ابو مسلم خراسانی
ابومسلم خراسانی اک ایرانی(تاجیک) جرنیل اے جس نے بنو امیہ دی خلافت دا تختہ الٹنے وچ بنو عباس دی مدد کیتی۔ اموی خاندان دے خلاف بنی عباس نے مدت توں خفیہ تحریک چلا رکھی سی۔ ابومسلم خراسانی وی اس تحریک وچ شریک ہو گیا۔ اس نے اک خفیہ فوج تیار کیتی۔ تے بالآخر اموی خلافت دا تختہ الٹنے وچ کامیاب ہو گیا۔ امویاں نوں شکست دینے دے بعد ابومسلم نے عباسیاں نوں خلافت سونپ دتی مگر دوسرے عباسی خلیفہ منصور نے اسنوں قتل کرادتا۔
| عبد الرحمن بن مسلم | |
|---|---|
| والي خراسان | |
| دور شروع | 127هـ / 744م |
| دور ختم | 137هـ / 754م |
| پیشرو | نصر بن سيار |
| عباسیاں دا خراسان وچ داعی کبیر | |
| پیشرو | سليمان بن كثير |
| ولادت | 100هـ / 718م بلخ ، خراسان |
| وفات | 137هـ / 754م مدائن - عراق |
| مذہب | إسلام |
| شخصی معلومات | |
| کم | فوجی آگو تے والی |
ابومسلم خراسانی دا ناں ابراہیم بن عثمان بن بشار سی، ایہ ایرانی النسل سن تے مشہور اے کہ بزرحمیر دی اولاد توں سن، اصفہان وچ پیدا ہویا سی، ماں باپ نے کوفہ دے متصل اک گاؤں وچ آ کے سکونت اختیار کرلی سی، جس وقت ابومسلم دا باپ عثمان فوت ہویا اے تو ابو مسلم دی عمر ست برس دی سی، اس دا باپ مرتے وقت وصیت کرگیا سی کہ عیسیٰ بن موسیٰ سراج اس دی پرورش تے تربیت کرے، عیسیٰ اس نوں کوفہ وچ لے آیا ابومسلم چار جامہ دوزی دا کم عیسیٰ سکھدا سی تے اسی دے کول کوفہ وچ رہندا سی، عیسیٰ بن موسیٰ اپنے زین تے چارجامے لے کے خراسان جزیرہ تے موصل دے علاقیاں وچ فروخت دے لئی جادا سی تے اس تقریب اکثر سفر وچ رہندا تے ہرطبقہ دے آدمیاں توں ملدا سی اس دی نسبت ایہ شبہ ہویا کہ ایہ وی بنوہاشم تے علویاں دا نقیب اے ؛ اسی طرح اس دے خاندان دے دوسرے آدمیاں پرشبہ کیتا گیا، نتیجہ ایہ ہویا کہ یوسف بن عمر گورنرِ کوفہ نے عیسیٰ بن موسیٰ تے اس دے چچا زاد بھائی ادریس بن معقل تے انہاں دوناں دے چچا عاصم بن یونس عجلی نوں قید کر دتا؛ اسی قید خانہ وچ خالد تسری دے گرفتار شدہ عمال وی قید سن۔
ابومسلم قید خانہ وچ عیسیٰ بن موسیٰ دی وجہ توں اکثر جاندا جتھے تمام قیدی اوہ سن جن نوں حکومت بنواُمیہ توں نفرت سی جاں قید ہونے دے بعد لازماً نفرت پیدا ہوجانی چاہیے سی، انہاں ای وچ بعض ایسے قیدی وی سن جو واقعی بنو عباس جاں بنو فاطمہ دے نقیب سن ؛ لہٰذا انہاں لوگاں دی باتاں سن کر ابو مسلم دے قلب اُتے بوہت اثر پیتا تے اوہ بوہت جلد انہاں لوگاں دا ہمدرد بن کران دی نگاہ وچ اپنا اعتبار قائم کرسکا، اتفاقاً قحطبہ بن شبیب جوامام ابراہیم ول توں خراسان وچ کم کردا تے لوگاں نوںخلافت عباسیہ دے لئی دعوت دیدا سی، خراسان توں حمیمہ ول جا رہیا سی راستے وچ اوہ کوفہ دے انہاں قیدیاں توں وی ملیا ایتھے اس نوں معلوم ہویا کہ عیسیٰ وعاصم وغیرہ دا خادم ابومسلم بوہت ہوشیار تے جوہر قابل اے، اس نے عیسیٰ توں ابومسلم نوں مانگ لیا تے اپنے نال لے کے حمیمہ ول روانہ ہو گیا اوتھے امام ابراہیم دی خدمت وچ ابومسلم کوپیش کیتا، امام ابراہیم نے ابومسلم توں پچھیا کہ تمہارا ناں کیتا اے؟ ابومسلم نے کہیا کہ میرا ناں ابراہیم بن عثمان بن بشار اے، امام ابراہیم نے کہیا نئیں ،تمہارا ناں عبد الرحمن اے ؛ چنانچہ اس روز توں ابومسلم دا ناں عبد الرحمن ہو گیا، امام ابراہیم ای نے اس دی کنیت ابومسلم رکھی تے قحطبہ بن شبیب توں مانگ لیا۔ چند روز تک ابومسلم امام ابراہیم دی خدمت وچ رہیا تے انھاں نے چنگی طرح ابومسلم دی فطرت واستعداد دا مطالعہ کر لیا، اس دے بعد اپنے اک مشہور نقیب ابو نجم عمران بن اسماعیل انہاں لوگاں وچوں سی جو خلافتِ اسلامیہ نوں اولادِ علی وچ لانا چاہندے سن، اس عقد توں ایہ فائدہ حاصل کرنا مقصود سی کہ ابومسلم نوں شیعانِ علی دی حمایت حاصل رہے تے اس دی طاقت کمزور نہ ہونے پائے، اس انتظام واہتمام دے بعد امام ابراہیم نے ابومسلم نوں خراسان ول روانہ کیتا تے تمام دُعاۃ ونُقبا نوں اطلاع دے دی کہ اسیں نے ابومسلم نوں خراسان دے سارے علاقے دا متہمم بناکر روانہ کیتا اے، سب نوں دعوتِ بنو ہاشم دے کم وچ ابومسلم دی فرماں برداری کرنا چاہیے، خراسان دے مشہور تے گارگزار نقبا جومحمد بن علی عباسی یعنی امام ابراہیم دے باپ دے زمانے توں کم کر رہے سن ایہ سن سلیمان بن کثیر، مالک بن ہثیم، زیاد بن صالح، طلحہ بن زریق، عمر بن اعبن، ایہ پانچاں شخص قبیلہ خزاعہ دے سن، قحطبہ بن شبیب بن خالد بن سعدان ایہ قبیلہ طے توں تعلق رکھدا سی، ابوعیینہ موسیٰ بن کعب، لانبربن قریط، قاسم بن مجاشع، اسلم بن سلام ایہ چاراں تمیمی سن، ابو داؤد خالد بن ابراہیم شیبانی، ابوعلی ہروی اسی کوشبل بن طہمان وی کہندے سن، ابوالنجم عمران بن اسماعیل جدوں ابومسلم خراسان وچ پہنچا توسلیمان بن کثیر نے اس نوں نوعمر ہونے دی وجہ توں واپس کر دتا ایہ تمام سن رسیدہ تے پختہ عمر دے تجربہ کار لوک سن، انھاں نے اک نوعمر شخص کواپنی خفیہ کاروائیاں تے رازداری دے مخفی کاماں دا افسر ومتہمم بنانا خلافِ مصلحت سمجھیا۔
جس وقت ابومسلم خراسان پہنچا سی اس وقت ابوداؤد خالد بن ابراہیم شیبانی ماورالنہر ول کسے ضرورت توں گیا ہویا سی، اوہ جدوں مرو وچ واپس آیا تے امام ابراہیم دا خط اس نے پڑھیا توابومسلم کودریافت کیتا اس دے دوستاں نے کہیا کہ سلیمان بن کثیر نے اس کونوعمر ہونے دی وجہ توں واپس لوٹادیا اے کہ اس توں کوئی کم نہ ہو سکے گا تے ایہ اسیں سب کواور اُنہاں لوگاں کوجنھاں دعوت دیجاندی اے خطرات وچ مبتلا کر دے گا، ابوداؤد نے تمام نقبا کوجمع کرکے کہیا کہ آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم نوں خدائے تعالیٰ نے اولین وآخرین دا علم دتا، تسیں دی عترت واہلِ بیت اس علم دے وارث نیں تے تسیں دے اہلِ بیت معدن علوم تے ورثاءرسول نیں، کیتا تو لوگاں کواس وچ کچھ شک اے؟ حاضرین نے کہیا نئیں، ابوداؤد نے کہیا: پھرتم نے کیاں شک وشبہ کودخل دتا، اس شخص کوامام نے کچھ سوچ سمجھ کراور اس دی قابلیت کوجانچ ک رہی تمہاری طرف بھیجیا ہوئے گا اس تقریر کوسن کرسب نوں ابو مسلم دے واپس کرنے دا افسوس ہویا؛ اسی وقت آدمی روانہ کیتا گیا اوہ ابومسلم کوراستے توں لوٹاکرواپس لیایا، سب نے اپنے تمام کاماں کامتولی ومتہمم ابومسلم کوبنادیا تے بخوشی اس دی اطاعت کرنے لگے ؛ چونکہ سلیمان بن کثیر نے اوّل اس کوواپس کر دتا سی اس لئی ابومسلم سلیمان بن کثیر ول توں کچھ کبیدہ خاطر ای رہدا سی، ابومسلم نے نقبا کوہرطرف شہراں وچ پھیلادیا تے تمام ملکِ خراسان وچ اس تحریک کوترقی دینے لگیا۔
سنہ129ھ وچ امام ابراہیم نے ابومسلم کولکھ بھیجیا کہ اس سال موسمِ حج وچ مجھ توں آ کے مل جاؤ؛ تاکہ تو کوتبلیغ دعوت دے متعلق مناسب احکام دتے جائاں، ایہ وی لکھیا کہ قحطبہ بن شبیب کوبھی اپنے ہمراہ لے آؤ تے جس قدر مال واسباب اس دے کول جمع ہو گیا اے اوہ وی لیندا آئے، اس جگہ ایہ تذکرہ ضروری معلوم ہُندا اے کہ انہاں خفیہ سازشاں دے لئی ایامِ حج بہترین موقع سی، مکہ معظمہ وچ حج دے لئی دُنیا دے ہرحصہ توں لوک آندے سن، کسے کوکسی دے آنے پرکوئی شبہ دا موقع نہ ملدا سی تے سازشی لوک بآسانی آپس وچ مل کرہرقسم دی گفتگو کرلیندے سن تے حج دے موقع کوکبھی فوت نہ ہونے دیندے سن ؛ چنانچہ ابوملسم تے نقبا کوبھی ہمراہ لے کے معہ قحطبہ بن شبیب امام توں ملنے دی غرض توں مکہ دی جانب روانہ ہویا، مقام قومس پہنچا توامام ابراہیم دا خط ملیا جس وچ لکھیا سی کہ تو فوراً خراسان ول واپس ہوجاؤاور اگر خراسان توں روانہ نہ ہوئے ہوتووہاں مقیم رہو تے ہن اپنی دعوت کوپوشیدہ نہ رکھو؛ بلکہ علانیہ دعوت دینی شروع کردو تے جن لوگاں توں بیعت لے چکے ہو انہاں کوجمع کرکے قوت دا استعمال شروع کردو، اس خط کوپڑھتے ای ابومسلم تومرو دی جانب لوٹ گیا اوور قحطبہ بن شبیب مال واسباب لئی ہوئے امام ابراہیم دی جانب روانہ ہویا، قحطبہ نے جرجان دا راستہ اختیار کیتا اطراف جرجان وچ پہنچ کرخالد بن برمک تے ابوعون کوطلب کیتا ایہ لوک معہ مال واسباب فوراً حاضر ہوئے قحطبہ اس مال واسباب کوبھی لے کرامام ول چلا۔
جدوں ابومسلم کوعلانیہ دعوت تے طاقت دے استعمال دی اجازت ملی اے تویہ اوہ زمانہ سی کہ خراسان وچ کرمانی تے نصربن سیار دی لڑائیاں دا سلسلہ جاری سی، جداں کہ اُتے بیان ہوچکیا اے، ابومسلم نے اپنی جماعت دے لوگاں کوفراہم کیتا تے اُنہاں کولے کرکرمانی تے نصربن سیار دے درمیان وچ خیمہ زن ہویا تے بالآخر کرمانی قتل ہویا، اس دا لڑکا علی بن کرمانی ابومسلم دے کول آ گیا تے ابومسلم نے نصر کومرو توں خارج کرکے مروپرقبضہ کر لیا؛ مگرچند روزہ قیام دے بعد مرو توں ماحوان دی جانب چلا آیا، نصر بن سیار نے مروان بن محمد خلیفہ دمشق کوامداد دے لئی خط لکھیا سی، مروان بن محمد انہاں دناں ضحاک بن قیس خارجی توں مصروفِ جنگ سی، اوہ کوئی مددنصر دے کول نئیں بھیج سکیا جن ایام وچ نصر دی عرض داشت مروان دے کول پہنچی انھاں دناں امام ابراہیم دا خط جومسلم دے ناں انھاں نے روانہ کیدا سی تے جس وچ لکھیا سی کہ خراسان وچ عربی زبان بولنے والیاں کوزندہ نہ چھڈنا تے نصروکرمانی دوناں دا خاتمہ کردینا، پکڑا گیا تے مروان الجماعہ دی خدمت وچ پیش ہویا؛ ایہی پہلا موقع سی کہ بنواُمیہ کوعباسیاں دی سازش دا حال معلوم ہویا، مروان نے علاقہ بلقا دے عامل کولکھا کہ امام ابراہیم کوحمیمہ وچ جاکرگرفتار کرلو؛ چنانچہ امام ابراہیم گرفتار ہوکر آئے تے مروان نے انہاں کوقید کر دتا، جداں کہ اُتے ذکر آچکا اے، ابومسلم نے خراسان وچ جدوں علانیہ دعوت وتبلیغ شروع دی توخراسان دے لوک جوق درجوق اس دے کول آنے لگے۔
سنہ130ھ دے شروع ہُندے ای ابومسلم نے کتاب اللہ تے سنت رسول اللہ دی پیروی تے اہلِ بیت نبوی دی اطاعت وفرماں برداری پرلوگاں توں بیعت لینے تے لوگاں دے فراہم کرنے توں ناراض سن ؛ لیکن اوہ اس طرح اپنی لڑائیاں وچ مصروف سن کہ ابومسلم دا کچھ نہ بگاڑسکے، قتل کرمانی دے بعد علی بن کرمانی اپنے باپ دی جماعت دا سردار سی، ادھرابومسلم وی کافی طاقت حاصل کرچکا سی، نصربن سیار تے شیبان خارجی وی اسی درجہ دی طاقت رکھدے سن، ہن خراسان وچ ایہی چار طاقتاں موجود سن۔
ابومسلم نے شیبان خارجی کواپنی طرف مائل کرنا چاہا تے ابنِ کرمانی کواس دے کول جانے دی تحریک دی، علی بن کرمانی شیبان خارجی توں صلح کرنی چاہی؛ تاکہ اوہ مطمئن ہوکر ابومسلم توں دودوہاتھ کرے ؛ لیکن ابومسلم نے علی بن کرمانی دے ذریعہ ایسی کوشش دی کہ دوناں دی صلح نہ ہو سکے، جدوں انہاں دوناں دی صلح نہ ہوئی توابومسلم نے موقع مناسب دیکھ کرنصر بن نعیم کوایک جمعیت دے نال ہرات ول روانہ کر دتا، نصر بن نعیم نے ہرات پہنچ کربہ حالتِ غفلت ہرات پرقبضہ کر لیا تے نصربن سیار دے عامل عیسیٰ بن عقیل بن معقل حریشی کوہرات توں کڈ دتا، یحییٰ بن نعیم بن ہبیرہ شیبانی ایہ سن کرابن کرمانی دے کول آیا تے کہیا کہ تو نصر توں صلح کرلو؛ اگرتم نے صلح کرلی توابومسلم فوراً نصر دے مقابلہ پرآمادہ ہو جائے گا تے تو توں کوئی تعرض نہ کرے گا؛ لیکن اگرتم نے نصر توں صلح نہ دی توابومسلم نصر توں صلح کرکے تواڈے مقابلہ پرمستعد ہوئے گا، شیبانی نے فوراً نصر کولکھا کہ اسیں تو توں صلح کرنا چاہندے نیں، نصر فوراً صلح پرآمادہ ہو گیا؛ کیونجے اس دی پہلے ای توں ایہ خواہش سی۔
ابومسلم نے فوراً علی بن کرمانی کوجوشیبان خارجی دا شریک سی توجہ دلائی کہ نصر بن سیار تواڈے باپ دا قاتل اے، علی بن کرمانی ایہ سنتے ای شیبان خارجی توں جدا ہو گیا تے اس دے نال لڑائیاں دا سلسلہ شروع کر دتا، ابومسلم ابنِ کرمانی دی مدد دے لئی پہنچا ادھر نصر بن سیار شیبان خارجی ول توں آمادہ پیکار ہویا، ایہ وی عجیب زمانہ سی، لڑنے والے چاراں گروہ محتلف الخیال تے مختلف العقیدہ سن ؛ مگرموقع تے وقت دی مناسبت توں ہرایک دوسرے کواپنے نال ملاکر تیسرے کوفنا کرنے دی تدبیراں وچ مصروف سی، خاص کرشیعانِ علی وی خراسان وچ پہلے توں بکثرت موجود سن، اوہ وی سب ابومسلم دے شریک سن۔
عبد اللہ بن معاویہ بن عبد اللہ بن جعفر بن ابی طالب نے کوفہ وچ لوگاں توں بیعتِ خلافت لی سی؛ مگرعبداللہ بن عمر بن عبد العزیز دے غالب ہوجانے پروہ مدائن ول چلے گئے سن انہاں دے نال کوفہ دے وی کچھ لوک آئے سن ؛ پھرانھاں نے پہاڑی علاقہ دا رُخ کیتا تے اس پرقابض ہوکر حلوان، تومس، اصفہان تے رے پرقابض ہوئے، اصفہان کواپنی قیام گاہ بنایا، سنہ128ھ وچ شیراز پرقبضہ کیتا، جدوں یزید بن عمر بن ہبیرہ عراق دا گورنرمقرر ہوکر آیا تواس نے عبد اللہ بن معاویہ دے مقابلہ کولشکر روانہ کیتا، اصطخر دے قریب جنگ ہوئی، عبد اللہ بن معاویہ کوشکست ہوئی، انہاں دے ہمراہی بوہت سارے مارے گئے، منصور بن جمہور سندھ ول بھج گیا، اس دا تعاقب کیتا گیا؛ لیکن اوہ ہاتھ نہ آیا، عبد اللہ بن معاویہ دے ہمراہیاں وچوں جولوگ گرفتار ہوئے انہاں وچ عبد اللہ بن علی بن عبد اللہ بن عباس وی سی، جس کویزید بن عمر گورنرکوفہ ے رہیا کر دتا، عبد اللہ بن معاویہ فرار ہوکر ابومسلم ول چلے ؛ کیونجے اس توں امداد دی توقع سی کہ اوہ اہلِ بیت دا ہواخواہ اے ؛ لیکن اوہ شیراز توں کرمان تے اوتھے توں اوّل ہرات پہنچے، ہراب وچ ابومسلم دے عامل نصربن نعیم نے انہاں کوٹھہراکر ابومسلم کوان دے آنے دی اطلاع دی، ابومسلم نے لکھ بھیجیا کہ عبد اللہ بن معاویہ کوقتل کردو تے انہاں دے دوناں بھائیاں حسن ویزید نوں رہیا کردو؛ چنانچہ نصر بن نعیم نے اس حکم دی تعمیل کردتی۔
سنہ130ھ دے شروع ہُندے ای خراسان وچ مذکورہ بالا چاراں طاقتاں اک دوسرے توں ٹکرانے لگاں، آخر علی بن کرمانی تے ابومسلم نے نصر بن سیار تے شیبان خارجی کوہزیمت دے کرمروپرمستقل قبضہ کر لیا، ابومسلم نے مرو دے دارالامارۃ وچ جاکرلوگاں توں بیعت لی تے خطبہ دتا، نصر مرو توں شکست خوردہ سرخس تے طوس ہُندا ہویا نیشاپور وچ آکرمقیم ہویا تے علی بن کرمانی ابومسلم دے نال نال رہنے لگیا تے ہاں وچ ہاں ملاندا رہیا، شیبان خارجی جومرو دے قریب ای شکست خوردہ قیام پزیر سی اس دے کول ابومسلم نے پیغام بھیجیا کہ تو بیعت کرلو؟ اُس نے جواب وچ کہلا بھیجیا کہ تو ای میری بیعت کرلو، اس دے بعد شیبان خارجی سرخس تے اک گروہ بکر بن وائل دا اپنے گرد جمع کر لیا، ایہ سن کرابومسلم نے اک دستہ فوج سرخس ول روانہ کیتا اوتھے لڑائی ہوئی تے شیبان خارجی مارا گیا، اس دے بعد ابومسلم نے اپنے نقیباں وچوں موسیٰ بن کعب کوا بیورو ول تے ابوداؤد خالد بن ابراہیم کوبلخ دی جانب بھیجیا، دوناں کوکامیابی ہوئی، ابیورد تے بلخ اُتے جدوں قبضہ ہو گیا ۔۔۔
ابومسلم نے ابوداؤد کوتوبلا بھیجیا تے یحییٰ بن نعیم کوبلخ دا حاکم مقرر کرکے بھیج دتا، زیاد بن عبد الحق قسری نے جوحکومت بنواُمیہ ول توں بلخ دا عامل سی تے ابوداؤد توں شکست کھاکر ترمذ چلا گیا سی، یحییٰ بن نعیم توں خط کتابت کرکے اس کواپنا اسیں خیال بنالیا تے مسلم بن عبد الرحمن باہلی تے عیسیٰ بن زرعہ سلمی، ملوک طخارستان، ملوک ماورالنہر تے بلخ واہلِ ترمذ سب کومجتمع کرکے تے یحییٰ بن نعیم کومعہ اس دے ہمراہیاں دے ہمراہ لے کرابومسلم دی جنگ دے لئی روانہ ہوئے سب نے متفق ہوکر سیاہ پھریرے والیاں توں (دُعاۃ بنوعباس) لڑنے دی قسماں کھائاں، مقاتل بن حیان نبطی کوامیرلشکر بنایا۔
ابومسلم نے ایہ کیفیت سن کرابوداؤد کودوبارہ بلخ دی جانب روانہ کیتا، بلخ توں تھوڑے فاصلہ پرفریقین دا مقابلہ دریا دے کنارے ہویا، مقابل بن حیان نبطی دے نال سردار ابوسعید قرشی سی، ساقہ فوج دا پچھلا حصہ ہُندا اے اس حصہ کومسلح تے زبردست اس لئی رکھدا سی کہ کدرے حریف دھوکا دے کرپیچھے توں حملہ نہ کر دے، جدوں لڑائی خوب زور شور توں ہو گئی توابوسعید قرشی نے وی اپنی متعلقہ فوج توں دشمناں دا مقابلہ کرنا تے انہاں کومار کرپیچھے بھگانا ضروری سمجھیا، اتفاقاً ابوسعید دا جھنڈا وی سیاہ سی اوہ جدوں اپنی فوج لے کرمتحرک ہویا تولڑنے والی اگلی صفاں دے لوک بھول گئے کہ ساڈا وی اک جھنڈا سیاہ اے اوہ ابوسیع دے جھنڈے کودیکھتے ای ایہ سمجھے کہ دشمناں دی فوج نے پیچھے توں اسیں پرزبردست حملہ کیتا اے تے ایہ انھاں دی فوج فاتحانہ پیچھے توں ودھدی چلی آندی اے ؛ چنانچہ انہاں دے ہاتھ پیر پھُل گئے تے میدان چھڈ کربھاگ نکلے، بوہت سارے دریا وچ غرق ہوکر ہلاک ہوئے زیادہ یحییٰ ترمذ ول چلے گئے تے ابوداؤد کوبلخ توں واپس بلالیا تے بلخ دی حکومت پرنصر بن صبیح مزنی کومامور کیتا، جداں کہ اُتے بیان ہوچکیا اے، علی بن کرمانی ابومسلم دے کول رہدا سی اس دے نال اس دا بھائی عثمان بن کرمانی وی سی، ابوداؤد نے ابومسلم کورائے دی ک انہاں دوناں بھائیاں کوایک دوسرے توں جدا کردینا ضروری اے، ابومسلم نے اس رائے کوپسند کرکے عثمان بن کرمانی کوبلخ دی حکومت پرنازز کرکے بھیج دتا، عثمان بن کرمانی نے بلخ پہنچ کرفافضہ بن ظہیر کواپنا نائب بنایا تے خود معہ نصر بن صبیح دے مردالردو چلا گیا، ایہ خبر سن کرمسلم بن عبد الرحمان باہلی نے ترمذ توں مصریاں کوہمراہ لے کے بلخ پرحملہ کیتا تے بزورِ شمشیر اس اس پرقابض ہو گیا۔
عثمان ونصر کواس دی اطلاع ہوئی تووہ مرو رور توں بلخ ول روانہ ہوئے انہاں دے آن دی خبرسن کرعبدالرحمن دے ہمراہی راتاں رات بھج نکلے، نصر نے اک سمت توں تے عثمان نے دوسری سمت توں بلخ پرحملہ کیدا سی، نصر دے ہمراہیاں نے توبھاگنے والیاں توں کوئی تعرض نہ کیتا؛ لیکن عثمان بن کرمانی نے لڑائی چھیڑ دی تے خود ہزیمت اُٹھاکر بھج نکلے تے بوہت سارے مارے گئے تے بلخ پرقبضہ ہُندے ہُندے رہ گیا، ایہ خبر سن کرابومسلم تے ابوداؤد نے مشورہ کیتا، ابومسلم تونیشاپور ول روانہ ہویا تے ابوداؤد پھربلخ دی جانب آیا، ابومسلم دے ہمراہ علی بن کرمانی سی، ابومسلم نے نیشاپور دے راستے وچ علی بن کرمانی کوقتل کیتا تے ابوداؤد دے مشورہ دے موافق بلخ پرقابض ہوکر تے عبد الرحمن کوبلخ توں بھگاکر عثمان بن کرمانی کوقتل کر دتا، اس طرح انہاں دوناں بھائیاں دے خرحشے کومٹایا۔
اُتے پڑھ چکے ہو کہ امام ابراہیم نے ابومسلم کواوّل بلایا سی؛ پھراس کوروک دتا سی کہ علانیہ دعوت شروع کر دے، ابومسلم نے قحطبہ بن شبیب کومال واسباب دے نال روانہ کیدا سی، قحطبہ نے امام ابراہیم توں ملاقات دی، مال واسباب پیش کیتا، امام ابراہیم توں ملاقات دی، مال واسباب پیش کیتا، امام ابراہیم نے اک جھنڈا قحطبہ کہ ہاتھ روانہ کیتا تے مکہ معظمہ توں اس کوخراسان دی جانب رخصت کر دتا تے خود حمیمہ ول چلے آئے ایتھے آندے ای گرفتار ہوکر قید ہو گئے، قحطبہ ایہ جھنڈا لے کرابومسلم دے کول آیا، ابومسلم نے اس جھنڈے کومقدمۃ الجیش وچ رکھیا تے قحطبہ بن شبیب کومقدمۃ الجیش دا سردار بنایا تے سنہ130ھ دے ختم ہونے توں پہے پہلے خراسان دے وڈے حصہ پرقابض ومتصرف ہوکر اک اک دشمن دا قصہ پاک کیتا، علی بن کرمانی دے قتل توں فارغ ہوکر ابومسلم مرو ول لوٹ آیا تے قحبطہ کوچند سردارانِ لشکر ابوعون عبد الملک بن یزید، خالد بن برمک، عثمان بن نہیک تے خازم بن خزیمہ وغیرہ دے نال طوس دی جانب روانہ کیتا، اہل طوس نے مقابلہ کیتا تے شکست کھادی، قحطبہ ے وڈی بے دردی توں انہاں کاقتل عام کیتا، اس دے بعد قحطبہ نے تمیم بن نصرپر جومقام سوزقان وچ سی، حملہ دی تمیم بن نصرمعہ تن ہزار ہمراہیاں دے مقتول ہویا، قحبطہ نے شہر وچ داخل ہوکر قتلِ عام کیتا تے خالد بن برمک کومالِ غنیمت دی فراہمی پرمامور کیتا۔
اس دے بعد قحطبہ نے نیشاپور دا قصد کیتا؛ ایتھے نصر بن سیار مقیم سی اوہ نیشاپور توں قومس بھج آیا، قحطبہ شروع رمضان سنہ130ھ وچ نیشاپور پرقابض ہویا تے آخر شوال تک نیشاپور وچ مقیم رہیا، نصر بن سیار دی مدد دے لئی یزید بن عمربن ہبیرہ گورنر کوفہ نے نباتہ بن حنظلہ دے ماتحت اک فوج کوفہ توں بھیجی سی نصر بن سیار قومس وچ وی زیادہ دناں نہ ٹھہرا اوتھے توں اوہ جرجان چلا آیا اوتھے ای نباتہ بن حنظلہ معہ اپنی فوج دے نصر بن سیار دے کول پہنچا، قحطبہ نے شروع ذیقعدہ وچ نیشاپور توں جرجان دی جانب کوچ کیتا۔
قحطبہ دے ہمراہیاں نے جدوں ایہ سُنیا کہ نباتہ بن حنظلہ عظیم الشان لشکر شام دے نال جرجان وچ پہنچ گیا اے تو اوہ خوف زدہ ہوئے قحطبہ نے انہاں کوایک پرجوش خطبہ دتا او رکہا کہ امام ابراہیم نے پیشین گوئی دی اے کہ تو لوک اک وڈی فوج دا مقابلہ کرکے اس پرفتح پائے گا، اس توں لشکریاں دے دل ودھ گئے، آخر معرکہ کارزار گرم ہویا، نباتہ بن حنظلہ معہ دس ہزار آدمیاں دے مارا گیا، قحطبہ کوفتح عظیم حاصل ہوئی، اس نے نباتہ بن حنظلہ دا سرکاٹ کرابومسلم دے کول بھیج دتا ایہ لڑائی شروع مہینے ذی الحجہ سہ 247ھ وچ ہوئی قحطبہ نے جرجان پرقبضہ کیتا، تیس ہزار اہلِ جرجا کوقتل کرڈالا، شکست جرجان دے بعد نصر بن سیار حرار الرائے ول چلا آیا اوتھے دا امیرابوبکر عقیلی سی، یزید بن عمرہبیرہ کوجب ایہ حالت معلوم ہوئے تواس نے اک بوہت وڈا لشکر ابن غعلیف دی سرداری وچ نصر بن سیار دی امداد دے لئی روانہ کیتا۔
قحطبہ نے جرجان توں اپنے لڑکے حسن بن قحطبہ کوخوارالرائے ول روانہ کیتا تے عقب توں اک لشکر ابوکامل تے ابوالقاسم صحرزبن اباریم تے ابوالعباس مروزی دی سرداری وچ حسن دی امداد دے لئی روانہ کیتا؛ لیکن جس وقت ایہ لوک حسن دے لشکر دے قریب پہنچے توابوکامل اپنے ہمراہیاں توں جدا ہوکر مفر توں جاملا تے اس کوحسن دے لشکر دی نقل وحرکت توں آگاہ کر دتا، آخر لڑائی ہوئی تے حسن بن قحطبہ کوشکست فاش حاصل ہوئی، بنونصر توں مالِ غنیمت تے فتح دا بشارت نامہ یزید بن عمر بن ہبیرہ دے کول روانہ کیتا، ایہ واقعہ محرم سنہ131ھ دا اے، اُدھر توں نصر بن سیار دے قاصد مالِ غنیمت تے فتح دی خوشخبری لئی ہوئے جا رہے سن، اِدھر توں ابن غعلیف فوج لئی ہوئے آ رہیا سی، مقام رے وچ دوناں دی ملاقات ہوئی ابن غعلیف نے خط تے مال غنیمت لے لیا تے رے وچ قیام کر دتا۔ نصر کویہ خبر سن کرسخت ملال ہویا جدوں نصر نے خود رے دا قصد کیتا توغطیف معہ فوج ہمدان دی جانب روانہ ہو گیا؛ مگرہمدان کوچھوڑ کراصفہان چلا گیا، نصردوروز تک رے وچ مقیم رہیا، تیسے ر روز بیمار ہُندے ای رے توں کوچ کر دتا، مقام سادہ وچ پہنچا سی کہ 12/ربیع الاوّل سنہ131ھ کوفوت ہو گیا، اس دے ہمراہی اس دی وفات دے بعد ہمدان چلے گئے، رے دا عامل حبیب بن یزید ہنشلی سی، نصر دی وفات دے بعد جدوں قحطبہ بن شبیب جرجان توں فوج لے کررے ول آیا توحبیب بن یزید تے اہلِ شام جو اس دے کول موجود سن بلامقابلہ رے کوچھوڑ کرچل دتے، قحطبہ نے رے پرقبضہ کیتا تے اہلِ رے دے اموال واسباب ضبط کیتے رے دے اکثر مفرور ہمدان چلے گئے، حسن نے نہادند پہنچ کرنہایت مضبوطی توں محاصرہ ڈال دتا۔
یزید بن عمر بن ہبیرہ نے سنہ129ھ وچ اپنے بیٹے داؤد بن یزید کوعبداللہ بن معاویہ توں لڑنے کوبھیجا سی تے داؤد بن یزید کرمان تک انہاں دا تعاقب کردا ہویا چلا گیا سی، داؤد دے نال عامر بن صبارہ وی سی ایہ دوناں کرمان وچ پنجاہ ہزار دی جمعیت توں مقیم سن، جدوں یزید بن عمربن ہبیرہ کونباتہ بن حنظلہ دے مارے جانے دا حال معلوم ہُندا تواس نے داؤد بن صبارہ کولکھا کہ تو قحطبہ دے مقابلہ کوبڑھو، ایہ دوناں پنجاہ ہزار فوج دے نال کرمان توں روانہ ہوئے تے اصفہان جاپہنچے، قحطبہ نے انہاں دے مقابلہ دے لی مقاتل بن حکیم کیعبی کومامور کیتا، اس نے مقام قم وچ قیام کیتا، ابن صبارہ نے ایہ سن کرکہ حسن بن قحطبہ نے نہادند دا محاصرہ کررکھا اے، نہادند دے بچانے دا ارادہ کیتا تے اس طرح روانہ ہویا جدوں دوناں لشکراں دا مقابلہ ہویا توقحطبہ دے ہمراہیاں نے ایسی جاں بازی توں حملہ کیتا کہ ابن صبارہ دے لشکر کوہزیمت ہوئی تے اوہ خود وی مارا گیا۔
ایہ واقعہ مہینےِ رجب سنہ131ھ دا اے، قحطبہ نے اس فتح دی خوشخبری اپنے بیٹے حسن دے کول کہلا بھجوائی تے خو داصفہان وچ بیس روز قیام کیتا، پھرحسن دے کول آکرمحاصرہ وچ شریک ہو گیا، تن مہینے تک اہلِ نہادند محاصرہ وچ رہے، آخرنہادند فتح ہو گیا تے بوہت سارے آدمی اہلِ نہادند دے قتل کیتے گئے، اس دے بعق قحطبہ نے حسن کوحلوان ول روانہ کیتا، حلوان بآسانی قبضہ وچ آ گیا؛ پھرقحطبہ نے ابوعون بن عبد الملک بن یزید خراسانی کوشہر زور پرحملہ کرنے کوبھیجا، ایتھے دا عامل عثمان بن سفیان سی، اس دے مقدمۃ الجیش پرعبداللہ بن مروان بن محمد سی، ابوعون تے عثمان دی آخری ذی الحجہ تک لڑائی ہُندی رہی، آخرعثمان مارا گیا، اس دی فوج کوشکست ہوئی ابوعون عبد الملک نے بلادِ موصل پرقبضہ کر لیا۔
جدوں عامر بن صبارہ مارا گیا توداؤد بن یزید اپنے باپ دے کول بھج آیا، داؤد بن یزید نے جدوں یزید بن عمربن ہبیرہ دی اس شکست دا حال سُنیا توایک عظیم الشان لشکر لے کرچلا، خلیفہ مروان بن محمد نے وی حوثرہ بن سہیل باہلی کواس دی کمک دے لئی روانہ کیتا، یزید بن عمر بن حوثرہ بن سہیل حلوان پہنچا، قحطبہ وی ایہ سن کرحلوان ول چلا تے دجلہ کوانبار ول عبور کیتا، یزید بن عمر نے وی کوفہ ول مراجعت دی تے حوثرہ کوپندرہ ہزار دی جمعیت توں اگے کوفہ ول ودھنے دا حکم دتا، قحطبہ نے انبار توں 8/محرم الحرام سنہ132ھ کودریائے فرات عبور کیتا اس وقت ابن ہبیرہ وہانہ فرات پر23/فرسنگ دے فاصلہ پرمقیم سی، ہمراہیاں نے اس کورائے دی کہ کوفہ چھڈ کرخراسان دا قصد کیجئے، قحطبہ مجبوراً کوفہ دا ارادہ ترک کرکے ساڈے تعاقب وچ آئے گا، یزید بن عمر نے اس رائے توں اختلاف کرکے دجلہ کومدائن توں عبور کیتا تے دوناں لشکر بقصد کوفہ فرات دے دوناں جانب سفر کرنے لگے، فرات دے اک پایاب مقام پرقحطبہ نے دریا کوعبور کیتا، سخت لڑائی ہوئی، یزید بن عمر بن ہبیرہ دی فوج کوشکت ہوئی؛ مگرقحطبہ بن شبیب مارا گیا، قحطبہ جدوں معن بن زائدہ دے مارے زخمی ہوکر گرا تواس نے وصیت دی کہ کوفہ وچ شیعانِ علی دی امارت قائم ہونی چاہیے تے ابوسلمہ کوامیر بنانا چاہیے، حوثرہ ویزید بن عمر بن ہبیرہ وابن نباتہ بن حنظلہ واسط ول بھاگے، قحطبہ دی فوج نے حسن بن قحطبہ کواپنا سردار بنایا، اس واقعہ دی خبر کوفہ وچ پہنچی تومحمد بن خالد قسری نے شیعان علی کومجتمع کرکے شب عاشورا سنہ132ھ کوخروج کیتا ور قصرامارت وچ داخل ہوکر قابض ہو گیا۔
اس واقعہ دا حال سن کرحوثرہ واسطہ توں کوفہ ول لُٹیا محمد بن خالد قصرامارت وچ محصور ہو گیا، مگرحوثرہ دے ہمراہیاں نے دعوتِ عباسیہ کوقبل کرکے حوثرہ توں جدا ہونا شروع کیتا، اوہ مجبوراً واسطہ ول واپس چلا گیا، محمد بن خالد نے اس واقعہ دی اطلاع تے اپے قصرامارت پرقبضہ ہونے دی اطلاع ابن قحطبہ کودی، حسن بن قحطبہ کوفہ وچ داخل ہویا تے محمد بن خالد کوہمراہ لے کرابوسلمہ دے کول حاضر ہوااور ابوسلمہ کوبطورِ امیرمنتخب کرکے بعیت دی، ابوسلمہ نے حسن بن قحطبہ کوابن ہبیرہ دی جنگ دے لئی واسطہ ول روانہ کیتا تے محمد بن خالد کوکوفہ دا حاکم مقرر کیتا، اس دے بعد ابوسلمہ نے حمید بن قحطبہ کومدائن ول روانہ کیتا، اہواز وچ عبد الرحمن بن عمر بن ہبیرہ امیر سی، اس توں تے بسام توں جنگ ہوئی، عبد الرحمن شکست کھاکر بصرہ دی جانب بھاگا، بصرہ وچ مسلم بن قیقبہ باہلی عامل سی، بسام نے عبد الرحمن کوشکست دے کربصرہ دی حکومت پرسفیان بن معاویہ بن یزید بن مہلب کومامور کرکے بھیجیا، مہینے صفر سنہ132ھ وچ لڑائی ہوئی تے مسلم نے فتح پائی تے اوہ بصرہ پراس وقت تک قابض رہیا جدوں تک کہ اس دے کول یزید بن عمر دے مارے جانے دی خبر پہنچی، اس خبر کوسن کروہ بصرہ توں نکل کھڑا ہویا تے میدان خالی پاکر محمد بن جعفر نے خروج کرکے بصرہ پرقبضہ کیتا، چند روز دے بعد ابومالک عبد اللہ بن اسید خزاعی ابومسلم ول توں واردبصرہ ہوااور ابوالعباس سفاح نے اپنی بیعت خلافت دے بعد سفیان بن معاویہ کوبصرہ دا عامل مقرر کیتا۔
امام ابراہیم دی وفات دے وقت حمیمہ وچ انہاں دے خاندان دے مندرجہ ذیل حضرات موجود سن، ابوالعباس، عبد اللہ سفاح، ابوجعفر منصور تے عبد الوہاب، ایہ تیناں امام ابراہیم دے بھائی سن، محمد بن ابراہیم، عیسیٰ بن موسیٰ، داؤد، عیسیٰ، صالح، اسماعیل، عبد اللہ، عبد الصمد، ایہ آخرالذکر جوشخص امام بن ابراہیم دے چچا سن، امام ابراہیم نے گرفتاری توں پہلے اپنے بھائی ابوالعباس عبد اللہ سفاح کواپنا جانشین مقرر فرمایا سی تے مرتے وقت ابوالعباس عبد اللہ سفاح دے لئی وصیت دی سی کہ کوفہ وچ جاکر قیام کرو ؛ چنانچہ اس وصیت دے مطابق ابوالعباس عبد اللہ سفاح معہ مذکورہ بالا اہلِ خاندان حمیمہ توں روانہ ہوکر کوفہ وچ آیا، ابوالعباس، جدوں کوفہ وچ پہونچا اے تووہ ایہ زمانہ سی کہ کوفہ وچ ابوسلمہ دی حکومت قائم ہوچکی سی، ابوسلمہ کوفہ وچ امام ابراہیم ول توں قائم مقام تے مرکز کوفہ وچ تحریک دا متہمم سی؛ لیکن ہن اس دی تمام ترکوششاں اولاد علی کوخلیفہ بنانے وچ صرف ہونے لگی سن، قحطبہ بن شبیب وی اسی خیال دا آدمی سی؛ لیکن چونکہ ابوہاشم بن محمد نے وصیت کردتی سی کہ محمد بن علی عباسی کوان دی جماعت دے سارے آدمی اپنا پیشوا تسلیم کرو، اس لئی اوہ اس آخری نتیجہ دے متعلق کوئی فیصلہ نہ کرسکا سی۔
جدوں ابوالعباس دے قریب پہنچنے دی خبر پہنچی توابوسلمہ معہ شیعانِ علی بہ غرض استقبال حمام اعین تک آیا تے ابوالعباس کوولید بن سعد دے مکان پرٹھہرایا تے کل شیعان علی وسپہ سالاران لشکر توں چالیس دن تک اس راز کوپوشیدہ رکھیا، ابوسلمہ نے چاہا کہ آل ابی طالب وچوں کسے شخص کوخلیفہ منتخب کرکے اس دے ہاتھ پربیعت دی جائے ؛ لیکن ابوجہم نے جوشیعانِ علی وچوں سی اس رائے دی مخالفت دی تے کہیا کہ کدرے آلِ ابی طالب خلافت توں محروم نہ رہ جائاں تے لوک ابوالعباس ای کوخلیفہ نہ تسلیم کر لیں اگرابوالعباس امام ابراہیم دی وصیت دے موافق کوفہ وچ نہ آ گیا ہُندا توبہت زیادہ ممکن سی کہ ابوسلمہ ابی طالب کوخلیفہ بنانے وچ کامیاب ہوجاندا، ابوسلمہ نئیں چاہدا سی کہ لوگاں کوابوالعباس دے آنے دی اطلاع ہو تے اوہ اس ول متوجہ ہونے لگاں، چنانچہ ابوسلمہ نے اس عرصہ وچ امام جعفر صادق بن امام باقربن امام زین العابدین بن حسین بن علی کوخط لکھیا کہ تسیں کوفہ وچ آئیے تے خلیفہ بن جائیے ؛ انھاں نے جواب وچ انکار کیتا، اتفاقاً لوگاں کوابوالعباس سفاح دے کوفہ وچ آجانے دی اطلاع ہو گئی۔
کوفہ وچ ہن دوقسم دے لوک موجود سن اک اوہ جوآلِ عباس دی خلافت دے خواہاں سن، دوسرے اوہ جوآل ابی طالب کوخلیفہ بنانے دے خواہش مند سن، عباسیاں ول داراں نے سنتے ای ابوالعباس سفاح دے کول آنا جانا شروع کیتا تے انہاں دے نال ای شیعانِ علی وی ابوالعباس دے کول آنے جانے لگے، جدوں لوگاں کویہ معلوم ہویا کہ ابوسلمہ حاکم کوفہ نے جووزیراہلِ بیت دے لقب توں مشہور سی، ابوالعباس عبداللہ سفاح دے نال مہمان نوازی دے لوازم وشرائط دی ادائیگی وچ کوتاہی دی اے توبہت توں شیعانِ علی عبد اللہ سفاح دے ہواخواہ بن گئے تے اس طرح ابوالعباس عبد اللہ سفاح دی کوفہ دی موجودگی نے عام طور پرلوگاں دی توجہ تے ہمدردی کواپنی طرف منعطف کر لیا۔
آخر12/ربیع الاوّل بروز جمعہ سنہ132ھ مطابق 30/اکٹوبر سنہ729ء کولوگاں نے مجتمع ہوکر ابوالعباس عبد اللہ سفاح کواس دی جائے قیام توں ہمارہ لیا تے دارالامارۃ زیں داخل ہوئے، عبد اللہ سفاح دارالامارۃ توں جامع مسجد وچ آیا، خطبہ دتا، نماز جمعہ پڑھائی تے نماز جمعہ دے بعد پھرمنبر پرچڑھ کرتمام لوگاں توں بیعت لی، ایہ خطبہ نہایت بلیغ وفصیح سی، اسماں اپنے تسیں کومستحقِ خلافت ثابت کیتا تے لوگاں دے وظائف بڑھانے دا وعدہ کیتا، اہلِ کوفہ دی ستائش دی اس خطبہ دے بعد عبد اللہ سفاح دے چچاداؤد نے منبر پرچڑھ کرتقریر دی تے بنوعباس دی خلافت دے متعلق مناسب الفاظ بیان کرکے بنواُزیہ دی مذمت دی تے لوگاں توں بیان کیتا کہ اج امیرالمؤمنین عبد اللہ سفاح کسے قدر بخار تے اعضاشکنی دی تکلیف وچ مبتلا نیں اس لئی زیادہ بیان نہ کرسکے، تسیں سب لوک انہاں دے لی دُعا کرو، اس دے بعد ابوالعباس عبداللہ سفاح قصرِامارت ول روانہ ہویا تے اس دا بھائی ابوجعفر منصور مسجد وچ بیٹھا ہویا رات تک لوگاں توں بیعت لیندا رہیا، ابوالعباس عبد اللہ سفاح بیعتِ خلافت لینے دے لئی قصرِ امارت وچ گیا؛ پھروہاں توں ابوسلمہ دے خیمہ وچ جاکر اس توں ملاقات دی ابوسلمہ نے وی بیعت توکرلی مگروہ دل توں اس بیعت تے عباسیاں دی خَافت پررضامند نہ سی، عبد اللہ سفاح نے مضافات کوفہ دی نیابت اپنے چچا داؤد کودی تے اپنے دوسرے چچا عبد اللہ بن علی کوابوعون بن یزید دی کمک دے لئی روانہ کیتا تے اپنے بھتیجے عیسیٰ بن موسیٰ کوحسن بن قحطبہ دی مدد دے لئی بھیجیا، جوواسطہ دا محاصرہ کیتے ہوئے پیتا سی تے ابن ہبیرہ کومحصور کررکھا تا تے یمیمی بن جعفر بن تمام بن عباس کوحمیدبن قحطبہ دی امداد پرمدائن ول روانہ کیتا؛ اسی طرح ہرطرف سرداراں کومتعین ومامور کیتا، ابومسلم خراسان ای وچ سی تے اوہ خراسان کوجلد ازجلد دشمناں توں صاف کر رہیا سی، عبد اللہ سفاح کوفہ وچ خلیفہ ہوکر ہرایک اہم معاملہ وچ ابومسلم دا مشورہ طلب کردا سی تے جداں ابومسلم لکھدا سی اسی دے موافق عمل درآمد کردا سی۔
ایہ اوہ زمانہ تمام عالم اسلامی وچ وڈا نازک تے خطرناک زمانہ سی، ہرایک ملک تے ہرایک صوبہ وچ جابجا لڑائیاں تے فسادات برپا سن، واسط وچ ابن ہبیرہ کومغلوب کرنا آسان نہ سی ادھر مروان بن محمد اموی خلیفہ شام وچ موجود سی، حجاز وچ وی طائف الملوکی برپا سی، مصر دی حالت وی خراب سی، اندلس وچ عباسی تحریک دا مطلو کوئی اثر ای نہ سی، جزیرہ وآرمینیا وچ اموری سردار موجود سن تے عباسیاں دے خلاف مقابلہ پرآمادہ ہو گئے سن، خراسان وی پورے طور پرقابو وچ نہ آیا سی، بصرہ وچ وی عباسی حکومت قائم نہ ہوسکتی سی، حضرِموت ویمامہ ویمن دی وی ایہی حالت سی، عبد اللہ سفاح دے خلیفہ ہُندے ای آل ابی طالب یعنی علویاں وچ جواب تک شریکِ کار سن اک ہلچل سی مچ گئی تے اوہ اس نتیجہ پرحیران تے ناراض سن ؛ کیونجے انہاں کواپنی خلافت دی توقع سی، عباسیاں دی اس کامیابی وچ سب توں بڑادخل محمد بن حنیفہ دے بیٹے ابوہشام عبد اللہ دی اس وصیت کوہے جوانھاں نے مرتے وقت محمد بن علی بن عبد اللہ بن عباس دے حق وچ دی سی، اس وصیت دی وجہ توں شیعاں دے فرقے کیسانیہ دا ایہ عقیدہ قائم ہویا کہ علی بن ابی طالب رضی اللہ عنہ دے بعد محمد بن حنیفہ امام سن، انہاں دے بعد انہاں دے بیٹے ابوہشام عبد اللہ امام ہوئے انہاں دے بعد محمد بن علی عباسی انہاں دے جانشین تے امام سن، محمد بن علی دے بعد انہاں دے بیٹے ابراہیم امام ہوئے تے امام ابراہیم دے بعد عبد اللہ سفاح امام نیں، اس طرح شیعاں دی اک وڈی جماعت شیعاں توں کٹ کرعباسیاں وچ شامل ہو گئی تے علویاں یافاطمیاں کوکوئی موقع عباسیاں دے خلاف کھڑے ہونے دا نہ مل سکیا اوہ اندر ای اندر پیچ وتاب کھاکررہ گئے۔
جدوں مروان بن محمد آخری اموی خلیفہ مارا گیا توحبیب بن مرہ حاکم بلقاء نے عبد اللہ سفاح دے خلاف خروج کیااور سفید جھنڈے لے کرنکلا ادھر عامل بن قنسرین وی اُٹھ کھڑا ہویا؛ حالانکہ اس توں پہلے اوہ عبد اللہ بن علی عباسی دے ہاتھ پربیعت کرچکا سی، اہلِ حمص وی اس دے شریک ہو گئے ادھر آرمینیا دے گورنراسحاق بن مسلم عقیلی نے عباسیاں دے خلاف خروج کیتا انہاں تمام بغاوتاں دے فرو کرنے دے لئی عبد اللہ سفاح نے اپنے سرداراں تے رشتہ داراں کوبھیجا تے بتدریج کامیابی حاصل دی؛ لیکن یزید بن عمر بن ہبیرہ حالے تک واسط پرقابض ومتصرف سی تے کوئی سردار اس کومغلوب ومفتوح نہ کرسکا سی، آخر مجبور ہوکر یزید بن عمربن ہبیرہ نے ابوجعفر منصور تے عبد اللہ سفاح نے جاکر صلح دی تے یزید بن عمر بیعت پرآمادہ ہویا؛ لیکن ابومسلم نے خراسان توں عبد اللہ سفاح کولکھا کہ یزید بن عمر دا وجود بے حد خطرناک اے اس کوقتل کردو؛ چنانچہ دھوکے توں منصور عباسی نے اس کوقتل کرادیا تے اس خطرہ توں نجات حاصل دی۔
ہن کوفہ وچ ابوسلمہ باقی سی تے بظاہر کوئی موقع اس دے قتل دا حاصل نہ سی؛ کیونجے عباسی اس ابتدائی زمانے وچ شیعانِ اولاد علی دی مخالفت علانیہ نہ کرنا چاہندے سن، ابوسلمہ دے متعلق تمام حالات لکھ کرابومسلم دے کول خراسان بھیجے گئے تے اس توں مشورہ طلب کیتا گیا، ابومسلم نے لکھیا کہ ابوسلمہ کوفوراً قتل کرادینا چاہیے، اس پرعبداللہ سفاح نے اپنے چچاداؤد بن علی دے مشورہ توں ابومسلم کولکھا کہ اگرہم اس کوقتل کر دتیاں گے توابوسلمہ دے طرف داراں تے شیعانِ علی دی جانب توں علانیہ مخالفت تے بغاوت دا خطرہ اے تو اوتھے توں کسے شخص کوبھیج دو جوابوسلمہ کوقتل کر دے، ابومسلم مراد بن انس کوابوسلمہ دے قتل پرمامور کرکے بھیج دتا، مراد نے کوفہ وچ آ کے اک روز کوفہ دی کسے گلی وچ جدوں کہ ابوسلمہ جا رہیا سی اس پرتلوار دا وار کیتا، ابوسلمہ مارا گیا، مراد بن انس بھج گیا تے لوگاں وچ مشہور ہویا کہ کوئی خارجی ابوسلمہ کوقتل کرگیا اے ؛ اسی قتل دے بعد ابومسلم نے اسی طرح سلیمان بن کثیر کوبھی قتل کرادیا، ایہ اوہی سلیمان بن کثیر اے جس نے ابومسلم کوشروع وچ وارد خراسان ہونے پرواپس کرادیا سی تے ابوداؤد نے ابومسلم کوراستے توں واپس بلایا سی؛ غرض ابومسلم نے چن چن کرہرایک اس شخص کوجواس دی مخالفت کر سکدا سی قتل کرادیا۔ اس دے بعد سفاح دے سامنے ابومسلم خراسانی كا خطرہ باقی رہ گيا۔ سفاح نوں خدشہ سی کہ خراسانی بغاوت كر كے خلافت چھین ليگا۔ اسی لئی اس نے خراسانی كو اپنے کول بلا كے قتل كرنے كا منصوبہ بنايا۔ اس نے خراسانی كو راجگڑھ انبار آنے كا خط بھیجیا ليكن اس نے انكار كر ديا تے دهمکی دی كے زيادہ اسرار اُتے اوہ بغاوت كر لیگا۔ آخرکار سفاح دی چالاں وچ آ كر اوہ آنبار پہنچ گيا۔ محل مين خليفہ توں ملاقات كے وقت خليفہ نے مناظرہ شروع كر ديا۔ بحث وتکرار زیادہ ہوئی تو سفاح نے تالی بجا كر پردے كے پیچھے چھپے محافظاں كو اشارہ كر ديا دے خراسانی اُتے حملہ كر دے اسنوں قتل کر دو۔ اسن طرح خراسانی اپنے برے انجام كو پہنچا۔