ہلدوانی

ہلدوانی हल्द्वानी ਹਲ੍ਦ੍ਵਾਨੀ ہلدوانی
شہر
ہلدوانی دا نظارہ
عرفیت: Green City
ملک	بھارت
صوبہ	اتراکھنڈ
ضلع	Nainital
ناں وجہ	Haldu(Kadamb)
بلندی	۴۲۴ میٹر (۱,۳۹۱ فٹ)
آبادی (2011)
• کل	۴۵۲,۱۶۹
زبانیں
• دفتری	ہندی زبان
• Widely Spoken	Kumauni and پنجابی زبان۔
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری وقت (UTC+5:30)
ڈاک اشاریہ رمز	263139

ہلدوانی (ہندی: हल्द्वानी) اتراکھنڈ دے نینیتال ضلعے وچ واقع اک شہر اے، جو کاٹھگودام نال مل کے ہلدوانی-کاٹھگوڈام نگر نگم بناؤندا اے۔ ہلدوانی کماؤں ڈویزن تے ہمالیا دیاں تلہٹی وچ بھابھر کھیتر وچ گولا ندی دے کنارے واقع اے۔ ایہہ شہر اتراکھنڈ دے سبھ توں ودھ آبادی والے شہراں وچوں اک اے اتے اس نوں "کماؤں دا داخلہ دوار" وی کیہا جاندا اے۔ بریٹیش ریکارڈ سانوں دسدے ہن کہ ایہہ ستھان 1834 وچ اک منڈی دے طور تے اوہناں لوکاں لئی قائم کیتا گیا سی، جو سردیاں دے موسم وچ بھابھر وچ آؤندے سن۔

"ہلدوانی" نام کماؤنی شبد "ہلدُ ونی" دا انگریزی روپ اے۔ ایہہ نام "ہلدُ" (کڈاما) دے رکھ توں آیا اے، جو اتھے کھیتی باڑی اتے بندوبست دے واسطے جنگلاں دی کٹائی توں پہلاں وڈی مقدار وچ ملیا سی۔ ایہہ علاقہ 1816 وچ گورکھاؤں دی ہار توں بعد بریٹیش نیم دے ماتحت آیا، اتے گارڈنر نوں کماؤں دا پہلاں کمیشنر تعینات کیتا گیا۔ کجھ سالاں بعد، جارج ولیئم ٹرائل کمیشنر بنے، اتے کیہا جاندا اے کہ اوہ 1834 وچ ہلدوانی شہر دا قیام کیتا سی۔ 1882 وچ بریلی-نینیتال سڑک اتے 1884 وچ روہلکنڈ اینڈ کماؤن ریلوے ولوں بھوجیپورا-کاٹھگوڈام ریلوے لائن دی قیام نے اس شہر نوں اک وڈی منڈی اتے پھر کماؤں دے پہاڑی علاقیاں اتے انڈو-گنگٹک میداناں وچکار اک وپاری مرکز دے طور تے ترقی یافتہ کرن وچ مدد کیتی۔

ویہویں صدی دی شروعات تک، ہلدوانی بھابھر کھیتر دے مکھ دفتر دے نال کماؤں ڈویزن اتے نینیتال ضلعے دی سردیاں دا راجگڑھ وی بن گئیا سی۔ 2011 وچ 156,078 دی آبادی دے نال، ہلدوانی کماؤں کھیتر دا سبھ توں وڈا تے اتراکھنڈ دا تیسرا سبھ توں ودھ آبادی والا شہر اے۔ ہلدوانی شہری مجموعہ (اربن ایریا) وچ 232,095 لوک بسدے ہن اتے دیہرادون، ہردوار اتے رڑکی دے بعد ایہہ اتراکھنڈ وچ چوتھا سبھ توں ودھ آبادی والا شہری مجموعہ اے۔

اتہاس

ایہہ کھیتر، جتھے کہ شہر واقع اے، تریخی طور اُتے کماؤں دے راج دا حصہ رہا اے۔ مغل اتہاسکاراں نے ذکر کیتا اے کہ 14 ویں صدی وچ اک مقامی حکمران علم چند، دلی سلطانے پدھرا، اتے بھابھ-ترائی دے علاقے نوں اس ویلے دے سلطان توں تحفے دے روپ وچ حاصل کیتا۔ بعد وچ، مغلاں نے پہاڑیاں اتے قبضہ کرن دی کوشش کیتی، پر کھیتر دے مشکل حالاتاں دے کارن اوہناں دے یتن ناکام ہو گئے۔

ستارویں صدی دے ارمبھ وچ، ہلدوانی کھیتر بہت گھٹ آبادی والا سی۔ ایہہ اک جدی گوت دے لوکاں ولوں وسیا ہویا سی جس نوں بکس کیہا جاندا اے۔ دکھن وچ واقع ترائی علاقہ سنگھنے جنگلاں نال بھریا سی، جتھے مغل بادشاہ شکار کرن لئی آؤندے سن۔

قیام اتے 19 ویں صدی

1816 وچ بریٹیش نے گورکھیاں نوں ہرایا اتے سگولی دا معاہدہ ولوں کماؤں اتے قابض جت لیا، گارڈنر نوں کماؤں دے کمیشنر تعینات کیتا گیا۔ بعد وچ 1834 وچ جارج ولئم ٹرائیل نے کمیشنر دا عہدہ سنبھال لیا اتے ہلدُ ونی نوں ہلدوانی دے روپ وچ بدل دتا۔ حالانکہ بریٹیش رکارڈاں توں ایہہ اشارہ ملدا اے کہ ایہہ ستھان 1834 وچ پہاڑی لوکاں لئی اک مارکیٹ وجوں قائم کیتا گیا سی جو بھبھار (ہمالیائی تلہ) کھیتر دا دورہ کردے سن۔ شہر پہلاں موٹاہلدو وچ واقع سی، اتے اس ویلے صرف گھاہ گھراں ہی سن۔ 1850 دے بعد ہی اٹّ دے گھر بنائے جانے شروع ہو گئے، اتے شہر ہولی-ہولی موجودہ مارکیٹ اتے ریلوے سٹیشن ول شمال ول ودھایا۔ شہر دا پہلاں انگلش مڈل سکول 1831 وچ قائم کیتا گیا سی۔

1857 دی پہلی آزادی تحریک دے دوران، روللکھنڈ دے باغیاں ولوں تھوڑھے ویلے لئی ہلدوانی نوں ضبط کر لیا گیا سی۔ چھیتی ہی سر ہینری رامسے (کماؤن دے کمیشنر) ولوں مارشل لو اعلان کیتا گیا سی، اتے 1858 تک، اس کھیتر نوں باغیاں توں آزاد کیتا گیا سی۔ اوہ روہلس جنہاں نوں ہلدوانی اتے حملہ کرن دا الزام لایا گیا سی، اونا نوں نینیتال وچ پھانسی گڑھیرا وکھے انگریزاں ولوں پھانسی دتی گئی سی۔ رامسے ولوں ہی 1885 وچ نینیتال اتے کاٹھگودم سڑک نال جوڑیا گیا۔ 1883–84 وچ، بریلی اتے کاٹھگودم وچ ریلوے ٹریک پھیلاا گیا۔ پہلی گڈی 24 اپریل 1884 نوں لکھنؤ توں ہلدوانی پہنچی۔

1891 وچ نینیتال ضلعے دے گٹھن توں پہلاں، ایہہ کماؤں ضلعے دا حصہ سی، جس نوں بعد وچ الومورا ضلعے دا ناں دتا گیا۔ 1885 وچ اتھے ٹاؤن ایکٹ لاگوُ کیتا گیا، اتے 1 فروری 1897 نوں ہلدوانی نوں میونسپیلٹی بناؤن دا اعلان دتا گیا سی۔ 1899 وچ اتھے تحصیل دفتر کھولھیا گیا سی، جدوں ایہہ بھابھر تحصیل دا دفتر بنیا سی، جو نینیتال ضلعے دے چار حصےآں وچوں اک سی۔ 1,279 مربع میل تک پھیلے بھابھر وچ 4 قصبے اتے 511 پنڈ شامل سن، اتے 1901 وچ اسدی کل آبادی 93,445 سی۔

20 ویں اتے 21 ویں صدی

1901 وچ، 6,624 دی آبادی دے نال، ہلدوانی، آگرہ اتے اودھ متحدہ صوبہ دے نینیتال ضلعے دے بھابھر کھیتر دا ہیڈکوآٹر سی اتے ایہہ کماؤں ڈویزن اتے نینیتال ضلعے دے اہلکاراں دا سردیاں دا مکھ دفتر بن گیا سی۔ اس ویلے دے آلے دوآلے شہر وچ بہت سارے بھوناں دی اساری کیتا گیا سی۔ آریہ سماج بھون دی اساری 1901 وچ، اتے سناتن دھرم سبھا دا بھون 1902 وچ بنایا گیا سی۔ 1909 وچ ہلدوانی دی میونسپلٹی نوں ردّ کر دتا گیا سی، اتے ہلدوانی نوں نوٹیپھائیڈ کھیتر اعلان کیتا گیا سی۔ شہر دا پہلا ہسپتال 1912 وچ کھولھیا گیا۔

ہلدوانی نے 1918 وچ کماؤں کونسل دے دوجے سیشن دی میزبانی کیتی۔ 1920 وچ پنڈت تارہ دتا گارولا رائے بہادر دی اگوائی ہیٹھ رائلیٹ ایکٹ اتے قلی-بیگار دے خلاف روس کارکردگی کیتے گئے سن۔ سول نہ-فرمانی تحریک دے دوران شہر وچ 1930 اتے 1934 دے وچکار بہت سارے جلوس کڈھے گئے سن۔ کماؤں کونسل دی 1940 دی ہلدوانی کانفرنس وچ ہی بدری دتّ پانڈے نے یونائیٹڈ پروونساں وچ کماؤں دے پہاڑی کھیتراں نوں خاص درجہ دین لئی آواز بلند کیتی سی۔

جدوں بھارت 1947 وچ بریٹیش راج توں آزاد ہو گیا، تاں ہلدوانی اک مدھ شہر سی اتے اسدی آبادی لگپگ 25000 سی۔ 1950 وچ شہر نوں بجلی حاصل کیتی گئی سی۔ بھارتی فوج دے ناغہ رجیمینٹ دی دوجی بٹالیئن نوں 11 فروری 1985 نوں ہلدوانی وچ قائم کیتا گیا سی۔ ہلدوانی نے اتراکھنڈ تحریک وچ وی اہم کردار نبھائی۔ ہلدوانی بازار توں 4 کلومیٹر دی دوری تے 'گورا پڑاو' ناں دا اک کھیتر اے۔ 19 ویں صدی دے مدھ وچ اتھے اک بریٹیش کیمپ سی، جسدے کارن اس کھیتر دا نام گورا-پڑاو رکھیا گیا سی۔

جغرافیہ

حالت اتے وستار

ہلدوانی دے گولا پل توں گولا ندی اتے گولاپار کھیتر دا نظارہ

ہلڈوانی اتراکھنڈ دے نینیتال ضلعے وچ گولا ندی دے سجے کنارے اتے 29.22° این 79.52° ای وچ واقع اے۔ جغرافیائی طور تے، ہلدوانی اک پیڑمونٹ گریڈ تے واقع اے، (جس نوں بھابھر کیہا جاندا اے) جتھے پہاڑ دیاں ندیاں زیر زمین ہوکے گنگا دے میدانی کھیتراں وچ دوبارہ ابھردیاں ہن۔ ہلدوانی دا بھابھار کھیتر رامنگر اتے ٹنکپر دے کھیتراں نال گھریا ہویا اے اتے اسدے اتر ول شوالک پہاڑیاں اتے دکھن ول ردرپر دا تارائی کھیتر اے۔ سمندر پدھر توں ہالدوانی دی اوسطاً اچائی 424 میٹر (1,391 فٹ) اے۔ بیورو آف انڈین سٹینڈرڈ دے مطابق، ہلڈوانی سیسمک زون 4 دے بھوچال کھیتر کے ماتحت آؤندا اے۔

ایہہ شہر 44.11 کلومیٹر (17.03 سکنٹ میل) دے کھیتر وچ پھیلیا ہویا اے، جس وچ میدانی اتے پہاڑی کھیتر دونو شامل ہن۔ ہلدوانی بھارتی سٹینڈرڈ ٹائم زون (یو ٹی سی -5: 30) وچ واقع اے۔ جدوں 1837 وچ ہلڈوانی دا قیام کیتا گئی سی، تاں زیادہ تر مڈھلیاں عمارتاں موٹا ہلدو دے آلے دوآلے سن۔ شہر نے ہولی ہولی موجودہ بازار اتے ریلوے سٹیشن ول اتری ول ودھایا۔ ترقی اتھارٹی دی انہوند کارن شہر اتے ماضی وچ بے ترتیب ترقی ہویا۔ 2000 دے دہاکے دے شروع وچ تنگ سڑکاں دے نال کئی کلونیاں قائم کیتیاں گئیاں سن، جس کارن شہر وچ آواجاہی کافی مشکل اے۔ سوچھ سرویکھن 2017 وچ 435 شہراں وچوں ہلدوانی نوں 557 دے کل سکور نال 395 واں نمبر حاصل ہویا۔

نینیتال روڈ توں ہلدوانی-کاٹھگودام اتے گولا ندی دا درش

جلوایُ

ہلدوانی دی آب و ہوا نوں عام طور تے گرم اتے سمائی والا مانیا جاندا اے۔ سردیاں دے مقابلے اتھے گرمیاں وچ زیادہ بارش پیندی اے۔ کوپین اتے گیگر ورگی کرن دے مطابق، اس ماحول نوں "Cwa" دے طور تے ونڈآ گیا اے۔ ہلدوانی وچ سال دا اوسط تاپمان 22.79 ڈگری سیلسیس (73.05 ڈگری پھارنہائیٹ) اے۔ سبھ توں گرم مہینہ جون ہندا اے، جسدا اوسطاً تاپمان 29.6 ڈگری سینٹیگریڈ (85.3 ڈگری پھارنہائیٹ) ہندا اے۔ سبھ توں ٹھنڈھا مہینہ جنوری ہندا اے، جسدا اوسط تاپمان 13.9 ڈگری سینٹیگریڈ (57 ڈگری پھارنہائیٹ) ہندا اے۔ ہلدوانی وچ سال لئی اوسطاً 82.47" (2095 ملیمیٹر) ورکھا ہندا اے۔ سبھ توں ودھ مینہہ والا مہینہ 25.55"(649 ملیمیٹر) ورکھا نال جولائی ہندا اے، جدکہ سبھ توں گھٹ مہینہ نومبر ہندا اے جدوں ایہہ 0.2" (5 ملیمیٹر) ہندا اے۔

ہالدوانی دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	20 (68)	22.9 (73.2)	28.4 (83.1)	34.3 (93.7)	37 (99)	35.5 (95.9)	31.2 (88.2)	30.4 (86.7)	30.5 (86.9)	29.5 (85.1)	25.2 (77.4)	21.1 (70)	۲۸.۸ (۸۳.۹)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	13.9 (57)	16 (61)	21.1 (70)	26.2 (79.2)	29.5 (85.1)	29.6 (85.3)	27.3 (81.1)	26.7 (80.1)	26.4 (79.5)	23.6 (74.5)	18.5 (65.3)	14.7 (58.5)	۲۲.۷۹ (۷۳.۰۳)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	7.8 (46)	9.2 (48.6)	13.9 (57)	18.2 (64.8)	22 (72)	23.7 (74.7)	23.4 (74.1)	23.1 (73.6)	22.4 (72.3)	17.7 (63.9)	11.8 (53.2)	8.3 (46.9)	۱۶.۷۹ (۶۲.۲۳)
بارش م م (انچ)	57 (2.24)	33 (1.3)	35 (1.38)	8 (0.31)	40 (1.57)	256 (10.08)	649 (25.55)	587 (23.11)	301 (11.85)	110 (4.33)	5 (0.2)	14 (0.55)	۲,۰۹۵ (۸۲.۴۸)
جتھوں لیا:

سرکار اتے سیاست

ہلدوانی میئر-کونسل نظام ولوں پرشاست اک نگر نگم اے۔ نگر نگم کھیتر نوں 60 علاقائی حلقیاں وچ ونڈیا گیا اے جو وارڈاں وجوں جانے جاندے ہن۔ نگر نگم اک وارڈ کمیٹی دا بنیا ہویا اے، جتھے ہریک وارڈ دی اک سیٹ اے۔ کونسلر دے طور تے جانے جاندے میمبر، پنج سال دی معیاد لئی وارڈ کمیٹی لئی چنے جاندے ہن، جویں کہ شہری مقامی سرکاراں نال متعلق بھارتی آئین دی 74 ویں سودھ ولوں پربندھ کیتا جاندا اے۔ 'نگر نگم ہلدوانی' اک ووہارک ودھانک ادارہ اے، جس وچ چالی کونسلر ہن، جنہاں نے میئر دی چون کیتی۔ چنے گئے کونسلراں توں علاوہ کمیٹی وچ راج سرکار ولوں نامزد کیتے 13 کونسلر اتے دو ہور میمبر شامل ہن: شہر دے اسمبلی ممبر اتے سانسد۔

ہلدوانی وچ ٹاؤن ایکٹ نوں 1885 وچ لاگوُ کیتا گیا سی جس توں بعد 1 فروری 1897 نوں اسنوں میونسپلٹی دا درجہ دتا گیا۔ ہلدوانی دی میونسپلٹی چھیتی ہی اسمبلی کیتی گئی سی اتے 1904 وچ ہلدوانی نوں 'نوٹیپھائیڈ ایریا' وجوں گٹھت کیتا گیا سی۔ 1907 وچ، اس نوں قصبے دا درجہ ملیا۔ ہلدوانی-کاٹھگوڈام میونسپل کونسل دا قیام 21 ستمبر 1942 نوں کیتی گئی اتے 21 مئی 2011 نوں اسنوں نگر نگم لئی اپگریڈ کیتا گیا۔ موجودہ وچ ایہہ دیہرادون اتے ہردوار دے بعد اتراکھنڈ راج وچ تیجا سبھ توں وڈا نگر نگم اے۔

حوالے