خواجہ احمد یسوی

احمد یسوی
خواجہ احمد یسوی دا مقبرہ اشک آباد وچ یادگار

جم	سنہ 1100 سیرام
وفات	سنہ 1166 (65–66 سال) حضرت ترکستان
مدفن	خواجہ احمد یسوی دا مقبرہ
شہریت	خانان کاراخانی
عملی زندگی
استاذ	یوسف ہمدانی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	چغتائی
شعبۂ عمل	تصوف


ترمیم

خواجہ احمد یساوی جاںاحمد یسوی (عربی: أحمد يسوي, ازبک: Ahmad Yasaviy, Аҳмад Ясавий, ئەحمەد يەسەۋىي; قازق: Ахмет Ясауи, Axmet Yasawï, احمەت ياساۋئ; ترکمن: Ahmet Ýasawy, Ахмет Ясавы, آحمِت يَسَویٛ; ترکی زبان: Ahmet Yesevi) سیرام شہر وچ 1093 نوں پیدا ہوئے, تے 1166 وچ حضرت ترکستان (موجودہ ترکستان (شہر)) وچ فوت ہوئے ؛ ایہ دونے شہر ہن قازقستان وچ نیں ؛ اک ترک الاصل ^[۱] شاعر تے صوفی سن ، آپ ترکستان دے علاقے وچ اولین روحانی شخصیت سن جسنے ایتھے صوفی سلسلے دی نیہہ رکھی تے آپ دا ساری ترک لسانی دنیا اتے گُوڑا اثر ہے ۔^[۲] ایس ویلے تک یساوی پہلے معلوم شاعر نیں جسنے وچکارلی ترک بولی وچ شاعری کیتی ۔^[۳]^[۴] احمد یسوی نے پہلے ترک صوفی سلسلے 'یساویہ دی نیہہ رکھی ، جو بوہت چھیتی ترک بولیاں بولن والے علاقےآں وچ پھیل گیا۔ ^[۵]آپ اپنے مرشد یوسف ہمدانی وانگ حنفی مکتبہ فکر نال تعلق رکھدے سن .^[۶]

پچھوکڑ

یساوی دے والد دا ناں ابراہیم سی ۔7 سال دی عمر آپ یتیم ہوگئے تے یساوی دی پرورش اسدے روحانی والد ارسلان بابا نے کیتی ۔ ست سال دی عمر وچ ہی آپ نے ارسلان بابا دی نگرانی ہیٹھ بوہت ساریاں روحانی منزلاں طے کر لئیاں ۔ نوجوانی وچ ہی آپ روحانیت دیاں اعلی مزلاں اُتے پہنچ گئے تے ہولی ہولی پر پاسے آپ دا چرچہ ہون لگ پیا ۔ یساوی دے والد شیخ ابراہیم اس علاقے وچ پہلے ہی اپنے روحانی مرتبے پاروں جانے جاندے سن تے اینہاں نال کئی کرامات منسوب نیں ۔ اس وجہ توں ایہ دیکھیا گیا کہ ،اپنے خاندان دے احترام پاروں ، ایہ خاموش تے شریف نوجوان ، جو ہمیشہ اپنی وڈی بھین دی مندا ، اک اہم روحانی منزل اُتے اُپڑ گیا ۔

احمد یساوی بعد وچ بخارا چلے گئے تے یوسف ہمدانی توں روحانی علوم سکھے ^[۷] یوسف ہمدانی دے انتقال مگروں , پہلے عبداللہ بارقی تے فیر حسن اندکی ہمدانی دی خانقاہ دے سربراہ بنے ^[۶] 1160ء وچ حسن اندکی دے انتقال مگروں احمد یساوی سلسلہ نقشبندیہ مرشد اعلی بنے ۔آپ نے فیر اپنی تھاں عبدالخالق گجدوانی نوں ،اپنے مرشد یوسف ہمدانی دی ہدایت تحت، دے دتی تے خود ترکستان وچ اسلام دی تبلیغ لئی ترکستان (شہر) چلے گئے ۔^[۶]

سلسلہ نسب

خاندان شیخ ابراهیم دی روایت مطابق اپ دا سلسلہ نسب امام محمد حنفیه بن علی ابن ابی طالب نال جا ملدا اے:شیخ ابراهیم بن شیخ الیاس بن شیخ محمود بن شیخ محمود(؟!) بن شیخ محمد بن شیخ افتخار بن شیخ عمر بن شیخ عثمان بن شیخ حسین بن شیخ حسن بن شیخ اسماعیل بن شیخ موسی بم شیخ مؤمن بن شیخ هارون بن شیخ الشیوخ بحر العرفان جبل الاطمینان قطب ترکستان خواجه اسحاق باب بن عبدالرحمن بن عبدالقهار بن عبدالفتاح بن امام الحنفی بن علی بن ابیطالب .

اثر

خواجہ احمد یسوی نے وسطی ایشیا وچ اسلام دی تبلیغ لئی گرانقدر کوششاں کیتیاں تے علاقے وچ اینہاں دے بوہت سارے شاگرد ہوئے ۔یساوی دی شاعری نے وچکارلے ایشیا دے ترک ساہت وچ مذہبی فوک شاعری دی اک نویں صنف ایجاد کیتی تے بعد والیاں صدیاں وچ بوہت سارے مذہبی شاعراں اُتے اثر پایا ۔^[۸]یساوی نے قازق سٹیپ دے لوکاں لئی یسی شہر نوں تعلیم دے وڈے مرکز بدل دتا ۔تے فیر آپ نے 63 سال دی عمر وچ غور وفکر تے مراقبہ لئی عمر وقف کر دتی ۔ آپ نے اک زیر زمین اک کمرہ جاں تہہ خانہ بنوایا جتھے آپ نے باقی عمر گزاری ۔ ترک مفکر حسن بصری چانتی چانن پاندے نیں کہایہ سلجوقی بادشاہ سن جو عظیم صوقی شاعر رومی نوں قونیہ لیائے تے سلجوقاں دے ویلے وچ ہی احمد یساوی ،اک دوجے عظیم صوفی ، رہے تے تعلیم دتی ۔اینہاں دوناں عالماں دا اثر اج تک جاری اے ۔"^[۹]یساوی نوں ایڈورڈ کیمپبیل (ارنیسٹ سکاٹ دے ناں نال لکھدا) نے وی خواجگان دے رکن دے طور اتے دسیا اے ۔^[۱۰]

ورثہ

خواجہ احمد یسوی دا مقبرہ^[۱۱] بعد وچ تیموری سلطنت دے بانی امیر تیمور نے آپ دی قبر اُتے ترکستان (شہر) وچ بنوایا ۔ یساوی طریقہ جاں سلسلہ تجات ،جو آپ نے قایم کیتا ، دا اثر بعد وچ کئی صدیاں تک رہیا ، 19ویں صدی وچ امارت بخارا دے دربار وچ یساوی ، سید عطا شیخ دی اہم پوزیشن سی ۔^[۱۲] دوجے صوفی سلسلےآں دے مقابلے وچ یساویہ وچ شامانی عنصراں دا بوہتا اثر اے ۔^[۱۳]

پہلی قازق ترک یونیورسٹی احمد یسوی یونیورسٹی^[۱۴] دا ناں آپ دے اعزاز وچ رکھیا گیا اے ۔

نقشبندی ادریس شاہ نے احمد یسوی دا سلسلہ نسب کتاب الکتاب وچ لکھیا اے.^[۱۵] یساوی کشمیر وچ وی نیں ۔^{[حوالہ درکار]}

یساوی دا مقبرہ تیمور نے نویں ڈھانچے اُتے بنوایا ۔^[۱۶]

ديوان حكمت احمد یساوی دی ترک بولی وچ لکھی کتاب اے ۔^[۱۷]1895ء تے 1905ء وچ یساوی دیاں نظماں (دیوان حکمت) قازان (تاتارستان ،روسی سلطنت)توں شائع ہوئیاں ۔^[۱۸]

اشعار

آپ دا مجموعه اشعار دیوان حکمت دے ناں توں معروف اے تے ایہ ترکی بولی وچ اے .^[۱۹]

مناجات نامه

الهی قادرا پروردکارا

رحم قیل بندنکا ای کردکارا

اجابت سندین و مندین مناجات

ای- ای ذوالجلال جمله حاجات

الهی جاجتیم‌نی سن روا قیل

کریم سن لطف ائله دردیم دوا قیل

الهی ذات پاکینک حرمتیدین

آییرکیل بیزنی شیطان زحمتیدین

منکا توفیق سوییدین سن ایچورکیل

کرم بیرله گناهیم‌نی کیچورکیل

که بیلماس‌ده گناه بسیار قیلدیم

کونکل‌لارنی بوزوب آزار قیلدیم

که هر عاصی ایرور رحمت‌کا لایق

کیل ای احد دعاغه بول موافق

حوالے

↑ Ro'i, Yaacov (2000). Islam in the Soviet Union: From the Second World War to Gorbachev. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-403-2. , page 373
↑ «Encyclopædia Britannica (2007): Related Articles to "Ahmed Yesevi, or Ahmad Yasawi, or Ahmed Yasavi (Turkish author)", accessed March 18, 2007». Britannica.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.
↑ (1904) Book of Wisdom. Lithographic Printing House of the Kazan Imperial University, 366.
↑ «Divan-i Khikmet». Kazakhstan National Commission For UNESCO - natcom.unesco.kz.
↑ I.Melikoff, 'Ahmad Yesevi and Turkic popular Islam', EJOS, VI (2003), No. 8, 1-9, ISSN 0928-6802 Archived 2006-12-25 at the وے بیک مشین سانچہ:Dead link سانچہ:Cbignore
↑ ^۶.۰ ^۶.۱ ^۶.۲ The Foundation of the Presidency of Religious Affairs, İslâm Ansiklopedisi, vol. 3, p. 161, İstanbul, 1989.
↑ Y. N. Öztürk: The Eye of the Heart (Redhouse Press Istanbul 1988), p.49
↑ John L. Esposito, ed., The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, Volume 1, New York: Oxford University Press, 1995, p. 271
↑ «Hasan Basri Çantay, "Chapter 7: Islamic Culture in Turkish Areas", in Islam — The Straight Path: Islam Interpreted by Muslims by Prof. Kenneth W. Morgan, Published by The Ronald Press Company, New York 1958». Religion-online.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.
↑ The People of the Secret by Edward Campbell (1983) ISBN 0-86304-038-1
↑ «Yasavi (Shrine of Ahmed Yasavi), ArchNet Dictionary of Islamic Architecture». Archnet.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۰۶-۰۵-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.
↑ Devin Deweese "The Politics of Sacred Lineages in 19th-century Central Asia: Descent groups linked to Khwaja Ahmad Yasavi in Shrine Documents and Genealogical Charters" International Journal of Middle Eastern Studies Vol.31 (1999) pp507-530
↑ "The Sacred Sites of Kyrgyzstan", Cholpon K. Dyikanova, Taalaibek K. Dyikanov, Jarkyn B. Samanchina (eds.), Bishkek, 2004-2005, p. 8, citing Demidov, 1988, p. 3 Archived September 29, 2007, at the وے بیک مشین
↑ «Ahmet Yesevi University Official Site». Yesevi.edu.tr. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.
↑ Shah, Idries (1976). The Book of the Book. Octagon Press Ltd. ISBN 978-0-900860-12-6. , page 9
↑ «Tamerlane (1336 - 1405) - The Last Great Nomad Power». Silk Road Foundation. ۱۹۹۷–۲۰۰۰.
↑ (1904) Book of Wisdom. Lithographic Printing House of the Kazan Imperial University, 366.
↑ «Divan-i Khikmet». Kazakhstan National Commission For UNESCO - natcom.unesco.kz.
↑ صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فواد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه سبحانی، ص ۱۷۱

John G. Bennett (1995). The Masters of Wisdom. Bennett Books. ISBN 1-881408-01-9.

Commons: Kazan of Mausoleum of Khoja Ahmed Yasavi – مورتاں ، وڈیو

باہرلے جوڑ

(روسی) UNESCO Heritage Mausoleum Hoja Ahmed Yasevi
(روسی) National Library of the Republic of Kazakhstan - Hoja Ahmed Yasaui
(روسی) Great Soviet Encyclopedia. Turkestan (city in Kazakh SSR) Archived 2007-09-30 at archive.ph Error: unknown archive URLسانچہ:Dead link

سانچہ:Islamic theology

[1] Ro'i, Yaacov (2000). Islam in the Soviet Union: From the Second World War to Gorbachev. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-403-2. , page 373

[2] «Encyclopædia Britannica (2007): Related Articles to "Ahmed Yesevi, or Ahmad Yasawi, or Ahmed Yasavi (Turkish author)", accessed March 18, 2007». Britannica.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.

[3] (1904) Book of Wisdom. Lithographic Printing House of the Kazan Imperial University, 366.

[4] «Divan-i Khikmet». Kazakhstan National Commission For UNESCO - natcom.unesco.kz.

[5] I.Melikoff, 'Ahmad Yesevi and Turkic popular Islam', EJOS, VI (2003), No. 8, 1-9, ISSN 0928-6802 Archived 2006-12-25 at the وے بیک مشین سانچہ:Dead link سانچہ:Cbignore

[TDV-6] ۶.۰ ^۶.۱ ^۶.۲ The Foundation of the Presidency of Religious Affairs, İslâm Ansiklopedisi, vol. 3, p. 161, İstanbul, 1989.

[7] Y. N. Öztürk: The Eye of the Heart (Redhouse Press Istanbul 1988), p.49

[8] John L. Esposito, ed., The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, Volume 1, New York: Oxford University Press, 1995, p. 271

[9] «Hasan Basri Çantay, "Chapter 7: Islamic Culture in Turkish Areas", in Islam — The Straight Path: Islam Interpreted by Muslims by Prof. Kenneth W. Morgan, Published by The Ronald Press Company, New York 1958». Religion-online.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.

[10] The People of the Secret by Edward Campbell (1983) ISBN 0-86304-038-1

[11] «Yasavi (Shrine of Ahmed Yasavi), ArchNet Dictionary of Islamic Architecture». Archnet.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۰۶-۰۵-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.

[12] Devin Deweese "The Politics of Sacred Lineages in 19th-century Central Asia: Descent groups linked to Khwaja Ahmad Yasavi in Shrine Documents and Genealogical Charters" International Journal of Middle Eastern Studies Vol.31 (1999) pp507-530

[13] "The Sacred Sites of Kyrgyzstan", Cholpon K. Dyikanova, Taalaibek K. Dyikanov, Jarkyn B. Samanchina (eds.), Bishkek, 2004-2005, p. 8, citing Demidov, 1988, p. 3 Archived September 29, 2007, at the وے بیک مشین

[14] «Ahmet Yesevi University Official Site». Yesevi.edu.tr. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۴-۰۹.

[15] Shah, Idries (1976). The Book of the Book. Octagon Press Ltd. ISBN 978-0-900860-12-6. , page 9

[16] «Tamerlane (1336 - 1405) - The Last Great Nomad Power». Silk Road Foundation. ۱۹۹۷–۲۰۰۰.

[17] (1904) Book of Wisdom. Lithographic Printing House of the Kazan Imperial University, 366.

[18] «Divan-i Khikmet». Kazakhstan National Commission For UNESCO - natcom.unesco.kz.

[19] صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فواد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه سبحانی، ص ۱۷۱

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]