بھارت دیاں بولیاں

بھارت دیاں بولیاں
برصغیر پاک و ہند دیاں بولیاں دے پروار۔ نیہالی، کسنڈ، اتے تھائی بولیاں وکھائیاں نہیں گئیاں۔
دفتری بولیاں	ہندی، انگریزی اتے 8ویں شڈیول مطابق مانتا حاصل 20 ہور بولیاں
قومی بولیاں	کوئی نہیں
کھیتری بولیاں	آسامی • بنگالی • بوڈو • ڈوگری • گجراتی • کنڑ • کشمیری • کونکنی • میتھلی • ملیالم • منیپوری • مراٹھی • نیپالی • اُڑیا • پنجابی • سنسکرت  • سنتھالی • سندھی • تامل • تیلگو • تولو • اردو
سینتی بولیاں	ہند-پاکستانی Alipur Sign Language Naga Sign Language (extinct)

بھارت دیاں بولیاں کئی بولی پریواراں نال تعلق رکھدیاں ہن جہناں وچوں پرمکھ 73% بھارتیاں ولوں بولیاں جان والیاں ہند آریائی بولیاں اتے 24% بھارتیاں ولوں بولیاں جاندیاں دراوڑی بولیاں ہن۔ بھارت وچ بولیاں جاندیاں ہور بولیاں آسٹرو-ایشیائی، تبتو-برمی اتے کجھ چھٹیرے بولی پروار اتے علیٰحدہ بولیاں ہن۔

اتہاس

بولی ہی اجیہا زریعہ اے، جس راہیں لوک اپنی گروہی یادداشت، تجربہ اتے علم نوں زندہ رکھدے ہن۔ بولیاں دا اتہاس 70,000 سال پرانا اے، جدونکھ بولیاں نوں لکھن دا اتہاس صرف 4000 سال پرانا۔ اس لئی بوہتیاں بولیاں لکھیاں نہیں گئیاں۔ جنہاں بولیاں دیاں لپیاں نہیں ہن، اوہناں نوں بولی دے درجے توں خارج نہیں کیتا جا سکدا۔ انگریزی دی وی اپنی کوئی لپی نہیں اے۔ اس نوں رومن لپی وچ لکھیا جاندا اے، اسے طرحاں اردو نوں عربی لپی وچ۔ بولیاں 6000 ہن، جدونکھ لپیاں صرف 300। بولی لئی صرف اک ہی شرط بہت ہے- باقی بولیاں توں اس دا وکھرا گرائمر ہونا۔ بھارت وچ 22 شیڈولڈ بولیاں ہن، 480 بولیاں گھمکڑ آدواسیاں ولوں بولیاں جاندیاں ہن۔ 80 ساحلی بولیاں ہن اتے باقی ‘ہور گروہاں’ ولوں بولیاں جان والیاں۔ ہندی سبھ توں ودھ بولی جان والی بولی اے۔ اس نوں 40 کروڑ لوک بولدے ہن۔ پنج سال پہلاں 37 کروڑ لوک ہندی بولدے سن اتے پنجاہ سال پہلاں 14 کروڑ بولدے سن۔ سال1952 توں بعد دیش وچ بھاشاوار راج بنے، مطلب ہر راج اک خاص بولی دا راج اے۔ اسیں انولسٹ وچ صرف 22 بولیاں رکھیاں ہن۔ صرف اوہناں نوں ہی سرکھیا دین تے زور دتا جاندا اے، جدونکھ ساریاں بولیاں نوں بناں بھیدبھاو سرکھیا دین دی ضرورت اے۔ اروناچل پردیش اجیہا راج اے، جتھے سبھ توں ودھیرے 66 بولیاں بولیاں جاندیاں ہن۔

الوپ بولیاں

بھارت دیش اس طرحاں جغرافیائی اتے تہذیبی اختلاف نال بھریا اے کہ ہر چار میل بعد بولی بدل جاندی۔ بھارت وچ جنیاں بولیاں اتے بولیاں ہن، اونیاں شاید ہی دنیا وچ کسے علاقے وچ ہور ہون۔ ایہناں دی آبادی ہزاراں وچ اے اتے قریب 220 بولیاں تاں پچھلے پنج دہاکیاں وچ لوپ ہو چکیاں ہن۔ ختم ہو چکیاں ودھیرے بولیاں ونجاریاں اتے خانہ بدوش لوکاں ولوں بولیاں جاندیاں سن۔ سال 1961 دی جنگننا مطابق اس وقت بھارت وچ 1651 بولیاں بولیاں جاندیاں سن پر بعد وچ بھارت سرکار نے اس انکڑے نوں ٹھیک کر کے 1100 دسیا سی۔ پھر سال 1971 دی جنگننا دوران سرکار نے ایہہ فیصلہ کیتا کہ صرف اس بولی دا ہی ریکارڈ رکھیا جاویگا جس نوں بولن والے گھٹو-گھٹو دس ہزار ہون۔ اس پالیسی دے چلدیاں بہت ساریاں بولیاں دی گنتی ہو ہی نہیں سکی۔ نتیجے وجوں ایہہ بولیاں پوری طرحاں ختم ہندیاں گئیاں۔ سال 1971 دی جنگننا وچ صرف 108 بولیاں نوں درج کیتا گیا۔ دس ہزار توں گھٹ لوکاں ولوں بولیاں جان والیاں بولیاں نوں باقی بولیاں دے خانے وچ پا دتا گیا۔ بھارت وچ قریب 880 بولیاں بولیاں جاندیاں ہن، جنہاں وچ جنجاتی اتے قبیلہ بولیاں وی شامل ہن۔ ختم ہو گئیاں بولیاں تن جاں چار فیصد بھارتیاں بھاکریب پنج کروڑ لوکاں ولوں بولیاں جاندیاں ہن۔ 1961 دی جنگننا مطابق 1100 بولیاں ملنیاں چاہیدیاں سن پر سانوں صرف 880 بولیاں ہی ملیاں۔ مطلب قریب 220 بولیاں ختم ہو گئیاں۔

کارن

ساحلی علاقیاں دے لوک مچھی پھڑن دی تکنیک وچ بدلاؤ آؤن نال شہراں ول چلے گئے اتے شہراں وچ جا کے اوہناں دیاں مول بولیاں چھٹّ گئیاں۔ اجہیاں 190 خانہ بدھش ذاتیاں ہن۔ جنہاں دیاں بولیاں لوپ ہوئیاں ہن۔ ہر بولی وچ اس دے ماحول نال جڑیا علم ہندا اے جدوں اک بولی چلی جاندی اے تاں اس نوں بولن والے پورے گروہ دا علم لوپ ہو جاندا اے۔ ایہہ اک بہت وڈی انسانی ہانی اے۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ