امین احسن اصلاحی

امین احسن اصلاحی
جم	سنہ 1904   اعظم گڑھ
وفات	15 دسمبر 1997 (92–93 سال)  لہور
مدفن	ڈیفنس ہاؤسنگ اتھارٹی، لاہور
عملی زندگی
مادر علمی	مدرسۃ الاصلاح
پیشہ	مترجم ،  الٰہیات دان ،  امام ،  کتابیات ساز ،  ماہرِ لسانیات
پیشہ ورانہ زبان	اردو

مولانا امین احسن اصلاحی مدرسہ فراہی دے اک جلیل القدر عالم دین ، مفسر قرآن تے ممتاز ریسرچ سکالر سن آپ امام حمید الدین فراہی دے آخری عمر دے تلمیذ خاص تے انہاں دے افکار ونظریات دے ارتقاء دی پہلی کرن ثابت ہوئے

ولادت

امین احسن اصلاحی ضلع اعظم گڑھ دے اک پنڈ موضع بمہور وچ پیدا ہوئے آپ دا تعلق اک زمیندار گھرانے نال سی

تعلیم وتربیت

ابتدائی تعلیم وتربیت پنڈ دے دو مکتباں وچ ہوئی سرکاری مکتب وچ مولوی بشیر احمد جدوں کہ دینی مکتب وچ مولوی فصیح احمد انہاں دے استاد سن ایتھوں آپ نے قرآن مجید تے فارسی دی تعلیم حاصل کیتی جب دس سال دے ہوئے تاں آپدے رشتہ دے چچا مولانا شبلی متکلم ندو(مہتمم مدرستہ الاصلاح) دے ایماء پر امین احسن دے والد نے 9جنوری 1915ء نوں انہاں نوں مدرستہ الاصلاح سرائے میر وچ داخل کرا دتا آپ نوں مکتب دے آخری(تیسرے) درجے وچ بٹھایا گیا مدرسہ وچ مولانا امین احسن اصلاحی نے اٹھ سال وچ پورے نصاب دی تعلیم مکمل کیتی اس عرصے وچ آپ نے عربی زبان،قرآن، حدیث،فقہ تے کلامی علوم دی تحصیل کیتی ،اردو ،فارسی ،انگریزی تے بالخصوص عربی وچ دسترس حاصل کیتی کہ آئندہ دے تحقیق وتدبر دیاں راہاں خود طے کرسکن مولانا امین احسن اصلاحی دوران تعلیم اک ذہین تے قابل طالب علم دی حیثیت نال نمایاں رہے

ابتدائی زندگی

مدرسہ توں فارغ ہُندے ہی مولانا اصلاحی 1922ء وچ اٹھارہ سال دی عمر وچ سہ روزہ مدینہبجنور دے نائب مدیر مقرر ہوگئے یہ اخبار ان دناں تحریک خلافت دا علمبردار تے سیاست وچ جمعیت علمائے ہند تے کانگریس دا ہم نوا سی اخبار دے مالک مجید حسن نے بچےآں دے اک ہفت روزہ غنچہ دی ادارت وی مولانا دے سپرد کردتی مولانا اصلاحی نے مولانا عبدالماجد دریاآبادی تے مولانا عبدالرحمن نگرامی دی زیر نگرانی شائع ہونے والے ہفت روزہ سچ وچ وی کم کیتا ھے

تلمیذیت فراہی

1925ء وچ مولانا اصلاحی صحافت نوں خیر باد کہہ کر حمید الدین فراہی دی خواہش پر علوم قرآن وچ تخصص دی غرض نال ہمہ وقت مدرستہ الاصلاح نال وابستہ ہو گئے ، مدرسہ وچ تدریسی فرائض دی بجا آوری دے ساتھ ساتھ ہور اساتذہ دے ساتھ مولانا فراہی نال درس قرآن لین لگے آپ نے مولانا فراہی نال صرف علوم تفسیر ہی نئیں پڑھے بلکہ استاد دے طریقہ تفسیر وچ مہارت وی حاصل کیتی ،عربی شاعری دی مشکلات وچ ان نال مدد لین دے ساتھ ساتھ سیاسیات تے فلسفہ دی بعض کتب وی انہاں توں پڑھیاں ،

جماعت اسلامی وچ شمولیت

جماعت اسلامی دی تشدیل 26 اگست 1941ء نوں ہوئی ، مولانا اصلاحی اگرچہ تاسیسی اجتماع وچ شریک نہ ہوئے لیکن انہاں دے مخلصانہ تعلق دے پیش نظر ان نوں جماعت اسلامی دے ارکان وچ شامل کرکے الہٰ آباد ، بنارس، گورکھپور، فیض آباد، ڈویژن تے صوبہ بہار دا صدر مقام سرائے میر نوں قرار دے کر مولانا اصلاحی نوں اس دا نائب مقرر کرا دتا گیا ، کچھ ہی عرصہ وچ آپ نوں مولانا مودودی تے ارکان شورٰی دے ہاں اتنا اعتماد حاصل ہوگیا کہ آپ نوں مولانا مودودی دے جانشین دی حیثیت حاصل ہوگئی ،بعض اختلافات دی بناء پر 18 جنوری 1958ء نوں آپ جماعت توں علاحدہ ہوگئے

تفسیر تدبر قرآن

مولانا فراہی دی محنتاں دا نتیجہ سی کہ مولانا امین احسن اصلاحی نے اک ایسی تفسیر قرآن لکھی جو حقیقی معنےآں وچ فکر فراہی دی غمازی سی ، تفسیر وچ صرف ہونے والی اپنی تے استاد دی محنتاں دے حوالے نال لکھدے نیں کہ

”

تفسیر تدبر قرآن اُپر میں اپنی زندگی دے پورے 55سال صرف کیتے نیں جنہاں وچ 23 سال صرف کتاب دی تحریر وتسوید دی نظر ہوئے ہاں اگر اسدے ساتھ وہ مدت وی ملا دتی جائے جو استاذ امام نے قرآن دے غور وتدبر پر صرف دی ہے تے جس نوں میں اس کتاب وچ سمونے دی نوںشش کیتی ہے تو ایہ کم وبیش اک صدی دا قرآنی فکر ہے جو آپ دے سامنے تفسیر تدبر قرآن دی صورت وچ آیا ہے ، اگرچہ وچ اپنے فکر نوں حضرت الاستاذ دے فکر دے ساتھ ملانا بے ادبی خیال کردا ہاں ، لیکن چونکہ واقعہ ایہی ہے کہ عمر بھر استاذ دے سر وچ اپنا سر ملانے دی کوشش کیتی ہے تے میرا فکر انہاں دے فکر دے قدرتی نتیجہ ہی دے طور پر ظہور وچ آیا، اس وجہ نال ایہ جوڑ ملانے دی جسارت وی کررہا ہاں ، اگر ایہ بے ادبی ہے تاں اللہ تعالٰیٰ اسنوں معاف فرمائے تفسیر تدبر قرآن اگست 1980ء وچ مکمل ہوئی

“

خدمت حدیث

تکمیل تفسیر دے بعد مولانا اصلاحی نے خدمت حدیث دا ارادہ کیتا ، چنانچہ یکم محرم الحرام 1401ھ نوں ادارہ تدبر قرآن وحدیث دا قیام عمل وچ لایا جس دے صدر مولانا اصلاحی تے ناظم خالد مسعود مقرر ہوئے ادارہ دی تحقیقات تے مولانا دے دروس دی اشاعت دے لئی 1981ء وچ مجلہ تدبر دا اجراء ہویا ، اسی طرح ادارہ وچ درس قرآن تے حدیث دا ہفتہ وار سلسلہ جاری کیتا گیا، 1993ء وچ پیرانہ سالی تے نقاہت دے باعث سلسلہ درس منقطع ہوگیا

تصانیف

• مبادی تدبر قرآن
• تدبر قرآن
• تزدیہ نفس
• حقیقت شرک و توحید
• حقیقت تقوٰی
• حقیقت نماز
• دعوت دین تے اسدا طریقہ کار
• اسلامی ریاست
• اسلامی ریاست وچ فقہی اختلافات دا حل
• اسلامی معاشرے وچ عورت دا مقام
• قرآن مین پردے دے احکام
• عائلی کمیشن دی رپورٹ اُتے تبصرہ
• مشاہدات حرم

حوالے

بیرونی جوڑ

• امین احسن اصلاحی Archived 2015-04-26 at the وے بیک مشین باضابطہ -ویب سائٹ