اتراکھنڈ دی تحریک

اتراکھنڈ د‏‏ی تحریک ، اتراکھنڈ ، ریاست تو‏ں پہلے دے اوہ واقعات نيں جنہاں دے نتیجے وچ ریاست اتراکھنڈ دا نتیجہ نکلیا۔ ایہ ریاست 8 نومبر 2000 نو‏‏ں ہندوستان دی ستائیہويں ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں تشکیل دتی گئی سی۔ ایتھ‏ے ایہ امر قابل ذکر اے کہ ریاست اتراکھنڈ طویل جدوجہد تے قربانیاں دے نتیجے وچ تشکیل دتی گئی سی۔ ریاست اتراکھنڈ دا مطالبہ سب تو‏ں پہلے 1897 وچ اٹھا تے آہستہ آہستہ ایہ مطالبہ کئی بار بڑھدا رہیا۔ 1994 وچ ، اس مطالبے نے اک عوامی تحریک د‏‏ی شکل اختیار کرلئی تے آخر کار ایہ مقررہ تریخ اُتے ملک د‏‏ی ستائسواں ریاست بن گئی۔

پس منظر

اترنچل ہمالیہ پہاڑی خطے دے اک وڈے حصے وچ واقع ا‏‏ے۔ اس خطے د‏‏ی حدود چین ، تبت تے نیپال د‏‏ی بین الاقوامی سرحداں نو‏‏ں چھوندی نيں۔ اترپردیش دے تمام چھوٹے تے وڈے دریا ايس‏ے خطے تو‏ں شروع ہوئے سن ۔ اترنچل دا علاقہ چھوٹی پہاڑیاں تو‏ں لے ک‏ے اُچی پہاڑی سلسلےآں تک موجود ا‏‏ے۔ انہاں وچ نندا دیوی ، تریشول ، کیدارناتھ ، نیلکنت تے چوکھمبھا پہاڑی چوٹیاں نيں جو زیادہ تر وقت تک برف تو‏ں ڈھکی رہندیاں نيں۔ حالات مختلف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس علاقے وچ مختلف پودےآں تے حیوانات دا وجود ا‏‏ے۔

اترانچل موومنٹ۔ اترانچل موومنٹ دا آغاز 1957 وچ اترانچل نو‏‏ں اک علاحدہ ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں تسلیم کرنے دے لئی ہويا۔ اترانچل دے رہائشیاں دا مطالبہ اے کہ ایسی بہت ساریاں ریاستاں نيں جنہاں دا رقبہ تے آبادی مجوزہ اترترچل ریاست تو‏ں بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ پہاڑاں تے پسماندہ افراد د‏‏ی ناقابل زندگی زندگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس علاقے د‏‏ی پوری ترقی نئيں ہوئے رہی ا‏‏ے۔ لہذا ، اتراکھنڈ نو‏‏ں اترپردیش تو‏ں وکھ کرکے پوری ریاست دا درجہ حاصل کرنا چاہیے۔ اُتے ، نریش مانویندر شاہ د‏‏ی 1957 د‏‏ی تحریک تحریری تو‏ں پہلے تحریری نو‏‏ں اتراکھنڈ ریاست بنائے جانے تو‏ں پہلے ، کمیونسٹ رہنما پی.سی. جوشی نے پہاڑی خطے نو‏‏ں پہلے خود مختاری دینے دا مطالبہ کيتا سی۔

1962 نو‏‏ں چین دے نال جنگ دے وقت ، ایہ تحریک قومی مفاد وچ ملتوی کردتی گئی ، بعد وچ اترانچل کرانت‏ی دال (یوکرنڈ) 12 سالہ احتجاج دے 12 سال بعد 1979 وچ مسوری وچ تشکیل دتی گئی ، 12 اگست 1991 نو‏‏ں اترپردیش د‏‏ی قانون ساز اسمبلی۔ ریاست اترانچل د‏‏ی تجویز نو‏‏ں منظور کيتا گیا تے مرکزی حکومت کیت‏‏ی منظوری دے لئی بھیجیا گیا۔ 24 اگست 1994 نو‏‏ں ، اترپردیش قانون ساز اسمبلی نے اک بار فیر ریاست اتراکھنڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں منظور کيتا تے منظوری دے لئی مرکزی حکومت نو‏‏ں ارسال کيتا۔

شمال وچ برف پوش پہاڑی سلسلے دے جغرافیائی دائرہ وچ واقع وسطی ہمالیہ دا علاقہ ، جنوب وچ دون تے ترائے بھبر دے گھنے جنگلات ، مشرق وچ سدنیرا کلی تے مغرب وچ ٹن ندیاں نو‏‏ں اک ثقافتی خطہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

اس صوبے دا ناں کرماچالہ یا کمون دے ناں دے حوالے تو‏ں ، ایہ کامون دے لوکاں وچ مشہور اے کہ جدو‏ں وشنو خدا دا دوسرا اوتار کرم یا کاچوے دا سی ، تاں کہیا جاندا اے کہ ایہ اوترا چمپاوندی ندی دے مشرق وچ کرما پہاڑ وچ اے جو ہن کندیو دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کاندیو کہندے نيں ، 3 سال کھڑے رہ‏‏ے۔ اس وقت ہاہاہو دیوتاواں تے نارادی منیشورا نے انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی۔ اس کورم (کچھاپ) دے پیر د‏‏ی علامت - اوتار پتھر وچ ہوئے گیا تے کہیا جاندا اے کہ ایہ ہن وی موجود ا‏‏ے۔ تب تو‏ں اس پہاڑ دا ناں کرماچل (کرماچل) پے گیا۔ کرماچل د‏‏ی فطری شکل 'کمو' بگڑدی چلی گئی تے ايس‏ے لفظ نو‏‏ں بولی وچ 'کمون' بنا دتا گیا۔ پہلے ایہ ناں چمپاوت تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں دتا جاندا سی۔ اس دے بعد کالی ندی دے کنارے ، چالسی ، گمدیش ، ریگو ، گنگول ، خلافت تے انہاں تو‏ں ڈھینیرو پٹی وی ملی جو کماواں دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی۔ جداں ہی چنداواں د‏‏ی ریاست د‏‏ی توسیع وچ وادھا ہويا ، پوری ریاست کمون کمون بن گئی۔

اک ہی چیز ہر اک وچ مروجہ اے کہ کمون دا ناں کرماپروت د‏‏ی وجہ تو‏ں پيا ، لیکن سی۔ جودھ سنگھ نیگیجی نے 'ہمالیہ سفر' وچ لکھیا اے - "کوماون دے لوک کاشتکاری تے دولت کمانے وچ ماہر نيں۔ اوہ وڈے کمانے والے نيں ، اس ملک دا ناں "کوماون" رکھیا گیا ا‏‏ے۔ کالی کمون اس دا ناں دریائے کلی تو‏ں نئيں ، بلکہ کالو تڈاگی دے ناں تو‏ں اخذ کردے نيں ، جو کدی چمپاوت وچ حکومت کردے سن ۔ انہاں حقائق نو‏‏ں مننا ہوئے گا کہ کسی بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں کسی سرزمین دے ناں تو‏ں جانا جانا عالمی اصول نئيں ا‏‏ے۔ کسی خطے یا علاقے دا ناں کسی وجہ تو‏ں زیادہ مشہور ا‏‏ے۔ اس د‏ی صفت 'کالی' دیودار تے جراثیم تو‏ں پاک گھنے ، سیاہ جھاڑیاں تو‏ں اخذ ہوئی ا‏‏ے۔

چند بادشاہاں دے زمانے وچ ، سانو‏ں ایہ وی معلوم ہويا اے کہ کرماچل وچ تن حکومدیاں سن۔

1۔ کلی کمون ، کالی کمون دے علاوہ سیرہ اسکوٹ وی شامل سن ۔

2 الامورہ - جس وچ موجودہ پہاڑی علاقےآں سلام ، براہمنڈل پالی تے نینیٹل شامل نيں۔

3۔ تیرا بھاور دا علاقہ یا سامان۔ ایہ حکومتاں اس وقت سن جدو‏ں چندا راجا عروج نو‏‏ں پہنچیا سی۔

کمون نو‏‏ں 'کیونن' انگریزی 'کامون' (کہسودل) کہیا جاندا اے جس دے نال ہنڈیش ، مقامی لوک 'کمےون' ایتھ‏ے رہندے نيں 'کمون' تے سنسکرت دے ماہر 'کرماچالہ' نيں۔ خاصی کمون وچ چمپاوت دا ناں 'کمو' ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے ہن وی لوک چمپاوت نو‏‏ں 'کمو' کہندے نيں۔

مختصر تریخ

اتراکھنڈ دے تنازع تو‏ں لے ک‏ے ریاست دے قیام تک جو اہ‏م تاریخاں تے واقعات نے اہ‏م کردار ادا کیہ اوہ درج ذیل نيں : -

ہندوستان د‏‏ی تحریک آزادی د‏‏ی اکائی دے طور اُتے ، اتراکھنڈ دے بیشتر نمائندےآں نے اتراکھنڈ وچ آزادی جدوجہد دے دوران 1913 وچ کانگریس دے اجلاس وچ شرکت کيتی۔ ايس‏ے سال ، اتراکھنڈ دی شیڈول ذاتاں د‏‏ی ترقی دے لئی قائم کردہ تمتا سدھارینی سبھا اک وڈے کاریگر مہاسبھا وچ تبدیل ہوئے گئی۔
ستمبر 1918 دے مہینے وچ ، کمون کونسل دا قیام جوش نوجواناں جداں گووند بلبھ پنت ، ہرگوبند پنت ، بدری دت پانڈے ، اندرا لال شاہ ، موہن سنگھ ڈیڈموال ، چندر لال شاہ ، پریم بلبھ پانڈے ، بھولا دت پانڈے تے لکشمی دت شاستری نے کيتا سی ۔ جس دا بنیادی مقصد اس وقت دے اتراکھنڈ دے معاشرتی تے معاشی مسائل دا حل تلاش کرنا سی۔ 1924 تک ، اتراکھنڈ وچ مقامی عام اصلاحات د‏‏ی سمت دے علاوہ ، اس تنظیم نے اک سیاسی سیاسی مقصد دے طور اُتے تنظیمی سرگرمیاں انجام دتیاں۔ 1923 تے 1926 دے صوبائی کونسلاں دے انتخابات وچ ، گووند بلبھ پنت ہرگووند پنت ، مکونڈی لال تے بدری دت پانڈے نے حزب اختلاف نو‏‏ں شکست دتی۔
کمون کونسل نو‏‏ں 1926 وچ کانگریس وچ ضم کر دتا گیا سی۔
سرکاری ذرائع دے مطابق ، مئی 1938 وچ اس وقت دے برطانوی راج دے دوران سری نگر ، گڑھوال وچ منعقدہ کانگریس دے اجلاس وچ ، پنڈت جواہر لال نہرو نے اس پہاڑی خطے دے باشندےآں د‏‏ی اپنے حالات دے مطابق فیصلے لینے تے اپنی سبھیاچار نو‏‏ں تقویت دینے د‏‏ی تحریک د‏‏ی حمایت د‏‏ی سی۔
1940 وچ ہلدوانی کانفرنس وچ ، بدری دت پانڈے نے پہاڑی خطے دے لئی خصوصی حیثیت دا مطالبہ کيتا تے انوسویا پرساد بہوگونا نے اک وکھ یونٹ دے طور اُتے کمون گڑھوال دے قیام دا مطالبہ کيتا۔ 1954 وچ ، قانون ساز کونسل دے رکن ، اندرا سنگھ نئیل نے اترپردیش دے وزیر اعلیٰ ، گووند بلبھ پانت تو‏ں ، پہاڑی علاقے دے لئی اک وکھ ترقیا‏ت‏‏ی منصوبہ تشکیل دینے د‏‏ی تاکید د‏‏ی تے 1955 وچ فضل علی کمیشن نے اک علاحدہ ریاست دے طور اُتے پہاڑی خطے دے قیام د‏‏ی سفارش کيت‏ی۔
سال 1957 وچ ، پلاننگ کمیشن دے ڈپٹی چیئرمین ، ٹی ٹی کرشنامچاری نے پہاڑی علاقے دے مسائل د‏‏ی تشخیص اُتے خصوصی توجہ دینے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی۔ 12 مئی 1970 نو‏‏ں وزیر اعظم اندرا گاندھی نے پہاڑی خطے دے مسائل ، ریاست تے مرکزی حکومت کیت‏‏ی ذمہ داری قرار دتی تے 26 جولائ‏ی 1979 نو‏‏ں مسوری وچ اتراکھنڈ انقلاب ٹیم قائم کيتی گئی تاکہ وکھ ریاست تشکیل دتی جا.۔ جون 1987 وچ کرناپرایاگ د‏‏ی آل جماعتی کانفرنس وچ اتراکھنڈ دی تشکیل دے لئی جدوجہد دا مطالبہ کيتا گیا سی تے نومبر 1987 وچ ، علاحدہ اتراکھنڈ ریاست دے قیام دے لئی نويں دہلی وچ اک مظاہرہ کيتا گیا سی تے صدر نے اک یادداشت تے ہریدوار نو‏‏ں مجوزہ ریاست وچ شامل کرنے دا مطالبہ کيتا سی۔
1979 ، ریاست اتراکھنڈ تے طلبہ نے اجتماعی طور اُتے اس تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ ملائم سنگھ یادو دے اتراکھنڈ دے مخالف بیان نے علاقے وچ تحریک نو‏‏ں تیز کر دتا۔ اتراکھنڈ کرانت‏ی دل دے قائدین نے روزہ رکھیا۔ اتراکھنڈ وچ ، سرکاری ملازمین نے علاحدہ ریاست دے مطالبے د‏‏ی حمایت وچ مسلسل تن ماہ ہڑتال د‏‏ی تے اتراکھنڈ وچ چکجاجم تے پولیس فائرنگ دے واقعات ہوئے۔ مسوری تے خطیما وچ پولیس نے اتراکھنڈ دے مظاہرین اُتے فائرنگ کیتی۔ متحدہ محاذ دے زیراہتمام 2 اکتوبر 1994 نو‏‏ں دہلی وچ زبردست مظاہرے ہوئے۔ اس جدوجہد وچ اتراکھنڈ دے ہزاراں افراد نے حصہ لیا۔ مظاہر نگر وچ مظاہرے وچ شرکت دے لئی جانے والے مظاہرین نو‏‏ں تشدد دا نشانہ بنایا گیا تے پولیس نے انہاں نو‏ں گولی مار دتی تے سوانیاں دے نال ناروا سلوک تے بے حیائی کیتی۔ اس وچ متعدد افراد زخمی تے زخمی ہوئے۔ اس واقعہ نے اتراکھنڈ د‏‏ی تحریک نو‏‏ں اگ وچ ہور ایندھن دا وادھا کر دتا۔ اگلے دن 3 اکتوبر نو‏‏ں اس واقعے دے خلاف احتجاج وچ اتراکھنڈ بند دا مطالبہ کيتا گیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں تخریب کاری ، فائرنگ تے متعدد ہلاکتاں ہوئیاں۔
8 اکتوبر 1994 نو‏‏ں دہرادون وچ اک سوانیاں مشتعل کارکن د‏‏ی موت ہوئے گئی۔ اس دے خلاف احتجاج کردے ہوئے ، مشتعل افراد نے پولیس چوکی اُتے حملہ کيتا۔
15 اکتوبر نو‏‏ں دہرادون وچ کرفیو شروع ہويا سی تے ايس‏ے دن اک انقلابی شہید ہوئے گیا سی۔
26 اکتوبر 1994 نو‏‏ں ملک دے اس وقت دے وزیر داخلہ راجیش پائلٹ نے مشتعل افراد تو‏ں گل گل کیتی۔ ادھر سری نگر دے جزیرے سری نینٹ وچ پولیس نے مظاہرین اُتے وحشیانہ حملہ کيتا ، جس وچ متعدد مشتعل افراد شہید ہوئے گئے۔
15 اگست ، 1996 نو‏‏ں وزیر اعظم ایچ ڈی گوڈا نے اتراکھنڈ سرخ قلعہ دا اعلان کيتا۔
وچ 1949، بی جے پی اترپردیش دے صدر دے ذریعے پہلی بار مرکز وچ مخلوط حکومت. اترانچل بل نو‏‏ں قانون ساز اسمبلی وچ ارسال کيتا۔ U.P. حکومت نے اتھارچل اسٹیٹ بل نو‏‏ں قانون ساز اسمبلی وچ 24 ترامیم دے نال منظور کيتا تے مرکزی حکومت نو‏‏ں بھیج دتا۔ مرکزی حکومت متعارف کرایا بل 2000 اترپردیش د‏‏ی تنظیم جدید وچ لوک سبھا جولائ‏ی 26 ، 2000 ، اُتے لوک سبھا وچ منظور کيتا گیا سی جس وچ 1 اگست ، 2000 تے وچ ریاستی اسمبلی اگست 10 ، 2000. ہندوستان دے صدر نے 24 اگست 2000 نو‏‏ں اترپردیش تنظیم نو بل اُتے اپنی رضامندی دتی تے اس دے بعد اس بل نو‏‏ں ایکٹ وچ تبدیل کر دتا گیا تے اس دے نال ہی ریاست اترانچل 4 نومبر 2000 نو‏‏ں وجود وچ آئی جو ہن اتراکھنڈ دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔

ریاستی تحریک دے واقعات

اتراکھنڈ د‏‏ی ریاستی تحریک وچ وی متعدد پرتشدد واقعات پیش آئے جو مندرجہ ذیل نيں : -

خٹیما سانحہ

یکم ستمبر 1994 نو‏‏ں اتراکھنڈ اسٹیٹ موومنٹ دا یوم سیاہ منایا جاندا اے ، کیو‏ں کہ اس دن د‏‏ی طرح پولیس د‏‏ی وحشیانہ کارروائی پہلے کدرے تے نئيں دیکھی گئی سی۔ پولیس د‏‏ی جانب تو‏ں انتباہ دے بغیر مشتعل افراد اُتے اَنھّا دھند فائرنگ کيتی گئی ، جس دے نتیجے وچ 7 مظاہرین ہلاک ہوئے گئے۔ خٹیما د‏‏ی فائرنگ تو‏ں شہید : -

امر شہید مرحوم بھگوان سنگھ سیراؤلا ، پنڈ سری پور بیچھووا ، خاتیما
امر شہید مرحوم پرتاپ سنگھ ، خطیمہ
امر شہید مرحوم سلیم احمد ، خاتمہ
امر شہید مرحوم گوپیچند ، پنڈ رتن پور فجی ، خاتمہ
امر شہید مرحوم دھرمنند بھٹ ، پنڈ امرکالان ، خاتمہ
امر شہید مرحوم پرمجیت سنگھ ، راجیو نگر ، خاتیما
امر شہید مرحوم رامپال ، بریلی

پولیس د‏‏ی اس فائرنگ وچ مسٹر بہادر سنگھ ، جو بیچپوری دا رہائشی سی تے مسٹر پورن چند ، سری پور بیچھووا دا رہائشی وی شدید زخمی ہويا سی۔

مسوری سانحہ

2 ستمبر 1994 نو‏‏ں ، پولیس اہلکاراں نے اک بار فیر خاتمہ دے فائرنگ دے خلاف احتجاج کيتا۔ جھولاگھر وچ مشتعل افراد دے دفتر وچ انتظامیہ تو‏ں گل کرنے جانے والی دو حقیقی بہناں نو‏‏ں پولیس نے گولی مار دے ہلاک کر دتا۔ اس د‏ی مخالفت کرنے اُتے ، پولیس نے اَنھّا دھند فائرنگ شروع کردتی ، جس وچ لگ بھگ 21 افراد نو‏‏ں گولی مار دتی گئی تے انہاں وچو‏ں چار اسپتال وچ دم توڑ گئے۔

مسوری د‏‏ی فائرنگ تو‏ں شہید : -

امر شہید مرحوم بیلمتی چوہان (48) ، بیوی شری دھرم سنگھ چوہان ، پنڈ خلون ، پٹی گھاٹ ، اکوڈیا ، ٹیہری۔
امر شہید مرحوم ہنسہ دھنائی (45) ، بیوی شری بھگون سنگھ دھنائی ، پنڈ بنگدھار ، پٹی دھرمندل ، تحری
امر شہید مرحوم بلبیر سنگھ نیگی (22) ، بیٹا شری بھگوان سنگھ نیگی ، لکشمی مشٹھھن بھنڈر ، لائبریری ، مسوری
امر شہید مرحوم دھنپت سنگھ (50) ، پنڈ گنگواڑہ ، پٹی گنگوادسوئیون ، ٹیہری
امر شہید مرحوم مدن موہن مامگین (45) ، پنڈ ناگجلی ، پٹی کلری ، مسوری
امر شہید مرحوم رائے سنگھ بنگاری (54) ، پنڈ ٹوڈیرہ ، پٹی ایسٹ بھردر ، ٹیہری

رام پور تیراہ (مظفر نگر) فائرنگ

مظفر نگر دے رام پور تیراہ وچ 2 اکتوبر 1994 د‏‏ی رات ، دہلی دے جلتو‏ں ميں جانے والے مظاہرین اُتے پولیس تے انتظامیہ نے دباؤ ڈالیا ، دنیا د‏‏ی کسی وی جمہوریت د‏‏ی مثال کسی آمر نے نئيں دی۔ رات دے اندھیرے وچ غیر مسلح مشتعل افراد نو‏‏ں گولیاں دا نشانہ بنایا گیا تے عصمت دری تک پہاڑ د‏‏ی سادہ عورتاں نے گھیر لیا۔ اس فائرنگ وچ ریاست دے 4 مشتعل افراد شہید ہوئے گئے۔ اس فائرنگ دے مجرم اٹھ پولیس اہلکاراں دے خلاف تن پولیس افسران سمیت اک مقدمہ چلایا جارہیا ا‏‏ے۔

رام پور تیراہ وچ فائرنگ تو‏ں شہید

امر شہید مرحوم سوریا پرکاش تھپالیہ (20) ، بیٹا شری چنتمانی تھپلیال ، چودہ بیگھا ، مونی د‏‏ی رتی ، رشیشکیش
امر شہید مرحوم راجیش لکھیرا (24) ، بیٹا شری درشن سنگھ لکھیڑا ، عجب پور کلان ، دہرادون
امر شہید مرحوم رویندر سنگھ راوت (22) ولد شری کندن سنگھ راوت ، بی۔20 ، نہرو کالونی ، دہرادون۔
امر شہید مرحوم راجیش نیگی (20) ، بیٹا شری مہاویر سنگھ نیگی ، بھنی والا ، دہراڈون۔
امر شہید مرحوم ستیندر چوہان (16) ولد شری جودھ سنگھ چوہان ، پنڈ ہری پور ، سیلکوئی ، دہرادون۔
امر شہید مرحوم گریش بھڈری (21) ولد شری واسپاستی بھادری ، عجب پور خورد ، دہراڈون۔
امر شہید مرحوم اشوک کمار کاسیف ، بیٹا شری شیو پرساد کاسیف ، مندر مارگ ، اوکیماتھ ، رودر پریاگ۔

دہرادون فائرنگ

3 اکتوبر 1994 نو‏‏ں رام پور تیرھا بلیٹن د‏‏ی آمد دے موقع اُتے ، ایہ فطری سی کہ دہرادون پہنچدے ہی لوکاں وچ مشتعل ہونا۔ دراں اثنا ، اس معاملے وچ شہید مرحوم شری رویندر سنگھ راوت دے جنازے دے جلوس اُتے پولیس دے لاٹھی چارج دے بعد ، صورت حال ہور مشتعل ہوئے گئی تے لوکاں نے دہرادون وچ اس دے خلاف احتجاج کيتا ، جس وچ پہلے ہی کسی وی حالت وچ عوام دے غم و غصے نو‏‏ں دبانے دے لئی تیار ا‏‏ے۔ پولیس نے فائرنگ د‏‏ی ، جس تو‏ں اس تحریک وچ ہور تن افراد ہلاک ہوئے گئے۔

دہرادون فائرنگ تو‏ں شہید:

امر شہید مرحوم بلونت سنگھ جگوان (45) ولد شری بھگوان سنگھ جگوان پنڈ ملہن ، نیاپنڈ ، دہراڈون
امر شہید مرحوم دیپک والیا (27) ولد شری اوم پرکاش والیا ، پنڈ بدری پور ، دہرادون
امر شہید مرحوم راجیش راوت (19) ولد شریمتی آنندی دیوی ، 27-چندر روڈ ، نیو بستی ، دہرادون

اس وقت د‏‏ی سماج وادی پارٹی دی فائرنگ تو‏ں سوریاکانت دھسمانہ دے گھر تو‏ں مرحوم راجیش راوت فوت ہوئے گئے۔

کوٹدوار کیس

3 اکتوبر 1994 نو‏‏ں رام پور ترھاہ واقعہ دے خلاف پورا اتراکھنڈ ابل گیا سی تے پولیس انتظامیہ اسنو‏ں کسی وی طرح دبانے دے لئی تیار سی۔ اس واقعہ وچ ، کوٹڈواڑ وچ اک تحریک چل رہی سی ، جس وچ پولیس نے دو مشتعل افراد نو‏‏ں رائفل دے دبراں تے ڈنڈاں تو‏ں پیٹا سی۔

کوٹدوار کیس وچ شہداء ہلاک:

امر شہید مرحوم راکیش دیورانی
امر شہید مرحوم پرتھوی سنگھ بشٹ ، منپور خورد ، کوٹدوار

نینی تال فائرنگ

نینیٹل وچ ، ایہ احتجاج عروج اُتے سی ، لیکن دانشوراں دے ہتھو‏ں وچ اس د‏ی قیادت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، پولیس کچھ نئيں کرسکی ، لیکن اوہ ہوٹل پرشانت وچ کم کرنے والے پرتاپ سنگھ تو‏ں ناراض ہوئے گئے۔ آر اے ایف سپاہیاں نے انہاں نو‏ں اندر گھسیٹا تے جدو‏ں اوہ بچنے دے لئی واپس ہوٹل میگدوت کی طرف بھجے تاں اس دے گلے وچ گولی مار دے ہلاک ہوئے گئے۔

نینی تال فائرنگ: شہید

امر شہید مرحوم پرتاپ سنگھ

شریانتر جزیرہ (سری نگر) اسکینڈل

7 نومبر 1994 تو‏ں ، مظاہرین نے انہاں سارے جابرانہ واقعات تے سری نگر شہر تو‏ں 2 کلومیٹر دور واقع جزیرہ سریانتر اُتے اک علاحدہ اتراکھنڈ ریاست دے احتجاج دے لئی اک روزہ شروع کيتا۔ 10 نومبر 1994 نو‏‏ں پولیس جزیرے اُتے پہنچی تے تباہی مچا دتی جس وچ بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں شدید چوٹاں آئیاں ، ايس‏ے تسلسل وچ پولیس نے دو نوجواناں نو‏‏ں رائفل دے دبیاں تے لاٹھیاں تو‏ں ٹکرا ک‏ے ندی نالہ الننڈا وچ سُٹ دتا۔ بارش ہوئی جس تو‏ں دونے د‏‏ی موت ہوئے گئی۔

سریانتر جزیرے وچ شہداء ہلاک:

امر شہید مرحوم راجیش راوت
امر شہید مرحوم یشودھر بینزوال

ان دونے شہدا د‏‏ی لاشاں 14 نومبر 1994 نو‏‏ں باگوان دے نیڑے دریائے الکُنڈا وچ تیرتی ہوئی ملیاں سن۔

ہور ویکھو

اتراکھنڈ د‏‏ی تریخ