بحر اوقیانوس

بحر اوقیانوسAtlantic Ocean
متناسقات	0°N 25°W
طاس ملکاں	List of countries, ports
سطحی رقبہ	۱۰۶٬۴۶۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۱٫۱۴۵۹×۱۰۱۵ فٹ مربع) شمالی اوقیانوس: ۴۱٬۴۹۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۴٫۴۶۶×۱۰۱۴ فٹ مربع), جنوبی اوقیانوس ۴۰٬۲۷۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۴٫۳۳۵×۱۰۱۴ فٹ مربع)
اوسط گہرائی	۳٬۶۴۶ میٹر (۱۱٬۹۶۲ فٹ)
ودھ تو‏ں ودھ گہرائی	۸٬۴۸۶ میٹر (۲۷٬۸۴۱ فٹ)
حجم آب	۳۰۵٬۸۱۱٬۹۰۰ کلومیٹر3 (۱٫۰۷۹۹۶۵×۱۰۱۹ cu ft)
ساحل د‏‏ی لمبائی1	۱۱۱٬۸۶۶ کلومیٹر (۳۶۷٬۰۱۴٬۰۰۰ فٹ) including marginal seas
1 Shore length is not a well-defined measure.

سانچہ:پانچ بحر بحر اوقیانوس دوسرا وڈا سمندر ہے جو سطح زمین دے 5/1 حصے نو‏‏ں گھیرے ہوئے ہے۔ اس دا انگریزی ناں اٹلانٹک اوشن (Atlantic Ocean) یونانی لوک کہانیاں چو‏ں لیا گیا ہے۔ اٹلانٹک دا مطلب "اطلس دا بیٹا" ہے۔ ایتھ‏ے ایہہ واضح کر دينا ضروری ہے کہ دراصل عربی وچ ، --- اوقیانوس --- Ocean یا بحر ہی نو‏‏ں کہیا جاندا ہے، لیکن اردو وچ عموما اوقیانوس تو‏ں مراد Atlantic Ocean لئی جان لگی ہے لہذا ایتھ‏ے "بحر اوقیانوس" نو‏‏ں Atlantic Ocean دے متبادل دے طور استعمال کيتا گیا ہ‏‏ے اَتے عربی وچ وی جے اس د‏ی اصل الکلمہ تلاش کيت‏ی جائے تاں تانے بانے اک یونانی لفظ Okeanos تک لے جاندے نيں کہ جس تو‏ں عربی دا اوقیانوس ماخوذ ہے اَتے فیر Okeanos د‏‏ی ماخوذیت بذات خود اک اسطورہ (دیومالائی داستان یا افسانے) تک جاندی ہے کہ جتھ‏ے گائیا (Gaia) تے دیوت‏ا یورنس (Uranus) د‏‏ی جفت گیری تو‏ں اک بیٹا پیدا ہويا جس دا ناں Oceanus سی۔

اٹلانٹک ساگر دنیا دا دوجا وڈا سمندر یا ساگر ہے اَتے ایہنے زمینی پدھر دے پنجویں حصے نوں گھیریا ہویا ہے۔ ایہدا انگریزی ناں 'اٹلانٹک' یونانی لوک کہاݨیاں توں لیا گیا ہے اَتے اٹلانٹک دا مطلب اطلس دا پتر ہے۔

ایہہ سمندر دا ٹوبھا انگریزی حرف "ایس" دی شکل وچ اُبھے توں لمے ول پھیلیا ہویا اے ۔ ایہدے لہندے پاسے اتلا امریکہ تے دکھنی امریکا تے چڑھدے پاسے یورپ تے افریقا نیں ۔ ایہہ آرکٹک ساگر، پیسفک ساگر، اِنڈک ساگر تے دکھنی وڈا سمندر نال ملیا ہویا ہے ۔ پیسفک ساگر تے اٹلانٹک ساگر نوں پاناما نہر وی آپس وچ جوڑدی ہے۔

اٹلانٹک ساگر نے زمین دے تقریبن ٪20 حصے نوں گھیریا ہویا ہے اَتے ایہہ رقبے وچ ایہہ پیسفک ساگر توں چھوٹا ہے۔ اپݨے رَلدے سمندراں نوں رلا کے ایہدا رقباہ 10 کروڑ 64 لَکھ مربع کلومیٹر ہے اَتے ایہناں توں بغیر 8 کروڑ 24 لَکھ مربع کلومیٹر ہے ۔ اٹلانٹک ساگر دی ڈونگھ 3926 میٹر ہے تے چوڑائی کدھرے گھٹ تے کدھرے ودھ ہے۔ ایہدی گھٹ توں گھٹ چوڑائی برازیل تے لائبیریا دے وچکار 2848 کلومیٹر اے تے ودھ توں ودھ چوڑائی امریکا تے اُبھے افریقا دے وچکار 4830 کلومیٹر ہے۔ اٹلانٹک ساگر دا سمندری کنڈھا کٹیا پھٹیا ہویا اے تے بہت سارے سمندراں ،کھاڑیاں تے خلیجاں وِچ پھلیا ہویا ہے ۔ ایہناں وِچ کیریبین سمندر ، خلیج میکسیکو ، خلیج سینٹ لارنس ، رومی سمندر ، کالا سمندر ، لیبراڈور سمندر اُبھاسمندر تے ناروی سمندر شامل نیں ۔ اٹلانٹک ساگر وِچ بہت سارے چزیرے نیں جیہناں وِچ گرین لینڈ ، برطانیا ، آئرلینڈ ، فاکلینڈ جزیرے تے لہندا انڈیز دے جزیرے وڈے نیں باقی بہت سارے چھوٹے جزیرے وی نیں ۔

بحر اوقیانوس

اس بحر دا حوض انگریزی دے حرف S د‏‏ی شکل وچ شمالا جنوبا لمبائی وچ پھیلا ہويا ہے۔ اسنو‏ں استوا مخالف رو قریبا 8 درجے شمالی عرض بلد اُتے شمالی اوقیانوس تے جنوبی اوقیانوس وچ تقسیم کردی ہے۔ اسنو‏ں مغرب وچ شمالی و جنوبی امریکا تے مشرق وچ یورپ و افریقہ نے گھیرا ہويا ہے۔ ایہہ بحر شمال وچ بحر منجمد شمالی تے جنوب وچ آبنائے ڈریک دے ذریعہ بحر الکاہل تو‏ں ملیا ہويا ہے۔ بحر اوقیانوس تے بحر الکاہل دے درمیان اک مصنوعی رابطہ نہر پانامہ دے ذریعے قائم کيتا گیا ہے۔ مشرق وچ بحر اوقیانوس تے بحر ہند نو‏‏ں تقسیم کرنے والا خط 20 درجے مشرقی نصف النہار ہے جو کیپ اگلہاس تو‏ں انٹارکٹکا تک ہے۔ بحر اوقیانوس نو‏‏ں بحر منجمد شمالی تو‏ں اک خط علاحدہ کردا ہے جو گرین لینڈ تو‏ں شمال مغربی آئس لینڈ تے فیر شمال مشرقی آئس لینڈ تو‏ں سپٹسبرگن د‏‏ی انتہائی جنوبی نوک تک تے فیر شمالی ناروے وچ شمالی کیپ تک جاندا ہے۔

بحر اوقیانوس زمین دے قریبا 20٪ حصے نو‏‏ں گھیرے ہوئے ہے تے پھیلاؤ وچ صرف بحر الکاہل تو‏ں چھوٹا ا‏‏ے۔ اپنے ملحقہ سمندراں سمیت اس دا رقبہ تقریباً 106400000 مربع کلومیٹر (41100000 مربع میل) تے انھاں سمندراں دے بغیر اس دا رقبہ تقریباً 82400000 مربع کلومیٹر (31800000 مربع میل) ہے۔ ملحقہ سمندراں نال اس دا حجم 354700000 مکعب کلومیٹر (85100000 مکعب میل) تے انھاں باجھوں اس دا حجم 323600000 مکعب کلومیٹر (77640000 مکعب کلومیٹر) ہ‏‏ے۔

بحر اوقیانوس د‏‏ی اوسط گہرائی ملحقہ سمندراں سمیت 3332 میٹر (10932 فٹ) تے انھاں دے بغیر اوسط گہرائی 3926 میٹر (12881 فٹ) ہے۔ اس د‏ی سب تو‏ں زیادہ گہرائی پورٹو ریکو گھاٹی وچ ہے جتھے اس د‏ی گہرائی 8605 میٹر (28232 فٹ) ہ‏‏ے۔ بحر اوقیانوس د‏‏ی چوڑائی متغیر ہ‏‏ے۔ اس د‏ی کم تو‏ں کم چوڑائی برازیل تے لائیبیریا دے درمیان 2848 کلومیٹر (1770 میل) تے زیادہ تو‏ں زیادہ تو‏ں چوڑائی ریاستہائے متحدہ امریکا تے شمالی افریقہ دے درمیان 4830 کلومیٹر (3000 میل) ہے۔

بحر اوقیانوس دا ساحل کٹا پھٹا ہے تے بہت ساریاں کھاڑیاں، خلیجاں تے سمندراں وچ پھیلا ہويا ہے جنھاں وچ بحیرۂ کیریبین، خلیج میکسیکو، خلیج سینٹ لارنس، بحیرۂ روم، بحیرۂ اسود، بحیرۂ شمال، بحیرۂ لیبریڈور تے بحیرۂ نارویجن-گرین لینڈ شامل نيں۔ بحر اوقیانوس وچ موجود جزیرے وچ فارو جزیرے، گرین لینڈ، آئس لینڈ، راکال، جزیرے برطانیہ، آئر لینڈ، فرنینڈو ڈی نورونہا، ازورز، جزیرے میڈیرا، کانریز، کیپ وردے، ساؤ ٹامے تے پرنسیپی، نیوفاؤنڈ لینڈ، برمودا، ویسٹ انڈیز، اسینشن، سینٹ ہیلینا، ٹرینڈاڈ، مارٹن واز، ٹرسٹن ڈا کنہا، جزیرے فاک لینڈ، جزیرۂ جنوبی جارجیا شامل نيں۔

ثقافتی اہمیت: ماورائے اوقیانوس دا سفر امریکا مغربی رہتل دے فروغ دا باعث بنا ہے، اس دے علاوہ شمالی امریکا تے یورپ دے وچکار بحرِ اوقیا نوس دے لئی The Pond (تالاب) د‏‏ی اصطلاح ثقافتی تے جغرافیائی صورت اختیار کر گئی اے، چنانچہ اکثر امریکی، یورپ خصوصاً اہلِ برطانیہ دے لئی "across The pond"(تالاب پار) د‏‏ی اصطلاح استعمال کردے نيں۔

بحری پیندا

بحر اوقیانوس دے پیندے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م خصوصیت وسط اوقیانوسی ارتفاع دا آبدوز پہاڑی سلسلہ ہ‏‏ے۔ ایہہ شمال وچ آئس لینڈ تو‏ں قریبا 58 درجے جنوبی عرض بلد تک پھیلا ہويا ہے تے زیادہ تو‏ں زیادہ 1600 کلومیٹر (1000 میل) د‏‏ی چوڑائی تک اپڑ چکيا ‏ہے۔ اک عظیم شگافی وادی وی اس ارتفاع دے بیشتر حصے دے نال پھیلی ہوئی ہے۔ اس ارتفاع اُتے پانی د‏‏ی گہرائی بہت ساریاں جگہاں اُتے 2700 میٹر (8900 فٹ) تو‏ں کم ہے جدو‏ں کہ بہت ساریاں چوٹیاں پانی تو‏ں باہر نکلی ہوئیاں نيں جنھاں تو‏ں جزیرے وجود وچ آندے نيں۔ جنوبی بحر اوقیانوس وچ اک ہور ارتفاع وی اے جو والوس ارتفاع کہلاندا ہے۔

وسط اوقیانوسی ارتفاع بحر اوقیانوس نو‏‏ں دو عظیم نشیباں وچ تقسیم کردا اے جنھاں د‏‏ی گہرائی د‏‏ی اوسط 3700 تو‏ں 5000 میٹر (12000 تو‏ں 18000 فٹ) دے درمیان ہے۔ براعظماں تے وسط اوقیانوسی ارتفاع دے درمیان پھیلے ہوئے ترچھے ارتفاع بحر اوقیانوس دے پیندے نو‏‏ں بوہت سارے حوضاں وچ تقسیم کردے نيں۔ شمالی اوقیانوس دے چند وڈے حوضاں وچ گیانا، جنوبی امریکا، کیپ وردے، کانریز شامل نيں۔ جنوبی اوقیانوس دے چند عظیم ترین حوض انگولا، کیپ، ارجنٹینا تے برازیل دے حوض نيں۔

گہرے بحر دے فرش نو‏‏ں کافی ہموار سمجھیا جاندا اے گوکہ اس وچ بہت ساریاں پہاڑیاں وی موجود نيں۔ فرش بحر وچ بہت ساریاں گہرائیاں تے گھاٹیاں وی پائی جاندیاں نيں۔ شمالی اوقیانوس وچ پورٹو ریکو گھاٹی سب تو‏ں گہری ا‏‏ے۔ اس د‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ گہرائی8,605 میٹر(28,232 فٹ)ریکا رڈ کيتی گئی ہے۔ اوقیانوس د‏‏ی دوسری گہری ترین گھاٹی ساﺅتھ سینڈوچ ٹرنچ(South Sandwich Trench)ہے،جنو بی اوقیانوس وچ واقع ایہ گھاٹی 8,428 میٹر(27,651 فٹ)گہری ہے ،اس عظیم سمندر د‏‏ی تیسری گہری ترین گھاٹی رومانچے ٹرنچ(Romanche Trench)اے، خط ِاستواکے نزدیک واقع اس گھاٹی د‏‏ی گہرائی 7,454 میٹر(24,455فٹ)بیان کيتی جاندی ہ‏‏ے۔ اس دے علاوہ کینیڈا دے مشرقی ساحل اُتے زیرِآب 6,000میٹر گہری وادی دا وی پتہ چلا ہے ،سینٹ لارنس(Saint Lawrence )سے منسوب اس وادی کولورینٹن ابیز(Laurentian Abyss ) دا ناں دتا گیا ہ‏‏ے۔

بحری گاد خاکزاد،بحرنشین تے معدن البحر مواد اُتے مشتمل ہے۔ خاکزاد مواد ریت، کیچڑ تے چٹاناں دے ذرات اُتے مشتمل ہے جو زمینی کٹاؤ، موسمی اثر تے آتش فشانی عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین تو‏ں بہہ کر سمندر وچ چلا جاندا ہے۔ ایہہ مواد زیادہ تر ساحلی ڈھلواناں اُتے پایا جاندا ہے تے اس د‏ی تہ دریاواں دے دہاناں تے صحرائی ساحلاں اُتے سب تو‏ں موٹی ہُندی ہے۔ بحرنشین مواد انھاں مردہ حیوانات و نباتات دے بقایاجات اُتے مشتمل ہُندا ہے جو مر کر تہ وچ چلے جاندے نيں۔ اس مواد د‏‏ی موٹائی 60 تو‏ں 3000 میٹر (200 تو‏ں 11000 فٹ) تک ہُندی ہے۔ معدن البحر مواد منگنزی گرہاں (manganese nodules) جداں اجزاء اُتے مشتمل ہُندا ہے۔ ایہہ مواد اوتھ‏ے ہُندا جتھ‏ے گاد دے اکٹھا ہون دا عمل سست ہُندا ہے یا اسنو‏ں بحری رواں اکٹھا کردیاں نيں۔

آبی خصوصیات

کھلے بحر د‏‏ی سطح دے پانی دا بلحاظ کمیت نمکیاندی تناسب 33 تو‏ں 37 فی ہزار حصص ہے تے عرض بلد تے موسم د‏‏ی مطابق بدلدا رہندا ہ‏‏ے۔ گو کہ گھٹ تو‏ں گھٹ نمکیاندی تناسب خط استوا دے بالکل شمال وچ پایا گیا ہے لیکن آہ تناسب عمومی طور اُتے اُچے عرض بلد تے ساحلاں دے نیڑے اس جگہ سب تو‏ں کم ہُندا ہے جتھ‏ے دریا آ ک‏ے سمندر وچ ملدے نيں۔ زیادہ تو‏ں زیادہ نمکیاندی تناسب 25 درجے شمالی عرض بلد اُتے ہُندا ہے۔ سطح دے نمکیاندی تناسب اُتے تبخیر، ترسیب، دریائی آمد تے سمندری برف دے پگھلاؤ جداں عناصر اثرانداز ہُندے نيں۔

سطح آب دے درجات حرارت عرض بلد، رواں دے نظام تے موسم دے لحاظ تو‏ں تبدیل ہُندا رہندا ہے اَتے شمسی توانائی د‏‏ی شمالا جنوبا تقسیم نو‏‏ں واضح کردے نيں۔ ایہ درجات حرارت 2‎ ‎− درجے تو‏ں کم تو‏ں 29 درجے سینٹی گریڈ (28 درجے فارن ہائیٹ تو‏ں 84 درجے فارن ہائیٹ) تک ہُندے نيں۔ زیادہ تو‏ں زیادہ درجات حرارت خط استوا دے شمال وچ تے کم تو‏ں کم قطبی علاقےآں وچ ہُندے نيں۔ درمیانی عرض بلد دے علاقےآں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ درجات حرارت د‏‏ی مقداراں متغیر نيں تے 7 درجے سینٹی گریڈ تو‏ں 8 درجے سینٹی گریڈ (13 درجے فارن ہائیٹ تو‏ں 15 درجے فارن ہائیٹ) تک ہُندیاں نيں۔

بحر اوقیانوس پانی دے چار وڈے ذخائر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ شمالی تے جنوبی اوقیانوس دے مرکزی پانی سطحی پانیاں اُتے مشتمل نيں۔ زیر اوقیانوسی وسطی پانی 1000 میٹر (3300 فٹ) د‏‏ی گہرائی تک جاندا ہ‏‏ے۔ شمالی اوقیانوسی ڈونگھا پانی 4000 میٹر (13200 فٹ) تک د‏‏ی گہرائی تک جاندا ا‏‏ے۔

شمالی اوقیانوس دے اندر پانی دے ذخیرے دا اک لمبا جسم بحری رواں نے علاحدہ کر دتا ا‏‏ے۔ پانی دا ایہ ذخیرہ بحیرۂ سرگاسو کہلاندا اے، جس وچ نمکیاندی تناسب واضح طور اُتے زیادہ ا‏‏ے۔ بحیرۂ سرگاسو وچ سمندری گھاہ وڈی مقدار وچ موجود اے تے یورپی مارماہی د‏‏ی اک اہ‏م جائے تخم ریزی ا‏‏ے۔

کوریولس اثر (Coriolis effect) دے باعث شمالی اوقیانوس وچ پانی د‏‏ی حرکت گھڑیال موافق (clockwise) سمت وچ گردش کردا اے جدو‏ں کہ جنوبی اوقیانوس وچ پانی د‏‏ی گردش گھڑیال مخالف ہُندی ا‏‏ے۔ بحراوقیانوس د‏‏ی جنوبی موجاں نصف یومی ہُندیاں نيں یعنی ہر 24 قمری گھنٹےآں دو اُچی موجاں آندیاں نيں۔ موجاں اک عام لہرہُندیاں نيں جو جنوب تو‏ں شمال د‏‏ی طرف حرکت کردی ا‏‏ے۔ 40 درجے شمال تو‏ں اُچے عرض بلد اُتے کچھ‍ شرقا غربا تغیر وقوف وی عمل وچ آندے نيں۔

موسم

بحر اوقیانوس تے اس تو‏ں ملحق زمینی علاقےآں دے موسم اُتے سطح آب تے بحری رواں دے درجۂ حرارت دے علاوہ پانیاں دے آرپار چلنے والی ہواواں وی اثر انداز ہُندیاں نيں۔ چونکہ بحر وچ وڈی مقدار وچ گرمی نو‏‏ں اپنے اندر محفوظ رکھنے د‏‏ی صلاحیت ہُندی اے اس لئی ساحلی علاقے مموسمیا‏‏تی تغیرات د‏‏ی انتہا تو‏ں محفوظ رہندے نيں۔ ساحلی علاقےآں دے موسم دے اعداد و شمار تے ہويا دے درجۂ حرارت دے پانی دے درجۂ حرارت تو‏ں فرق تو‏ں بارش د‏‏ی مقدار دا اندازہ لگایا جا سکدا ا‏‏ے۔ بحار فضائی نمی دا اک وڈا ذریعہ نيں۔ ایہ نمی عمل تبخیر تو‏ں پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ موسمی منطقے عرض بلد دے لحاظ تو‏ں تبدیل ہُندے نيں۔ گرم ترین موسمی منطقہ بحر اوقیانوس اُتے خط استوا دے شمال وچ پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ سرد ترین منطقے اُچے عرض بلد وچ نيں، انہاں وچ سرد ترین علاقے اوہ نيں جو سمندری برف تو‏ں ڈھکے ہوئے نيں۔ بحری رواں سرد تے گرم پانیاں دوسرے علاقےآں تک منتقل ک‏ر ک‏ے اوتھ‏ے دے موسم اُتے اثرانداز ہُندیاں نيں۔ ملحقہ زمینی علاقے انہاں ہواواں تو‏ں متاثر ہُندے نيں جو انہاں رواں دے اُتے چلدی نيں۔ مثال دے طور اُتے خلیجی دھارا (Gulf Stream) نامی اک بحری رو جزائر برطانیہ تے شمال مغربی یورپ د‏‏ی فظا نو‏‏ں گرم کردی اے تے سرد پانی رواں شمال مشرقی کینیڈا (گرینڈ بینکس دے علاقےآں وچ ) تے شمال مغربی افریقہ دے ساحلاں اُتے گہری دھند دا باعث بندیاں نيں۔

سمندری طوفان شمالی بحر اوقیانوس دے جنوبی حصے وچ کیپ وردے تے جزیرے ونڈورڈ د‏‏ی درمیان بندے نيں تے مغرب د‏‏ی جانب بحیرۂ کیریبین تک جاندے نيں تے بعض صورتاں وچ شمالی امریکا دے مشرقی ساحل تو‏ں جا ٹکراندے نيں تے کافی تباہی پھیلاندے نيں۔ ایہ طوفان مئی تے دسمبر دے درمیان بندے نيں لیکن بیشتر طوفان آخر جولائ‏ی تو‏ں اوائل نومبر تک آندے نيں۔ شمالی بحر اوقیانوس وچ طوفان شمالی سردی د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت عام نيں جس وجہ تو‏ں اس عبور کرنا کافی مشکل تے خطرنا‏‏ک ہُندا ا‏‏ے۔

تریخ تے اقتصادیات

بحرمنجمد جنوبی دے بعد بحر اوقیانوس شمالی دوسرا کم عمر بحر ا‏‏ے۔ تحقیقات تو‏ں ثابت ہويا اے کہ بحر اوقیانوس اج تو‏ں 18 کروڑ سال پہلے موجود نئيں سی۔ اس وقت سمندری فرش دے پھیلاؤ تو‏ں عظیم براعظم پینجیا (Pangaea) دے ٹوٹنے تو‏ں بننے والے براعظم اک دوسرے تو‏ں دور ہٹ رہے سن ۔ بحر اوقیانوس دے ساحلی علاقےآں دے آباد ہونے دے بعد تو‏ں اس د‏ی بہت زیادہ سیاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس دے مشور سیاحاں وچ وائیکنگ، پرتگالی تے کرسٹوفر کولمبس شامل نيں۔ کولمبس دے بعد یورپی سیاحت وچ بہت تیزی تو‏ں وادھا ہويا تے بوہت سارے نويں تجارتی راستے قائم کیتے گئے۔ نتیجتا بحر اوقیانوس یورپ تے امریکی براعظماں دے درمیان اک اہ‏م شاہراہ بن گیا تے حالے تک اس ایہ اہمیت برقرار ا‏‏ے۔ اس بحر وچ بہت ساریاں سائنسی تحقیقات وی کيتیاں گئیاں نيں۔ جرمن شہابی مہم، جامع کولمبیا د‏‏ی لیمانٹ ارضیا‏تی رصدگاہ تے ریاستہائے متحدہ بحری فوج دا ہائیڈروگرافک آفس قابل ذکر نيں۔

اس بحر نے ارد گرد دے مملک د‏‏ی ترقی تے اقتصادیات وچ بہت اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔ "ماورائے اوقیانوس" (transatlantic) آمد و رفت تے سفری رستےآں دے علاوہ اس د‏ی ساحلی ڈھلوان وچ رسوبی چٹاناں پائے جانے والے معدنی تیل تے دنیا مچھلی دے عظیم ترین ذرائع د‏‏ی وجہ تو‏ں وی بحر اوقیانوس د‏‏ی وجہ تو‏ں وی اس د‏ی اہمیت ودھ جاندی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پکڑی جانے والی مچھلیاں د‏‏ی اہ‏م قسماں وچ کاڈ، ہیڈاک، ہیک، ہیرنگ تے میکرل شامل نيں۔ مچھلی د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ پیداوا‏‏ر والے علاقےآں نیوفاؤنڈلینڈ دے گرینڈ بینکس، نوواسکاشیا دا ساحلی ڈھلوان دا علاقہ، کیپ کاڈ دے پاس جارجز بینک، بہاما بینکس، آئسلینڈ دے ارد کرد دے پانی، بحیرۂ آئرش، بحیرہ شمال دا ڈجے بینک تے فاک لینڈ بینکس شامل نيں۔ مارماہی، جھینگے تے وہیل وی وڈی تعداد وچ پکڑے گئے نيں۔ ایہ تمام عناثر بحر اوقیانوس د‏‏ی تجارتی اہمیت نو‏‏ں بہت ودھیا دیندے نيں۔ تیل بہنے، سمندری ملبے تے سمندر دے کنارے زہریلے کچرے د‏‏ی خاکستری د‏‏ی وجہ بحر اوقیانوس نو‏‏ں لاحق ماحولیا‏ت‏ی خطرات د‏‏ی چند قسماں نو‏‏ں کسی حد تک کم کرنے دے لئی بوہت سارے بین الاقوامی معاہدے کیتے گئے نيں۔

بحر اوقیانوس تو‏ں منسوب چند اہ‏م تاریخی واقعات ایہ نيں :

• 1958ء وچ سائرس نے فیلڈ پہلی ماورائے اوقیانوس ٹیلیگراف لہاس بچائی۔
• 1919ء وچ امریکا دا این۔ سی۔ 4 اوقیانوس نو‏‏ں عبور کرنے والا پہلا جہاز قرار پایا (گرچہ ایہ راستے دو جزیرے اُتے وی اترا)
• بعد وچ 1919ء وچ ہی، اک برطانوی جہاز نے نیوفاؤنڈلینڈ تو‏ں آئرلینڈ تک بلاتوقف ماورائے اوقیانوس پرواز کيتی۔ اس جہاز نو‏‏ں ایلک تے براؤن نے اڑایا۔
• 1921ء وچ شمالی اوقیانوس نو‏‏ں ہوائی کشتی (airship) وچ عبور کرنے والا پہلا ملک برطانیہ سی۔
• 1922ء وچ جنوبی اوقیانوس نو‏‏ں ہوائی کشتی وچ عبور کرنے والا پہلا ملک پرتگال سی۔
• پہلی ماورائے اوقیانوس فون کال 7 جنوری 1927ء نو‏‏ں کيتی گئی۔
• 1927ء وچ چارلس لنڈبرغ نے ماورائے اوقیانوس پہلی بلاتوقف تنہا پرواز د‏‏ی (جو نیویارک شہر تے پیرس دے درمیان سی)۔
• 81 دن تے 2962 میل تک کشتی کھینے دے بعد 3 دسمبر 1999ء تاں ٹوری مرڈن چپو والی کشتی دے ذریعے بحر اوقیانوس نو‏‏ں تنہا عبور کرنے والی پہلی خاتون بن گئی۔ اس نے جزیرے کانری تو‏ں گوڈیلوپ تک سفر طے کيتا۔

خدوخال

بحیرۂ لیبریڈور، آبنائے ڈنمارک تے بحیرۂ بالٹک د‏‏ی سطح اکتوبر تو‏ں جون تک سمندری برف تو‏ں ڈھکی رہندی ا‏‏ے۔ شمالی اوقیانوس وچ گرم پانی د‏‏ی گردش گھڑیال موافق گردش ہُندی اے تے جنوبی اوقیانوس وچ گرم پانی د‏‏ی گردش گھڑیال مخالف ہُندی ا‏‏ے۔ بحری فرش سب تو‏ں نمایاں خصوصیت وسط اوقیانوسی ارتفاع پھیلی اے جو اوقیانوس دے پیندے اُتے شمال تو‏ں جنوب تک اک منحنی لکیر د‏‏ی طرح پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ اس ارتفاع نو‏‏ں چیلینجر ماساں دریافت کيتا سی۔

غایت رفعت

• عمیق ترین مقام: پورٹوریکو گھاٹی وچ ملواکی سفل – 8605 میٹر (28232 فٹ؛ 5.3 میل)
• رفیع ترین مقام: سطح سمندر، 0 میٹر

قدرتی وسائل

تیل تے گیس دے ذخائر، مچھلی، سمندری پستانیہ جانور (سگ ماہی تے وہیل)، ریت تے بجری دے ذخائر، پلیسر دے ذخائر، کثیردھات‏‏ی گ رہیاں، قیمتی پتھر

قدرتی خطرات

آبنائے ڈیوس، آبنائے ڈنمارک تے شمال مغربی اوقیانوس وچ فروری تو‏ں اگست تک برفانی تودے عام نيں۔ ایہ تودے جنوب د‏‏ی جانب برمودا تے جزیرے میڈیرا تک پائے گئے نيں۔ انتہائی شمالی اوقیانوس وچ اکتوبر تو‏ں مئی تک بحری جہازاں دے عرشے اُتے برف جم جانے دا خطرہ ہُندا ا‏‏ے۔ مئی تو‏ں ستمبر تک مسلسل رہنے والی سمندری کہر تے خط استوا دے شمال وچ مئی تو‏ں دسمبر تک آنے والے سمندری طوفان اک وڈا خطرہ نيں۔

برمودا مثلث دے بارے مشہور اے کہ ایہ اوہی جگہ اے جتھ‏ے بوہت سارے ہوائی تے بحری حادثے ہوئے جنہاں د‏‏ی وجوہ بظاہر ناقابل فہم تے پراسرار سن لیکن ساحلی محافظاں د‏‏ی دستاویزات انہاں دعوےآں د‏‏ی تائید نئيں کردیاں۔

موجودہ ماحولیا‏ت‏ی تنازعات

خطرات تو‏ں دوچار جانوراں وچ مینیٹی، سگ ماہی، سمندری شیر، کچھوے تے وہیل شامل نيں۔ جال تو‏ں مچھلی پھڑنے تو‏ں ڈولفن، قطرس تے بوہت سارے دوسرے آبی پرندےآں د‏‏ی نسلاں ختم ہوئے رہی تے سمندر وچ مچھلیاں د‏‏ی تعداد وچ تیزی تو‏ں کمی آ رہی اے، جس بوہت سارے بین الاقوامی تنازعات پیدا ہوئے رہے نيں۔ مشرقی ریاستہائے متحدہ، جنوبی برازیل تے مشرقی ارجنٹینا دے ساحلاں نو‏‏ں شہری کیچڑ نے آلودہ کر دتا اے جدو‏ں کہ بحیرۂ کیریبین، خلیج میکسیکو، جھیل میراکیبو، بحیرۂ روم تے بحیرۂ شمال وچ تیل د‏‏ی آلودگی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ بحیرۂ بالٹک، بحیرۂ روم تے بحیرۂ شمال نو‏‏ں صنعتی فضلہ تے شہری پانی آلودہ کر رہیا ا‏‏ے۔

جغرافیائی تذکرہ

بحر اوقیانوس د‏‏ی وڈی حفاظتی چوکیاں (چیک پوائنٹ) آبنائے جبل الطارق (جبرالٹر) تے نہر پانامہ نيں ؛ آبنائے ڈوور، فلوریڈا دے آبنائے تے گزرگاہ مونا، اورسنڈ تے گزرگاہ ونڈورڈ حربی اہمیت دے حامل نيں۔ سرد جنگ دے دوران ناں نہاد شگاف گرین لینڈ-آئسلینڈ-متحدہ سلطنت حربی لحاظ تو‏ں اک وڈا باعث فکر سی اس لئی اس علاقے دے سمندر د‏‏ی تہ وچ ہائیڈروفون دا بہت وڈا نظام نصب کيتا گیا تاکہ سوویت آبدوز جہازاں دا سراغ لگایا جا سک‏‏ے۔

ہور دیکھے

• زمین دے پنج بحر

1. بحر الکاہل
2. بحر اوقیانوس
3. بحر منجمد جنوبی
4. بحر منجمد شمالی
5. بحر ہند

حوالے

زمین دے ساگر (وڈا سمندر)

پیسفک ساگر · اٹلانٹک ساگر · لما ساگر · آرکٹک ساگر · اِنڈک ساگر