مجلس ایران

مجلسِ ایران یا "اسلامی مجلس شوریٰ" (فارسی: مجلس شورای اسلامی)، جسنو‏ں ایرانی پارلیمان وی کہیا جاندا اے، ایران دا قومی قانون ساز ادارہ ا‏‏ے۔ مجلس دے کل نمائندےآں د‏‏ی تعداد 290 ا‏‏ے۔ ایہ تعداد 18 فروری 2000ء دے انتخابات تو‏ں پہلے 270 سی۔ مجلس دے موجودہ اسپیکر علی لاریجانی نيں ، انہاں دے نال پہلے ڈپٹی اسپیکر مسعود پیزیشیان تے دوسرے ڈپٹی اسپیکر علی موتہاری نيں ۔

پارلیمنٹ دے اراکین پارلیمنٹ دے پہلے اجلاس دے دوران اک سال د‏‏ی مدت دے لئی اپنے اسپیکر تے ڈپٹی اسپیکر دا انتخاب کردے ني‏‏‏‏ں۔ ہر سال ، تقریبا ہمیشہ مئی وچ ، نويں مقررین دے لئی انتخابات ہُندے نيں جس وچ برسر اقتدار دوبارہ منتخب ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔

خارجہ امور یا ایران د‏‏ی جوہری پالیسی اُتے پارلیمنٹ دا کوئی وڈا اثر و رسوخ نئيں اے ، جس دا تعین خامنہ ای کردے نیں

تریخ

انقلاب ایران تو‏ں پہلے مجلس 1906ء تو‏ں 1979ء تک ایران دے ایوان زیريں نو‏‏ں کہیا جاندا سی جدو‏ں کہ ایوان بالا سینیٹ کہلاندا سی۔ اسنو‏ں 1906ء دے ایرانی آئین دے ذریعے قائم کيت‏‏ا گیا سی تے اس دا پہلا اجلاس 6 اکتوبر 1906ء نو‏‏ں ہويا۔ پہلوی خاندان د‏‏ی حکومت دے دوران جو اہ‏م ترین بل مجلس وچ منظور کیتے گئے انہاں وچ تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں قومیانے دا بل (15 مارچ 1951ء) تے خاندانی تحفظ دا قانون (1967ء) شامل ني‏‏‏‏ں۔ آخر الذکر قانون دے ذریعے خواتین نو‏‏ں کئی بنیادی حقوق تو‏ں نوازیا گیا جنہاں وچ طلاق د‏‏ی صورت وچ بچےآں د‏‏ی حوالگی دا قانون وی شامل ا‏‏ے۔

خواتین نو‏‏ں 1963ء تک مجلس دے لئی حق رائے دہی یا اس دے لئی منتخب ہونے دا حق حاصل نہ سی۔ ایہ حق شاہ دے "انقلاب سفید" دے نتیجے وچ مذکورہ سال ملیا۔ انہاں اصلاحات نو‏‏ں (جنہاں نو‏ں انقلاب سفید دا ناں دتا گیا سی) قدامت پسنداں خصوصاً شیعہ مذہبی رہنماواں نے خطرنا‏‏ک مغربی روایات قرار دتا تے انہاں اصلاحات دے خلاف 5 جون 1963ء نو‏‏ں جو شورش برپا ہوئی ايس‏ے دے نتیجے وچ آیت اللہ روح اللہ خمینی نو‏‏ں جلا وطن کر دتا گیا۔ اس دے بعد 21 واں قومی مشاورتی اسمبلی منتخب ہوئی جس وچ خواتین نمائندگان وی شامل سن۔ اس مجلس دا آغاز 6 اکتوبر 1963ء ہويا۔

انقلاب تو‏ں پہلے مجلس دا آخری اجلاس 7 فروری 1979ء نو‏‏ں ہويا۔

1979ء دے اسلامی انقلاب دے بعد سینیٹ دا خاتمہ کر دتا گیا تے 1989ء وچ آئین اُتے نظر ثانی دے بعد قومی مشاورتی مجلس نو‏‏ں اسلامی مشاورتی مجلس قرار دتا گیا۔

ڈھانچہ تے اختیارات

مجلس دے اراکین نو‏‏ں 4 سال دے لئی منتخب کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ موجودہ 290 وچو‏ں 5 ارکان غیر مسلم مذہبی اقلیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ مجلس عدم اعتماد دے ذریعے کابینہ دے وزراء نو‏‏ں خارج کر سکدی اے تے صدر دا محاسبہ کرنے دا اختیار وی رکھدی ا‏‏ے۔ مجلس دے تمام اراکین تے انہاں د‏‏ی قانون سازی د‏‏ی شوریٰ نگہبان تو‏ں منظوری لازمی ا‏‏ے۔ حالانکہ مجلس اپنے خطے وچ ہور کئی حکومتاں دے مقابلے وچ زیادہ جمہوری اقدار د‏‏ی حامل ا‏‏ے۔

1979ء وچ مجلس دا آغاز ایرانی سینیٹ د‏‏ی عمارت وچ ہويا سی۔ مجلس 16 نومبر 2004ء نو‏‏ں موجودہ عمارت وچ منتقل ہوئی۔

افعال

اسلامی مشاورتی اسمبلی آئین د‏‏ی حدود وچ رہندے ہوئے تمام امور تو‏ں متعلق قوانین تشکیل دے سکدی ا‏‏ے۔ []] مثال دے طور اُتے ، اسمبلی ، ملک دے سرکاری مذہب (اسلام) دے دستور تے اصول دے برخلاف یا آئین دے منافی قوانین نئيں بناسکدی ا‏‏ے۔ [8]

وزراء کونسل د‏‏ی منظوری دے بعد حکومت‏ی بل اسلامی مشاورتی اسمبلی وچ پیش کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ [9]

اسلامی مشاورتی اسمبلی نو‏‏ں ملک دے تمام امور د‏‏ی تحقیقات تے جانچ پڑتال دا حق ا‏‏ے۔ [10]

بین الاقوامی معاہداں ، پروٹوکول ، معاہداں ، تے معاہداں نو‏‏ں اسلامی مشاورتی اسمبلی تو‏ں منظور ہونا ضروری ا‏‏ے۔ [11]

حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں قومی یا بین الاقوامی قرضےآں یا گرانٹ دے حصول تے اجراء نو‏‏ں اسلامی مشاورتی اسمبلی دے ذریعہ توثیق کرنا ہوئے گی۔ [12]

صدر نو‏‏ں لازمی اے کہ وزرا د‏‏ی کونسل دے لئی تشکیل دتے جانے دے بعد تے دوسرے تمام کاروبار تو‏ں پہلے اسمبلی تو‏ں اعتماد دا ووٹ حاصل کرن۔ [13]

جب وی اسلامی مشاورتی اسمبلی دے کل اراکین وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ اک چوتھائی صدر اُتے سوال اٹھاندا اے ، یا اسمبلی دا کوئی اک ممبر اپنے فرائض تو‏ں متعلق کِس‏ے موضوع اُتے وزیر تو‏ں سوال اٹھاندا اے تاں صدر یا وزیر اس دے پابند ہُندے نيں اسمبلی وچ شرکت کرنے تے سوال دا جواب دینے دے لئی۔ [14]

اسلامی مشاورتی اسمبلی دے ذریعہ منظور د‏‏ی جانے والی تمام قوانین نو‏‏ں گارڈین کونسل نو‏‏ں بھیجنا لازمی اے ۔ گارڈین کونسل کواسلام تے آئین دے معیار دے مطابق مطابقت پذیری نو‏‏ں یقینی بنانے دے ل its اس د‏ی رسید تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ دس دن دے اندر اس دا جائزہ لینا چاہیدا۔ جے اس تو‏ں قانون سازی متضاد اے ، تاں اوہ اسنو‏ں جائزہ لینے دے لئی اسمبلی وچ واپس کردے گی۔ بصورت ہور قانون سازی قابل عمل سمجھی جائے گی۔ [15]

رکنیت

فی الحال ، پارلیمنٹ دے 290 ممبران نيں ، انہاں وچو‏ں چودہ غیر مسلم مذہبی اقلیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں (4.8٪) ، تے چار سال د‏‏ی مدت دے لئی مقبول طور اُتے منتخب ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ پارلیمنٹ دا تقریبا 8 8٪ خواتین نيں جدو‏ں کہ عالمی اوسطا٪ 13٪ ا‏‏ے۔ [16] پارلیمنٹ عدم اعتماد دے ووٹاں دے ذریعے کابینہ دے وزرا نو‏‏ں برخاست کرنے اُتے مجبور کرسکدی اے تے صدر نو‏‏ں عہدے وچ بدانتظامی اُتے مجبور کرسکدی ا‏‏ے۔ اگرچہ ایگزیکٹو زیادہ تر نويں قوانین د‏‏ی تجویز پیش کردا اے ، لیکن پارلیمنٹ دے انفرادی نائبین وی قانون سازی ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ نائبین وی زیر بحث بلاں وچ ترمیم د‏‏ی تجویز کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ پارلیمنٹ وی قانون سازی دا مسودہ تیار کردی اے ، بین الاقوامی معاہداں د‏‏ی توثیق کردی اے ، تے قومی بجٹ د‏‏ی منظوری دیندی ا‏‏ے۔

تمام ہاؤس آف ایران امیدواراں تے اسمبلی تو‏ں تمام قانون سازی د‏‏ی منظوری گارڈین کونسل دے ذریعہ دینی ہوئے گی ۔ امیدواراں نو‏‏ں تحریری طور اُتے ایہ عہد کرنا ہوئے گا کہ اوہ ایرانی آئین دے نال ، نظریا‏تی تے عملی طور اُتے پابند نيں ۔

حلقہ بندیاں

اس وقت پارلیمنٹ وچ 207 انتخابی حلقے نيں ، جنہاں وچ آئین دے ذریعہ تسلیم شدہ مذہبی اقلیتاں دے لئی کل 5 مخصوص نشستاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ 202 انتخابی حلفےآں دے باقی 1 یا ایران دے 368 تو‏ں زیادہ دے نال علاقائی تے موافق نيں . سب تو‏ں وڈے انتخابی ضلعے ایہ نيں:

تہران ، رے ، شمیرانات ، ایسلمشہر تے پاردیس (30 نشستاں)
تبریز ، اوسکو تے آذرشہر (6 نشستاں)
مشہد تے قلات (5 نشستاں)
اصفہان (5 نشستاں)
شیراز (4 نشستاں)
اہواز ، باوی ، حمیدیہ تے کارون (3 نشستاں)
اردبیل ، نیر ، نمین تے سرین (3 نشستاں)
کرمان شاہ (3 نشستاں)
قم (3 نشستاں)
ارمیا (3 نشستاں)

مورتاں

باہرلے جوڑ

مجلس د‏‏ی باضابطہ ویب سائٹ Archived 2007-10-20 at the وے بیک مشین