اہل قرآن شیعہ

اہل قرآن شیعہ ،قرآنیون،جریان قرآنیان شیعہ یا قرآنیان انہاں ایرانی شیعاں نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو اصلاح شیعت دی کوشش کردے رہے نيں۔ اگرچہ تاریخ شیعت وچ ایہ احتمال ظاہر کیتا جاندا اے کہ بہت سارے لوگ موجود رہے نيں جو صرف قرآن دی حاکمیت دے قائل سن اُتے رسمی علما دی مخالفت تے انہاں تو‏ں خوف دی وجہ تو‏ں تقیہ کردے راے۔ ایسا کہنا چاہیے کہ سید جمال الدین اسد آبادی اوہ پہلے شخص سن جنھاں نے اصل دین دی طرف واپسی دی تحریک چلیائی تے فرماندے سن : "ملت اسلامی دی بیماریاں دا واحد علاج ایہ اے کہ اوہ خود نو‏‏ں صدر اول دے مسلماناں دی طرح دین دے اصل قواعد دی طرف لوٹائاں۔ " اہل تشیع وچ اصلاح یا روشنفکری تے تجدد دینی دا آغاز بدعات تے خرافات دے مقابلہ تو‏ں شروع ہويا تے ایہ مشروطہ ایران دے نال نشو و نما ہوندی گئی۔ چنانچہ رئج عقائد وچ تجدد گرائی یا نظرثانی کرنے والے علما سید جمال الدین افغانی،اسد اللہ خرقانی ، آیت اللہ محمد حسن شریعت سنگلچی،شیخ محمد خالصی زادہ،حیدر علی قلمداران،ابوالفضل برقعی،سید صادق تقوی،یوسف شعار،سید محمد جواد غروی،سید علی اصغر غروی،محسن کدیور،علی اکبر حکمی زادہ،سید جلال جلالی قوچانی،انجینر حسین برازندہ،خسروبشارتی،عبدالوہاب فرید تنکابنی،مہدی بازرگان عبد العلی بازرگان شامل نيں۔ آیت اللہ شریعت سنگلجی دے مایہ ناز شاگرد "علی اکبر حکمی زادہ" دی طوفان برپا کرنے والی کتاب "اسرار ہزارسالہ" تو‏ں وچ اہل قرآن شیعہ دے نظریہ نو‏‏ں ہی بیان کیتا گیا اے۔ اسرار ہزار سالہ جس دا جواب آیت اللہ خمینی نے " کشف الاسرار" دے نام تو‏ں تے آیت اللہ خالصی زادہ نے وی جواب لکھیا،علی اکبر حکمی زادہ جو آیت اللہ طالقانی دے بھانجے نيں لکھدے نيں : "اج ساڈے(شیعہ اثناعشری دے ) پاس جو دین اے اوہ 95 فیصد گمراہی تے ضلالت اُتے مشتمل اے۔" جب کہ سیداحمد کسروی اپنی کتاب "شیعہ گری" وچ لکھدے نيں : "اسلام دو نيں۔اک حقیقی اسلام جو محمد مصطفیٰ ص لے کر آئے تے آپ دی وفات تک جو اسلام رائج رہیا اوہی حقیقی اسلام اے۔ جدو‏ں کہ دوسرا اسلام اوہ اے جو رسول ص دی وفات دے بعد تو‏ں اج تک جو رائج(فرقےآں کا) اسلام اے اوہ خرافاندی اسلام اے " اہل قرآن شیعہ دے عمومی افکار و نظریات

توحید

اہل قرآن شیعہ عموما سب تو‏ں زیادہ توحید اُتے زور دیندے نيں تے شرک دے سخت خلاف نيں۔ان دی کتب "توحید عبادت" شریعت سنگلجی تے برقعی و قلمداران دی کتاباں وچ سب تو‏ں زیادہ فوکس تے زور اسی نظریہ توحید تے چار اقسام توحید اُتے کاربند رہنے دی تاکید تے ہرقسم دے شرک اکبرو اصغر تو‏ں خود نو‏‏ں بچانے دی نصیحت کيتی گئی اے۔ تے نھج البلاغہ تو‏ں علی ع دی وصیت " کہ توحید و سنت دے چراغاں نو‏‏ں جلیائے رکھنا" انہاں دا مشن اے۔

قبراں اُتے تعمیرات تے عبادات و تبرکات

اہل قرآن شیعہ طبقہ قبراں اُتے ہر قسم دی تعمیر تے قبر نو‏‏ں چار انگشت تو‏ں بلند کرنے نو‏‏ں غیر شرعی سمجھدے نيں۔ان دا خیال اے کہ سب تو‏ں وڈے شرک دے مراکز ایہ قبراں نيں۔قبہ سازی،گلکاری،چونے تو‏ں سنگ مرمر تو‏ں سجاوٹ حرام اے۔ قبر دی مٹی دے علاوہ کوئی مٹی استعمال نا دی جائے تے زمین تو‏ں چار انگلیاں تو‏ں اُچی قبراں نو‏‏ں گرا کر سنت دے مطابق تعمیر دی جائے .اس اُتے آیت اللہ شریعت سنگلجی دی "توحید عبادت"، آیت اللہ برقعی دی "زیارت قبور دی بہت ساری بدعات" ملاحظہ کریئے جتھ‏ے موم بتی،شمع جلانا تے چادر چڑھانا وغیرہ نو‏‏ں اسراف و خلاف شرع قرار دتا اے۔ حیدرعلی قلمداران نے مسلماناں دے زوال دے اسباب وچو‏ں اک انہاں قبراں تے درگاہاں پہ اسراف ں توہمات نو‏‏ں قرار دتا۔ انہاں دے مطابق قبرپرستی مردہ پرستی خلاف شرع تے باعث شرک عمل اے۔

غیر اللہ دے نام اُتے ذبح و قربانی

فلاں دے نام لے کر قربانی دی جائے تو اسنو‏ں حرام گوشت قرار دیندے نيں۔اس طرز ف کرکے مطابق غیر خدا دے نام اُتے کچھ ذبح کرنا،قبراں درگاہاں اُتے ذبح کیتے گئے جانوراں دا گوشت کھانا حرام اے تے ذبح کرنے والا شرک دا ارتکاب کردا اے۔ آیت اللہ شریعت سنگلجی کتاب "توحید عبادت" وچ اک باب اس عنوان تو‏ں قائم کرکے اس شرک نو‏‏ں شیعہ احادیث تو‏ں مفصل رد کردے نيں تے قربانی نو‏‏ں خالص رضائے الھی کیلے کرنے دی نصیحت کردے نيں۔جب کہ آیت اللہ برقعی اپنی کتاب"تضاد مفاتیح الجنان با آیات قرآن" وچ اک جگہ اس اُتے مفصل لکھدے نيں۔

نذر و نیاز غیر اللہ کیلے

غیر اللہ کیلے نذر و نیاز،دیگ تے لنگر نو‏‏ں غلط سمجھدے نيں۔ان دے نزدیک نذرو نیاز تے منت صرف خدا کیلے منی جائے تے انہاں جداں جگھاں اُتے کھانا لینا تے نذر و نیاز تبرکات کھانا حرام اے جداں کہ آیت اللہ برقعی نے اپنی تفسیر تابشی از قرآن وچ ذکر کیتا اے۔

استغاثہ و استعانت غیر اللہ

غیر اللہ تو‏ں غیبی امور کیلے مدد مانگنا استغاثہ استعانت و استمداد نو‏‏ں اہل قرآن شیعہ شرک سمجھدے نيں۔ان دے خیال وچ جدو‏ں مشکل کشا،حاجت روا،داندا و گنج بخشنے والا صرف خدا اے تو ایاک نعبد وایاک نستعین تے اذ تستغثون ربکم اُتے کاربند ہو ک‏ے حقیقی مولا مشکل کشا حاجت روا اللہ نو‏‏ں پکاریا جائے .یا علی مدد یاابوالفضل عباس یا سکینہ نو‏‏ں شرکیہ جملے قرار دیندے نيں۔ان دے مطابق امام سجاد نے صحیفہ سجادیہ وچ تے علی المرتضی نے اپنی مناجات وچ صرف اللہ نو‏‏ں ہی پکاریا اے تے اسی تو‏ں مدد طلب دی اے۔

وسیلہ اورشفاعت و سفارش

اہل قرآن شیعہ وسیلہ حتی کہ روز قیامت سفارش و شفاعت دے منکر نيں۔ان دے نزدیک شفاعت انبیا و اولیاء قرآن تو‏ں متصادم نظریہ اے تے انہاں دا کہنا اے کہ دشمنان اسلام نے مسلماناں نو‏‏ں گمراہ کرنے کیلے شفاعت روز قیامت دی من گھڑت احادیث داخل کيتیاں .اس دے علاوہ حدیث نابینا تے وسیلہ حضرت عباس رسول دے چچا دا بطور وسیلہ حضرت عمر دے پیش کرنے نو‏‏ں وی من گھڑت حدیث سمجھدے نيں۔جداں کہ حیدر علی قلمداران نے اپنی کتاب "راہ نجات از شر غلات" وچ اسنو‏ں الگ جزؤ مین بیان کیتا اے۔

مسئلہ حاضروناظر

اہل قرآن شیعہ طرز فکر دا عقیدہ اے کہ صرف اللہ تعالی ہی ہر جگہ حاضر و ناظر اے۔ تے اس دے علاوہ کسی مخلوق دی ایہ صفت نئيں کہ بیک وقت ہر جگہ موجود ہوئے۔ تے انہاں دا نظریہ اے کہ ارواح انبیا وآئمہ تے اولیاء جنت وچ "دارالسلام" وچ اے۔ تے قبراں وچ زندہ نئيں بلکہ اس دنیا تو‏ں بالکل لا تعلق تے بے خبر نيں۔تے روز قیامت اسی بے خبری بعد از وفات دا ذکر خدا دے سامنے کرن گے .

علم غیب تے انبیا و اولیاء تے امام

اہل قرآن شیعہ دے مطابق صرف اللہ" عالم الغیب" اے تے انبیاو ائمہ اولیا مومنین باخبار الغیب اے "یؤمنون بالغیب" انہاں دی صفت اے تے اللہ بعض غیب دی باتاں /اخبار بذریعہ وحی انہاں نو‏‏ں "ذالک من انباء الغیب نوحیہ الیک" بتا دیندا اے اظہار کر دیندا اے (سورہ یوسف 102) تے اسی طرف اشارہ ہور آیت وچ کیتا گیا اے کۂ غیب تو صرف اللہ دے علاوہ کوئی نئيں جاندا تے جدو‏ں ضرورت پڑے اللہ انبیا نو‏‏ں اپنی مرضی تو‏ں بذریعہ وحی اس دا اظہار کر دیندا اے۔ ایسا نئيں کہ انبیا جدو‏ں چاہے غیب جاناں اپنی مرضی تو‏ں بغیر وحی دے بلکہ سراسر خدا دی مرضی تے اوہدی طرف تو‏ں وحی دے بعد ہی اخبارغیب جاندے نيں،یعنی عالم غیب نئيں بلکہ تمام اولیا انبیا و ائمہ مومنین باخبار غیب ہے

نوع انبیا و امام -نور وبشر

اس طبقہ فکر دا نظریہ اے کہ ائمہ وی نوع بشر اے۔ عام انساناں دے نال فرق صرف نبوت تے وحی اے۔ تے نوری جسم یا روح دے نظریۂ کۂ لباس بشر وچ اسيں تو‏ں الگ انسان نيں اس نظریہ دے قائل نئيں بلکہ انا بشر مثلکم نو‏‏ں مثل ہی مندے نيں تے انابشر من نور یا انا بشر غیر کم دے نظریات نو‏‏ں رد کردے نيں .

قرآن فہمی تے تدبر قرآن

اہل قرآن شیعہ جس موضوع اُتے سب تو‏ں زیادہ زور دیندے نيں انہاں دے ہاں اوہ قرآن فہمی اے کہ قرآن نو‏‏ں سمجھ کر پڑنيں تے اس اُتے تدبروغور کریئے تے اپنے عقائد دی بنیاد قرآن نو‏‏ں بنائاں .تے کوئی عقیدہ نظریہ روایت قرآن دے خلاف نظر آئے تو اس کورد کر دتا جائے خواہ کتنی ہی صحیح السند روایت کیو‏ں نہ ہو اوہ زخرف یعنی لغو اے۔

زیارت قبور

قبراں دی زیارت نو‏‏ں اس طبقہ وچو‏ں بعض مطلقا حرام تے زیارت قبور اُتے ثواب نو‏‏ں من گھڑت روایات قرار دیندے نيں۔حیدر علی قلمداران نے "راہ نجات از شر غلات- زیارت و زیارت نامہ" تے "ارمغان آسمان" وچ اس زیارت کیلے قبراں اُتے جانے نو‏‏ں غلط عمل قرار دتا۔ جدو‏ں کہ آیت اللہ شریعت حسن سنگلجی تے آیت اللہ ابن رضا رضوی برقعی دے مطابق قبراں دی زیارت تو جایز اے تے اس دا مقصد صرف عبرت حاصل کرنا تے انہاں مردہ لوگاں کیلے بخشش دی دعا کرنا تے انبیا و اولیا دی قبراں اُتے جاکر صرف تجدید تے عہد کرنا کہ دین اُتے چلنے وچ انہاں دی سیرت نو‏‏ں اپنااں گے مقصد ہو،باقی قبراں اُتے ھرقسم دا سجدہ،بوسہ دینا،تبرک حاصل کرنا تے انہاں دا طواف وغیرہ شرک و خلاف شریعت اے۔

نحوست،فال تے توھمات

اہل قرآن شیعہ طبقہ دا عقیدہ اے کہ نحوست دناں وچ نئيں، صفر دے مہینہ وچ کوئی نحوست نئيں .اسی طرح الو بولنا ،13 نمبر نو‏‏ں منحوس سمجھنا قرآن تو‏ں فال نکالنا، کالی بلی دے راستہ کاٹنے وغیرہ نو‏‏ں منحوس سمجھنا تے اسی طرح کسی دن نو‏‏ں سعد دا باعث سمجھنا ایہ سب توہمات نيں جنہاں دی کوئی شرعی حیثیت نئيں بلکہ مشرکین ضعیف العقیدہ لوگاں دی بکواست نيں .

ستاراں دے اثرات و احوال

ستاراں دا حال دیکھنا زائچہ بنانا کیپ ری کان، ثور، وغیرہ دے نال لوگاں دی قسمت دا حال ،اسٹرالوجی تے نجومی وغیرہ نو‏‏ں بکواست سمجھدے نيں۔تے انہاں دے مطابق ہتھ دیکھنا پالمسٹری شرکیہ عقیدہ دے حامل لوگ جو غیب دانی دا دعوی کردے نيں سب فضول و خلاف شرع حرکات نيں .

فاتحہ خوانی،قل تیجا،چالیسواں ،برسی و ہور رسومات

فاتحہ خوانی،مجتے رکھنا قاری نو‏‏ں قبر اُتے بٹھانا تے باقی رسومات اسراف و تبذیر اے۔ انہاں دے ہاں شرعی طریقہ تے سنت ایہ اے کہ میت دے گھر تو‏ں کچھ نا کھایا جائے تے میت دے گھر والے تن دن سوگ کریئے تے ہمسایہ دے لوگ تن دن تک انہاں نو‏‏ں کھلااں میت دے گھر تو‏ں کھانا تے پیٹ خور اخوند و ملیا کیلے پیسے دینا تاکہ کچھ رسومات اد ا کریئے خلاف شرع و بدعت سمجھدے نيں .

وفات مسیح ع

اہل قرآن شیعہ دا عقیدہ اے کہ حضرت عیسی اگرچہ صلیب اُتے نئيں چڑھے لیکن انہاں دی وفات ھوگئی تے اوہ دوبارہ واپس نئيں آینگے .

امام مہدی،غیبت،انتظار ،رجعت

اہل قرآن شیعہ حضرات کسی امام مہدی دے وجود نو‏‏ں مکمل رد کردے نيں انہاں دا عقیدہ اے کہ امام حسن عسکری ع لاولد فوت ہو گئے تو بعض دنیاپرستاں نے انہاں کیلے اک بیٹے دا وجود فرضی طور اُتے اس لئی مشہور کیتا تاکہ انہاں دے نام اُتے خمس دے مزے اڑائاں .اس سازش دے شرکاء نے خود نو‏‏ں امام مہدی دا نائب قرار دے کر دنیوی مفادات حاصل کیتے .مہدی کواہل قرآن شیعہ اک افسانہ قرار دیندے نيں تے انہاں دے رجعت نو‏‏ں خلاف قرآن اک واقعہ تے ڈرامۂ سمجھدے نيں۔ان دا عقیدہ اے کوئی مہدی اسلام دے مطابق نئيں بلکہ شیعہ سنی کتب وچ اسلام دشمناں نے مہدی دے متعلق روایات داخل کیتے .

اماماں دا معصوم و منصوص ہونا

تمام اہل قرآن شیعہ مہدی جنہاں دا وجود ہی مشکوک اے ،اس لئی باقی باقی گیارہ اماماں دی عزت کردے نيں۔ان نو‏‏ں لیڈر مندے نيں یا اپنے دور دے اعلیٰ و ارفع مجتہد سمجھدے نيں جداں کہ ڈاکٹر محسن کدیور دا خیال اے۔ لیکن انہاں سب نو‏‏ں معصوم عن الخطاء تے منصوص من اللہ تے مفترض الطاعت نئيں سمجھدے . انہاں دے مطابق امام تابع دین اے جزو دین نئيں .

منابع و کتب

سب تو‏ں زیادہ دلائل اپنے موقف دے حق وچ اہل قرآن شیعہ قرآن تو‏ں دیندے نيں،جس دے بعد نھج البلاغہ نو‏‏ں اپنے عقائد و نظریات دے صحیح ہونے دے طور اُتے پیش کردے نيں۔اس دے علاوہ صحیفہ کاملہ سجادیہ تو‏ں بہت ساری عبادات نقل کردے نيں تے صحیفہ علویہ تو‏ں وی خوب استفادہ کردے نيں۔تاریخ دے حوالے تو‏ں الغارات ثقفی،وقعہ صفین تے الجمل نامی نصر ابن مزاحم دی قدیم ترین شیعہ اثناعشری کتب وی زیادہ تر استعمال کردے نيں۔ البتہ اس دے علاوہ وی شیعہ احادیث دی روایات نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ استعمال بطور حوالہ کردے نيں۔لیکن سنی کتب حدیث وی بسا اوقات استعمال کردے نيں۔تے بطور کل شیعہ سنی زیدی کتب تو‏ں وی استفادہ کردے نيں بشرطیکہ قرآن دے خلاف نا ھو ورنہ خواہ کتنی صحیح سند دی احادیث ھو قرآن دے مخالف ہو تو رد کر دین گے .

خلفاء راشدین

اہل قرآن شیعہ اگرچہ علی ع نو‏‏ں تمام صحابہ تو‏ں افضل تے خلافت دے حقدار سمجھدے نيں۔البتہ چونکہ بطور نص علی ع دی خلافت دے موجود ہونے دے انکاری نيں۔تو جدو‏ں خلیفہ اول دوم وسوم نو‏‏ں امت خصوصا مھاجرین نے منتخب کیتا تے علی ع نے انہاں دے نال اچھا سلوک تے انہاں دی تعریفاں کيتیاں .اس لئی انہاں 3 دی عزت واحترام تے فضیلت بطورسابقین اولون دے قایل نيں۔خصوصا حضرت عمر دے حد درجہ احترام کردے نيں .

یزید و معاویہ

چونکہ علی ع نے مختلف روایات تے نھج البلاغہ وچ مذمت تے خلاف اسلام سازشاں تو‏ں پردہ اٹھایا اے اس لئی اہل قرآن شیعہ علی ع دی طرح معاویہ دے سخت خلاف نيں تے سب تو‏ں زیادہ تنقید کردے نيں۔اسی طرح یزید نو‏‏ں ہی قاتل حسین تے ناشائستہ کردار دا حامل سمجھدے نيں .

تقیہ دے متعلق

جس تقیہ نو‏‏ں شیعہ اثناعشری وچ ائمہ ع تو‏ں منسوب کیتا گیا اے اہل قرآن شیعہ اسنو‏ں رد کردے نيں تے ائمہ ع اُتے اسنو‏ں جھوٹ سمجھدے نيں۔تے رائج تقیہ نو‏‏ں آئمۂ ع دی کردار کشی تے انہاں نو‏‏ں بدنام کرنے دا ذریعہ قرار دیندے ہوئے تقیہ نو‏‏ں ناجائز تے جھوٹ قرار دیندے نيں .

متعہ تے ازدواج موقت

متعہ نو‏‏ں اہل قرآن شیعہ حرام تے زنا قرار دیندے نيں۔اسنو‏ں خلاف شرع تے خلاف قرآن قرار دے کر ہر اس روایت نو‏‏ں جو کتب حدیث وچ نکاح موقت تو‏ں متعلق وارد نيں جھوٹ دا پلندہ سمجھدے نيں جس نو‏‏ں دشمنان اسلام نے ازدواج اسلامی نو‏‏ں خراب کرنے تے فحاشی پھیلانے کیلے رواج دتا۔

زیارت عاشورا،زیارت جامعہ تے دعائے ندبہ تے دعائے توسل

اہل قرآن شیعہ زیارت عاشورا،زیارت جامعہ نو‏‏ں سندا غیر مستند مندے نيں۔تے انہاں دے متن نو‏‏ں خلاف قرآن سمجھدے نيں۔تے من گھڑت۔ دوسری طرف دعائے توسل نو‏‏ں شرک آمیز تے قرآنی تعلیمات دے خلاف سمجھدے نيں۔تے دعائے ندبہ نو‏‏ں وی من گھڑت فتنہ انگیز دعا قرار دیندے نيں۔ تے اس دعائے ندبہ دے رد وچ مستقل کتب وی اہل قرآن شیعہ علما نے لکھی نيں .

قصیدہ تے مدح سرائی

اہل قرآن شیعہ قصیدہ تے مدح دے نام اُتے غلو آمیزا ور مبالغہ آرائی اُتے مبنی قصیداں تے مدح دے سخت خلاف اے۔ آغا علی اصغر موسوی غروی نے اس اُتے مقالہ تحریر کیتا اے۔

مرثیہ تے نوحہ خوانی

اہل قرآن شیعہ نوحہ خوانی تے مرثیاں نو‏‏ں جاھلانہ کاماں تو‏ں تشبیہ دیندے نيں تے اسنو‏ں خلاف شریعت سمجھدے نيں۔آغا اصغر غروی موسوی نے نوحہ و مرثیہ خوانی دے رد وچ مقالہ لکھیا اے۔

عزاداری دے رسومات تے شبیہ سازی

اہل قرآن شیعہ عزاداری دے نام اُتے سینہ کوبی،زنجیر زنی قمہ زنی اگ اُتے ماتم نو‏‏ں غیر اسلامی تے ناجایز حرام قرار دیندے نيں۔مزیر گھوڑا پرستی علم پرستی تے شبیہ پرستی تابوت پرستی دے وی سخت خلاف نيں تے اسنو‏ں مجوسیت و مشرکین دے اعمال سمجھدے نيں .

بکا وماتم تے گریہ

اہل قرآن شیعہ وچو‏ں کچھ افراد ماتم تے گری نو‏‏ں وی صبر دے منافی قرار دیندے نيں۔تے اسنو‏ں اسلامی تعلیمات کہ وفات اُتے تن دن تو‏ں زیادہ سوگ حرام اے تو‏ں متصادم سمجھدے نيں۔ان دے خیال وچ کسی دی وفات اُتے انا للہ وانا الیہ راجعون پڑھنا تے خدا دی امانت نو‏‏ں واپس لینے اُتے صبر کرنا چاہیے خواہ کوئی وی ہوئے۔

تقلید حرام

اہل قرآن شیعہ تقلید نو‏‏ں حرام قرار دیندے نيں تے تحقیق و اجتہاد دے حق وچ اے۔ انہاں دے نزدیک علما تو‏ں رجوع کرنا تو درست اے لیکن ہر حال وچ خواہ قرآن دے خلاف وی مجتہد دی گل ہو اسنو‏ں قبول کرنا شرک تے انہاں علما نو‏‏ں بنی اسرائیل دی طرح ارباب بنانا اے۔

فقہ جعفری تے فروعی مسائل

اہل قرآن شیعہ نماز،روزہ،حج و زکوۃ فقہ جعفری دے مطابق ادا کردے نيں تے عموما سجدگاہ وی استعمال کردے نيں۔ہتھ چھڈ دے تے اس دے علاوہ وضو وی جعفری فقہ دے مطابق ادا کردے نيں۔تے بغض انہاں وچو‏ں وضو وچ پاآں دھونے نو‏‏ں تے سجدگاہ استعمال نہ کرنے نو‏‏ں وی درست سمجھدے نيں .

تبرکات،پتھر درخت قدم گاہ

تبرکات دے نام اُتے پتھر درخت تے قدم گاہ یا جعلی ضریحاں دی عبادت کواہل قرآن شیعہ درست قرار نئيں دیندے .بلکہ ایسے درخت پتھر قدم گاہ نو‏‏ں مٹانے دے حق وچ ہوندے نيں تاکہ ایہ شرک دی فیکٹریاں نہ بن جائے .

تعویز گنڈے تے نقش

اہل قرآن شیعہ تعویز گنڈے دے سخت خلاف نيں تے جو نقوش دستیاب نيں برکات دے نام اُتے انہاں نو‏‏ں یکسر مسترد کردے ہین۔ انہاں دے مطابق قرآن تو‏ں تعویز بنانا قرآن نو‏‏ں ترک کرنے تے اصل مقصد قرآن تو‏ں انحراف اے۔ تے قرآن یا غیر قرآن تو‏ں تعویز بنانے تے امام ضامن باندھنے نو‏‏ں وی ناجائز و شرک قرار دیندے نيں تے توحید عبادت نامی کتاب وچ آیت اللہ شریعت سنگلجی نے تعویز دھاگہ تے نقش نو‏‏ں خلاف تعلیمات اہل بیت ع قرار دتا اے۔

جعلی حدیث کسا تے جعلی حدیث غدیر

اہل قرآن شیعہ اگرچہ اس حدیث غدیر تے حدیث کسا نو‏‏ں تسلیم کردے تے بالکل درست سمجھدے نيں جو شیعہ سنی مستند کتاباں وچ متفق علیہ اے۔ لیکن اثناعشری دے ہاں جو دوسری حدیث کساء تے غدیر اے اسنو‏ں من گھڑت تے غیر مستند قرار دیندے نيں اوراہل قرآن شیعہ علما نے اس دوسری جعلی حدیث کسا و حدیث غدیر دے رد اُتے کتاباں لکھی نيں۔خصوصا الامینی دی الغدیر دا وقتا فوقتا رد کردے رہندے نيں .

کلمہ طیبہ

اہل قرآن شیعہ چونکہ اثناعشری دے ہاں رائج امامت دے تصور تے علی ع دی امامت کیلے نص دے موجود ہونے دا قائل نئيں۔ اس لئی انہاں دے نزدیک امام دین دا جزو نئيں بلکہ تابع دین اے تے خود علی ع جو کلمہ پڑھ کر مسلما‏ن کہلیائے یا مومن کہلیائے اوہ کلمہ "لا الہ الا اللہ محمد رسول اللہ" اے اس وچ اضافہ اک جسارت و بدعت تے علی ع دے نہج البلاغہ دے فرامین و ارشادات تے مناجات علی ع دے خلاف وی نيں کیونکہ آپ ع صرف شھادتین نو‏‏ں ہی نجات دا ذریعہ قرار دیندے سن .

خمس، عوام دی بیچارگی

اہل قرآن شیعہ دے افکار دے حامل حیدر علی قلمداران، نے اس اُتے مستقل کتاب لکھی کہ خمس جنگی غنائم تک محدود اے تے عوام دے مکاسب تے کمائی تو‏ں اسنو‏ں لینا اک ظلم اے۔ اسی نظریہ نو‏‏ں آغا موسی الموسوی، احمد الکاتب، آیت اللہ برقعی،آیت اللہ شریعت سنگلجی آغا مصطفیٰ حسینی طباطبائی وغیرہ اہل قرآن شیعہ دے مبلغین نے جابجا اپنی تحریراں وچ بیان کیتا۔

وحی دے نزول دا اختتام تے حجت وی ختم

اہل قرآن شیعہ رسول ص دے بعد نزول وحی دے ہر دعوی نو‏‏ں اسلام تو‏ں متصادم تے قرآن دے خلاف سمجھدے نيں۔اس دے علاوہ رسول ص دے بعد کسی نو‏‏ں حجت نئيں سمجھدے یعنی محمد ص دی آمد تے آپ اُتے قرآن دے نزول دے بعد پیغام الہی نو‏‏ں رسول نے مکمل پہنچیا کر دنیا تو‏ں چلے گئے تو ہن " تمت بنبینا الحجۃ" جو علی ع دا قول وی اے کسی تے دی حجت دے قائل نئيں .تے رسول ص تے قرآن مجید نو‏‏ں ہر زمنے دا تاقیامت امام و راہنما(امام زمان) سمجھدے نيں .

صوفی ازم

تصوف تے صوفی ازم دے اہل قرآن شیعہ سخت خلاف نيں۔تے تصوف نو‏‏ں اک غیر اسلامی پودا سمجھدے نيں جس نو‏‏ں اسلام دی زمین وچ لگایا گیا۔ صوفیاں نو‏‏ں ہی تمام گمراہیاں تے بدعات دا محور گرداندے نيں جداں کہ آیت اللہ برقعی نے التفتیش در مسلک صوفی وچ اپنا ایہ نظریہ بیان کیتا اے۔ مستقل کتب صوفی ازم دے خلاف "صوفی گری" دے نام تو‏ں ایرانی اہل قرآن شیعہ نے لکھی نيں .

اولی الامر،راسخون فی العلم تے اھل الذکر

ان اصطلاحات نو‏‏ں عام اثناعشری پنجتن پاک ع تو‏ں متعلق قرار دے کر تاویلاں کردے نيں۔جب کہ اہل قرآن شیعہ انہاں تاویلاں نو‏‏ں مسترد کردے نيں۔تے اولوالامر تو‏ں متعلق انہاں دا نظریہ اے کہ لشکراں دے امیر یا جنہاں نو‏ں رسول ص امیر و قائد بنا کر بھیجدے اوہ مراد نيں۔اہل قرآن شیعہ دے بانی شریعت سنگلجی دے استاد آیت اللہ اسداللہ موسوی میراسلامی نے مستقل کتاب"اولوالامر دے معنی " اُتے لکھی جس وچ حضرت ابوبکر و عمرو عثمان و علی چاراں نو‏‏ں اولوالامر قرار دتا۔ جدو‏ں کہ آیت اللہ برقعی نے تفسیر تابشی قرآن وچ کئی صفحات اُتے بحث وچ اسی موقف نو‏‏ں دہرایا اے۔ تے شاھراہ اتحاد بررسی نصوص امامت وچ حیدر علی قلمداران نے تے التشیع سیاسی والتشیع دینی وچ احمد الکاتب نے وی اسی طرز فکر نو‏‏ں اپنایا اے۔

آیت تطہیر تے آیت مودۃ قربی

جداں کہ اثناعشری انہاں دو آیات نو‏‏ں پنجتن ع تک محدود کردے نيں۔ جدو‏ں کہ شان نزول تے سیاق و سباق نو‏‏ں نظرانداز کرکے آیات دے باہمی ربط نو‏‏ں خاطر وچ نئيں لاندے .جب کہ اہل قرآن شیعہ اہل بیت دے اصل مصداق آیت دی رو تو‏ں ازواج رسول تے بعد وچ بیت علی ع نو‏‏ں دعائے رسول دی بدولت اس آیت وچ داخل کردے نيں۔تے نہج البلاغہ دی روشنی وچ آل جعفر،آل عقیل،آل حارث و حمزہ نو‏‏ں وی اہل بیت قرار دیندے نيں۔ اس دے علاوہ آیت مودت نو‏‏ں مکی سورت قرار دے کر اثناعشری تاویلات نو‏‏ں رد کردے نيں .

انصارومھاجرین و شوری

اہل قرآن شیعہ نہج البلاغہ دی روشنی وچ انصار و مہاجرین دی حق شوری نو‏‏ں درست تے انتخاب خلافت نو‏‏ں صحیح قرار دیندے نيں اگرچہ اہلبیت علی ع دے پاس سی لیکن علی ع نے نص جلی اپنی خلافت اُتے ہونے دا ذکر نئيں کیتا بلکہ اپنی صلاحیت و فضیلت نو‏‏ں خلافت دے اہل دے طور اُتے پیش کیتا۔ اہل قرآن شیعہ اصحاب رسول ص نو‏‏ں مرتد قرار نئيں دیندے بلکہ ورایت الناس یدخلون فی دین اللہ افواجا دے مصداق اصحاب رسول نو‏‏ں 3 یا 9 نفر قرار نئيں دیندے .

سب وشتم تے لعنت

اہل قرآن شیعہ سب ولعن تے شتم نو‏‏ں خلاف تعلیمات اہل بیت ع قرار دیندے نيں۔ تے اس طرز عمل نو‏‏ں شیعان معاویہ دا کرار قرار دیندے نيں کہ کسی نو‏‏ں سب وشتم تے لعنت کیتا جائے . اسنو‏ں نہج البلاغہ وچ علی ع دے حکم کہ جدو‏ں آپ دے شیعہ معاویہ تے اس دے شیعہ اُتے سب و شتم کر رہے سن فرمایا کہ تساں سب کرنے والے مت بنو تے امام جعفر صادق ع دا قول جس نے کسی انسان کوکہیا اے خنزیر، تو اوہ ساڈا شیعہ نئيں .تے ہور حکم ائمہ ہدی ع دے خلاف سمجھدے نيں۔تے تبراء دے نام اُتے دوسرےآں دے مقدست دی تاوتھے نو‏‏ں برا خیال کردے نيں۔تے دعائے صنمی قریش تے زیارات عاشوراء جتھ‏ے خلفائے ثلاثہ اُتے لعنت وارد اے، اہل بیت ع دے خلاف اک جعل کردہ سازش سمجھ کر انہاں نو‏‏ں رد کردے نيں .

حدیث قرطاس تے حسبنا کتاب اللہ

حدیث قرطاسنو‏ں اکثر اہل قرآن شیعہ مسترد کردے نيں۔کہ جدو‏ں رسول ص بار بار صرف قرآن یا قرآن وسنت یا پھر قرآن و عترت نو‏‏ں ہدایت دا منبع دے طور اُتے چھڈ دے جانے دی روایات موجود سن پھر آخری وقت لکھنے دی ضرورت کیتا سی کہ کچھ لکھ کر جااں تاکہ تساں گمراہ نہ ہاں .اسی لئی آیت اللہ برقعی حدیث قرطاسنو‏ں جعلی من گھڑت قرار دے کر اسنو‏ں خلاف عقل وقرآن تے حضرت عمر نو‏‏ں بدنام کرنے کیلے مجوسی سازش قرار دیندے سن تے کہندے نيں کہ نبی امی ص دا ایہ فرمنیا کہ وچ کچھ لکھدا ہاں حالانکہ آپ ص کچھ لکھ نئيں سکدے سن بلکہ لاو وچ املیا کراندا ہاں یا لکھواندا ہاں ہونا چاہیے سی جو اس من گھڑت روایت وچ نئيں .تے جدو‏ں علی ع نے صرف قرآن(نہ کہ قرآن و سنت یا قرآن وعترت) نو‏‏ں نہج البلاغہ وچ گمراہی دے زمانہ وچ ہدایت دا امام "کانھم ائمۃ الکتاب ولیس الکتاب امامھم" قرار دے رہے نيں تے حضرت فاطمہ ع اپنی مناجات وچ قرآن نو‏‏ں کافی قرار دے کر "تے خدا نے جو کتاب نازل دی اوہ جملہ کافی اے ہدایت کیلے " مہر ثبت و تصدیق کيتی۔ تے خود قرآن وچ "کیتا انہاں لوگاں کیلے کافی نئيں جو کتاب اسيں نے آپ اُتے نازل کی"؟ فرمایا گیا اے۔ پھر کیتا حسبنا کتاب اللہ سیاق و سباق دے حوالے تو‏ں غلط اے۔ انہاں تن مواقع اُتے۔ بہرحال ڈاکٹر مصطفیٰ حسینی طباطبائی تے کچھ ہور اہل قرآن شیعہ کسی حد تک "اہل قرآن" نيں تے "کیتا قرآن نو‏‏ں حدیث دے بغیر سمجھیا جا سکدا اے " اُتے انہاں دی آڈیو درس تے مقالے موجود نيں۔تے"نہضت ربانی" جو ایران دے اہل قرآن وی سمینو‏ں جاندے نيں ڈاکٹر کلہر وی حسبنا کتاب اللہ نو‏‏ں عین حق تے درست قرار دیندے نيں۔لیکن اکثر و بیشتر اہل قرآن شیعہ قرآن و متواتر احادیث جو خلاف قرآن و عقل نا ہاں اوہدی حجیت دے قایل نيں۔تے قرطاوہدی حدیث نو‏‏ں مسترد کردے نيں آیت اللہ برقعی دی اس موضوع اُتے بہت زیادہ تحقیق اے .

بارہ خلیفہ/امیر/امام والی روایت

اہل قرآن شیعہ بارہ امام والی لوح جابر اثناعشری کتب دی روایت تے شیعہ سنی دی بارہ خلفا دی روایت نو‏‏ں رد کردے نيں۔ان دے خیال وچ خلفاء والی روایت تے خلافت 30 سال تک رہے گی پھر ملوکیت ایہ روایت متصادم اے، 30 سال وچ بارہ خلیفہ امام کون کون سن .؟ اس دے علاوہ بارہ خلیفہ والی روایت دے بعض روایت وچ انہاں بارہ دی بیعت اُتے امت اتفاق کرے گی پھر اتفاق/اجماع امت دی ایہ سعادت تے بیعت اثناعشری دے جو گیارہ امام گزرے اس وچو‏ں کتنے نو‏‏ں ایہ سعادت ملی خلافت ملی؟ تے یا روایت اے کہ ایہ سب قریش تو‏ں ہون گے تو حسن ع یا حسین ع دی اولاد تو‏ں ہونا یا معصوم ہونے دا ذکر نئيں اورنہ واجب الاطاعت مفترض الطاعۃ ہونے کا۔ ہور انہاں دے نام بتائے نئيں گئے پھر اسنو‏ں پیشن گوئی تو‏ں زیادہ اہمیت نئيں دے سکدے جداں کہ 30 جھوٹے کذاب دجال مدعیان نبوت ہونے یا پھر شیعہ اثناعشری کتب وچ امام مہدی فرزند حسن عسکری ع دے بعد بارہ ہور مہدی آنے دی پیشن گوئی اے کیتا انہاں 30 مدعیان نبوت تے بارہ مہدیاں دے نام وی رسول ص نے بتائے یا انہاں دے نام اُتے مورخین تے محدثین اختلاف دے شکار نيں َ؟اس موضوع اُتے حیدر علی قلمداران نے مفصل بحث لکھی اے " کتاب شاھراہ اتحاد بررسی نصوص امامت" تے کتاب "بت شکن(الکافی عقل و قرآن دے خلاف روایات)" آیت اللہ برقعی نے وی مدلل گفتگو دی اے۔

رسول اللہ ص دی بیٹیاں

اہل قرآن شیعہ رسول ص دی چار حقیقی/سگی بیٹیاں دے قائل نيں۔تے قل لازواجک وبناتک وچ چاراں بیٹیاں نو‏‏ں بنات دی مصداق قرار دیندے نيں۔ہور حضرت عثمان بن عفان نو‏‏ں حقیقی داماد رسول ص تے ذوالنورین سمجھدے نيں تے "تمھاں رسول ص دی دامادی دا شرف حاصل ہواجو انہاں دونے(حضرت ابوبکروعمر) کونہین ملیا" نھج البلاغہ وچ اسی شرف دامادی دی طرف اشارہ سمجھدے نيں .

اوقات نماز

اہل قرآن شیعہ نمازاں دے الگ الگ پڑھنے دے قایل نيں تے علی ع نے نہج البلاغہ تے وقعہ صفین تے الغارات وچ جو اوقات الگ الگ بتائے نيں۔اسی نو‏‏ں درست قرار دیندے نيں تے علی اصغر بنابی تے آیت اللہ برقعی دی مساجد وچ پنج وقت الگ الگ وقت وچ اذان و نماز باجماعت دا اہتمام ہوندا سی اہل قرآن شیعہ اذان وچ علی ع دی ولایت دی گواہی جس نیت تو‏ں خواہ قصد رجا وی ہو بدعت سمجھدے نيں البتہ ایہ باقی الفاظ اذان اثناعشری دے مطابق ہی دیندے نيں۔آغا سید مصطفیٰ حسینی طباطبایی دو نمازاں نو‏‏ں اکھٹا کرکے پڑھنے نو‏‏ں بدعت قرار دیندے نيں انہاں دے نزدیک رسول ص نے غدیر خم دے روز باوجود سفر دی حالت وچ ہونے دے نمازاں نو‏‏ں الگ الگ انہاں دے اوقات وچ پڑھی،جب کہ انہاں دا کہنا اے کہ امام حسین ع نے وی کربلا وچ روز عاشور(باوجود سفر وچ ہونے دے ) نماز ظہر نو‏‏ں اس دے افضل وقت وچ الگ کرکے پڑھی جمع کرکے عصر دی نماز نو‏‏ں نال ظہر دے نئيں پڑھی۔ پس آغا مصطفیٰ تے ہور اہل قرآن شیعہ ف کرکے حامل علما جمع صلاتین نو‏‏ں بدعت سمجھدے نيں تے انہاں دے نزدیک ایہ جمع بین صلاتین خلاف قرآن اے۔

نکاح ام کلثوم تے اسمائے فرزندان و دختران ائمہ ع

اہل قرآن شیعہ وچ نکاح ام کلثوم اُتے کچھ اختلاف اے کچھ اسنو‏ں قبول کردے نيں بعض نو‏‏ں اشکال اے۔ لیکن اکثریت ام کلثوم حقیقی بیٹی زہرا ع و علی ع دے عمر بن خطاب دے نال نکاح دے قایل نيں۔آیت اللہ برقعی کھتے نيں کہ عمر داماد علی ع سن جنہاں تاں ام کلثوم بنت فاطمہ دا نکاح ہويا تے عمر دے دو اولاد انہاں تو‏ں ہوئیاں .ایہی حیدر علی قلمداران دا نظریہ وی نيں۔آیمہ نے اپنے فرزنداں دے نام ابوبکروعمر عثمان تے بیٹیاں دے نام عائشہ رکہے . تے برقعی اسنو‏ں خلفا وعلی ع دے درمیان عدم رقابت تے دوستی و محبت دا ثبوت قرار دیندے نيں .

غلو ازم تے غلات

اہل قرآن شیعہ غلو تے غالیاں دے سخت خلاف تے انہاں دے ہتھ دا بناکھانا تے انہاں تو‏ں میل ملاپ نو‏‏ں درست نئيں سمجھدے .ان دے نزدیک غالی کائنات دے تمام مشرکین تو‏ں بدتر مشرک نيں تے انہاں لوگاں نے اہل بیت ع دے نال ایسا سلوک تے انہاں دی شان وچ غلو کیتا جداں عیسی عکے نال عیسائیاں نے کیتا۔ اہل بیت ع انہاں تو‏ں بری نيں تے روز قیامت انہاں غالیاں نو‏‏ں اپنا دشمن قرار دے کر انہاں تو‏ں برات دا اظہار کرن گے .اس موضوع اُتے حیدر علی قلمداران قمی نے "راہ نجات از شر غلات" دے نام تو‏ں بہترین کتاب لکھی .

صفات الھی

اہل قرآن شیعہ صفات خدائی ید،ساق،نظر وغیرہ دے حوالے تو‏ں اثناعشری،زیدی تے معتزلۂ تو‏ں متفق نيں انہاں الفاظ تو‏ں اوہ خدا دا ہتھ،ساق تے اللہ نو‏‏ں دیکھنا مراد نئيں لیندے اسی طرح استوی دے معنی وچ وی ایہ اثناعشری تے معتزلہ وزیدی شیعاں دا اسيں فکر نيں۔ان دے نزدیک اللہ نو‏‏ں دیکھنا ایہ اک ناممکن تے خلاف قرآن وسنت نظریہ اے۔

روضہ خوانی

روضہ خوانی دے نام اُتے اہل بیت ع تے ائمہ ہدی نو‏‏ں الوہیت دے مقام اُتے بٹھانا تے غلو مبالغہ آرائی اُتے مشتمل محافل عزاداری نو‏‏ں اہل قرآن شیعہ حرام جاندے نيں۔بقول انہاں دے انہاں مجالس وچ جھوٹ اُتے مبنی قصے کہانیاں سنائی جاندی نيں اس دے اوہ سخت خلاف نيں۔بلکہ ایسے جھوٹے مصائب دے انبار لگانا انہاں دے نزدیک اھل بیت ع تے امام حسین ع اُتے۔ سب تو‏ں وڈا ظلم اے۔

سنیاں دے پیچھے نماز

اہل قرآن شیعہ چونکہ تقیہ نو‏‏ں رد کردے نيں تے علی ع دا خلفاء دے پیچھے انہاں دی اقتدا وچ 25 سال نماز پڑھنا بطور تقیہ نئيں سی کہ علی ع 25 سال منفرد تے بغیر جماعت دے نماز پڑنيں .بلکہ مسلماناں دے نال جماعت وچ شریک ہوئے تے خلفا دے پیچھے نماز پڑھی بغیر تقیہ و انفرادی نیت دے .اس لئی اہل قرآن شیعہ سنیاں دے پیچھے بغیر تقیہ تے انفرادی نیت دے بغیر نماز پڑھنے نو‏‏ں درست سمجھدے نيں .

ولایت تکوینی تے تفویض

اہل قرآن شیعہ دے افراد ولایت تکوینی تے تفویض دا عقیدہ نئيں رکھدے تے اسنو‏ں شرک قرار دیندے نيں۔خطبہ بیان تے ہور دعاآں تے خطبات نو‏‏ں شرک و غلو آمیز کلام تے ائمہ ھدی نو‏‏ں مبری قرار دیندے نيں۔درسی از ولایت آیت اللہ برقعی تے راہ نجات از شر غلاۃ-ولایت اس موضوع اُتے اعلیٰ کتب نيں .