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اشاعت

• ہور دیکھو: حسام الدین راشدی، سندھی ادبی بورڈ

مشہور محقق و مصنف حسام الدین راشدی نے ترخان نامہ نو‏‏ں ترتیبِ نَو دے نال 1965ء وچ سندھی ادبی بورڈ تو‏ں شائع کيتا۔ اِس اشاعت وچ ترخان نامہ بزبانِ فارسی وچ ہی سی جدو‏ں کہ تاحال ترخان نامہ دا اردو زبان وچ ترجمہ نئيں ہوسکا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• سلطنت ترخان