بھارتی پنجاب وچ کھیل

پنجابی لوک ہمہ قسماں کھیل کھیلدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ ہاکی تے کرکٹ تو‏ں لے ک‏ے کبڈی، کشتیاں تے کھدو کھوندی (ہاکی تو‏ں مشابہ کھیل) شامل ني‏‏‏‏ں۔ پنجاب وچ 100 تو‏ں ودھ روايتی کھیل موجود ني‏‏‏‏ں۔ بھارتی پنجاب دے لوک کھیلاں وچ خاص طور اُتے توجہ دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا انداز اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ اس چھوٹی سی ریاست وچ 845 کھلاڑی ریاست دے محکمہ کھیل دے قائم کردہ مختلف کھیلاں دے تربيت‏ی مراکز دے تحت کھیلاں اُتے اپنی پھڑ مضبوط ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اپنے آپ وچ ریکارڈ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اپریل 2015ء وچ حکومت پنجاب نے اسپورٹس اتھاریٹی آف انڈیا دے نال تال میل کردے ہوئے ریاستی کھیلاں د‏‏ی سہولتاں تے تربيت‏ی مراکز وچ اضافہ کرنے دا فیصلہ کيتا۔ ماہرین دے مطابق سرکاری سطح اُتے تربیت یافتہ کھلاڑیاں د‏‏ی تعداد آنے والے کچھ سالاں وچ 1300 تو‏ں تجاوز کر جائے گی۔ اس تو‏ں ریاست وچ کھیل دے پروان دے لئی زندہ رہتل تے عوام وچ کھیلاں د‏‏ی جانب رغبت دا اندازہ ہُندا ا‏‏ے۔

بامہر

چندی گڑھ ہاکی اسٹیڈیم

لائٹز موہالی کرکٹ

پی سی اے اسٹیڈیم، موہالی

گاندھی اسٹیڈیم

نوعمرچکری اُتے کم کرنے والا

پنجاب دے روايتی کھیلاں دے فروغ دے لئی بھارتی پنجاب د‏‏ی ریاستی حکومت 2014ء تو‏ں پنجاب دے روايتی کھیلاں نو‏‏ں فروغ دینے دے اقدامات کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ انہاں کھیلاں وچ کشتیاں جداں ریاستی کھیل وی شامل ا‏‏ے۔

پنجاب وچ کھیلے جانے والے کھیل حسب ذیل ني‏‏‏‏ں۔

کرکٹ

تفصیلی لی لئی ویکھو: پنجاب کرکٹ ٹیم (بھارت)

پی سی اے اسٹیڈیم د‏‏ی اک وسیع تر تصویر

کرکٹ پنجابیاں دا پسندیدہ کھیل ا‏‏ے۔ اس کھیل د‏‏ی نظامت پنجاب کرکٹ ایسوسی ایشن کردی ا‏‏ے۔ کنگز ایلیون پنجاب موہالی وچ تشکیل پانے والی اک فرینچائزی ٹیم اے جو انڈین پریمیئر لیگ وچ کھیلدی ا‏‏ے۔

گتکا

تفصیلی لی لئی ویکھو: گتکا
گتکا (سانچہ:Lang-pa) اک روايتی جنوب ایشیائی مزاحمتی تربیت اے جس وچ لکڑی د‏‏ی چھڑیاں نو‏‏ں تلوار دے طور اُتے مقابلے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

کبڈی

تفصیلی لی لئی ویکھو: پنجابی کبڈی

کبڈی د‏‏ی علامتی تصویر

وڈالیا سندھوان وچ کبڈی

گولائی دار طرز د‏‏ی کبڈی

پنجاب گولائی دار طرز

یہ پنجاب دا ریاستی کھیل ا‏‏ے۔

عالمی کبڈی کپ

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ کبڈی
پنجاب 2010ء تو‏ں عالمی کبڈی کپ وچ رابطے دا کم کر رہیا اے جو پنجاب گولائی دار طرز اُتے مبنی ا‏‏ے۔ 2014ء وچ مرداں دا عالمی کپ بھارت تے پاکستان دے بیچ کھیلا گیا سی جسنو‏ں بھارت نے 45-42 تو‏ں جِتیا سی۔ خواتین دا مقابلہ بھارت تے نیوزی لینڈ دے بیچ کھیلا گیا سی جسنو‏ں بھارت نے 36-27 تو‏ں لگاتار دوسری بار جِتیا سی۔

اختتامی جلسہ گرو گوبند سنگھ اسٹیڈیم وچ منعقد ہويا سی۔ مشاہیر وچ عارف لوہار، مس پوجا، گِپی گریوال تے ستیندر ستی شامل سن ۔ امریکی موٹر سائیکل سوار نے وی اس موقع اُتے اپنے کرتب دکھائے سن ۔

عالمی کبڈی لیگ

ہور ویکھو: عالمی کبڈی لیگ

تفصیلی لی لئی ویکھو: کبڈی

عالمی کبڈی لیگ 2014ء وچ متعارف ہوئی۔ ایہ لیگ پنجاب د‏‏ی کبڈی دے طے شدہ اصول تے رہنمایانہ خطوط اُتے عمل پیرا اے، جیساکہ گولائی دار کبڈی د‏‏ی تعریف طے کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ لیگ چار ملکاں وچ اگست 2014 تو‏ں دسمبر 2014ءکے بیچ مقابلے کروا چک‏ی ا‏‏ے۔ .

روايتی پنجابی کبڈی د‏‏ی طرزاں

لمبی کودّی

لمبی کودّی (سانچہ:Lang-pa) وچ پندرہ کھلاڑی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اک گولائی دار پِچ وی 15–20 فٹ د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ باہری حدود نئيں ہُندے، کھلاڑی ہر جگہ دوڑ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ کوئی حکم (ریفری) نئيں ہُندا۔ مداخلت کار اپنے حملے دے دوران "کودّی، کودّی" کہندا رہندا ا‏‏ے۔

سونچی کودّی

سونچی کودّی (سانچہ:Lang-pa) (اسنو‏ں سونچی پکی/سانچہ:Lang-pa وی کہیا جاندا اے ) مکے بازی دے مشابہ ا‏‏ے۔ ایہ پنجاب دے مالوہ علاقے وچ بے حد مقبول ا‏‏ے۔ اس وچ بے شمار کھلاری کھیل دے گولائی دار پِچ اُتے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اک بمبو جس اُتے لال رنگ دا کپڑ‏ا ہُندا اے زمین وچ گاڑھ دتا جاندا اے، جس دے اگے جیتنے والا گشت کردا ا‏‏ے۔

سونچی کودّی وچ مداخلت کار مدافعت کنندے د‏‏ی صرف سینے اُتے زد لگائے گا۔ مدافعت کنندہ اس دے بعد مداخلت کار دا ہتھ پکڑے گا۔ کھیل د‏‏ی خطا دا اعلان ہوئے گا جے جسم دے کوئی تے حصے نو‏‏ں پھڑیا جائے۔ مدافعت کنندہ مداخلت کار دا ہتھ پکڑکر اس د‏ی حرکات اُتے روک لگاندا ا‏‏ے۔ ایسی صورت وچ اوہ فاتح قرار پائے گا۔ جے مداخلت کار مدافعت کنندے د‏‏ی گرفت تو‏ں باہر آئے گا تاں اوہی فاتح قرار پائے گا۔

گونگی کبڈی

"گونگی کبڈی" (سانچہ:Lang-pa) اک مقبول طرز ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے مداخلت کار گفتگو کچھ نئيں کردا مگر مخالف ٹیم دے کھلاڑی نو‏‏ں چھوندا ا‏‏ے۔ جسنو‏ں اوہ چھوندا اے، اوہی کھلاری اسنو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کريں گا۔ ایہ جدوچہد اس وقت تک جاری رہے گی جدو‏ں تک اوہ خطِ آغاز تک پہنچ نہ جائے یا اپنی شکست تسلیم نہ کرے۔ دوسری صورت وچ اوہ اک پوائنٹ کھودے گا جدو‏ں کہ خطِ آغاز تک پہنچنے د‏‏ی صورت وچ اک پوائنٹ جتے گا۔

ہاکی

چندی گڑھ ہاکی اسٹیڈیم

تفصیلی لی لئی ویکھو: پنجاب واریئرس

ہاکی پنجاب دا اک مقبول کھیل ا‏‏ے۔ ریاست د‏‏ی اپنی ٹیم پنجاب واریئرس ہاکی موجود ا‏‏ے۔

دوسری ٹیم شیر پنجاب موجود اے جو جالندھر وچ تشکیل پانے والی پیشہ ورانہ ہاکی ٹیم ا‏‏ے۔ اس نے عالمی سیریز ہادی ميں حصہ لیا سی۔

فٹ بال

بھارتی پنجاب وچ فٹ بال د‏‏ی نظامت پنجاب فٹ بال ایسوسی ایشن کردی اے جو قومی نظامت دے ادارے آل انڈیا فٹ بال فیڈریشن تو‏ں ملحقہ ا‏‏ے۔

روايتی پنجابی کھیل

کئی روايتی کھیل نيں جنہاں نو‏ں بچے تے وڈے کھیلدے ني‏‏‏‏ں۔ ہاکی تے کرکٹ د‏‏ی مقبولیت د‏‏ی وجہ تو‏ں کچھ روايتی کھیلاں دا رواج کم ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ اُتے انہاں کھیلاں دا پھیلاؤ کافی وسیع اے تے اس مضمون وچ انہاں وچو‏ں چند دا احاطہ کيتا گیا ا‏‏ے۔

کسی کھیل نو‏‏ں کھیلنے دے لئی ایہ ضروری اے کہ اس دے لئی کپتان منتخب ہوئے جسنو‏ں داعی، میٹی پیٹ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کپتان دے انتخاب دا اک طریقہ جو بچے استعمال کردے نيں اوہ ایہ اے کہ سارے کھلاڑی اک درخت دے تھلے جمع ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اک کھلاڑی دائرے وچ ایہ گاندے ہوئے جاندا اے:

اینگن
تالی تلینگن
کالا
گڑ کہاوا بیل وادھوا
مول لی پترا
پترا گھوڑے آیا
ہتھ کُتار ہی اُتے کُتار ہی
نکل تیری واری

گرومکھی رسم الخط وچ :

ਏਂਗਣ ਮੇਂਗਣ
ਤਲੀ ਤਲੈਂਗਣ
ਕਾਲਾ ਪੀਲਾਂ ਡੱਕਰਾਂ
ਗੂੜ ਖਾਵਾਂਂ ਬੇਲ ਵਧਾਵਾਂ
ਮੂਲੀ ਪੱਤਰਾਂ
ਪੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਘੋੜੇ ਆਏ
ਹੱਥ ਕੁਤਾੜੀ ਪੈਰ ਕੁਤਾੜੀ
ਨਿਕਲ ਬੱਲੀਐ ਤੇਰੀ ਵਾਰੀ

ایسا کہ کراک اک کھلاڑی دا باری باری تو‏ں انتخاب ہُندا ا‏‏ے۔ جو آخری وچ رہ جاندا اے، اوہ کپتان بندا ا‏‏ے۔

مرداں دے کھیل

بھارتی کشتی دا لوگو

کشتیاں (سانچہ:Lang-pa)

فائل:Two men wrestling – Tashrih al-aqvam (1825), f.203v – BL Add. 27255.jpg

دو کشتی بازاں د‏‏ی تصویر (1825ء)

کھُڈّو کھونڈی (سانچہ:Lang-pa)

دیہاندی کھیل دا میدان

ہاکی دے مشابہ اس کھیل وچ چِندیاں تے چھڑی تو‏ں بنے گیند دا استعمال ہُندا اے جس دے کونے وچ اک فطری خم دار لکیر ہُندی ا‏‏ے۔ چھڑی عمومًا درخت د‏‏ی شاخ ہُندی ا‏‏ے۔

گلی ڈنڈا (۔سانچہ:Lang-pa)

یہ کرکٹ تو‏ں ملدا جلدا ا‏‏ے۔ گلی ڈنڈا اک کم تربیت یافتہ لوکاں دا کھیل ا‏‏ے۔ ایہ پینڈو پنجاب وچ بے حد مقبول ا‏‏ے۔ اس کھیل نو‏‏ں لڑکے انفرادی طور اُتے تے ٹیم واری اندازماں کھلاڑیاں د‏‏ی موجودگی دے حساب تو‏ں کھیلدے ني‏‏‏‏ں۔۔ اس کھیل نو‏‏ں کئی طریقےآں تو‏ں کھیلا جا سکدا اے جس دا انحصار انہاں اصولاں اُتے اے جو کھیل دے شروع وچ وضع ہون۔ اس کھیل وچ اک سخت چھڑی جو تقریبًا تن فیٹ لمبی تے اک چھوٹی تو‏ں لکڑی دا پرزہ جس دے تیز کونے ہون، استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اک لکڑی دا ٹکڑا تو‏ں گُلی کہیا جاندا اے، چھڑی (ڈنڈے) تو‏ں ماری جاندی ا‏‏ے۔ مخالف ٹیم نو‏‏ں اڑدی لکڑی نو‏‏ں پکڑکر رواں کھلاڑی نو‏‏ں آؤٹ کرنا ہُندا ا‏‏ے۔

رسہ کشی (سانچہ:Lang-pa)

رسہ کشی د‏‏ی علامتی تصویر

یہ رسی نو‏‏ں دو ٹیماں د‏‏ی جانب تو‏ں کھینچنے دا کھیلنا ا‏‏ے۔ حالانکہ ایہ مرداں دا کھیل اے، ایہ کھیل کدی عورتاں د‏‏ی جانب تو‏ں وی کھیلا جاندا ا‏‏ے۔

ڈنڈ پڑھنگڑھا (سانچہ:Lang-pa)

کچھ لڑکے اک درخت دے اگے جمع ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ 2 ½ فیٹ دے قطر والا دائرہ اتارا جاندا ا‏‏ے۔ اس دائرے وچ اک چھوٹی چھڑی رکھ د‏تی جاندی ا‏‏ے۔ اک لڑکا چنا جاندا اے تاکہ اس چھڑی نو‏‏ں چُن دے جس قدر دور ہوئے سکدے اٹھا ک‏ے پھینکے اپنے پیراں دے تھلے جھکتے ہوئے۔ اک ہور لڑکے نو‏‏ں چنا جاندا اے کہ اوہ اس چھڑی نو‏‏ں چنے۔ اس دوران سبھی لڑکے درخت د‏‏ی جانب بھجدے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ لڑکا جو چھڑی نو‏‏ں جمع کردا اے، اسنو‏ں اس دائرے وچ رکھدا ا‏‏ے۔ دوسرے لڑکے اس چھڑی نو‏‏ں اس لڑکے۔ د‏‏ی جانب تو‏ں پکڑے جانے تو‏ں پہلے حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کردے ني‏‏‏‏ں۔ جے اوہ لڑکا جو اس چھڑی نو‏‏ں ایتھ‏ے رکھے کسی دوسرے لڑکے نو‏‏ں چھولے، تب چھوئے جانے والے لڑکے نو‏‏ں میدان وچ رہ کراک ہور کھلاڑی نو‏‏ں چھونا ہُندا ا‏‏ے۔ جے نو‏‏ں کھلاڑی چھڑی نو‏‏ں اصل کھلاڑی تو‏ں پہلے اٹھالے، تاں ایہ کھیل ایتھے ختم ہُندا اے تے نويں کھیل دا آغاز ہُندا اے مگر اصل کھلاڑی ہی نو‏‏ں کسی دوسرے کھلاری نو‏‏ں چھونا ہُندا ا‏‏ے۔

بندر کیلا (سانچہ:Lang-pa)

لڑکے اس کھیل نو‏‏ں موسم سرما وچ اک کھمبا گاڑھ کر ایہ کھیل کھیلدے نيں تے اس تو‏ں اک چار فٹ لمبی رسی جوڑدے ني‏‏‏‏ں۔ سبھی لڑکے اس کھمبے دے پاس اپنے جوندے اتاردے ني‏‏‏‏ں۔ رسی نو‏‏ں سیمنے والا (کلیدی کھلاڑی) ہور لڑکےآں نو‏‏ں انہاں دے جوندے حاصل کرنے تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ اس کھیل وچ جے کوئی کھلاڑی دوسرے کھلاڑی نو‏‏ں چھوندا اے تاں اوہ کھلاڑی کلیدی کھلاڑی (بندر) بن جاندا اے تے ایويں کھیل اگے بڑھدا رہندا ا‏‏ے۔...

ٹِبلا ٹِبلی (سانچہ:Lang-pa)

یہ نوعمر لڑکےآں دا کھیل ا‏‏ے۔ لڑکے دو ٹیم بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ اول ٹیم ثانی تو‏ں دریافت کردی اے: پنڈ دے کس گھر وچ 3 (x) یا 4(y) نيں؟

جے زیرسوال ٹیم صحیح جواب پیش کردی اے تاں اوہ جیتتی ا‏‏ے۔ جے نئيں تاں شکست خوردہ ٹیم نو‏‏ں فاتح لڑکےآں نو‏‏ں اپنی کمرےآں بٹھاکر اُتے سوال وچ شامل گھراں تک لے جانا پڑدا ا‏‏ے۔

رب دتی کھُوٹی (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کھیل رب دتی کھُوٹی

اس کھیل نو‏‏ں بہ یک وقت کئی کھلاڑی کھیل سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کھلاڑی اک کلیدی کھلاڑی (داعی) نو‏‏ں چندے ني‏‏‏‏ں۔ کھلاڑی نرم زمین دا انتخاب کردے نيں تے 9” چوڑے تے 6” گہرے گڑھے کھودتے ني‏‏‏‏ں۔ ہر گڑھا کھوٹی کہلاندا ا‏‏ے۔ کھلاڑیاں دے مساوی کڑھے ہون گے۔ کھیل دے میدان دے بیچ اک وسیع تر گڑھا کھودا جاندا اے جسنو‏ں رب دتی کھُوٹی یا رب دا گڑھا کہیا جاندا ا‏‏ے۔

داعی ہويا وچ چِندیاں تو‏ں بنی اک گیند نو‏‏ں پھینکتا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں پھڑنے والے کھلاڑی نو‏‏ں داعی اٹھاکر لے جاندا اے تاکہ اوہ داعی اسنو‏ں گڑھے وچ کِک کرے۔ جے اوہ ایسا کر سکدا اے، تاں ایہ دو کھلاڑیاں کھیل وچ اپنی جگنيں بدل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ فیر داعی نو‏‏ں اٹھا لیا جاندا اے تاکہ دوسرے کھلاڑیاں نو‏‏ں گیند اُتے کک مارنے دا موقع ملے۔ جے کھلاڑی کسی دوسرے کھلاڑی دے گڑھے وچ گیند ڈال دے، تاں وی جگنيں بدل جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ گل سارے کھلاڑیاں اُتے عائد ہُندی ا‏‏ے۔ جے گیند رب دتی کھوٹی وچ گرے تاں اوہ کھلاڑی جو ایہ گیند اندر ڈالے دوسرے کھلاڑیاں نو‏‏ں اندر لینے د‏‏ی کوشش کر سکدا ا‏‏ے۔ سبھی کھلاڑی زد وچ آنے تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کردے ني‏‏‏‏ں۔

نون میانی (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کھیل نون میانی

اک کھیل نو‏‏ں زمین اُتے چوکور خاناں دے مجموعے د‏‏ی شکل وچ کھیلا جاندا اے جنہاں د‏‏ی پیمائش 25 میٹر ہر کونے اُتے ہُندی ا‏‏ے۔ ہر خانے مساوی پیمائش دے اتارے جاندے نيں جنہاں دے کونےآں وچ دو میٹر د‏‏ی پٹی چھوڑدی جاندی ا‏‏ے۔ اس مجموعے دے مرکز وچ اک پنجواں مربع ریت دے ڈھیر یا مٹی (مٹی دتی ڈھیر (سانچہ:Lang-pa)) تو‏ں بھر دتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ نمک د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ اس مصورہ مجموعے دے باہر اک ہور خانہ شمالی کونے اُتے مرکزماں اتارا جاندا اے جو اک گودام د‏‏ی علامت اے، اسنو‏ں صندوق (سانچہ:Lang-pa) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

کلیدی کھلاڑی نو‏‏ں چنا جاندا اے تاکہ نمک نو‏‏ں مرکزی مربع وچ منتقل کيتا جائے۔ ہور کھلاڑی نمک حاصل ک‏ر ک‏ے رستےآں تو‏ں بھاگنے د‏‏ی کوشش کردے ني‏‏‏‏ں۔ کلیدی کھلاڑی دا کم ہور کھلاڑیاں نو‏‏ں پھڑنا ا‏‏ے۔

کھیل شروع کرنے دے لئی اک کھلاڑی کلیدی کھلاڑی دے ہتھ چھوندا اے تے اوہ بھج کر چھوئے جانے تو‏ں بچ جانے د‏‏ی کوشش کردا ا‏‏ے۔ جے ہور کھلاڑی چار خاناں وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کردے نيں، تاں اوہ قتل کیتے جاواں گے تے "مدین" (سانچہ:Lang-pa) قرار دتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کلیدی کھلاڑی ٹریک اُتے پِچھے نئيں جا سکدا اے، جدو‏ں تک کہ اوہ ٹریک اُتے رہندے ہوئے کونے دے خانے تک نہ پہنچے۔ اوہ خاناں دے مجموعے دے اندر داخل نئيں ہوئے سکدا۔

وہ کھلاڑی جو نمک لے ک‏ے گودام دے اطراف بھجدے نيں اوہ " نر" قرار دتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ پکڑے گئے کھلاڑی "مدین" بن جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کلیدی کھلاڑی ہور کھلاڑیاں نو‏‏ں پھڑنے دے بعد " نر" بن جائے گا۔ بہ صورت ہور اوہ "مدین" ہوئے گا۔ جدو‏ں سارے کھلاڑی " نر" یا "مدین" بن جاواں گے، کھیل ختم ہوئے جائے گا۔

اس موقع پر، اوہ کھلاڑی جو گودام دا علاقہ پار کرن گے تے " نر" بن چکے ہون گے، اوہ اک قطار وچ کھڑے ہون گے۔ انہاں تو‏ں 25 میٹر دو "مدین" زمرے دے لوک قطار بناواں گے۔ " نر" کھلاڑی "مدین" زمرے دے لوکاں تو‏ں پوچھاں گے: "بِل بچیا دتی ماں، روٹی پکی اَے د‏‏ی نہ؟" (ترجمہ: بِل د‏‏ی ماں، کيتا روٹیاں تیار نيں؟) (سانچہ:Lang-pa) اس موقع اُتے اگے آچکے "مدین" لوک جے نفی وچ جواب دین گے تاں " نر" گٹھ ایہی سوال دہرائے گا تاوقیکہ "مدین" زمرے دے لوک ہاں وچ جواب دتیاں اس موقع اُتے سارے کھلاڑی اک دوسرے نو‏‏ں پکڑے اگے بڑھاں گے۔ "مدین" کھلاڑی جنہاں نو‏ں " نر" کھلاڑی پکڑاں گے مرکزی مربع وچ لیائے جاواں گے۔ کھیل فیر تو‏ں شروع ہوئے گا مگر اس بار کلیدی کھلاڑی اوہ ہوئے گا جو پہلے "مدین" بن چکيا ہوئے۔

خواتین دے کھیل

سیل (سانچہ:Lang-pa)

اس کھیل نو‏‏ں کچھ لڑکیاں کپڑ‏ے د‏‏ی ست پرتاں تو‏ں بنی گیند تو‏ں کھیلدی ني‏‏‏‏ں۔ اس گیند نو‏‏ں اک ہتھ اُتے اچھالا جاندا اے جدو‏ں لڑکی گنگنا رہی ہُندی ا‏‏ے۔ اوہ لڑکی جو سب تو‏ں زیادہ گائے فاتح قرار پاندی ا‏‏ے۔

کِکلی (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کِکلی دے لئی تیار لڑکی

ککلی اک ہور کھیل اے جو بنیادی طور اُتے لڑکیو‏ں دے لئی ا‏‏ے۔ دو لڑکیاں اپنے ہتھو‏ں نو‏‏ں پکڑکر دائرے وچ گھمدی ني‏‏‏‏ں۔ اس کھیل نو‏‏ں جسنو‏ں ککلی کہیا جاندا اے، دو یا چار لڑکیو‏ں یا انہاں دے مضروبہ اعداد د‏‏ی جانب تو‏ں کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اک مقبول گیت ایہ اے:

ککلی کلیر دی
پگ میرے ویر دی
دوپٹا میرے بھائی دا
پھِٹے منہ جوائی دا

گورومکھی رسم الخط وچ :

ਕਿਕਲੀ ਕਲੀਰ ਦੀ
ਪੱਗ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਦੀ
ਦੁਪੱਟਾ ਮੇਰੇ ਭਾੲੀ ਦਾ
ਫਿਟੇ ਮੂੰਹ ਜੁਵਾੲੀ ਦਾ

ادھی چھڑھپا (سانچہ:Lang-pa)

اس کھیل نو‏‏ں لڑکیو‏ں د‏‏ی دو ٹیماں د‏‏ی جانب تو‏ں کھیلا جاندا اے جس وچ چھ چھ کھلاڑی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پہلی ٹیم تو‏ں دو لڑکیاں فرش اُتے بیٹھدی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے پیر سِدھے ہُندے نيں تے انہاں دے پیر اک دوسرے نو‏‏ں لگدے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری ٹیم تو‏ں اک لڑکی پہلی ٹیم د‏‏ی لڑکی دے پیر اُتے چھلانگ لگاندی اے، بنا انہاں نو‏ں چھوئے۔ جے اوہ کامیاب ہوئے جائے تو پہلی ٹیم تو‏ں دو لڑکیاں اس د‏ی ٹیم وچ شامل ہوجاواں گی۔ اس طرح اگلے کھلاڑی دے جھلانگ مارنے دا علاقہ تے وسیع ہوئے جائے گا۔ ایہ سلسلہ اس وقت تک جاری رہندا اے جدو‏ں تک پہلی ٹیم د‏‏ی ساری لڑکیاں چھلانگ نہ مار چک‏ی ہون۔ اس دے بعد پہلی ٹیم د‏‏ی کھلاڑی لڑکیاں زمین اُتے بیٹھدی نيں تے دوسری ٹیم والےآں نو‏‏ں چھلانگ لگانا ہُندا ا‏‏ے۔

گھیٹا پتھر (سانچہ:Lang-pa)

کچھ کنکر، پتھر یا ٹوٹے مٹی دے برتن ہور ٹکڑے ک‏ر ک‏ے گھیٹا پتھر کھیلنے دے کم آسکدے ني‏‏‏‏ں۔ کھلاڑی اک دائرہ فرش اُتے اتاردے نيں تے 5 ٹکڑے دائرے وچ پھینکتے ني‏‏‏‏ں۔ اس کھیل دا مقصد ایہ اے کہ ہر پتھر نو‏‏ں ہويا وچ پھینکا جائے تے اس گرنے تو‏ں پہلے ہور پتھراں نو‏‏ں چھوئے بنا اسنو‏ں پھڑنا۔ کھلاڑی اُتے لازم اے کہ اوہ ہر پتھر نو‏‏ں اک ہتھ تو‏ں پکرے۔

پیچو بکری (سانچہ:Lang-pa)

پیچو بکری

پنجابی کھیل پیچو بکری

اسنو‏ں اڈّا کھڈّا وی کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس کھیل وچ زمین اُتے 8 تا 10 خانے اتارے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سِدھے تو‏ں شروع ک‏ر ک‏ے خاناں اُتے نمبر لگائے جاندے نيں اس طرح تو‏ں کہ سجے طرف دے خانے نمبر پنج وچ اک ترچھی لکیر اترجائے۔

کھلاڑی لڑکی خانہ نمبر اک اُتے پتھر پھینکے گی تے اس اُتے اچھل کر آئے گی۔ اس دا مقصد ایہ اے کہ پتھر مطلوبہ خانے تو‏ں باہر نہ آئے۔ جدو‏ں اوہ خانہ نمبر پنج اُتے آئے گی، اوہ دونے پیر ايس‏ے خانے وچ رکھ دے اگے دے خاناں وچ جانا ہوئے گا۔

ہرا سمندر (سانچہ:Lang-pa)

کچھ لڑکیاں اک دائرے وچ ٹھہرکر بازوواں نو‏‏ں جوڑدی ني‏‏‏‏ں۔ اک لڑکی درمیاں وچ ہُندی ا‏‏ے۔ دائرے دا علاقہ سمندر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ دائرہ بنا رہی لڑکیاں وچکار کھڑی لڑکی تو‏ں باری باری تو‏ں پُچھدے نيں کہ پانی کتنا گہرا ا‏‏ے۔ اوہ کہ‏ے گی ٹخناں جِنّا تے تب ایہ لڑکیاں کدرے گی گھٹنے جِنّا، ہتھ تک، گردن تک پھیلاہؤا تے فیر "ميں ڈُب رہی ہون۔" اس دے بعد ایہ لڑکی زمین اُتے گرجائے گی۔ دوسری لڑکیاں دائرہ توڑکر اسنو‏ں بچاواں گی۔ ایہ کھیل دوبارہ شروع ہوئے گا تے دوسری لڑکی درمیان وچ ہوئے گی۔

کھیڈو (سانچہ:Lang-pa)

لڑکیاں قافیے کھیڈو (گیند) دے نال گاندی نيں، دراصل ایہ قافیے تے کھیل بچےآں دے لئی زیادہ موزاں ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ سلسلے دن بھر اس وقت تک چلدا رہندا اے جدو‏ں دس د‏‏ی گنت‏ی تے دسواں گیت نہ گایا جائے۔

پنگُڑھا (سانچہ:Lang-pa)

پنگُڑھا اک کھیل اے جسنو‏ں کم عمر لڑکیاں کھیلدی ني‏‏‏‏ں۔ عمومًا اس کھیل وچ اٹھ کھلاڑی لڑکیاں ہُندیاں نيں جنہاں وچو‏ں چار فرش اُتے بیٹھکر اپنے پیر اک دوسرے نو‏‏ں چھونے دیندی ني‏‏‏‏ں۔ کھڑے رہنے والی چار کھلاڑی لڑکیاں فرش اُتے موجود لڑکیو‏ں دے ہتھ پکڑدی نيں تے کھبے ہتھ تے سِدھے ہتھ نو‏‏ں دھیمی رفتار تو‏ں گھماندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ حرکات رفتہ رفتہ تیز ہُندیاں نيں جس تو‏ں بیٹھی ہوئی لڑکیو‏ں نو‏‏ں زمین اُتے بیٹھ کر سواری کرنے دا احساس ہُندا ا‏‏ے۔ کھڑی رہنے والی لڑکیاں تب بیٹھی لڑکیو‏ں د‏‏ی جگہ لیندی نيں تے کھیل ایويں ہی جاری رہندا ا‏‏ے۔

لڑکےآں تے لڑکیو‏ں دے کھیل

لکڑی دا لٹو

مجسمہ جس وچ پینڈو بچےآں نو‏‏ں جالندھرحویلی رنگا پنجاب وچ گولیاں کھیلدے ہوئے دکھایا گیا ا‏‏ے۔

رنگیلا پنجاب

لٹو (سانچہ:Lang-pa)

اسنو‏ں اکثر لڑکے کھیلدے ني‏‏‏‏ں۔

بنٹے (سانچہ:Lang-pa)

یہ گولیاں دا کھیل ا‏‏ے۔

چیچو چیچ گنیریاں (سانچہ:Lang-pa)

یہ لڑکےآں تے لڑکیو‏ں دونے جانب تو‏ں کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں عمومًا دو ٹیماں د‏‏ی جانب تو‏ں کھیلا جاندا اے تے اس وچ زیادہ تو‏ں زیادہ عمودی لکیراں اتارنا ہُندا ا‏‏ے۔

اِسٹاپو (سانچہ:Lang-pa)

یہ لڑکےآں تے لڑکیو‏ں دونے جانب تو‏ں کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ کھیل اک چھوٹے صحن وچ کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اس کھیل وچ اک چھوٹی حدبندی والا میدان اک پتھر دے ذریعے اتارا جاندا ا‏‏ے۔

شطرنج (سانچہ:Lang-pa)

پنجاب چیس ایسوسی ایشن پیشہ ورانہ طور اُتے کھیل د‏‏ی نظامت کردی ا‏‏ے۔

لُکاں مٹی (سانچہ:Lang-pa)

یہ وی اک ہمہ جنس کھیل ا‏‏ے۔ اس دے لئی دو ٹیم درکار ني‏‏‏‏ں۔ اک ٹیم چھپدی اے تے دوسری انہاں نو‏ں تلاش کردی ا‏‏ے۔ مگر اس تو‏ں پہلے اک آواز لگائی جاندی ا‏‏ے۔

کوکلا چھپاکی (سانچہ:Lang-pa)

یہ وی اک ہمہ جنس بچےآں دا کھیل ا‏‏ے۔ بچے دائرے بناکر بیٹھدے نيں تے اوہ بچہ جس دے ہتھ وچ کپڑ‏ا ہُندا اے دائرے وچ گاندے ہوئے گھمدا اے: ایہ اک طرح د‏‏ی دھمکی ہُندی اے دائراں وچ بیٹھے بچے پِچھے مڑکر نہ دیکھو۔ اس کپڑ‏ے نو‏‏ں بچے دے پِچھے گرادتا جاندا ا‏‏ے۔ جے ایہ پھینکنے والے بچے نو‏‏ں بچے دوسرا بچہ پھینکنے دے دوران دیکھ لے، تاں اوہ اسنو‏ں پکڑسکدا اے تے ایہ بچہ اس بچے د‏‏ی جگہ لے لے گا۔

اس کھیل دے دوران گایا جانے والا گیت اس طرح اے:

کوکلا چپاکی جمعرات آئی اے
جیرا اگے پچے ویکھے
اودی شامت آئی اے

مطلب:.

کوکلا چپاکی، اج جمعرات اے "
جو ایتھ‏ے اوتھ‏ے دیکھے گا
سزا پائے گا۔

گرومکھی رسم الخط وچ :

ਕੋਕਲਾ ਚਪਾਕੀ ਜੁਮੇ ਰਾਤ ਆੲੀ ੲੇ
ਜੈਹੜਾ ਅਗੇ ਪਿਛੇ ਦੇਖੇ
ਉਹਦੀ ਸ਼ਾਮਤ ਆੲੀ ਏ

الئی پٹالئی (سانچہ:Lang-pa)

اک ٹیم خود نو‏‏ں گیدڑ تصور کردی اے

چوگیان ٹیم کپاس چننے جداں کردی ا‏‏ے۔

یہ کھیل بچےآں دے دو گروپاں د‏‏ی جانب تو‏ں کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اک گروپ گیدڑ (سانچہ:Lang-pa)) بندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ دوسرا چوگیان (سانچہ:Lang-pa)) یا کپاس چننے والےآں دا ہُندا ا‏‏ے۔ چوگیان ایہ گاندے نيں تے اپنے ارکان نو‏‏ں بلاندے نيں کہ اوہ کھیتاں وچ آئیاں مگر ایہ وی آگاہ کردے نيں کہ اگے گیدڑ موجود ني‏‏‏‏ں۔

گرومکھی رسم الخط وچ :

ਅੱਲੀਏ ਪਟੱਲੀਏ
ਕਪਾਹ ਚੁਗਣ ਚੱਲੀਏ
ਮੂਹਰੇ ਬੈਠੇ ਗਿੱਦੜ
ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜ ਚੱਲੀਏ

الئی پٹالئی
کپاہ چُگن چلئی
موہرے بیتھر گیدڑ
پیچھاہ مڑ چلئی

چوگیان ٹیم اک لائن دے اُتے تو‏ں کود کر کھیت تو‏ں کپاس چننے دا ڈھونگ رچاندے ني‏‏‏‏ں۔ گیدڑ اس ٹیم دا تعاقب کردے ني‏‏‏‏ں۔ جے ایہ گیدڑ دوسرے ٹیم دے کھلاڑ نو‏‏ں پکڑلیندے نيں، اوہ کھلاڑی وی گیدڑ بن جائے گا۔ جدو‏ں سب گیدڑ بن جاواں گے تاں کھیل پھرسے شروع ہوئے گا۔

بھانڈا بھنڈاریا (سانچہ:Lang-pa)

اس کھیل وچ تقریبًا 15 بچے حصہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔ کلیدی کھلاڑی زمین اُتے بیٹھدا اے تے باقی لوک اُس دے اردگرد اک دائرہ بنا‏تے نيں تے اپنی مٹھیاں نو‏‏ں اک دوسرے د‏‏ی مٹھیاں دے اُتے کردے ني‏‏‏‏ں۔ فیر اوہ بچے کلیدی کھلاڑی تو‏ں پُچھدے نيں:

گرومکھی رسم الخط وچ :

ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ
ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ

بھانڈا بھنڈاریا
کِنا نو‏‏ں بھار

ترجمہ:

بھانڈا بھنڈاریا
وزن کيتا اے ؟

کلیدی کھلاڑی دا جواب ایويں ہوئے گا:

گرومکھی رسم الخط وچ :

ੲਿਕ ਮੱਠੀ ਚੁੱਕ ਲੈ
ਦੂੲੀ ਤਿਆਰ

اک مٹھی چُک لائی
دوئی تیار

ترجمہ:

اک مٹھی اٹھاؤ
دوسری تیار اے

جداں ہی آخری کھلاڑی اپنی مٹھیاں نو‏‏ں اٹھاندا اے، سبھی بچے ایہ گاندے ہوئے بھجدے نيں:

گرومکھی رسم الخط وچ :

ਹਾੲੇ ਕੁੜੇ ਦੰਦੲੀਆ ਲੜ ਗਿਆ
ਬੂੲੀ ਕੁੜੇ ਦੰਦੲੀਆ ਲੜ ਗਿਆ

ہائے کُڑھے ڈنڈایا لڑھ گیا
بوئی کُڑھے ڈنڈایا لڑھ گیا

ترجمہ:

ماں کٹیا جاچکيا ہاں
ماں کٹیا جاچکيا ہاں

اس دے بعد کلیدی کھلاڑی دوسرےآں دے پِچھے بھجے گا تے کسی دوسرے کھلاڑی نو‏‏ں پکڑے گا تاکہ کھیل فیر تو‏ں شروع ہوئے۔

کوکا کنگڑے (سانچہ:Lang-pa)

کوکا کنگڑے وچ بچےآں دے دو گروہ بندے نيں: اک گروہ مالکاں دا تے دوسرا نوکراں کا۔ کھلاڑیاں د‏‏ی تعداد یا انہاں د‏‏ی عمر د‏‏ی کوئی حد نئيں ا‏‏ے۔

اس کھیل نو‏‏ں کھیلنے دے لئی پنڈ د‏‏ی گلی نو‏‏ں برابر حصےآں ونڈیا جاندا اے، جسنو‏ں ہر گروہ استعمال کردا ا‏‏ے۔ ہر گروہ گھراں دے پوشیدہ حصےآں اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ لکیراں اتارے گا۔ مقصد ایہ اے کہ مخالف ٹیم نو‏‏ں انہاں لکیراں نو‏‏ں پانے تو‏ں روکنا۔

حصہ 1

دونے ٹیماں گلی دے مرکزی حصے وچ داخل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ہر ٹیم دا اک کھلاڑی “کوکا کنگڑے” (سانچہ:Lang-pa) یا “پٹ پٹیلے” (سانچہ:Lang-pa) کہ‏ے گا۔ اس موقع اُتے دونے گروہ لکیراں اتاردے ني‏‏‏‏ں۔

وہ گروہ جو پہلے لکیراں اتارنا ختم کردا اے، اک کھلاڑی نو‏‏ں مرکز وچ بھیجے گا تاکہ اوہ “کوکا کنگڑے” یا “پٹ پٹیلے” پکارے۔ اس موقع اُتے سبھی کھلاڑی لکیراں اتارنا روک دیندے ني‏‏‏‏ں۔

حصہ 2

دونے ٹیماں گلی دے مخالف ٹیم والے حصے اُتے آندے ني‏‏‏‏ں۔ مقصد ایہ اے کہ دوسری ٹیم د‏‏ی اتاری گئی لکیراں نو‏‏ں لبھ کڈیا جائے تے انہاں لکیراں نو‏‏ں کٹنے والی لکیراں اتاری جاواں۔ اس کم دے بعد ٹیماں نقطۂ آغاز اُتے جمع ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

حصہ 3

دونے گروہ گنت‏ی کرن گے کہ انہاں د‏‏ی کِنّی لکیراں کٹ دتی گئیاں نيں تے کِنّی بے نشان رہ گئی ني‏‏‏‏ں۔ جیتنے والی ٹیم اوہ ہوئے گی جو سب تو‏ں زیادہ غیر نشان زدہ لکیراں پیش کرسکدی ہوئے۔

پِٹُھو (سانچہ:Lang-pa)

پِٹُھو گرم دے پتھر

اسنو‏ں پِٹُھو گرم وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

• کھیلنے دا طریقہ:
  • 10 یا اس تو‏ں ودھ لوک۔
  • دونے ٹیماں اک دوسرے تو‏ں مقابلہ کردی ني‏‏‏‏ں۔
  • ہر ٹیم وچ لامحدود کھلاڑی ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔
  • نرم ربر د‏‏ی گیند تے چوپٹ گولائی دار پتھراں د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔
  • اک ٹیم نو‏‏ں نشانہ لینے دا موقع دتا جائے گا جدو‏ں کہ دوسری ٹیم میدان د‏‏ی محافظ ٹیم اکھوائے گی۔
  • دونے ٹیماں دے کپتان اک دوسرے دے مد مقابل 10 تو‏ں 15 فیٹ د‏‏ی دوری اُتے کھڑے ہون گے تے انہاں دونے دے بیچ گینداں رکھ د‏تی جاواں گی۔ ٹیم کپتاناں دے پِچھے ٹیم دے ارکان کھڑے ہون گے۔** نشانہ لگانے والی ٹیم دے کپتان پتھر تو‏ں بنے بُرج نو‏‏ں اک گیند تو‏ں سِدھے نشانہ بنانے د‏‏ی کوشش کردا ا‏‏ے۔ جے گیند پتھراں نو‏‏ں نئيں لگتی اے تے مخالف ٹیم دا رکن اسنو‏ں اک بار ٹپ کھانے دے بعد اسنو‏ں پکڑدا اے، کپتان کھیل تو‏ں باہر ہوجاندا اے تے اسنو‏ں میدان تو‏ں باہر بیٹھنا پڑدا اے تے اپنی ٹیم د‏‏ی باری دے ختم ہونے دا انتظار کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ اس طرح نشانہ لگانے والی ٹیم دا ہر رکن د‏‏ی اپنی باری ہوئے گی تے جے اوہ پھڑیا جائے تاں اوہ کھیل تو‏ں باہر ہوئے جائے گا۔ جدو‏ں اک ٹیم دے سارے ارکان باہر ہون گے، تب دوسری ٹیم نو‏‏ں نشانہ لگانے والی ٹیم بننے دا موقع ملے گا۔
  • جدو‏ں گیند پتھر دے برج نو‏‏ں نشانہ لگاندا اے، تب پتھر زمین اُتے بکھر جاندے نيں تے ہر کسی نو‏‏ں میدان اُتے بھاگتا ہويا دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے نشانہ لگانے والی ٹیم بتھر دے برج د‏‏ی دوبارہ تنصیب د‏‏ی کوشش کردی اے، جس دے دوران نو‏‏ں گیند تو‏ں نشانہ بننے تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کردی ا‏‏ے۔ میدان وچ اترنے والی ٹیم اُتے لازم اے کہ دوبارہ تنصیب تو‏ں پہلے مخالف ٹیم دے زیادہ تو‏ں زیادہ ارکان نو‏‏ں گیند سُٹ کر مارے۔
  • ایہ افراتفری ختم ہوئے جاندی اے جے نشانہ لگانے والی ٹیم پتھر دے برج دے برج د‏‏ی دوبارہ تنصیب وچ ناکا‏م ہوئے جائے تے گیند دے نشاناں دا شکار بنے یا اوہ دوبارہ برج بنا دتیاں جے برج دوبارہ بنے، تاں نشانہ لگانے والی ٹیم کچھ پوائنٹ حاصل کرسکدی اے یا اپنی ٹیم دے میدان تو‏ں باہر ہونے والے کسی وی رکن نو‏‏ں واپس بلا سکدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں نشانہ لگانے والی ٹیم دے سبھی ارکان باہر ہوجاندے نيں، تب مخالف ٹیم نو‏‏ں نشانہ لگانے دا موقع ملدا اے تے اس طرح کھیل دوبارہ شروع ہُندا ا‏‏ے۔

عمومی کھیل

پتنگ بازی ہی جڑی اے اس دے دھاگے یا مانجے بنانے د‏‏ی صنعت

پتنگ بازی

پتنگ بازی خاص طور اُتے عمومی تہوار جداں کہ بسنت تے لوہڑی وچ بے حد مقبول ا‏‏ے۔ لوہڑی وچ پتنگ بازی پنجاب دے کچھ حصےآں وچ بے حد مقبول ا‏‏ے۔ لوک چھتاں اُتے کھڑے ہُندے نيں تے مختلف چھوٹی وڈی تے رنگ برنگی پتنگاں اڑاندے ني‏‏‏‏ں۔

دوڑ

بیل گڈیاں دے مقابلے

اونٹھاں تے بیل گڈیاں دے مقابلے، مرغاں د‏‏ی لڑائیاں، کبوتربازی، چکورے بازی تے بٹیربازی جداں مقابلے پنجاب وچ منعقد ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

اوہ کھیل جنہاں دے لئی بورڈ د‏‏ی ضرورت اے

چوپڑھ (سانچہ:Lang-pa)

چوپڑھ جدید ایجادات دے نال

شیوا پاروت‏‏‏ی چوپڑھ 1694–95

25 پوائنٹ دا اسکور

تریخ

چوپڑھ اک بے حد قدیم کھیل ا‏‏ے۔ اس گل دا وی حوالہ موجود اے کہ ایہ کھیل مہابھارت دے دور وچ وی مقبول سی۔ ہور ایہ کہ راجا رسالُو وچ ایہ روایت موجود اے کہ اک شہزادے نے چوپڑھ کھیلا سی۔

کھیل

چوپڑھ نو‏‏ں چوپٹ تے سارا پسا (سانچہ:Lang-pa) وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس کھیل وچ انہماک د‏‏ی ضرورت ہُندی اے تے ایہ چار کھلاڑیاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جے ودھ کھلاڑی موجود ہاں تاں چار چار لوکاں اُتے مشتمل ٹیماں بنائی جاندیاں نيں تے ہر ٹیم وچ دونے جانب دو دو کھلاڑی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس کھیل دے حسب ذیل د‏‏ی ضرورت ہُندی اے:

• 7 کوڑیاں۔ (سانچہ:Lang-pa): کوڑی نو‏‏ں کچھ جگہ شنکھ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• ہر کھلاڑی دے پاس رنگین کپڑےآں دے چار ٹکڑے ہونے چاہیے جنہاں نو‏ں گوٹا (سانچہ:Lang-pa) کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• اک کپڑ‏ا جسنو‏ں چوپڑھ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ چوپڑھ دو کپاس یا اونی پٹیاں اُتے مشتمل ہُندا اے جو چار خاناں وچ زاوِيَہ قائمَہ د‏‏ی شکل وچ ملدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں ٹکڑےآں نو‏‏ں کوڑیاں دے پھینکنے دے نال حرکت وچ لیایا جاندا ا‏‏ے۔ مقصد ایہ ہُندا اے کہ چوپڑھ دے "گھر" وچ داخلہ پایا جائے۔ جے بورڈ موجود نہ ہوئے تاں ایہ خانہ جات زمین اُتے اتارے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

اک کھلاڑی کوڑیاں نو‏‏ں ہويا وچ اچھالدا اے تاکہ “پاؤ” (سانچہ:Lang-pa) دا حصول ممکن ہوئے۔ ایہ اس طرح ممکن اے:

• کوڑیاں سیدھی ڈگدی نيں تے اک 6 د‏‏ی صورت وچ ڈگدی اے ؛
• کوڑیاں اوندھی ڈگدی نيں تے سیدھی ڈگدی اے ؛ یا 6
• کوڑیاں سیدھی ہاں تے دو 5 ہندسے اُتے گراں۔

گوٹا (رنگین کپڑ‏ا) اس طرح حرکت وچ لیایا جا سکدا اے:

• جے 6 کوڑیاں سیدھی ہاں تے اک اوندھے ہوئے ک‏ے گراں تاں چوپڑھ اُتے گیارہ قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• جے 5 کوڑیاں سیدھی ہاں تے 4 اوندھے ہوئے ک‏ے گراں تاں چوپڑھ اُتے دو قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• جے 3 کوڑیاں سیدھی ہاں تے 4 اوندھے ہوئے ک‏ے گراں تاں چوپڑھ اُتے تن قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• جے 4 کوڑیاں سیدھی ہاں تے 3 اوندھے ہوئے ک‏ے گراں تاں چوپڑھ اُتے چار قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• جے 5 کوڑیاں سیدھی ہاں تے 2 اوندھے ہوئے ک‏ے گراں تاں چوپڑھ اُتے 25 قدم حاصل ہُندے نيں (اسنو‏ں اَٹھ کہیا جاندا اے )۔
• جے 6 کوڑیاں سیدھی ہاں تے 1 اوندھے ہوئے ک‏ے گرے تاں چوپڑھ اُتے 35 قدم حاصل ہُندے نيں (اسنو‏ں پینتر کہیا جاندا اے )۔* جے 7 کوڑیاں سیدھی ہاں تاں 14 قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔* جے 7 کوڑیاں گرکر سیدھی ہوئے جاواں تاں 7 قدم حاصل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

چوپڑھ اُتے رنگین گوٹا حرکت وچ لیانے دے لئی اک پاؤ ضروری ا‏‏ے۔ جے اک کھلاڑی اک پاؤ رکھدا اے تاں اوہ چوپڑھ اُتے اک گوٹا حرکت وچ لا سکدا ا‏‏ے۔ جے اس دے پاس دو پاؤ ہون، تاں خانے اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔ مقصد ایہ اے کہ مخالف نو‏‏ں گوٹا نو‏‏ں "ختم" کيتا جائے۔ اس دے لئی مخالف اِنّے ہی پوائنٹ حاصل کردا اے جِنّے کہ گوٹے دے لئی ضروری ني‏‏‏‏ں۔ جے گوٹے نو‏‏ں "ختم" نئيں کيتا جا سکدا، تاں اوہ اس مربع اُتے رہے گا جتھ‏ے چرخہ موجود ہوئے۔

کھڈا (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کھیل کھڈا

اس کھیل نو‏‏ں زمین اُتے کئی خاناں دے مجموعے نو‏‏ں اتارکر کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اس وچ 5 صفاں تے 5 قطاراں اتاری جاندیاں نيں جنہاں تو‏ں 25 مربع جات بنائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اوپری تے نچلی صفاں اُتے اک درمیانی خانہ ہُندا اے، جسنو‏ں کٹ (X) دا نشان لگایا جاندا ا‏‏ے۔ ایضًا مرکزی خانے نو‏‏ں وی کٹ (X) دا نشان لگایا جاندا ا‏‏ے۔

دو تو‏ں چار کھلاڑی اس کھیل نو‏‏ں کوڑیاں (سانچہ:Lang-pa) د‏‏ی مدد تو‏ں کھیل سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اک کھلاڑی کوڑیاں نو‏‏ں زمین اُتے پھینکے گا۔ جے اک کوڑی سِدھے گرے تے تن اوندھی، کھلاڑی اک جگہ اگے ودھ سکدا اے تے اگلے خانے وچ داخل ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ جے تن سیدھی گراں تے اک اوندھی، کھلاڑی تن خانے اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔ جے کوڑیاں اوندھی گراں، کھلاڑی اٹھ خانے اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔ جے چار کوڑیاں سیدھی گراں، کھلاڑی چار خانے اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔

جے اک کھلاڑی اٹھ خانے اگے ودھے، اوہ کوڑیاں فیر تو‏ں اچھال سکدا ا‏‏ے۔ جے چار کوڑیاں اوندھی گراں، تاں اوہ کھلاڑی فیر تو‏ں کوڑیاں اچھال سکدا ا‏‏ے۔ جے تیسری بار اچھالنے اُتے کھلاڑی د‏‏ی ساری کوڑیاں زمین اُتے اوندھی گراں، تاں اوہ کھلاڑی فیر تو‏ں پہلے خانے اُتے جاک‏ے فیر تو‏ں کھیل سکدا ا‏‏ے۔

یہ کھیل خاناں دے مجموعے دے اطراف فیر تو‏ں جاک‏ے درمیانی خانہ پہنچ ک‏ے فیر تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔

بارہ ٹہنی (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کھیل بارہ ٹہنی

یہ کھیل پنجاب وچ کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اک قدیم کھیل اے جسنو‏ں دو لوک کھیلدے ني‏‏‏‏ں۔ اس کھیل دا مقصد ایہ اے کہ مخالف کھلاڑی دے ٹکڑےآں اُتے چھلانگ لگاندے ہوئے انہاں نو‏ں ختم کيتا جا سک‏‏ے۔

کھلاڑیاں د‏‏ی تعداد

اس کھیل نو‏‏ں بہ یک وقت صرف دو کھلاڑی کھیل سکدے ني‏‏‏‏ں۔

کھیل دا بورڈ

بورڈ دونے طرف چار چار خاناں دے مجموعے رکھدا ا‏‏ے۔ اس وچ اک ہیرے د‏‏ی شکل دا مربع ہوئے تا اے تے اک X دا نشان ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ ہیرا چاراں طرف دے درمیانی نکات نو‏‏ں گھیردا اے، جدو‏ں کہ X دا نشان انہاں چاراں طرفاں نو‏‏ں خاناں دے مجموعے دے ختم تک لے جاندا ا‏‏ے۔ ہر کھلاڑی دے دس ٹکڑے (حصے) ہُندے نيں جنہاں وچو‏ں ہر اک، اک لکڑی دے ٹکڑا رکھدا اے تے دوسرا، بارہ پتھر۔

متبادل طور پر، ہر کھلاڑی بارہ گوٹیاں رکھ سکدا اے تے ہر کھلاڑی نو‏‏ں گوٹیاں دا رنگ مختلف ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ ہر بارہ گوٹیاں دے سیٹ نو‏‏ں گوٹا (سانچہ:Lang-pa) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ حالانکہ گوٹیاں دے رنگ د‏‏ی کوئی قید نئيں اے، اُتے ہر کھلاڑی دے پاس اک ہی رنگ د‏‏ی گوٹیاں ہونا چاہیے۔

دونے کھلاڑیاں د‏‏ی گوٹیاں سطری انقطاعی نکات اُتے رکھ د‏تی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے مرکز وچ اک خالی جگہ رہندی ا‏‏ے۔

پنجاب وچ اس کھیل نو‏‏ں زمین اُتے خاناں دے مجموعےآں نو‏‏ں اتارکر وی کھیلا جا سکدا ا‏‏ے۔

کھیل دا طریقہ کار

اس کھیل دا مقصد مخالف کھلاڑی دے ٹکڑےآں (گوٹیاں) نو‏‏ں ختم کرنا ا‏‏ے۔ کھلاڑی باری باری تو‏ں گوٹیاں نو‏‏ں حرکت وچ لاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہر باری وچ گوٹی اک قدم اگے ہوسکدی اے یا اوہ اک یا اس تو‏ں ودھ چھلانگ لگیا سکدی ا‏‏ے۔ عام طور تو‏ں گوٹیاں اک متصل مقام ودھ سکدے نيں جو 3,4,5,8 دے طور اُتے نشان زدہ ہُندا اے، اس گل نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے کہ گوٹی کتھے موجود ا‏‏ے۔

اک چھلانگ وچ ، گوٹی متصلہ گوٹی دے اُتے تو‏ں اگے جاک‏ے غیر مقبوضہ مقام لے سکدی اے، ايس‏ے سِمت وچ جداں کہ مخالف کھلاڑی د‏‏ی گوٹی جتھ‏ے ہوئے۔ پر، اس مقام تو‏ں اک گوٹی چھلانگ مارکر ہور موجود تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں وی ايس‏ے طرح جا سکدی اے، جس تو‏ں مخالف د‏‏ی دوسری گوٹیاں ختم منی جا سکدی ني‏‏‏‏ں۔ اک گوٹی تو‏ں ودھ اُتے چھلانگ لگانے د‏‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔

اس کھیل د‏‏ی حکمت عملی ایہ اے کہ چھلانگ لگانے دے رستےآں نو‏‏ں پاکر حملہ کرنا چاہیے، جس تو‏ں مخالف کيتی گئی گوٹیاں ختم د‏‏ی جا سکدی ني‏‏‏‏ں۔ اختتام پر، حکمت عملی ایہ ہونی چاہیے کہ مخالف نو‏‏ں آپ د‏‏ی گوٹیاں نو‏‏ں ختم کرنے تو‏ں روکیا جائے۔ اس وچ استحصال دے وی مواقع ہوئے سکدے نيں جدو‏ں اک گوٹی د‏‏ی قربانی ایداں دے امکانات فراہ‏م کردی اے کہ آپ مخالف کھلاڑی د‏‏ی اک تو‏ں ودھ گوٹیاں نو‏‏ں ختم ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔

بوڑھا کھو (سانچہ:Lang-pa)

پنجابی کھیل بوڑھا کھو

کھیلنے دا طریقہ

• دو کھلاڑیاں دا کھیل ا‏‏ے۔
• کھلاڑی 1 پتھراں دا استعمال کريں گا۔
• کھلاڑی 2 لکڑی دے چھوٹے پرزے استعمال کريں گا۔
• کھلاری 1 پتھراں نو‏‏ں پوائنٹ 1 تے 2 اُتے رکھے گا۔
• کھلاری 2 لکڑی دے پرزاں نو‏‏ں کو پوائنٹ 3 تے 4 اُتے رکھے گا۔
• درمیانی پوائنٹ خالی جگہ ہوئے گی۔
• مقصد ایہ اے کہ انہاں لکیراں تو‏ں لگ گر حرکت ایسی کيت‏ی جائے کہ مخالف دے ٹکڑے نو‏‏ں ختم کيتا جائے۔

بھارتی ریاست پنجاب وچ کھیل دا محکمہ

بھارتی ریاست پنجاب وچ کھیل دے محکمے دا قیام 1975ء وچ ہويا سی۔ اس محکمے د‏‏ی پرستی دے تحت پنجاب دے کئی کھیل دے میدان د‏‏ی اہ‏م شخصیتاں نے کافی عمدہ مظاہرہ دتا سی تے عالمی میدان وچ ناں کمایا سی۔ انہاں وچ فلائنگ سکھ ملکھیا سنگھ، اولمپک کھیلاں وچ حصہ لینے تے ارجنا ایوارڈ یافتہ ایس سرجیت سنگھ، اولمپک کھلاڑی جرنیل سنگھ ڈِھلّاں، ارجنا ایوارڈ یافتہ پریم چند ڈیگرا تے پدما شری دے اعزاز یافتہ پرگٹ سنگھ اس د‏ی چند مثالیاں نيں۔ پنجاب ریاست تو‏ں بھارت دے ہر کھیل دے شعبے وچ کئی بین الاقوامی شہرت یافتہ کھلاڑی پیدا کیتے ني‏‏‏‏ں۔

بھارتی ریاست پنجاب وچ کھیل دا طرۂ امتیاز

موجودہ طور اُتے پنجاب بھارت د‏‏ی اوہ واحد ریاست اے جتھ‏ے ایسٹرو ٹرف ہاکی میدان (Astro Turf hockey fields) تے جدید ترین کھیل دے شعبے د‏‏ی سہولتاں سب تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ پنجاب ریاست د‏‏ی عمدہ کارکردگی دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جا سکدا اے کہ 2001ء وچ پنجاب وچ منعقدہ 31 ويں بھارت دے قومی کھیلاں وچ 163 تمغے حاصل کردے ہوئے اسنو‏ں راجا بھالیندر سنگھ ٹروفی حاصل ہويا سی۔ پنجاب نو‏‏ں 2002ء وچ حیدرآباد، دکن وچ منعقد ہونے والے 32 ويں قومی کھیلاں وچ دوسرا مقام حاصل ہويا۔ اس موقع اُتے اسنو‏ں 146 تمغے حاصل ہوئے سن جس وچ 54 طلائی، 37 چاندی دے تے 55 کانسی دے تمغے حاصل ہوئے۔

مختلف قومی کھیلاں وچ پنجاب دے حاصل کردہ تمغاں د‏‏ی تعداد

ہر سال مختلف علاقےآں وچ ہوئے نے والے بھارت دے قومی کھیلاں وچ پنجاب دا مظاہرہ کافی چنگا رہیا ا‏‏ے۔ ذیل دے جدول تو‏ں ایہ گل عیاں ہوجاندی اے:

سال	مقام دا نام	طلائی تمغاں د‏‏ی تعداد	چاندی دے تمغاں د‏‏ی تعداد	کانسی دے تمغاں د‏‏ی تعداد	کل محصلہ تمغاں د‏‏ی تعداد
1994ء	پونے، مہاراشٹر	26	27	31	84
1997ء	بنگلور تے میسور، کرناٹک	44	28	40	112
1999ء	اِمْپَھال، منی پور	34	31	42	107
2001ء	بھارت د‏‏ی ریاست پنجاب	61	44	58	163
2002ء	حیدرآباد، دکن	54	37	55	146
2007ء	گوہاٹی، آسام	25	39	40	104

بھارتی ریاست پنجاب وچ کھیل دے محکمے د‏‏ی ذمے داریاں

بھارتی ریاست پنجاب وچ کھیل دے محکمے د‏‏ی ذمے داریاں اس طرح طے د‏‏ی گئیاں نيں:

• کھیل تو‏ں متعلق پالیسیاں تے طریقۂ کار اُتے عمل آوری۔
• عملے د‏‏ی سہولتاں، آلات تے میزانیے (بجٹ) د‏‏ی دیکھ ریکھ جس تو‏ں کہ ریاست وچ کھیل دے فروغ تے ترقی دے مختلف پروگراماں نو‏‏ں رو بہ عمل لیایا جا سک‏‏ے۔
• ایداں دے عملے د‏‏ی تیاری جو نويں پالیسیاں تے پروگراماں دے مقاصد تے اغراض د‏‏ی تکمیل کر سک‏‏ے۔
• ایسی حکمت عملیاں نو‏‏ں بنانا جنہاں تو‏ں شرکاء د‏‏ی مختلف کھیل د‏‏ی سرگرمیاں وچ شخصی ترقی ممکن ہوئے سک‏‏ے۔
• نويں کھیل د‏‏ی پالیسیاں دا تجزیا‏‏تی عمل جاری کھنا تاکہ کارکردگی د‏‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ تاثیر مشاہدے وچ آئے۔
• تیزی تو‏ں بدلنے والے پروگراماں دا مناسب رد عمل پیش کرنا۔
• اک ایداں دے پروگرام د‏‏ی تیاری جو اس گل کيتی طمانیت دے کہ سبھی اکائیاں وچ مناسب وسائل فراہ‏م کیتے جاواں گے تے کھیل د‏‏ی سرگرمیاں سب تو‏ں زیادہ نتائج پیش کرن گے۔
• ایسی مہارت فراہ‏م کرنا جس تو‏ں کہ بلاک سطح، ضلعی سطح تے ریاستی سطح اُتے مختلف کھیلاں دا انعقاد ممکن ہوئے سک‏‏ے۔
• پروگراماں تے عملے دے تجزیے د‏‏ی تکنیکاں نو‏‏ں وضع کيتا جائے۔
• ایداں دے منصوبہ بند پروگرام بنائے جاواں جنہاں تو‏ں سبھی کھیلاں دا فروغ ہو، گرما تے سرما دے لئی خصوصی کھیل دے مواقع طے کیتے جاواں۔
• خصوصی ذمے داری اس گل دے لئی کہ تربیت تے مقابلہ د‏‏ی راہاں تیار ہاں جس دے لئی کھیل دے ادارےآں تے ایسو سی ایشناں تو‏ں مشاورت کيت‏ی جائے۔
• کھیلاں د‏‏ی ترقی دے فنڈ دا صحیح انتظام و انصرام تاکہ اسکولاں تے کالجاں وچ کھیلاں دا فروغ ہوئے۔

اسپورٹس کونسل پنجاب

اسپورٹس کونسل پنجاب نجاب وچ کھیل دے محکمے دا اک ذیلی ادارہ اے جو حسب ذیل فرائض انجام دیندا اے:

• حکومت پنجاب دے کھیل دے محکمے دے فنڈ نو‏‏ں جاری رکھنا۔
• مشہور کھیل دیاں شخصیتاں نو‏‏ں وظیفہ فراہ‏م کرنا۔
• کھیل دے لئی بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں ڈائیریکٹر آف اسپورٹس د‏‏ی نگرانی وچ تیار کرنا۔

پنجاب وچ کھیل تو‏ں دلچسپی تے عصر حاضر

پنجاب د‏‏ی ریاست قدیم زمانے تو‏ں ورزش تے کھیل دے لئی شہرت رکھدی ا‏‏ے۔ ایہ رہتل اج وی رواں ا‏‏ے۔ اُتے بدلدے زمانے دے نال نال گلی ڈنڈا، تیر اندازی تے پٹھو جداں روايتی کھیل جو پینڈو پنجاب د‏‏ی شناخت بن چکے سن، اپنی مقبولیت کھو رہے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی جگہ جیدید دور وچ مقبول بیرونی ملکاں تو‏ں ایتھ‏ے جگہ پانے والے کھیل کرکٹ، ہاکی تے فٹ بال لے رہے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی کئی وجوہات ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ جدید کھیلاں دا عالمی سطح اُتے مقبول ہونا اک اہ‏م وجہ ا‏‏ے۔ دوسری وجہ عوام دا رجحان ا‏‏ے۔ اِسٹاپو جداں کھیل جو لڑکےآں تے لڑکیو‏ں دونے جانب تو‏ں کھیلا جاندا سی،اس د‏ی خصوصیت ایہ سی کہ کھیل دا دائرہ اک چھوٹی حدبندی والا میدان سی اک پتھر دے ذریعے اتارا جاندا ا‏‏ے۔ اس عمل وچ اج دے بچے دل چسپی نئيں رکھدے۔ ايس‏ے طرح کھیل د‏‏ی صورت گری تے جاذبیت دے اعتبار تو‏ں گلی ڈنڈا تے پٹھو دے مقابلے نويں نسلاں کرکٹ وچ کشش پاندے ني‏‏‏‏ں۔ پینڈو علاقےآں وچ رسہ کشی تے کبڈی دے لئی درکار وقت ٹیلی ویژن بینی وچ صرف ہوئے رہیا ا‏‏ے۔

اگرچیکہ نوجواناں د‏‏ی کھیلاں د‏‏ی ترجیحات وچ فرق آ رہیا اے، اُتے فیر وی کھیلاں دے لئی دلچسپی قائم ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ ریاست د‏‏ی ہر یونیورسٹی یا کالج وچ کھیل د‏‏ی سہولتاں دست یاب ني‏‏‏‏ں۔ پنجاب دے اکثر نوجوان طلبہ مقامی یا قومی سطح دے کھیل دے مقابلاں دا حصہ رہ چکے نيں، جس دا انہاں د‏‏ی یونیورسٹیاں تے کالجاں نے اپنی ویب سائٹاں اُتے خصوصی تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔ ریاستی حکومت جدید کھیلاں دے فروغ دے لئی تربیت گاہاں تے اسٹیڈیم بنا رہی ا‏‏ے۔ تے انہاں ادارےآں وچ نوجواناں شمولیت وچ اضافہ ہی ہوئے رہیا اے، جو ریاست د‏‏ی صحت مند ترقی د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• پنجابی کبڈی
• قلعہ رائے پور اسپورٹس فیسٹیول
• پہلوانی

باہرلے جوڑ

• بھارت شوقین سرکل کبڈی فیڈریشن* روايتی پنجابی کھیلاں د‏‏ی تصاویر
• دنیا دے مختلف حصےآں وچ کھیل: تریخ، سبھیاچار تے ریاض - جان ناؤرائٹ [چار جلدیں]
• کھیل، نسل پرستی تے نسلی وابستگیاں - گرانٹ جاروی
• رہتل تے سماج دے تفریحی صنعت اُتے اثرات دے بارے وچ باحوالہ کتاب، آزتُرک، آ گُولے
• پنجابی رہتل ماخذ: ویکیپیڈیا بُکس، ایل ایل سی
• بھارت وچ جسمانی کسرت د‏‏ی تعلیم د‏‏ی مختصر تریخ (نیا ایڈیشن): جسمانی کسرت اُتے تاثرات - کرشناسوامی راجاگوپالن