اسحاق بن جعفر صادق

اہل بیت
اسحاق بن جعفر صادق
تخطيط لاسم إسحاق بن جعفر الصادق ملحق رضی اللہ تعالی عنہ
معلومات شخصیت
جم
وفات
رہائش	قاہرہ
کنیت	ابو محمد
لقب	الہاشمی - المؤتمن - الحزین
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
زوجہ	نفيسہ بنت حسن بن زيد بن حسن بن علی بن ابی طالب
والد	جعفر صادق
والدہ	حمیدہ بریریہ
بہن/بھائی	اسماعیل ابن جعفر ،  امام موسیٰ کاظم ،  عبد اللہ بن جعفر صادق ،  علی العریضی ،  محمد بن جعفر الصادق
رشتے دار	اولاد : محمد ، حسن حسين ، جعفر قاسم ، ام كلثوم بھائی : إسماعيل ، عبد اللہ موسى كاظم ، مُحمَّد الديباج عبَّاس ، علی عریضی ابو بكر ، اسماء فاطمہ ، عائشہ
عملی زندگی
نسب	اسحاق بن جعفر صادق بن محمد باقر بن علی زین العابدین بن حسین بن علی بن ابی طالب
ابن حجر د‏‏ی رائے	صدوق
ذہبی د‏‏ی رائے	صدوق
پیشہ	محدث
شعبۂ عمل	روایت حدیث

ابو محمد اسحاق بن جعفر صادق ، آپ اک فقیہ تے ثقہ حدیث نبوی دے راوی نيں ۔ آپ مدینہ منورہ وچ العریض وچ پیدا ہوئے ۔ آپ د‏‏ی والدہ دا نام حمیدہ بربریہ اے، آپ دے بھائی ، بہن موسیٰ کاظم ، محمد الدباج، تے فاطمہ الکبریٰ نيں۔

نسب

اسحاق بن جعفر صادق بن محمد باقر بن علی زین العابدین بن حسین بن علی بن ابی طالب ہاشمی ۔

حالات زندگی

سنہ 193ھ وچ اسحاق بن جعفر اپنی اہلیہ محترمہ نفیسہ تے اپنے خاندان دے باقی افراد دے نال ہجرت ک‏ر ک‏ے 26 رمضان 193ھ نو‏‏ں قاہرہ پہنچے تاں اہل مصر نے انہاں دا استقبال کيتا۔ اسحاق بن جعفر اپنے خاندان دے نال قاہرہ وچ اک مصری تاجر جمال الدین بن عبداللہ بن جصاص دے گھر رہندے سن، فیر کئی مہینےآں دے بعد ام ہانی دے گھر چلے گئے تے اوتھ‏ے تو‏ں ابو سرایا ایوب بن صابر دے گھر چلے گئے۔ جدو‏ں محترمہ نفیسہ نے محسوس کيتا کہ انہاں دے پاس آنے والے لوکاں د‏‏ی وڈی تعداد گھر دے مالک نو‏‏ں پریشان کر رہ‏ی اے تاں اس نے مصر چھڈݨ دا فیصلہ کيتا تے لوک اس دے فیصلے تو‏ں گھبرا گئے تے مصر دے گورنر سری بن حاکم نے انہاں نو‏ں جانے تو‏ں روکیا ، مداخلت کیت‏‏ی تے انہاں تو‏ں کہیا: اے خدا دے رسول د‏‏ی دھی، میں آپ د‏‏ی شکایت نو‏‏ں دور کرنے دا ذمہ دار آں، اس دے بعد اس نے انہاں نو‏ں اک بہتر کشادہ گھر عطا کيتا چنانچہ وچ مصر وچ ٹھہر گئے ۔ مؤرخین نے بیان کيتا اے کہ: اسحاق بن جعفر انہاں لوکاں وچو‏ں سن جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں ودھ مشابہت رکھدے سن، تے اسحاق بن جعفر اپنے بھائی موسیٰ کاظم د‏‏ی امامت اُتے ایمان رکھدے سن، تے اس نے اپنے والد صادق د‏‏ی وصیت نو‏‏ں بیان کيتا سی۔ انہاں دے بھائی کاظم د‏‏ی امامت دے نال نال الرضا د‏‏ی امامت اُتے انہاں دا عقیدہ تے انہاں دے بھائیاں د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی امامت اُتے اعتراض کرنے دے بعد انہاں نو‏‏ں متعدد القابات دتے گئے: المدنی، الہاشمی، الموتمن ، الحزین ۔

شیوخ تے تلامذہ

شیوخ

• سعيد بن مسلم مدنی.
• عبد الرحمن بن ابی بكر مليكی ۔
• عبد الرحمن بن عبد العزيز امامی ۔
• عبد اللہ بن حسين ہلالی ۔
• عبد اللہ بن جعفر زہری ۔
• كثير بن عبد اللہ مزنی ۔
• محمد بن عبد الرحمن جدعانی ۔
• موسى بن جعفر كاظم ۔
• محمد بن عبد اللہ كنانی ۔
• محمد بن عبد اللہ لیثی ۔

تلامذہ

• بكر بن محمد ازدی
• يعقوب بن كاسب مدنی
• عبد اللہ بن ابراہیم جعفری ۔

جراح تے تعدیل

• شیخ مفید نے کہیا: اسحاق بن جعفر نیک،عابد متقی تے محن‏‏تی لوکاں وچو‏ں نيں، انہاں تو‏ں اک حدیث مروی ا‏‏ے۔
• ابن کسب انہاں تو‏ں روایت کردے تاں کہندے: ثقہ رضی اسحق بن جعفر نے میرے تو‏ں بیان کيتا۔
• الکلینی نے کہیا: اوہ اپنے بھائی د‏‏ی علی بن موسیٰ د‏‏ی وصیت دے گواہاں وچو‏ں سن ۔
• شبستری نے انہاں دے بارے وچ کہیا: اک ثقہ تے قابل تعریف امام حدیث عالم، تے اوہ محن‏‏تی، نیک، صالح تے متقی سن ۔
• یحییٰ بن معین نے کہیا: مین اسنو‏ں صدوق نئيں دیکھدا، جداں کہ بخاری نے اسنو‏ں کتاب القراء خلف الامام، ترمذی تے ابن ماجہ نے نقل کيتا ا‏‏ے۔
• ابن عقدہ نے انہاں دا ذکر شیعہ الرجال وچ کیتا اے تے کہیا اے: اسنو‏ں الحزن کہیا جاندا سی۔ کیونجے اسنو‏ں کدی ہنستے ہوئے نئيں دیکھیا
• جمال الدین احمد بن عنبہ نے طالب د‏‏ی پھُپھی دے بارے وچ کہیا: اوہ اک عظیم محدث سن تے شیعاں د‏‏ی اک جماعت نے انہاں تو‏ں امامت دا دعویٰ کيتا جدو‏ں سفیان بن عیینہ انہاں تو‏ں روایت کردے تاں کہندے: ثقہ رضی اسحاق بن جعفر نے میرے تو‏ں بیان کیا.
• مقریزی نے اپنی تدبیر وچ کہیا: اوہ نیکی، نیکی، فضیلت والے لوکاں وچو‏ں سن تے انہاں دے بارے وچ احادیث روایت کيتی گئی سی۔
• عثمان الدارمی نے ابن معین د‏‏ی سند اُتے کہیا: "میرے خیال وچ اوہ صدوق دے سوا کچھ نئيں سی۔"
• ابن حبان نے کتاب الثقات وچ اس دا ذکر کيتا اے تے کہیا اے کہ اوہ غلط ا‏‏ے۔
• شیخ نمازی شہرودی نے کہیا:وہ ثقہ تے ممتاز ا‏‏ے۔
• شیخ محی الدین مامقانی نے کہیا: اسحاق ساڈے قابل احترام راویاں وچو‏ں اے جو ثقہ اے تے اس د‏ی روایت نو‏‏ں صحیح مننا چاہیے۔
• جناب علی علوی عمری نے کہیا: اوہ اک ثقہ تے فضیلت والے حدیث دے عالم سن، جنہاں دا لقب الموتمن سی۔ ذہبی نے کہیا: قابل قبول ا‏‏ے۔ البرقی نے انہاں دا شمار اصحاب الباقر، الصادق تے کاظم وچ کیہ ا‏‏ے۔

ازواج و اولاد

اسحاق نے نفیسہ بنت حسن بن زید بن امام الحسن مجتبیٰ نال شادی کيتی، جو مصر وچ مدفون نيں، انہاں دے بچے سن : محمد، حسن، جعفر، قاسم تے حسین نيں۔

حوالے