مصلی

مصلی
لکھاری	'میجر اسحاق محمد'
مول بولی	پنجابی
صنف	ناٹک

مصلی پاکستان دے پنجابی ناٹک کار میجر اسحاق محمد دا ناٹک اے۔ اس ناٹک راہیں ہڑپا اتے موہنجودڑو دی رہتل دے پچھوکڑ وچّ اج دے کھیت کامیاں دی حالت نوں روپمان کیتا گیا اے۔ اس ناٹک وچّ اک پاسے دس نہوآں دی کرت کرن والے محنتی اتے کھیت مزدوراں دی حالت دا درد رنجھانا بیان اے، جہڑے حقیقت وچّ پنجاب دی دھرتی دی لجّ ہن۔ دوجے پاسے وہلڑ برجوآں، جگیرداراں اتے پولیس والیاں ولوں کیتی جاندیاں ودھیکیاں دا ذکر اے۔ اس ناٹک وچّ اوہناں لوکاں دی مکتی دا راہ وی صاف لبھدا اے، جہڑے صدیاں توں چکی وچّ پسدے آ راے ہن۔ "حقیقت وچّ 'مسلی' ناٹک اک اجیاے انسان دی کہانی اے جہڑا پنجاب دا مڈھ قدیمی انسان اے۔ جس راہیں ہڑپے دی پہچان ہندی اے۔ س ناٹک دی 'صاباں' پنجاب دی دھی اے، جس نے صدق اتے یعقین دا پلہ ہتھوں نہیں چھڈیا تے اپنے سونبر دا حق وی ہتھوں نہیں جان دتا۔ 'مسلی' راہیں اجیاے انقلاب دے بیج بیجے گئے ہن، جہڑا اج دے زمانے دی سبھ توں وڈی لوڑ اے۔

لپیئنترن/ترجمہ

مصلی اصل وچّ پاکستانی پنجابی ناٹک اے جو 1971 وچ لکھیا گیا۔ س دی مول لپی شاہمکھی اے۔بھارت وچّ ایہہ ناٹک 1979 چ سوچ وچار پرکاشن، نویں دلی نے چھاپیا۔ جس دا ترجمہ 'شری چرن سنگھ سندرا' نے کیتا۔ بھاویں پچھوں وی اس ناٹک دے ترجمہ ہوئے۔ جویں کرنیل سنگھ تھند دے سمپادن والا روپ 'اندر سنگھ راج' نے لپیئنترن کیتا، جو روی ساہت پرکاشن نے شائع کیتا اے۔

وستو سامان

مصلی ناٹک پرولوتاری(کم کاجی طبقہ) نوں یگاں دے کم کرن والے اتے اصل حقاں دے مالک دے روپ وچّ پیش کردا اے تے سماج وچّ پیٹی-برجوآں(درمیانہ-طبقہ) دے دوغلے کرداراں دا پاج ادھیڑن دے نال-نال برجوآں(اُچّ-طبقہ) دی لوٹو پالیسیاں نوں ننگا کردا اے۔ ناٹک نال ہی لوٹو-جماعت دے خلاف وچ جدوجہد نوں تیز کرن تے دھرم دے وی 'لوٹو-روپو' نوں ننگا کرن دے تجزیہ نوں موضوع روپ وچّ لیندا اے۔

کہانی

مصلی ناٹک تنّ ایکٹاں وچّ ونڈیا اے اتے ہریک ایکٹ دے تنّ-تنّ ہی سین ہن۔ پہلے ایکٹ وچّ 'رتاں' تے 'صاباں' کدھروں اجڑ کے آئے ہن تے 'اقتدار علی'، جو لاہور یونیورسٹی وچ امریکی پراجیکٹ تحت' مسلیاں اُتے کھوج کر رہا تے مقالہ (تھیسز) لکھ رہا اے، اوہناں نوں اپنے گھر لے جاندا اے، اوہ رتاں تے صاباں نوں دیا دکھاؤندا اے تے اوہناں دی ہو رہی لٹّ-کھسٹ متعلق اوہناں نوں دسدا اے۔ دوجے ایکٹ وچّ وچّ 'نادر خاں' اقتدار علی نوں صاباں پبارے راغب کراؤندا اے تے شراب ودھ پین کرکے لڑکے چلا جاندا اے۔ اقتدار علی 'صاباں' نوں ہتھ پاؤن لگا، خود ڈگکے تے پچھوں رتے ولوں ڈانگ مارن کرکے ماریا جاندا اے۔

اقتدار علی دے باپ 'بڈھن شاہ' تے ماں 'اماں' دے کہن اُتے 'صاباں' نوں پلسیاں تھانیدار پھڑھ کے لے جاندا اے۔ تیجے ایکٹ وچّ رتا اکلا بھٹکدا پھردا اے تے صاباں نوں مل کے، جو تھانیدار دی قید وچ اے، نوں چاقو دیندا اے تاں جو تھانیدار توں اپنی عزت دا بچاؤ کرے۔ پھر اوہ 'نورے' نوں ملدا اے جو کارخانہ مزدور اے۔ 'نورا' صحیح معنےآں وچ کامے طبقہ دی حالت پرتی سچیت اے۔ اوہ رتے نوں 'برابرتا' دے صحیح مطلب سمجھاؤندا اے۔ ناٹک دے انت اُتے صاباں وی آؤندی اے، جس نوں باقی سپاہیاں نے ڈردیاں چھڈّ دتا، کہ ایہہ تاں پاگل قاتل اے۔ انت اُتے سارے کامیاں سمیت اکٹھے ہو کے انقلاب-زندہ باد دے نعرے لگاؤندے ہن تے انقلابی گیت گاؤندے ہن۔

ناٹک دے پاتر

1. رتاں۔
2. صاباں۔
3. اقتدار علی۔
4. بڈھن شاہ۔
5. اماں۔
6. نادر شاہ۔
7. نورا۔
8. تھانیدار۔
9. سپاہی۔
10. کامے(عورت تے مرد)۔

ڈائیلاگ

ڈائیلاگ جان سنواد ناٹک دی جند-جان ہندے ہن۔ اس ناٹک دے سنواد(ڈائیلاگ) لمیرے ہن۔ ناٹک دے وارتالاپ بھاویں بودھک ہن، پر ناٹکی کم نوں روکدے ہن۔۔.۔ اسے کرکے تھیٹر اُتے ناٹک نوں پیش کرن لئی کجھ ناٹ-ڈریکٹراں نے وارتالاپ وچّ کانٹ-چھانٹ کیتی اے۔

ناٹ-سرلیکھ

ناٹک دا سرلیکھ ذات مخاطب اے۔ پاکستان وچّ ہیٹھلے طبقے لوکاں نوں ستکار نال 'مصلی' کیہا جاندا اے، جس دا مطلب اے 'نماز پڑن والے'۔ ہور ستکار سہت 'مسلم شیخ' وی کہا جاندا اے۔ بھارتی پنجاب وچ ہیٹھلے طبقے لئی 'ہریجن' شبد ورتیاں جاندا اے، جس دا مطلب اے' ربّ دے پیارے'۔ پر اصل وچّ جنے ستکارت ایہہ ناں ہن، اوہناں ہی گھرنا ایہناں جاتی دے لوکاں نال کیتی جاندی اے۔ سو، ناٹک دا نام علامتی اے تے لٹی جان والی جات نوں 'حاشیے' توں 'مرکز' وچّ لیاؤن دا یتن اے۔

حوالے