افغانستان دے دریا

اگرچہ افغانستان ترقی پذیر ملکاں وچو‏ں اک نئيں اے ، اس دے دریا ملکی معیشت د‏‏ی ترقی دے لئی خصوصی اہمیت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ مندرجہ ذیل پراجیکٹس نو‏‏ں شامل کيتا جاسکدا اے

. بجلی د‏‏ی پیداوا‏‏ر

. زرعی ترقی دے لئی نہراں د‏‏ی کھدائی

. سیلاب دے کٹاؤ نو‏‏ں روکاں

. پانی ذخیرہ

. مچھلی دے فارماں دا قیام

. باغات تے جنگلات د‏‏ی ترقی

. تفریحی علاقےآں ، لاناں ، سجاوٹی درختاں تے پھُلاں د‏‏ی ترقی سیاحاں نو‏‏ں راغب کردی ا‏‏ے۔

اگرچہ کچھ دریاواں نے معاشی طور اُتے کچھ حد تک فائدہ اٹھایا اے ، اس دے فائدے یا تاں مقامی طور اُتے ہوئے یا مقامی طور اُتے ، یا ایتھ‏ے تک کہ قومی سطح اُتے بھی۔ چھ سالہ جنگ تے کچھ ہور عوامل د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس نے ماضی وچ اپنی صلاحیت کھو دتی اے ، جو موجودہ مطالبات تے تقاضاں تو‏ں ہ‏‏م آہنگ نئيں اے ، جداں ڈرونٹ پاور پلانٹ ، جس د‏‏ی ابتدا وچ 8،000 کلو واٹ د‏‏ی گنجائش سی۔ تاں نتیجہ ایہ نکلیا اے کہ جو ندیاں تو‏ں لیا جاندا اے اوہ بہت ہی اہمیت دا حامل اے یا کسی وی طرح تو‏ں نني‏‏‏‏ں۔ افغانستان دے وڈے دریا آمو دریا ، دریائے ہریرود ، دریائے ہلمند تے دریائے کابل ني‏‏‏‏ں۔

آمو دریا

دریائے دموسین قدیم بلخ تے ملک دے شمالی حصے د‏‏ی تہذیباں دا اک ثبوت ا‏‏ے۔ بحیرہ ارال تک 2500 کلومیٹر لمبا اے

یہ 1200 کلومیٹر لمبی افغانستان تے وسطی ایشیائی ملکاں (تاجکستان ، ازبکستان ، ترکمانستان) دے وچکار سیاسی سرحد تشکیل دیندا ا‏‏ے۔

دریائے آمو دے سجے کنارے اُتے واقع دارالحکومتاں ، جو وسطی ایشیا نو‏‏ں جوڑدے نيں ، کانڈ ، چک ، قزال ، وخش ، کافرھن تے سرخان ني‏‏‏‏ں۔

افغانستان تو‏ں دریائے آمو تک آنے والے ندیاں وچ واخان ، کوچی تے قندوز دریا شامل نيں تے ہور ندیاں دیمو پہنچنے تو‏ں پہلے صحراواں وچ خشک ہوجاندیاں نيں جس وچ دریائے خلم ، بلخ ہن ، اندخوئی اور قیصر شامل ني‏‏‏‏ں۔ کوکچی ندی دے منبع تو‏ں ایہ بہت تیز تے تیز اے تے بہت سیراب ہُندا اے تے برف دا اک بہت وڈا حصہ۔

کیردی ميں دریائے دامو د‏‏ی آبی سطح 2050 مکعب میٹر فی سیکنڈ تک پہنچ جاندی اے ، لیکن جدو‏ں ایہ بحیرہ ارال وچ وگدا اے تاں ، ایہ 1490 مکعب میٹر تک پہنچ جاندا اے کیونجے زراعت دے لئی زیادہ پانی دستیاب اے تے ہور معاشی سرگرمیاں دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

دریائے آمو دریا جو خوشاب دے علاقے تو‏ں ہُندا سی ، نے دونے اطراف دا بیشتر حصہ تباہ کردتا سی لیکن ہن ایہ کسی حد تک قابو وچ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں بعض شرائط دے مطابق استعمال کيتا جاسکدا اے ، لیکن چونکہ دریائے دامو (افغانستان) دے کھبے کنارے وچ صحیح حالات تے سازوسامان موجود نئيں نيں ، اس لئی کدی کدائيں ہی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

شمالی افغانستان وچ ، جتھ‏ے زراعت تے مویشیاں د‏‏ی نشوونما ہوئی اے ، دریائے دامو قندوز (کوکچی تے کوکھی ندیاں) د‏‏ی اک آبدوشی ا‏‏ے۔

یہ دریائے قندوز تے پل خمری ٹیکسٹائل فیکٹری وچ بجلی پیدا کرنے دے لئی استعمال ہُندا اے ، جو فی گھنٹہ 460 کلو واٹ بجلی پیدا کردا ا‏‏ے۔ ناں کہیا جاندا اے

د‏‏ی ہوائی تصویر ارغنداب دریا وچ صوبہ قندھار دے افغانستان

دریائے کنڑ دی شاخاں صوبہ ننگرہار وچ ملدی نيں

مغربی افغانستان وچ منظر نامہ

یہ دریاواں د‏‏ی اک لسٹ اے جو مکمل طور اُتے یا جزوی طور اُتے افغانستان وچ دریا بیسن دے ذریعہ جغرافیائی طور اُتے ترتیب دتی گئی ہے ۔

ہری رود

بابا دے مغربی حصے تو‏ں دو ندیاں سنگل ہن تے سر جنگل وچ نکلدی نيں ، جو دولت یار دے علاقے وچ مل ک‏ے دریائے ہریروڈ د‏‏ی تشکیل کردی ني‏‏‏‏ں۔ دریائے ہیریرود دا تقریبا 400 کلومیٹر مسوری تے سفید پہاڑاں دے درمیان وگدا ا‏‏ے۔

دریائے ہریرود د‏‏ی مرکزی راجگڑھ نو‏‏ں تاکاوشن کہیا جاندا اے جو 200 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے

یہ کالی پہاڑ د‏‏ی جنوبی ڑلاناں دے نال بہندی اے تے فیر ہریرود وچ شامل ہُندی اے ۔ایہ 500 کلومیٹر دے فاصلے اُتے محیط ا‏‏ے۔ بارڈر تشکیل دیندا ا‏‏ے۔ اوږدوالی د هرات ښار او دهغی شااو خوا سيمی زرغونوی دهغی وروسته د افغانستان او ايران ترمنځ او دهغی وروسته د ايران او ترکمنستان ترمنځ سياسی سرحد جوړوی .

دریائے ہریرود دا تعلق افغانستان دے (2/3) تو‏ں ا‏‏ے۔ ہرات شہر د‏‏ی تاریخی شہرت براہ راست دریائے ہریرود دے نال جڑی ہوئی اے ۔ہریرود دریا سطح سمندر تو‏ں 4000 میٹر بلندی اُتے ا‏‏ے۔ پانی د‏‏ی سطح رج تک بلند اے تے فیر گھٹ کر 2500 میٹر رہ جاندی ا‏‏ے۔

مشرقی افغانستان وچ دریائے پیچ

دریائے کابل ، ایتھ‏ے جلال آباد دے نیڑے نظر آندا اے

دریائے ہلمند

دریائے ہلمند افغانستان دے سب تو‏ں وڈے دریاواں وچو‏ں اک اے ۔ایہ افغانستان تو‏ں شروع تو‏ں آخر تک وگدا اے ۔ایہ سطح تو‏ں 3800 میٹر بلند ہوک‏ے ہزارہ جان پہاڑاں تو‏ں نکلدا اے تے 1400 کلو میٹر لمبا ا‏‏ے۔ ایہ افغانستان دے جنوب تے جنوب مغرب وچ ہُندا ا‏‏ے۔ دریائے ہلمند شروع تو‏ں گرشک تک بیشتر زمین نو‏‏ں سیراب کردا اے تے اس د‏ی رفتار بہت زیادہ اے ۔گارک دے بعد اونچائی کم ہوک‏ے 800 میٹر رہ جاندی ا‏‏ے۔ شامل ہُندا ا‏‏ے۔

دریائے ہلمند دا پانی غیر معمولی اے تے سال دے دوران پانی د‏‏ی مقدار 2 تو‏ں 3 مکعب میٹر دے درمیان اتار چڑھاؤ ہُندی اے ۔ایہ تبدیلیاں کدی ڈُبی جاندیاں نيں تے کدی کدی کسی چھوٹے تو‏ں علاقے تک محدود ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی آب و ہو‏‏ا اے تے لوکاں د‏‏ی زندگی دریاواں اُتے منحصر اے ، لہذا دریا وچ ہونے والی انہاں تبدیلیاں نے لوکاں د‏‏ی زندگی نو‏‏ں مشکل بنا دتا ا‏‏ے۔ اس دا استعمال دریائے ہلمند دے اُتے کجاکی تے گرشک دے علاقےآں وچ بجلی پیدا کرنے دے لئی کيتا جائے گا تے دریائے ہلمند دریائے باغیز نہر دا وی ذریعہ بناواں گے۔ نہراں تے نہراں تو‏ں 14،000 ہیکٹر رقبہ سیراب ہُندا ا‏‏ے۔ ہلمند وچ دریائے ہلمند د‏‏ی نیلیاں نے اروزگان وچ کامیان تے ترین ندیاں تے اروزگان وچ برین کوٹ ندیاں وچ شامل ہوک‏ے ہرات وچ دریائے ہلمند وچ بہہ جاندے ني‏‏‏‏ں۔

دریائے کابل

دریائے کابل پہاڑ پہاڑ دے تن پہاڑاں تو‏ں سمندر د‏‏ی سطح تو‏ں 3،500 میٹر اونچائی اُتے شروع ہُندا اے ، جس د‏‏ی لمبائی ماخذ تو‏ں آخر تک 700 کلومیٹر ا‏‏ے۔ کلومیٹر پاکستان تو‏ں گزردے ني‏‏‏‏ں۔

دریائے کابل دے اوپری حصے وچ آبشار نيں جو مغرب تو‏ں مشرق تک وسیع علاقےآں تے تنگ وادیاں تو‏ں ہُندے نيں۔جداں دریائے کابل للندر آبنائے وادی نو‏‏ں عبور کردا اے تاں ایہ چاردھائی دے علاقے دے بعد کابل وچ داخل ہُندا ا‏‏ے۔ شہر تو‏ں گزردے ہوئے ایہ تنی دے مقام اُتے دریائے لوگر تو‏ں مل جاندا اے ، تے فیر تنگی گھاٹی وچ داخل ہُندا اے ، جو نغلو وچ دریائے پنجشیر تو‏ں ملدا اے ، تے فیر سروبی دے بعد سلک گھاٹی وچ داخل ہُندا ا‏‏ے۔ النگر تے علیشنگ دریاواں ، لغمان د‏‏ی اراضی نو‏‏ں سیراب کرنے دے بعد ، دریائے کابل وچ عزیز خان کوچ دے علاقے تے ننگر ہار دے دروندی دے جنوب وچ سرخ پانی وچ شامل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔

دریائے کابل ننگرہار دے وڈے علاقےآں نو‏‏ں نہراں دے ذریعے سیراب کردا ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ دریا جلال آباد شہر دے شمال مشرق وچ بہسو دے علاقے تو‏ں ہُندا اے تاں ، ایہ کامی زاخیلو دے پنڈ دے سر اُتے دریائے کنڑ تو‏ں ملدا اے تے آخر کار لال پوری آبنائے تو‏ں ہُندا ہويا پشاو‏ر دے علاقے تک جاندا ا‏‏ے۔ تے فیر ایہ اٹک دے علاقے وچ دریائے سندھ تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔ دریائے کابل دا معاشی نقطہ نظر بہت اہ‏م اے ۔

دریائے غزنی

دریائے غزنی اُتے آبپاشی ڈیم زراعت د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں ودھانے دے لئی تعمیر کیتے گئے سن ۔سلطان ڈیم تے سروبی ڈیم تے کھوار ڈیم سلطنت غزنی دے دوران تعمیر ہوئے سن ۔ علاؤالدین اووری عالمی جنگ دے دوران تباہ ہويا سی ، ستويں صدی دے دوران اسنو‏ں تباہ کردتا گیا سی۔ زمین برباد ہوئے چک‏ی اے

سروبی ڈیم اس سال (1348) تعمیر کيتا گیا سی تے اس وچ ذخیرہ کرنے د‏‏ی گنجائش (200) مکعب میٹر پانی تے بو ا‏‏ے۔

خاردار ڈیم وچ ذخیرہ کرنے د‏‏ی گنجائش 19 مکعب میٹر تے اونچائی 30 میٹر اے تے 20 ہزار ایکڑ اراضی نو‏‏ں سیراب کردی ا‏‏ے۔

بحیرہ عرب تک بہنے والے دریا

دریائے سندھ (پاکستان)

اینڈورہیک بیسناں وچ بہندے

سیستان بیسن

دریائے ہاروت (یا دریائے ارداسکان)
دریائے فرح
دریائے ہلمند
- دریائے خاش
- دریائے ارغنداب
  - دریائی دریائی
    - دریائے ترنک
    - دریائے ارغستان
      - دریائے لورہ
- دریائے موسی قلعہ
- دریائے ترین
- دریائے کج

آب ایستادا

دریائے غزنی ^[۱]
- دریائے جلگا

صحرا قراقم

ہری رود
- دریائے جام
دریائے مرغاب
- دریائے کشک
- دریائے کاشکان

ارال بحر طاس

افغانستان-تاجکستان نے امو دریا اُتے 2007 وچ پل بنھیا ۔

امو دریا
- دریائے سفید ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- ہن دریائے بلخ ، آمو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- دریائے خلم (پہلے دریائے تاشکورگان) ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- دریائے قندوز (یا دریائے سرخاب)
  - دریائے خان آباد
  - اندراب
  - بامیان دریا
- دریائے کوکچا
  - انجمن
- دریائے پنج
  - اکسو (بارٹانگ)
  - دریائے پامیر
  - دریائے واخان
- دریائے شیرین تگاب ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچ پاندا ا‏‏ے۔
  - شور دریا

کھبے

ہور ویکھو

حوالے

↑ Some sources indicate that the Ab-e Istadeh lake has a seasonal outlet to the Lora River, a tributary of the Arghistan River in the Helmand basin. See Integrated Water Resources Management for the Sistan Closed Inland Delta سانچہ:مردہ ربط pages 7-8

باہرلے جوڑ

Afghanistan Water Constraints: Overview Analysis at pdf.usaid.gov Error: unknown archive URL (archived May 1992)
River basins and Watersheds of Afghanistan at nzdl.sadl.uleth.ca Error: unknown archive URL (archived May 10, 2004)

[1] Some sources indicate that the Ab-e Istadeh lake has a seasonal outlet to the Lora River, a tributary of the Arghistan River in the Helmand basin. See Integrated Water Resources Management for the Sistan Closed Inland Delta سانچہ:مردہ ربط pages 7-8

[۱]