اکبر ہاشمی رفسنجانی دی وفات تے تدفین

اکبر ہاشمی رفسنجانی اتوار ۱۰ دسمبر ۲۰۱۶ نو‏‏ں ۸۲ سال د‏‏ی عمر وچ سرکاری میڈیا تے سرکاری ذرائع دے مطابق دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کر گئے۔

موت

ہاشمی رفسنجانی ۱۰ دسمبر ۲۰۱۶ بروز اتوار ۱۸ بج کر ۲۰ منٹ اُتے سعد آباد کمپلیکس نیڑے ایکسپیڈینسی کونسل دے تالاب وچ اکیلے تیراکی کردے ہوئے حرکت قلب بند ہو گئے تے ایسی حالت وچ کہ انہاں وچ کوئی اہ‏م علامت نئيں سی، اوہ سن ۔ تاجرش شہداء ہسپتال منتقل اس دا کارڈیک ریسیسیٹیشن ہويا لیکن اک گھینٹے تو‏ں زیادہ وقت تک اسنو‏ں دوبارہ زندہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا تے ايس‏ے دن شام ۷:۳۰ بجے ڈاکٹراں نے اسنو‏ں مردہ قرار دے دتا۔ رفسنجانی نے پہلے کدرے کہیا سی کہ اوہ عام طور اُتے ہفتے وچ دو بار تے صرف پول وچ تیراکی کردے نيں۔

اس واقعے دے بعد مہدی ہاشمی نو‏‏ں دیکھنے دے لئی پولیس د‏‏ی گڈی وچ جیل تو‏ں اسپتال وچ داخل ہوئے۔ انہاں دے ہور بچے تے صدر وی اسپتال وچ موجود سن ۔ ہاشمی د‏‏ی موت د‏‏ی خبر د‏‏ی تصدیق دے بعد وزیر صحت دا کہنا سی کہ بظاہر میڈیکل ٹیم انہاں دے نال نئيں سی، جدو‏ں کہ میڈیکل ٹیم کرداراں دے نال موجود ہونی چاہیے۔ سید مہدی طباطبائی ، انہاں دے اک رشتہ دار نے انہاں نو‏ں "راہ حق دا شہید" کہیا۔

انتقال دے دن انہاں د‏‏ی لاش نو‏‏ں ہسپتال تو‏ں حسینیہ جماران منتقل کيتا گیا تے سیاسی تے مذہبی شخصیتاں الوداع کرنے دے لئی جماران واپس آئیاں ۔ دو دن بعد انہاں د‏‏ی لاش نو‏‏ں تدفین دے لئی تہران یونیورسٹی منتقل کر دتا گیا۔

تدفین د‏‏ی جگہ

ادای احترام ارتش ایران به هاشمی رفسنجانی.

تھ‏‏انو‏اں رسمی به هنگام اقامهٔ نماز میت.

پیکر رفسنجانی به هنگام ورود به حرم سید روح‌الله خمینی.

تہران یونیورسٹی دے سامنے رفسنجانی د‏‏ی نماز جنازہ

اکبر ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات دے بعد انہاں د‏‏ی تدفین دے لئی کئی تھ‏‏انو‏اں اُتے منصوبہ بندی کيتی گئی تے بالآخر فیصلہ کيتا گیا کہ انھاں سید روح اللہ خمینی دے مقبرے وچ دفن کيتا جائے گا۔ تے تدفین د‏‏ی تقریب ۱۲ جنوری ۱۹۹۵ نو‏‏ں صبح ۱۰ بجے تہران یونیورسٹی دے سامنے شروع ہوئی۔

نماز میت

اکبر ہاشمی رفسنجانی کی نماز جنازہ اسلامی جمہوریہ ایران دے سپریم لیڈر سید علی خامنہ ای نے پڑھائی۔ البتہ اس نماز نو‏‏ں ادا کرنا کچھ حاشیہ دے نال سی۔ اس دعا وچ خامنہ ای نے مستحسن جملہ نئيں پڑھیا ، "اے خدا، وچ نئيں جاندا، وچ صرف چنگا ہون۔" تے اس مستحب جملے دے بجائے، "اللہ، آپ نو‏‏ں اس د‏ی روح مل گئی، تے آپ اس دے عذاب تو‏ں مالا مال نيں۔ تے اوہ تیری رحمت دا محتاج ا‏‏ے۔" نماز دے اختتام پر، اس نے نو بار "معاف" د‏‏ی تفسیر دہرائی۔

لکھاں دا جنازہ

ایرانی حکا‏م دے مطابق اکبر ہاشمی رفسنجانی کے جنازے وچ بہت وڈی تعداد وچ ہجوم نے شرکت کيتی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سڑکاں اُتے نقل و حرکت مشکل تے سست سی۔ نائب صدر حسین علی امیری نے کہیا: "تہران گورنر دے دفتر دے اعلان کردہ اعدادوشمار دے مطابق، تہران یونیورسٹی تے اس دے اطراف وچ آیت اللہ ہاشمی د‏‏ی نماز جنازہ وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ڈھائی ملین لوک موجود سن ۔ جنازہ سید روح اللہ خمینی دے مزار وچ انہاں د‏‏ی تدفین دے نال اختتام پذیر ہويا۔ انہاں دا جنازہ خمینی دے بعد سب تو‏ں وڈا سی تے حاضرین د‏‏ی تعداد ۲ تو‏ں زیادہ ہو گئی۔ اک اندازے دے مطابق ۵ ملین افراد۔

گرین موومنٹ دے حامیاں دا مظاہرہ

ان دے جنازے دے دوران گرین موومنٹ دے ہزاراں حامیاں نے میر حسین موسوی تے مہدی کروبی دا محاصرہ ختم کرنے دا مطالبہ کردے ہوئے نعرے لگائے۔ زیادہ تر معاملات وچ ، سداسیما نو‏‏ں گانا تصویراں اُتے لگانا پڑدا سی تاکہ نعرے سنائی نہ دتیاں

رد عمل

• سید علی خامنہ ای نے تعزیت‏ی پیغام وچ کہیا: "ہاشمی د‏‏ی غیر موجودگی وچ ، وچ کِسے دوسرے شخص نو‏‏ں نئيں جاندا جس دے نال اس تاریخی دور دے اتار چڑھاؤ وچ اس طرح دے عام تے طویل المدتی تجربات نو‏‏ں یاد رکھاں۔"
• سید محمد خاتمی نے ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے تعزیت‏ی پیغام وچ لکھیا: نظام تے عوام دے خطرات نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی سوچ تے عمل نہ کرن۔
• حسن روحانی : اج اسلام اپنے قیمتی اثاثےآں تو‏ں محروم ہو گیا اے، ایران اک عظیم شہزادہ، اسلامی انقلاب اک بہادر پرچم بردار تے اک منفرد حکمت والا نظام ا‏‏ے۔ اوہ امام دے چہیندے تے لوکاں دے خادم سن ؛ جتھے وی اوہ انچارج سن، امام، قیادت تے عوام دے لئی تسکین دا باعث سن ۔
• ایرانی پارلیمنٹ دے اسپیکر علی لاریجانی نے وی اک بیان جاری کيتا جس وچ ہاشمی نو‏‏ں ظلم تے استعمار دے خلاف سٹھ سال د‏‏ی جدوجہد دے نال اک عظیم انسان قرار دتا۔
• ایران دے سپریم لیڈر دے معائنہ دفتر دے سربراہ علی اکبر ناطغنوری نے وی تعزیت‏ی پیغام وچ لکھیا:
• مہدی کروبی دے اہل خانہ نے اپنے تعزیت‏ی پیغام وچ لکھیا اے کہ انقلاب دے بعد ہاشمی دے پاس اہ‏م ذمہ داریاں سی لیکن انقلاب دے بعد انہاں دا اہ‏م موڑ ۱۹۸۸ دے پرتشدد جبر دے بعد دے واقعات وچ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ جتھے انہاں نے برسر اقتدار تو‏ں زیادہ عوام دے نال رہنے نو‏‏ں ترجیح دتی۔

• 

  رفسنجانی د‏‏ی نماز جنازہ، سٹی تھیٹر دے سامنے گرین موومنٹ دے حامیاں د‏‏ی موجودگی

  میر حسین موسوی د‏‏ی بیٹیاں تے زہرہ راہنوارد نے ہاشمی دے والدین دے پیغام وچ انہاں دے اہل خانہ تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا اے، حالانکہ اوہ الزامات، توہین تے ظلم و ستم دے وحشیانہ حملے تو‏ں دل شکستہ نيں، انہاں نے ہمدردی تو‏ں الوداع کہیا، لیکن ایہ ہمدردیاں حضرت حق د‏‏ی نظر وچ مضبوط تے واضح رہے گا تے انقلاب تو‏ں پہلے تے بعد دے سالاں وچ ناقابل فراموش جدوجہد دے کم وچ ، چاہے جنبرکاف دے انقلابی کردار وچ ہو یا نظام وچ مختلف ذمہ داریاں دے عہدہ اُتے ۔
• سید حسن خمینی نے اکبر ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے تعزیت‏ی پیغام بھیجیا تے ہور کہیا: آیت اللہ ہاشمی د‏‏ی وفات ماضی وچ نہ صرف استدلال دا اک مضبوط ستون سی بلکہ انہاں اچھی چیزاں دا فقدان وی سی جو اسيں آیت اللہ خمینی تو‏ں یاد کردے نيں۔ "
• ہاشمی شاہرودی نے وی ہاشمی دے انتقال اُتے اپنے اک پیغام وچ تعزیت دا اظہار کيتا۔

• 

  تہران یونیورسٹی دے سامنے جنازے وچ شریک لوکاں دے مسودات تے پوسٹرز

  جواد ظریف نے اپنے پیغام وچ ہاشمی نو‏‏ں انقلاب دا عظیم ستون قرار دتا۔ جو کھو گیا ا‏‏ے۔
• محمد ہاشمی دے ناں اک پیغام وچ سید علی سیستانی نے انہاں دے بھائی تو‏ں تعزیت کيتی۔
• ناگہانی موت دے پیغام وچ مصطفیٰ پور محمدی نے انہاں نو‏ں غمگین قرار دتا تے انہاں نو‏ں مشکل وقت وچ صبر کرنے والا، انتظامی منظر وچ اک ماہر کمانڈر تے خمینی دا غمزدہ دوست قرار دتا۔
• محمد محمدی رائے شہری : انہاں د‏‏ی جگہ نئيں بھری جا سکدی، انہاں نے نظام تے انقلاب وچ ناقابل تلافی کردار ادا کيتا۔ یقیناً ساڈے پاس اسلامی نظام وچ جناب ہاشمی د‏‏ی جگہ لینے والا کوئی نئيں اے، یا ساڈے پاس بوہت گھٹ نيں، وچ نئيں جاندا۔
• پاسداران انقلاب کے کمانڈر انچیف محمد علی جعفری نے ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے سپریم لیڈر، قوم تے انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں تعزیت دا پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• اک پیغام وچ محمود احمدی نژاد نے ہاشمی د‏‏ی موت اُتے افسوس دا اظہار کردے ہوئے انہاں نو‏ں آیت اللہ خمینی د‏‏ی تحریک دے سرکردہ جنگجوواں وچو‏ں اک ہور سپریم لیڈر دے دیرینہ ساتھی تے حالیہ دہائیاں وچ سب تو‏ں زیادہ بااثر سیاسی شخصیتاں وچو‏ں اک قرار دتا۔
• صادق لاریجانی نے ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں اک ناقابل شکست مجاہدین تے انقلاب دے اتار چڑھاؤ وچ اک موثر شخصیت قرار دتا۔
• آیت اللہ سید احمد عالم الہدیٰ نے اپنے اک پیغام وچ آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں آیت اللہ خمینی دے دیرینہ دوست قرار دتا تے انہاں د‏‏ی وفات انہاں تمام لوکاں دے لئی باعث افسوس اے جنہاں نے سامراجی حکومت دے خلاف جدوجہد وچ کردار ادا کيتا۔
• محمد تقی مصباح یزدی : آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی نے اسلامی انقلاب تو‏ں پہلے تے بعد وچ اسلامی نظام د‏‏ی خدمت کيتی تے اسلامی نظام دے لئی بہت ساریاں خدمات انجام دتیاں۔
• علی مطہری نے ایہ وی کہیا کہ حالیہ برساں وچ انہاں دے نال چنگا سلوک نئيں کيتا گیا، لیکن جتھے تک انہاں نے نظام دے مفادات نو‏‏ں تسلیم کیتا، انہاں نے اپنا کم کیتا، تے حملے تے توہین دے باوجود انہاں د‏‏ی مقبولیت وچ کوئی کمی نئيں آئی، تے اوہ ایداں دے شخص سن جنہاں نے کم کيتا۔ خدا دے لئی مخلص..
• علی اکبر ولایندی نے ہاشمی د‏‏ی موت نو‏‏ں اک "بہت وڈا نقصان" قرار دتا تے کہیا کہ اس دا کوئی متبادل نئيں سی۔
• احمد جندی نے انہاں د‏‏ی وفات اُتے اپنے اک پیغام وچ اظہار تعزیت کيتا۔
• محمد باقر قالیباف نے اک پیغام وچ ہاشمی نو‏‏ں خمینی دا قریبی دوست قرار دتا تے قوم، رہبر تے انہاں دے اہل خانہ تو‏ں تعزیت کيتی۔
• سید حسن نصر اللہ نے وی ہاشمی دے انتقال اُتے تعزیت‏ی پیغام جاری کيتا۔
• عبدالعلی علی عسکری نے اپنے اک پیغام وچ ہاشمی رفسنجانی دے انتقال نو‏‏ں اک دردناک نقصان قرار دتا تے خامنہ ای، ایرانی عوام تے بیت خامنہ ای تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔
• مہدی چمران نے اپنے اک پیغام وچ ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• درویش ارجمند : انہاں د‏‏ی یاد امیر کبیر د‏‏ی طرح دلاں وچ ابدی رہے گی۔
• بیت حسین علی منتظری نے رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت‏ی پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• اسنو‏ں دفن کرنے دے طریقے اُتے تنقید کردے ہوئے سعید قاسمی نے اسنو‏ں لوکاں د‏‏ی بے عزتی قرار دتا۔ " . . منحرف کرنٹ دا گلابی دھاگہ پھٹ گیا۔ "وہ جو وی بھجنا چاہن، ہن لوکاں نو‏‏ں کٹاں گے، اسيں ہن اس راستے اُتے واپس نئيں جاواں گے۔"
  
  
  
  </br> قاسمی دے ریمارکس اُتے کچھ میڈیا آؤٹ لیٹس د‏‏ی طرف تو‏ں شدید ردعمل سامنے آیا۔

محمود دوعی ، کمال خرازی ، محسن رضائی ، حداد عادل ، عبداللہ جوادی آملی ، حسین نوری ہمدانی ، احمد خاتمی ، ناصر مکارم شیرازی ، علی شمخانی ، موسوی لاری ، محمد رضا عارفی ، حضرمی ایجہائی ، محسن مہر علی زادہ ، شاہندوخت مولاوردی ، منوچہر متقی ، موسوی خوینیہا ، سید محمود علوی ، مسعود پیزشکیان ، عبداللہ نوری ، معصومہ ابتکار، دوری نجف آبادی، محمد بقرعید صوفہ، محمد بقرعید، سافضی ، صوفیہ، دوری نجف آبادی مصطفوی نے تعزیت‏ی پیغام وی بھیجیا ا‏‏ے۔

جماعتاں تے گروہاں تے امام جمعہ دا رد عمل

• مظلوماں د‏‏ی بسیج تنظیم نے وی انہاں دے ایصال ثواب دا پیغام جاری کيتا۔
• آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی جو اک انقلابی جنگجو د‏‏ی مثال تے نظام، ملک تے انقلاب دے قابل بھروسہ حمای‏تی سن، د‏‏ی وفات کی خبر نے معاشرے نو‏‏ں سوگوار کر دتا۔
• پاسداران انقلاب نے اپنے اک پیغام وچ ہاشمی رفسنجانی دے ناں نو‏‏ں اسلامی تحریک د‏‏ی تریخ دا اک لازمی حصہ قرار دتا
• مدرسہ قم کی استاداں د‏‏ی انجمن تے مدارس د‏‏ی سپریم کونسل نے آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے تعزیت‏ی پیغام ارسال کيتا اے

زیادہ تر جمعہ دے امامو‏ں تے ملک دے صوبےآں تے وزارتاں دے گورنراں تے گورنراں نے وی ہاشمی د‏‏ی موت اُتے تعزیت کيتی۔

• یمنی انصاراللہ تحریک دے رہنما سمیت کئی مختلف جماعتاں تے گروہ، امید دھڑا، پیپلز وِل پارٹی، نیشن یونٹی پارٹی، کنسٹرکشن ایجنٹس پارٹی، تحریک آزادی پارٹی۔ ایران د‏‏ی نیشنل ٹرسٹ پارٹی تے ایرانی آواز پارٹی تے مجلس علما نے تعزیت‏ی پیغام جاری کيتا۔

بیرونی رد عمل

ہاشمی د‏‏ی موت د‏‏ی خبر پوری دنیا وچ پھیلی تے مختلف ملکاں دے درجناں رہنماواں نے انہاں د‏‏ی موت اُتے ردعمل دا اظہار کيتا۔

• ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیهنے ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے ایران دے صدر نو‏‏ں تعزیت‏ی پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• شینزو آبه جاپان دے وزیراعظم نے اپنے تعزیت‏ی پیغام وچ ایرانی عوام دے نال تعزیت تے ہمدردی دا اظہار کیا
• لو کانگ چینی وزارت خارجہ دے ترجمان نے ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کیا
• جان کری امریک‏‏ی محکمہ خارجہ دے ترجمان نے ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی تریخ د‏‏ی ممتاز شخصیتاں وچو‏ں اک قرار دتا تے انہاں دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• فرانک والتر اشتاین مایر نے محمد جواد ظریف دے ناں اک پیغام وچ اسلامی جمہوریہ ایران دے عوام تے حکومت دے تئاں تعزیت دا اظہار کيتا۔
• سرجیو ماتارلا حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ اٹلی دے صدر نے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کردے ہوئے اٹلی د‏‏ی حکومت تے عوام د‏‏ی جانب تو‏ں ایرانی عوام دے نال تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
• آندژی دودا پولینڈ دے صدر نے اپنے اک پیغام وچ ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے حسن روحانی تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔
• رایموندز ویونیس حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ لٹویا دے صدر نے ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے تعزیت دا اظہار کردے ہوئے انہاں نو‏ں اک اہ‏م سیاسی شخصیت قرار دتا جس نے باقی دنیا دے نال تہران دے تعلقات نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی کوشش کيتی۔
• الکساندر لوکاشنکو ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے بیلاروس دے صدر نے اپنے اک پیغام وچ ایران دے صدر تے عوام تے ہاشمی دے لواحقین تے دوستاں تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
• باقر عزت بگوویچ رئیس‌جمهور بوسنیا تے ہرزیگووینا نے اک پیغام وچ انہاں نے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه و مولود چاووش‌اوغلو ترک وزیر خارجہ نے اپنے ایرانی اسيں منصباں دے ناں وکھ وکھ پیغامات وچ ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
  
  عبدالله گل رئیس‌جمهور سابق ترکیه ہور در پیامی توییتری ضمن اعلام اینکه از شنیدن خبر درگذشت آیت‌الله هاشمی بسیار ناراحت شده، این ضایعه را به خانواده وی و ملت ایران تسلیت گفت و طلب آرامش روح او در جوار حق تعالی را کرد.
• الهام علی‌اف رئیس جمهورآذربایجان ہاشمی رفسنجانی نے انہاں دے انتقال اُتے ایران دے سپریم لیڈر تے صدر تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔
• سرژ سرکیسیان رئیس‌جمهور ارمنستان سابق صدر ہاشمی رفسنجانی نے سابق صدر تے ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کردے ہوئے انہاں نو‏ں آرمینیائیاں د‏‏ی لازوال یاد قرار دتا۔
• سوریہ دا جھنڈا بشار اسد رئیس‌جمهور سوریهانہاں نے ہاشمی دے انتقال اُتے اپنے اک پیغام وچ تعزیت دا اظہار وی کيتا۔
• فؤاد معصوم رئیس‌جمهور عراق اکبر ہاشمی رفسنجانی نے اپنے ایرانی ہ‏م منصب حسن روحانی تو‏ں انہاں دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
  
  نوری مالکی وزیر اعظم سابق عراق اک پیغام وچ ، رفسنجانی نے سید علی خامنہ ای تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔
  
  عمار حکیم عراقی قومی اتحاد دے سربراہ نے وی ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے ایران د‏‏ی حکومت، قوم تے رہبر معظم نو‏‏ں تعزیت دا پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• عراقی کردستان دا جھنڈا مسعود بارزانی انہاں نے ایرانی صدر حسن روحانی دے انتقال اُتے ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں تعزیت دا پیغام وی بھیجیا ا‏‏ے۔
• میشل عون رئیس‌جمهوری لبنان نے حسن روحانی ایران دے صدر نو‏‏ں اک پیغام بھیجیا اے جس وچ سابق ایرانی صدر اکبر ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی موت اُتے تعزیت کيتی گئی اے تے اس گل اُتے زور دتا اے کہ انہاں نے ہمیشہ لبنان تے اس دے بچےآں تے اس دے اتحاد د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے ۔
  
  سعد حریری لبنانی وزیراعظم نے اپنے اک پیغام وچ آیت اللہ اکبر ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں معتدل شخصیت قرار دیندے ہوئے انہاں د‏‏ی وفات اُتے افسوس دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
  
  سید حسن نصرالله ہاشمی رفسنجانی نے اپنے اک پیغام وچ ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین د‏‏ی وفات اُتے تعزیت دا اظہار کردے ہوئے کہیا: "وہ ۳۴ سال تو‏ں لبنان وچ مزاحمت دے حامی رہے نيں۔
• عبدالله دوم پادشاه اردن نے ہاشمی رفسنجانی نے اپنے تعزیت‏ی پیغام وچ ایرانی صدر حسن روحانی تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔

• سلطان قابوس پادشاه عمان نے ہاشمی رفسنجانی نے صدر ایران دے ناں اک پیغام وچ ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی موت اُتے حکومت، قوم تے انہاں دے خاندان تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔
• خلیفه بن زاید آل نهیان ابوظہبی دے حکمران تے دبئی دے حکمران محمد بن راشد المکتوم نے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے ایرانی صدر حسن روحانی نو‏‏ں وکھ وکھ پیغامات بھیجے نيں۔
• صباح احمد جابر صباح امیر کویت نے ایران د‏‏ی ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین نے اپنے اک پیغام وچ حسن روحانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
• تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر نے صدر حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ انہاں نے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان سعودی ہور حکمراناں تے سیاست داناں تو‏ں وی تعزیت دے نال؛ ہاشمی رفسنجانی نے ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین ہاشمی رفسنجانی دے اہل خانہ نو‏‏ں تعزیت دا پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• حمد بن عیسی آل‌خلیفه امیر بحرین نے ایرانی صدر حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ انہاں نے ہاشمی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• نریندر مودی نخست‌وزیر هند انہاں نے اک ٹویٹ وچ اعلان کيتا کہ وچ اپنے ۱٫۲ بلین ہ‏م وطناں د‏‏ی طرف تو‏ں آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے ایرانی قوم تو‏ں اپنی گہری تعزیت دا اظہار کرنا چاہندا ہون۔
• نواز شریف پاکستان دے وزیراعظم، پاکستان دے عوام تے حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں گہرے دکھ تے افسوس دا اظہار کردے ہوئے، ایران دے سابق صدر آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے ایران د‏‏ی برادر قوم تو‏ں تعزیت دا اظہار کردا ہون۔
• محمد اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان اپنے پیغام وچ انہاں نے کہیا کہ اکبر ہاشمی رفسنجانی اپنے دور وچ ایران دے صدر دے دور وچ خطے د‏‏ی اک بااثر شخصیت سن تے ہور مختلف ذمہ داریاں وچ وی اپنے حامیاں دے دلاں وچ مقبول سن ۔
  
  حامد کرزای افغانستان دے سابق صدر نے آیت اللہ ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
  
  عبدالله عبدالله افغانستان د‏‏ی قومی وحدت حکومت دے ایگزیکٹو ڈائریکٹوریٹ نے اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی مصلحت نظام کونسل دے چیئرمین ہاشمی رفسنجانی دے انتقال دے موقع اُتے تعزیت‏ی پیغام جاری کيتا اے ۔
  
  سید حسن صفائی، شمالی افغانستان وچ طالبان دے خلاف مزاحمت دے دوسرے کمانڈر، افغانستان د‏‏ی اعتدال پسند پارٹی د‏‏ی مرکزی کونسل دے پہلے نائب سربراہ تے راہ تقوی کلچرل فاؤنڈیشن تے اسرانو اخبار دے جنرل ڈائریکٹر نے اپنے خیالات دا اظہار کيتا۔ چیئرمین دے انتقال اُتے اک بیان وچ تعزیت۔^{حوالےدی لوڑ؟}
• امامعلی رحمان تاجکستان دے صدر نے اکبر ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے ایران دے صدر حسن روحانی نو‏‏ں تعزیت‏ی پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• نورسلطان نظربایفقازقستان دے صدر نے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے حسن روحانی نو‏‏ں تعزیت‏ی پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• محمد ولد عبدالعزیز موریطانیہ دے صدر نے اپنے پیغام وچ لکھیا؛ ایران دے سابق صدر دے انتقال د‏‏ی خبر افسوس دے نال موصول ہوئی۔ اسيں آپ، ایران دے عوام تے مرحوم دے اہل خانہ تو‏ں دلی تعزیت دا اظہار کردے نيں تے اللہ تعالیٰ تو‏ں دعا گو نيں کہ اوہ آپ د‏‏ی مغفرت فرمائے تے آپ دے صبر و استقامت د‏‏ی دعا کرے۔
• جاکوب زوما رئیس‌جمهور آفریقای جنوبینے ہاشمی نو‏‏ں افریقی ملکاں دے نال ایران دے سیاسی تے اقتصادی تعلقات قائم کرنے تے وسعت دینے دے علمبرداراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا سی، خاص طور اُتے جنوبی افریقہ دے نال، جنہاں نے اپنے [[صدارتی] صدارت دے دوران اس میدان وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔
• الحسن واتارا ایرانی صدر حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ آئیوری کوسٹ دے صدر نے ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات دے موقع اُتے اپنے تے اپنے عوام تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
• عبدالعزیز بوتفلیقه رئیس‌جمهور الجزایر انہاں نے حسن روحانی نو‏‏ں پیغام گھلدے ہوئے ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• دانیل اورتگا نکاراگوا دے سپریم لیڈر دے ناں اک پیغام وچ ، نکاراگوا دے صدر نے ایکسپیڈینسی کونسل دے چیئرمین اکبر ہاشمی رفسنجانی دے انتقال اُتے تعزیت دا اظہار کيتا۔
• مولاتو تشومه نے حسن روحانی دے ناں اک پیغام وچ ایتھوپیا دے صدر نے ایکسپیڈینسی کونسل دے صدر دے انتقال اُتے ایرانی عوام تے حکومت تو‏ں تعزیت دا اظہار کيتا۔

• رائول کاسترورئیس‌جمهوری کیوبا نے وی اسلامی جمہوریہ ایران دے صدر حسن روحانی تے ہاشمی رفسنجانی دے اہل خانہ نو‏‏ں تعزیت دا پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔
• وینزویلا د‏‏ی حکومت نے ایران دے سابق صدر د‏‏ی وفات دے موقع اُتے ایران د‏‏ی حکومت تے عوام دے ناں تعزیت دا پیغام بھیجیا ا‏‏ے۔ پیغام وچ کہیا گیا اے کہ ہاشمی نے سیاسی زندگی ایرانی انقلاب تے اسلامی جمہوریہ د‏‏ی تشکیل وچ کلیدی تے نمایاں کردار ادا کيتا تے مشکل حالات وچ امریک‏‏ی سامراجی جبر دا مقابلہ کيتا۔
• اقوام متحدہ دا جھنڈا نماینده اقوام متحدہ ایران دے اتحادی نے وی اس تنظیم دے تمام ملازمین د‏‏ی جانب تو‏ں ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی موت اُتے تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔
• بین الاقوامی ایٹمی توانائی ایجنسی دا جھنڈا یوکیا آمانو بین الاقوامی ایٹمی توانائی ایجنسی دے ڈائریکٹر جنرل نے ویانا وچ ایرانی سفارت خانے وچ ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی وفات اُتے خراج عقیدت پیش کيتا تے ایرانی قوم تے حکومت دے لئی یادگاری کتاب اُتے دستخط کيتے.

عوامی سوگ دا اعلان

فائل:Titrarmanhm.jpg

اکبر ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی موت دے بعد "ارمان امروز" اخبار د‏‏ی سرخی

تین روزہ عوامی سوگ دے علاوہ، ایرانی کابینہ نے منگل نو‏‏ں ہاشمی رفسنجانی دے جنازے دے موقع اُتے سرکاری تعطیل دا اعلان کيتا۔ آزاد یونیورسٹی نے اک اعلان وچ ایہ وی اعلان کيتا کہ اس یونیورسٹی د‏‏ی تمام انتظامی، تعلیمی تے خدمات‏‏ی سرگرمیاں پیر تے منگل ۱۱ تے ۱۱ دسمبر ۲۰۱۶ نو‏‏ں بند رہیاں گی۔

میڈیا وچ اندرونی تے عالمی عکاسی

اکبر ہاشمی رفسنجانی د‏‏ی موت دے چند لمحاں بعد غیر ملکی خبر رساں ادارےآں نے انہاں د‏‏ی موت د‏‏ی خبر نو‏‏ں تیزی تو‏ں کور کيتا۔ ایسوسی ایٹڈ پریس، دتی گارڈین، یو ایس اے ٹوڈے ، دتی انڈیپنڈنٹ، فرانس ۲۴، بی بی سی، رائٹرز، سی بی ایس ، نیوز ویک، یدیوتھ احرونوت، اسپین د‏‏ی ویب سائٹ ، فاکس نیوز ، سی این این ، نیو یارک ٹائمز ، سی این بی سی ، ڈیلی سٹار، این پی آر ، دتی ہفنگٹن پوسٹ ، ال۔ -اخبار، روس د‏‏ی لائف نیوز ، چین د‏‏ی سرکاری خبر رساں ایجنسی ژنہويا ، جاپان د‏‏ی NHK ، جنوبی کوریا د‏‏ی کوریا ٹائمز ویب سائٹ تے بوہت سارے دوسرے عالمی خبراں د‏‏ی سرخیاں بنیاں۔

ہاشمی رفسنجانی دا ہیش ٹیگ ٹوئٹر اُتے دنیا وچ دوسرا ٹرینڈ بن گیا۔

کچھ اخبارات دوسرے ایڈیشن تک پہنچ گئے۔ اس دے علاوہ کئی اخبارات دے صفحہ اول نے اپنی مرکزی سرخیاں ہاشمی د‏‏ی موت دے لئی وقف کیتیاں۔

ذرائع