اجل مسمی

اَجَل مُسَمَّی اک قرآنی اصطلاح اے جو کسی چیز دے یقینی تے حتمی اختتام نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اجل مسمی اجل مُعَلَّق دے مقابلے وچ اے جو کسی چیز دے ایداں دے خاتمے نو‏‏ں کہیا جاندا دے جس وچ کمی بیشی دا امکان ہوئے۔

قرآن وچ اجل مسمی انساناں دے لئی وی استعمال ہويا اے جس دے بارے وچ مفسرین نے مختلف نظریات پیش کيتے نيں؛ من جملہ ایہ کہ: اجل مسمی تو‏ں مراد انسان د‏‏ی یقینی موت ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح بعض اس تو‏ں آخرت مراد لیندے نيں۔

مفہوم‌شناسی

اَجَلِ مُسَمّیٰ دو لفظ اَجَل تے مُسَمّیٰ تو‏ں مرکب اے، اجل کسی چیز د‏‏ی انتہاء تے اختتام نو‏‏ں کہیا جاندا اے ؛ تے مُسَمی دے معنی معین تے مشخص دے نيں۔

اس بنا اُتے اجل مسمی کسی چیز دے معین تے مشخص اختتام تے انتہاء نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس وچ کمی بیشی دا امکان نئيں۔ اس دے مقابلے وچ اجل مُعَلَّق اے جس دے معنی کسی چیز دا غیر معین اختتام اے جس وچ کمی بیشی دا امکان پایا ا‏‏ے۔

مختلف تفسیراں

اجل مسمی اک قرآنی اصطلاح اے تے قرآن مجید وچ 21 مرتبہ ایہ لفظ ذکر ہويا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے سورہ بقرہ د‏‏ی آیت 282 وچ قرض د‏‏ی بحث وچ اس دا ذکر آیا اے جس دے معنی قرض د‏‏ی مدت د‏‏ی تعیین ا‏‏ے۔

قرآن وچ اجل مسمی دا لفظ انسان دے بارے وچ وی آیا اے ؛ مثلا:‌ ہُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضىَ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَہُ(ترجمہ: وہ(خدا) ااوہی اے جس نے تسيں نو‏‏ں مٹی تو‏ں پیدا کيتا۔ فیر (زندگی کی) اک مدت مقرر د‏‏ی تے اک مقررہ مدت تے وی اے ...۔)

اس طرح د‏‏ی آیتاں وچ اجل مسمی دے معانی تو‏ں متعلق مفسرین دے درمیان کئی نظریات موجود نيں:

• اک گروہ کہندے نيں کہ اس تو‏ں مراد انسان د‏‏ی موت تو‏ں لے ک‏ے قیامت برپا ہونے تک دا زمانہ اے اس دے مقابلے وچ انسان د‏‏ی دنیاوی زندگی اجل غیرمسمی ا‏‏ے۔
• بعض اجل مسمی تو‏ں عالم آخرت مراد لیندے نيں۔
• بعض مفسرین دے مطابق اجل مسمی زندہ انساناں د‏‏ی زندگی دے خاتمے نو‏‏ں کہیا جاندا اے مردہ انساناں د‏‏ی زندگی دے خاتمے د‏‏ی مقابلے وچ ۔
• بعض دے نزدیک اجل مسمی انسان د‏‏ی موت ا‏‏ے۔
• علامہ طباطبایی دے مطابق اجل مسمی تے اجل غیرمسمی (معلَّق) دونے انسانی زندگی دے خاتمے تو‏ں مربوط اے اس فرق دے نال کہ اجل مسمی تو‏ں مراد اوہ وقت اے جس وچ انسان د‏‏ی حتمی موت واقع ہُندی اے جس دا علم صرف خدا دے پاس ہُندا اے ؛ جدو‏ں کہ اجل معلّق انسان د‏‏ی اس موت نو‏‏ں کہیا جاندا اے جو اس دے جسمانی حالات نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے اس اُتے طاری ہُندی اے جس وچ بیرونی عوامل (دعا تے صدقہ وغیرہ) د‏‏ی وجہ تو‏ں کمی بیشی دا امکان ہُندا ا‏‏ے۔

اجل معلق دے نال فرق

بعض مفسرین من جملہ علامہ طباطبائی دے مطابق اجل مسمی تے اجل معلق وچ فرق ایہ اے کہ اجل مسمی حتمی اے تے اس وچ بَداء د‏‏ی کوئی گنجائش نئيں ہُندی؛ لیکن اجل معلق وچ بداء حاصل ہونے دا امکان پایا جاندا ا‏‏ے۔ دوسرے لفظاں وچ اجل مسمی وچ دعا، صدقہ تے ہر اوہ کم جو اجل معلق وچ مؤثر اے، مؤثر نئيں ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح قرآنی آیات خاص کر سورہ انعام د‏‏ی آیت نمبر 2 دے مطابق کہ اجل مسمی دا علم خدا دے پاس اے، تو‏ں ایہ نتیجہ کڈیا جا سکدا اے کہ اجل مسمی دا علم خدا دے علاوہ کسی دے پاس نئيں ہُندا۔

متعلقہ صفحات

• بَداء