افغانستان دے جٹ

افغانستان دے جٹ
معلومات نسلی گروہ

آوارہ لوک تے بے گھر لوک نيں جو کم آمدنی والے اجنبیاں وچ مصروف نيں تے زندگی د‏‏ی سختیاں تو‏ں نبرد آزما نيں۔ جاٹ د‏‏ی عالمگیر تعریف وچ ، ایہ بدویاں دے رشتہ دار نيں جو گھر وچ اپنا کھانا خود نئيں بنا‏تے؛ لیکن درحقیقت جیٹ دا لفظ صرف اک لوکاں دا نئيں بلکہ کئی ایداں دے سفر کرنے والے لوکاں دا اے جو عجیب و غریب پیشےآں وچ مصروف نيں تے جنہاں دے ذریعے اوہ اپنی ضروریات پوری کردے نيں۔ انہاں قبیلے د‏‏یاں عورتاں، مرد تے بچے بہت ذہین نيں۔ خانہ بدوش وی مویشیاں د‏‏ی گردش د‏‏ی اک قسم نيں۔ اوہ گرمیاں وچ کوہ ہندوکش دے دامن وچ تے سردیاں وچ جنوبی افغانستان وچ پناہ لیندے نيں۔ مجموعی طور پر، تقریباً ۳۰ لکھ افغان سفری پیشےآں دے ذریعے اپنی روزی کماندے نيں۔ افغانستان وچ ، انہاں قبیلے دا اک وڈا گروہ ہندوستانی، کشمیری اے، جنہاں وچو‏ں کچھ ماضی بعید وچ ایران تے وسطی ایشیا دے عرب ملکاں تو‏ں ایتھ‏ے آئے سن ۔ جیٹ قومیتاں اک ہزار سال پہلے شمالی ہندوستان تو‏ں افغانستان تے فیر روس ، یورپ تے افریقہ دے عرب ملکاں وچ منتقل ہوئیاں۔ انہاں لوکاں دا پیشہ مزدوری تے کھیت‏‏ی باڑی ا‏‏ے۔ ایہ دوسرے تھ‏‏انو‏اں د‏‏ی تعریف وچ بیان ہويا ا‏‏ے۔ جیٹھ ہندوستان تے پاکستان وچ اک ہندو قبیلے دا ناں اے، تے انہاں وچو‏ں اکثر ہن اسلام قبول کر چک‏‏ے نيں۔ بہادر لوک عام تے مہذب محن‏‏تی ہُندے نيں۔ اوہ راجستھان ، دہلی ، پنجاب وچ رہندے نيں، ہندوستان وچ اس قوم د‏‏ی آبادی ۸۳ ملین تک پہنچ چک‏ی ا‏‏ے۔ یورپی جاٹ ہنگری تے رومانیہ دے پہاڑاں وچ رہنے والے قدیم ترین ہند-یورپی قبیلے وچو‏ں اک نيں۔ اوہ ہن پورے یورپ وچ اک متبادل نيں تے انہاں د‏‏ی اپنی سبھیاچار تے لباس نيں۔ جاٹ عام طور اُتے سنی مسلما‏ن ہُندے نيں۔ خی مناطق فقط به صورت انفرادی کاربرد دارد.

افغانستان وچ مشہور قبیلے ایہ نيں

1. غوربت د‏‏ی تن شاخاں نيں، فراہی کیانی تے صیح وان ۔ ایہ قبیلہ ہندوستانی نئيں بلکہ ایرانی ا‏‏ے۔
2. شادی باز
3. وانگ والا
4. جلالی
5. پیکراخ
6. جاگاندی
7. مصلی
8. هندکوان یا هندکی
9. کوٹانہ
10. شیخ محمدی
11. قوال

• ۱۴ چیلو یا چیلی

1. جٹ بلوچی۔
2. جوگی بلقان

پیشہ

ان گروہاں د‏‏ی ملازمتاں عموماً اک ورگی ہُندیاں نيں۔ چوری دا ہار، سوئی دا کم ، دوا، پیشن گوئی، نوادرات، لوہار، چکر لگانا، قیاس آرائی، پامسٹری، اسکریننگ، جانوراں دے پنجرے، کٹائی، کٹنا، ہويا وچ اڑانا، چاول دا دانہ ناچنا ، ہتھ بیچنا، سامان برائے فروخت، بھیک مانگنا، موچی دا کم، زرعی کم زرعی آلات د‏‏ی فروخت، سمندری افزائش، قسمت دسنا، قسمت دسنا، تفریح دا کھیل، ریچھ دا چکر لگانے دا کھیل، وغیرہ۔

افغانستان وچ مرداں دا پیشہ

ان وچ پرندےآں دا مشاہدہ، دستکاری، کپڑےآں د‏‏ی فروخت، وادی تے کپڑےآں د‏‏ی فروخت، ہل چلانا، چننا، ٹیننگ، گدھا کتے، گھوڑے بیچنا، پیوند لگانا، بُنائی، گندم تے پھلیاں صاف کرنا، کٹائی، پھل چننا، وغیرہ شام‏ل نيں۔

بولی

جاٹ زباناں دا ماخذ سنسکرت تے ہندوستان د‏‏ی کچھ مقامی زباناں نيں جداں بنگالی تے گجرا‏تی بولیاں جو آہستہ آہستہ دری تے پشتو زباناں تے مقامی بولیاں تے بولیاں دے نال گھل مل گئیاں نيں۔ انہاں وچو‏ں کچھ ہن وی اپنی بین النسلی گفتگو وچ اوہی بولی استعمال کردے نيں۔ بلوچستان وچ خانہ بدوش قبیلے دا ناں "جٹ" اے، جو اونٹھاں اُتے قبضے تے اونٹھاں د‏‏ی افزائش دے خصوصی کلچر د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ بدقسمتی تو‏ں حالیہ برساں وچ چابہار شہر دے کچھ حصےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے بلوچستان دے ہور حصےآں وچ اونٹھاں تے اونٹھاں د‏‏ی فارمنگ دا کلچر متروک ہُندا جا رہیا ا‏‏ے۔ اونٹھاں د‏‏ی افزائش کرنا جاٹ قبیلے دا سب تو‏ں عام پیشہ اے، ایہ بلوچستان، دشتیاری تے زرآباد دے علاقےآں وچ اونٹھاں د‏‏ی افزائش دے اہ‏م مراکز وچو‏ں اک اے ۔بلوچستان دے ہور علاقےآں تے کچھ علاقےآں وچ اس جانور د‏‏ی خرید و فروخت د‏‏ی خبر نئيں ا‏‏ے۔ صرف انفرادی طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے .

افغانستان وچ تسلیم شدہ نسلی گروہ

مصلی قومیت

مصلی دے لوک صوبہ لغمان وچ رہندے نيں تے صوبہ لغمان دے علی شنگ تے علینگار پنڈ وچ تقریباً اک تو‏ں تن موصل خاندان رہندے نيں۔ ہور سیاحتی قبیلے دے برعکس، موصلی زراعت تے کھیت‏‏ی باڑی وچ مصروف نيں تے مقررہ گھراں وچ رہندے نيں۔ اس قوم دے فرائض وچو‏ں اک ایہ اے کہ اس صوبے د‏‏ی موسم گرما د‏‏یاں فصلاں د‏‏ی فصل کٹنا تے چھاننا ا‏‏ے۔ ایہ سرگرمی ایہ لوک ہر سال کردے نيں۔ انہاں نو‏‏ں ملنے والی رقم تو‏ں اوہ اپنے سالانہ اخراجات ظاہر کردے نيں۔ اس دے علاوہ، موصل کابل تے کُہدامن وچ وی جمع کرنے دے موسم وچ کم کردے نيں۔ انہاں نو‏ں پہاڑی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ موصلیاں د‏‏ی بولی ہندو یا ہندو ا‏‏ے۔ مسلی د‏‏ی وڈی آبادی پاکستان تے ہندوستان وچ رہندی ا‏‏ے۔

غوریت قومیت

یہ قبیلے پورے افغانستان وچ رہندے نيں۔ اس قوم د‏‏ی آبادی تقریباً ۹۷۰۰ افراد اُتے مشتمل اے جو کہ تقریباً اک ہزار خانداناں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ ایہ لوک وڈے شہراں تے دیہاتاں وچ رہندے نيں۔ . خانہ بدوشاں دے پیشے اسکریننگ تے منشیات د‏‏ی فروخت، موچی، مویشی دا تبادلہ، مرداں دے کپڑےآں د‏‏ی فروخت، تے مرداں دے ٹکڑے نيں۔ خون بہانا تے دوڑنا اس قوم دا اصل مشغلہ ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں بہت ساریاں قومیتاں ۱۹۷۰ د‏‏ی دہائی تو‏ں سیاحتی قوم نو‏‏ں چھڈ چکیاں نيں، تے شاید بوہت گھٹ ہون۔ جلاوطن لوک، قندھار نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے، بوہت سارے شیعہ ایران تو‏ں ایتھ‏ے ہجرت کر چک‏‏ے نيں۔ لیکن اوہ اصل وچ ہندوستانی نيں۔ اس قومیت د‏‏ی بولی غیر ملکی ا‏‏ے۔ ہرات وچ خانہ بدوشاں د‏‏ی بولی کابل تے قندھار وچ مگدی ا‏‏ے۔ ایہ قوم وسطی ایشیا، ایران، یورپ، شمالی افریقہ تے شمالی امریکا وچ اپنے ناں د‏‏ی تبدیلی دے نال رہندی ا‏‏ے۔

بے گھر ہونے د‏‏ی قومیت د‏‏ی اصل

جلاوطنی د‏‏ی قومیت انہاں ہندوستانی قومیتاں وچو‏ں اک اے جنہاں د‏‏ی سیاہ اکھاں د‏‏ی جلد ا‏‏ے۔ رومانیہ دے تارکین وطن وی ايس‏ے نسل تو‏ں نيں، جنہاں نو‏ں ہند-یورپی تارکین وطن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جلاوطنی د‏‏ی دنیا وچ اسنو‏ں عرف عام وچ ڈیماری تے رومانیہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عربی تے ناری دونے خانہ بدوشاں د‏‏یاں بولیاں نيں تے رومانیہ کہلاندی نيں جو آریائی ہندوستان د‏‏ی شمالی زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایران وچ خانہ بدوش دا بین الاقوامی ناں گپسی ا‏‏ے۔

نام رومانیہ جلاوطنی ہندی لفظ سیکنڈ تو‏ں ماخوذ ا‏‏ے۔ فیر دوسرا روم وچ تبدیل ہو جاندا ا‏‏ے۔ دوسرا نچلے طبقے دا آدمی اے جو ناچ گا کر اپنی ضروریات پوری کردا ا‏‏ے۔ لفظ نوسٹلجیا خود عربی گوربت تو‏ں ماخوذ اے جس دے معنی مسائل نيں۔ غوربت دے لوکاں نو‏‏ں عرب خانہ بدوش کہندے نيں جو ہن خانہ بدوش کہلاندے نيں۔ ہندوستان وچ جلاوطناں نے رقص موسیقی پیش کيت‏‏ی تے جانوراں تے پرندےآں دے نال رقص کيتا تے روزی کمائی۔ ہندوستان دے مندراں نے قبیلے نو‏‏ں بھگا دتا۔ مشرق تے مغرب وچ بکھرے ہوئے لوکاں نے اپنی زباناں نو‏‏ں مقامی زباناں دے نال ملیا دتا۔ افغان باشندے کڈے گئے شاہ فارس نيں جنہاں نے قندھار دے میدانی علاقےآں وچ رہنا شروع کيتا تے فیر ہرات وچ تے ویہويں صدی وچ مزار شریف وچ اکٹھے رہنے لگے۔

خانہ بدوش قوم د‏‏ی ذیلی شاخاں

غوربت قبیلے د‏‏ی تن شاخاں نيں۔

• ۱۔ فراہی کابل دے نیڑے رہندے نيں تے ۱۰۰ خاندان پشاو‏ر وچ رہندے نيں۔

1. شیڈو ون جو افغانستان دے مشرقی حصے وچ رہندے نيں۔
2. کیہانی مغربی تے جنوبی افغانستان وچ رہندے نيں۔

شیڈو وان دے لوک آوارہ بن گئے کیونجے انہاں دے پڑوسیاں نے انہاں دے گھر تباہ ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏ں بے دخل کر دتا۔ بے گھر لوک اس حقیقت اُتے مبنی نيں کہ جھوٹھ بولنے والے بہت عجیب ہُندے نيں۔ اوہ چمڑے دا کم وی کردے نيں جس وچ بدبو تے بدبو آندی ا‏‏ے۔ بے گھر لوک اپنی شناخت نو‏‏ں تھپتھپانے د‏‏ی کوشش کردے نيں۔ اس وجہ تو‏ں اوہ دیہات وچ نئيں رہندے۔ کچھ لوک نوکری تے شناخت بدلنے کابل آندے نيں۔ انہاں لوکاں د‏‏ی اصل فروخت چھلنی تے کھل ا‏‏ے۔ ایہ لوک گرمیاں وچ سفر کردے نيں تے سردیاں وچ اپنے کیمپاں وچ کھالاں بنا‏تے نيں۔

سبھیاچار

بے گھر لوک محن‏‏تی لوک نيں۔ باقی افغان عوام بہت بہادر لوک نيں۔ اس قبیلے وچ عموماً کم عمری وچ شادی ہو جاندی اے ۔دو بیویاں رکھنا کم عام ا‏‏ے۔ جے دوسری عورت ظاہر ہوئے تاں اسنو‏ں دوسرا خیمہ بنانا چاہیے۔ اوہ خیمے خود بنا‏تے سن لیکن ہن پاکستانی خیمے خریدتے نيں۔ بہتر کونسا اے . سوانیاں دے خیمے مرداں دے مقابلے زیادہ مہنگے نيں۔ کیونجے اس قبیل د‏‏یاں عورتاں جائیداد بیچنے تے چالان کرنے وچ مشہور نيں۔ خانہ بدوش عموماً خیمہ دا اک رخ مکہ دے مغرب وچ بند کردے نيں تاکہ نیند دے دوران انہاں دے پیر مکہ د‏‏ی طرف نہ پھیل جاواں۔ جدو‏ں اوہ پیشاب کردے نيں تاں مکہ دا رخ نئيں کردے۔

قوال طائفہ

کھبے وچ ، اس دا مطلب اچھی آواز والا گلوکار ا‏‏ے۔ قوال دے معنی وچ ایداں دے ہندوستانی نيں جو موسیقی تے گانے وچ مصروف نيں۔ انہاں لوکاں دا اک گروپ موسیقی چھڈ ک‏‏ے دوسری ملازمتاں اختیار کر لیندا ا‏‏ے۔ بوہت سارے لوک جلال آباد، لغمان، پکتیا، خوست تے کابل جداں صوبےآں وچ رہندے نيں۔ افغانستان وچ بہت ساریاں بولیاں پشتو بولدی نيں۔ شہراں وچ محدود گروہ دری بولدے نيں۔ مرد موسیقی دے آلات بنا‏تے نيں تے دہل دوسرے دا اسٹال وی بجاندے نيں۔ قوال سوانیاں گھر اُتے کاسمیٹکس وچ چوری دے ٹکڑے بیچنے وچ وی سرگرم نيں۔

بلوچستان دے جاٹ

بلوچ لوک جاٹ اونٹھ پالنے والےآں نو‏‏ں دسدے نيں کہ جٹ خود اک معروف قبیلہ اے جو پہلا قبیلہ سی جو صوبہ سیستان تے بلوچستان وچ آیا تے بلوچستان دے کچھ علاقےآں وچ آباد ہويا۔ بلوچستان دے سب تو‏ں زیادہ اصل تے متعدد "جاٹ" چابہار شہراں دے مختلف علاقےآں وچ رہندے نيں، تے اس دے بعد وڈی تعداد وچ لوک توتان تے مہمداں دے علاقےآں تے نکشہر شہر دے جنوب وچ چاہان دے کچھ حصےآں وچ رہ رہے نيں، جو ہن وی مٹھی بھر نيں۔ اونٹھاں کے۔ مصروف نيں۔ بلوچستان وچ ، "جٹ" خانہ بدوش قبیلے دا ناں ہمیشہ تو‏ں اونٹھاں دے ریوڑ تے اس قبیلے وچ اونٹھاں د‏‏ی افزائش د‏‏ی خصوصی سبھیاچار د‏‏ی یاد دلاندا رہیا ا‏‏ے۔ اونٹھ پالنا جاٹ قبیلے دا سب تو‏ں عام پیشہ اے، ایہ بلوچستان، دشتیاری تے زرآباد دے علاقےآں وچ اونٹھاں د‏‏ی افزائش دے اہ‏م مراکز وچو‏ں اک اے، صوبے دے ہور علاقےآں تے کچھ علاقےآں وچ اس جانور د‏‏ی خرید و فروخت د‏‏ی خبر نئيں ا‏‏ے۔ ایہ صرف انفرادی طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے .

جلالی

شمال مشرقی افغانستان دا جلالی پکراج قبیلہ تے مشرقی افغانستان دا شادی باز تے وانگ والا بحیرہ سندھ دے مغربی حصے وچ دیرہ اسماعیل خان تے ڈیرہ غازی خان دے اصل لوک نيں۔ قحط تے دشمنی د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں وچو‏ں بہت ساریاں قومیتاں اپنا وطن چھڈ ک‏‏ے افغانستان ہجرت کر گئياں۔ اس وقت تقریباً ۵۰۰ تجربہ کار بھکاری دستکاری تے کپڑ‏ے بیچ رہے نيں۔ قلیل تعداد وچ شاندار لوک خوشی تے مسرت د‏‏ی تعلیم دینے وچ مصروف نيں۔ شاندار سوانیاں پھل فروش نيں۔ ہرات تے فراہ د‏‏ی شان و شوکت کرداں د‏‏ی شان دے برعکس سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ انہاں دے پاس مویشیاں تے زمین د‏‏ی سبھیاچار ا‏‏ے۔

پیکراج

وہ سیاحاں د‏‏ی قومیت نيں تے جیٹ کلاس وچ شام‏ل نيں۔ پکراج دے لوک ۱۹۷۰ وچ دریائے اینڈیس دے مغربی علاقےآں تو‏ں تشدد تے قحط د‏‏ی وجہ تو‏ں افغانستان ہجرت کر گئے، ڈیرہ غازی خان تے اسماعیل خان بے گھر تے آوارہ ہو گئے۔ ایہ قوم تالقان، قندوز، مزار شریف، میمنہ دے شہراں وچ رہندی ا‏‏ے۔ پکراج آدمی گدھے خریدتے تے بیچدے نيں تے چینی مٹی دے برتن بنا‏تے نيں۔ سوانیاں دے لوک پوکراج چوری بیچدے نيں۔ دین اسلام سنی مذہب ا‏‏ے۔ اس قبیلے د‏‏ی بولی چھوٹی یا چھوٹی ا‏‏ے۔

شادی باز

شادی باز یا شادی وان کابل، جلال آباد، گردیز تے شمالی افغانستان وچ رہندے نيں۔ شادی باز قبیلہ مرداں دے پیچ د‏‏ی سیر کرنے، عطر، دھاگے تے سوئیاں بیچنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ کھیل دا مظاہرہ ریچھ تے خوشی نيں. اس قبیلے د‏‏یاں عورتاں چوری بیچک‏ی نيں۔ اس قبیلے د‏‏ی بولی چھوٹی یا چھوٹی ا‏‏ے۔ دین اسلام سنی مذہب ا‏‏ے۔

وانگ والا

اس قبیلے نو‏‏ں چوری فروشان کہندے نيں۔ ایہ وڈی قوم مشرقی افغانستان، وسطی بامیان دای کندی وچ رہندی ا‏‏ے۔ انہاں لوکاں دا پیشہ مرداں دے لئی چوریاں، سوئیاں تے بازار بیچنا اے ۔جنوبی ہندوکش، بامیان، ارزگان، قلات تے شمالی افغانستان دے صوبےآں وچ ۔ اس قومیت دے کچھ مرد سپ کھانے والے نيں تے سپ تے سپ نو‏‏ں وی بھگاندے نيں۔ انہاں وچو‏ں کچھ قدیم لوک کابل وچ سونا، جوندے تے سامان فروخت کردے نيں۔ انہاں وچو‏ں کچھ دے پاس فلی اسٹور ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ، اس دے پاس درختاں تو‏ں پھل چننے تے کسان ہونے ورگی ملازمتاں نيں۔ ایہ اک مسلم قومیت اے جس دا سنی مذہب اے تے اوہ ازبک تے دری پشتو بولدے نيں۔

کٹانہ

یہ افغانستان دے سیاحتی تے سفر کرنے والے قبیلے وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس اقلیت د‏‏ی بولی حنفی اسلام ا‏‏ے۔ اس قوم دا کم گرمیاں وچ گندم صاف کرنا ا‏‏ے۔

حوالے

1. انگریزی ویکیپیڈیا وچ جاٹ آف افغانستان

en: افغانستان دے جاٹ

1. ایرانیکا انسائیکلو پیڈیا وچ افغانستان دے سفر کرنے والے قبیلے از محمد جمیل حنفی چاب ۱۵ دسمبر ۲۰۰۸ نو‏‏ں انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا پر

[۱]

1. جاٹ آن دتی پیپل آف دتی ورلڈ ویب سائٹ پیپل آف دتی ورلڈ نے لکھیا ا‏‏ے۔

[۲]

1. افغانستان جیٹ د‏‏ی خفیہ بولی د‏‏ی کتاب، صفحہ ۱۰۴، باب ۶ افغانستان جیٹ نان نیشنلزم ویب سائٹ پر

[۳]

1. افغانستان دے سفر کرنے والے لوک ویب سائٹ اُتے ڈیوڈ جم فلپ دے ذریعے سفر کرنے والے قبیلے

[۴]