امام بخش ناسخ
امام بخش ناسخ | |
---|---|
جم | 10 اپریل 1772 |
وفات | 16 اگست 1838 (66 سال) |
عملی زندگی | |
پیشہ | شاعر |
پیشہ ورانہ زبان | فارسی ، اردو |
باب ادب | |
ترمیم |
شیخ امام بخش (پیدائش: 10 اپریل 1772ء– وفات: 16 اگست 1838ء) فیض آباد وچ پیدا ہوئے تے اوتھے پروان چڑھے۔ ورزش دا شوق سی۔ بدن کسرتی تے چھوہلا سی۔ فیض آباد دے اک امیر محمد تقی نوں ایداں دے بانکاں دی سرپرستی دا شوق سی۔ محمد تقی نے انہاں نوں وی ملازم رکھیا لیا تے ناسخ انہاں دے نال لکھنؤ آ گئے۔ اک رئیس میر کاظم علی توں منسلک ہو گئے جنھاں نے ناسخ نوں اپنا پُتر بنا لیا۔ انہاں دے انتقال اُتے اچھی خاصی دولت ناسخ دے ہتھ آئی۔ انھاں نے لکھنؤ وچ بود و باش اختیار کر لئی تے فراغت توں بسر کيتی۔
ناسخ کسی دے باقاعدہ شاگرد نئيں سن ۔ اودھ دے حکمراں غازی الدین حیدر نے ناسخ نوں باقاعدہ ملازم رکھنا چاہیا سی مگر انھاں نے منظور نہ کيتا۔ شاہی عتاب تے درباری آویزشاں دے سبب انہاں نوں لکھنؤ چھڈ کے الہ آباد، فیض آباد، بنارس تے کانپور وچ رہنا پرا۔ لیکن آخر لکھنؤ واپس آ گئے۔ نظام دکن دے دیوان، چندو لال نے کثیر رقم بھیج کر ناسخ نوں حیدر آباد آنے دی دعوت دتی لیکن اوہ وطن چھڈ کے نئيں گئے۔ ناسخ لکھنؤ اسکول دے اولین معمار قرار دتے جا سکدے نيں۔ انہاں دی پیروی کرنے والےآں وچ لکھنؤ دے علاوہ دہلی دے شاعر وی سن ۔ ناسخ اسکول دا سب توں وڈا کارنامہ اصلاح بولی اے۔ لکھنؤیت توں شاعری دا جو خاص رنگ مراد اے تے جس دا سب توں اہم عنصر خیال بندی کہلاندا اے، اوہ ناسخ تے انہاں دے شاگرداں دی کوشش و ایجاد دا نتیجہ اے۔ ناسخ دے کلام دا وڈا حصہ شائع ہو چکيا اے۔ انہاں دے کلیات وچ غزلاں، رباعیاں، قطعات، تاریخاں تے اک مثنوی شامل اے۔
شاعری
سودھوامام بخش ناسخ اردو دا شاعر سی۔
لکھتے ھی اڑتے ھین اطراف جھان مین اپنے شعر - طائر معنی کو کاغز، شٰھ پر پرواز ھے
|
دیوان
سودھوناسخ دا کلیات پہلی بار اُنہاں دی وفات دے ساڈھے چار سال بعد 21 ذوالحجہ 1285ھ مطابق 23 جنوری 1843ء نوں میر حسن رضوی دے مطبع محمدی‘ لکھنؤ وچ چھپ کر شائع ہويا۔ ایہ کلیات ناسخ دے تن دواوین دا مجموعہ اے۔ پہلے دیوان دا ناں ’’دیوانِ ناسخ‘‘ اے جس توں بہ قاعدۂ زبر و بینات 1232ھ برآمد ہُندا اے۔ ایہ ناں ناسخ دے شاگرد میاں غنی نے تجویز کيتا سی۔ دوسرا دیوان ناسخ دے ایام جلاوطنی وچ مرتب ہويا سی۔ اِسی مطابقت توں اِس دیوان دا تاریخی ناں ’’ دفتر پریشاں‘‘ خود ناسخ نے تجویز کيتا سی جس دے مطابق اِس دیوان دا سالِ ترتیب 1247ھ قرار پاندا اے۔ تیسرا دیوان ’’ دفتر شعر‘‘ دے ناں توں موسوم اے۔ ایہ ناں ناسخ دے شاگرد میر علی اوسط رشکؔ دا مجوزّہ اے تے 1254ھ اُتے مشعر اے۔ خاتمہ دے مطابق اِس تیسرے دیوان دی غزلاں ردیف وار دیوان دؤم دی غزلاں وچ ضم کردتیاں گئیاں نيں۔ کلیات دا ایہ پہلا ایڈیشن بظاہرِ حال رشکؔ دی نگرانی وچ تیار ہويا سی۔ رشکؔ نے اِس اشاعت دا اک مفصل اغلاط نامہ وی مرتب کيتا سی جو ’’تصحیح اغلاط و تنقید ِ الفاظِ کلیات شیخ امام بخش ناسخ از میر علی اوسط متخلص بہ رشکؔ‘‘ دے زیرعنوان اِس دے آخر وچ شامل اے۔[۱]
محقق رشید حسن خان نے ’’ انتخاب ناسخ‘‘ دے مقدمہ وچ ایہ اِظہار کردے ہوئے کہ لکھیا اے کہ: ’’ غلط نامہ (اغلاط نامہ) وچ بعض غلطیاں دی تصحیح اِس طرح کيتی گئی اے جس اُتے تصحیح دے بجائے ترمیم دا گمان ہُندا اے ‘‘۔ لفظاں دی تبدیلی دے پہلو بہ پہلو پورے مصرعے دی تبدیلی دی کئی مثالاں پیش کيتی نيں۔ ظاہر اے کہ کسی مکمل مصرعے دی تبدیلی نوں سہوِ کاتب توں منسوب نئيں کيتا جاسکدا۔ رشکؔ نے ناسخ دے کلام وچ صرف لفظی تبدیلیاں ہی نئيں کيتی نيں بلکہ مصرعے دے مصرعے بدلے نيں یا خارج کيتے نيں۔ محقق گیان چند جین دی تحقیق دے مطابق ناسخ دے دیوانِ دؤم وچ تبدیلی دے متعلق اُنئيں جموں توں خریدے گئے ناسخ دے دیوان وچ تحریر رقعہ توں ایہ معلوم ہويا سی کہ ناسخ دے دیوان وچ رشکؔ نے بہت اختلاف پیدا کردتا سی۔ اِنہاں شواہد دی نیہہ اُتے کہیا جاسکدا اے کہ ناسخ دا جو کلام اِس وقت مطبوعہ صورت وچ ساڈے پیش نظر اے، اوہ قطعاً مستند نئيں۔[۲]
کتابیات
سودھوماخذ
سودھو- متن حسب ذیل موقع روئے حبالہ توں لیا گیا اے جو میڈیا ویکی سافٹ ویر اُتے اے ویکی میڈیا ہی دے طرز دے لائسنس دا حامل اے۔سانچہ:مردہ ربط معاون صارفین: احمد علی تے منتظم۔