1922ء دیاں بالی ووڈ فلماں دی لسٹ
1922ء دی بالی ووڈ فلماں دی لسٹ [۱][۲][۳][۴][۵]
1922ء وچ بھارتی فلمی صنعت
سودھوخبراں تے نکات
سودھو- فلم دی نمائش اُتے 'تفریح ٹیکس نوں کلکتہ وچ نافذ کيتا گیا اے۔[۶] جو آئندہ برس ممبئی وچ وی لاگو ہويا ۔[۷]
- ریواشنکرپنچولی نے کراچی تے لاہور وچ ایمپائیر فلم ڈسٹریبیوٹرز نامی ادارہ قائم کيتا۔ جس دے ذریعے امریکی فلماں نوں ہندوستان وچ درآمد کيتا جانے لگا۔ ایويں سنیما وچ ہندوستانی فلماں دے نال انگریزی فلماں وی نمائش پزیر ہونے لگاں۔
- معروف بنگالی لکھ پتی جسٹس چندرا مدہب گھوش دے پوتے بی دے گھوش نے وکلا دے اک گروپ تے بنگالی تھیٹر اداکار و ہدایت کار سسر کمار بہادری دے نال مل کے تاج محل فلم کمپنی دی بنیاد پائی۔ تحت اس سال فلم اندھارے الو ریلیز ہوئی۔
- دھیریندر ناتھ گنگولی، جنہاں نے 1918ء وچ انڈو برٹش فلم اسٹوڈیو قائم کيتی سی، حیدرآباد واپس پرت آئے تے 1922 ء وچ لوٹس فلم کمپنی دی ابتدا کی، جس دے تحت 1922 ء وچ انہاں نے بیماندا (سوتیلی ماں) سمیت چھ فلماں بناواں۔ تے فلم سادھو تے شیطان وچ اداکاری کيتی۔[۸]
- 1922ء وچ منی لال جوشی نے بطور ہدایت کار اپنی پہلی فلم ویر ابھیمنیوسے اپنا کیریئر شروع کيتا۔ جس دے فلمساز ارد شیر ایرانی تے بھوگلیال دے ایم ڈیو سن ۔ جنہاں نے ايسے سال اسٹار فلم کمپنی لمیٹڈقائم کيتی۔[۹]
- بیگم فاطمہ سلطانہ، جنہاں نے تھیٹر ڈرامےآں توں اداکاری دی تربیت حاصل کرلئی سی۔ 1922 توں فلماں وچ کم کرنا شروع کر دتا۔ انہاں دی بیٹیاں زبیدہ (پہلی باآواز ہندوستانی فلم عالم آرا دی اداکارہ)، سلطانہ تے شہزادی وی اداکارہ بنیاں۔ بیگم فاطمہ سلطانہ نوں ہندوستان دی پہلی خاتون پروڈیوسر تے ڈائریکٹر دا اعزاز وی حاصل ہويا جدوں 1926ء وچ انہاں نے اپنی کمپنی دے زیر اہتمام فلم بلبلِ پرستان بنائی۔[۱۰]
بھارتی فلمی صنعت وچ پیدائش
سودھوجنوری تا اپریل
سودھو- ہمالیہ والا (محمد افضل) : پیدائش 1 جنوری 1922ء، پاکستانی فلماں دے معروف اداکار، جو تقسیم ہند توں پہلے کس دی بیوی، ہمایوں، شاہجہان، جگ بیندی نامی ہندی فلماں وچ کم کرچکے سن، پاکستان آمد دے بعد اعلان، دو آنسو، کندن، کانوے، محبوبہ، گمنام، روحی، شرارے، وحشی، انارکلی، مکھڑا، شہید تے عزرانامی فلماں وچ کم کيتا۔ انہاں دی مقبول فلم 1958ء دی پاکستانی فلم انارکلی ہے جس وچ میڈم نورجہاں نے انارکلی، سدھیر نے شہزادہ سلیم اورہمالیہ والا نے مغل اعظم اکبر دا کردار نبھایا۔[۱۱][۱۲]
- مقری (محمد عمر مقری): پیدائش 5 جنوری 1922ء، ہندی فلماں وچ بہت چھوٹے قد دے معروف مزاحیہ اداکار ،[۱۳] دلیپ کمار دے اسيں جماعت ،[۱۴] فلم ’امر اکبر انتھونی ‘ وچ گیت طیب علی پیار دا دشمن ہائے ہائے تے فلم شرابی دا ڈائیلاگ مونچھاں ہاں تاں نتھو لال جی دے ورگی انہاں دی پہچان بنیا۔ مدر انڈیا، پڑوسن، اناڑی، چوری چوری، برسات، انورادھا، جوہر محمود انہاں گوا، میرا سایا، ملن، رام تے شیام، میرا ناں جوکر، دو راستے، بمبے ٹو گوا، کنوارا باپ، فقیرا، امر اکبر انتھونی، برننگ ٹرین، قرض، خوددار، ودھاندا، قلی، شرابی، مہان، کرما، داتا، رام لکھن سمیت 200 توں زیادہ فلماں وچ کم کيتا۔[۱۵]
- اجیت (حامد علی خان) : پیدائش 27 جنوری 1922ء، ہندی فلماں دے معروف اداکار جو اپنے منفی کرداراں دی وجہ توں پہچانے گئے۔ انہاں دے ڈائیلاگ مثلاً فلم ’زنجیر‘ وچ ’للی ڈونٹ بی سلی‘، ’یاداں دی بارات‘ وچ ’مونا ڈارلنگ‘ تے فلم ’کالی چرن‘ وچ ’دنیا مینوں لائن دے ناں توں جاندی اے ‘ کافی مقبول ہوئے۔ انہاں دی مقبول فلماں وچ ہاں نويں ’زنجیر‘، ’یاداں دی بارات‘، ’کالی چرن‘، ’مسٹر نٹورلال‘، ’مغلِ اعظم‘، ’نیا دور‘، ’کھوٹے سکے ‘، ’چرس‘، ’رام بلرام ‘، ’رضیہ سلطان‘، ’راج تلک‘، ’جگر‘ تے ’شکتی مان‘ بہت مقبول ہوئیاں۔[۱۶]
- شکتی پد راج گرو : پیدائش 1 فروری 1922ء، بنگالی لکھاری، ادیب تے ناول نویس۔ انہاں دے ناولاں اُتے ہندی فلم امانوش،برسات دی اک رات تے بنگالی فلم میگھے ڈھاکہ تارا، منی بیگم، انترے انترے، جبان کہانی، انیائے ابیچار، گائیک، انترنگا، آشا و بھالوباشا،تل تکے تال، جناتر عدالت بناواں گئياں۔[۱۷]
- انعام احمد : پیدائش 1 فروری 1922ء، بنگالی فلماں دے اداکار، تقسیم ہند توں پہلے فلم سمادھان وچ کم کيتا، فیر مشرقی پاکستان دی پہلی بنگالی فلم مکھ او مکھوش دے نال کئی بنگالی فلماں وچ کم کيتا، پاکستان وچ بعض اردو فلماں مثلاً سجے، ایندھن، اُجالا، کاجل، چندا، ناچ گھر، آخری نشان وچ اداکاری کيتی۔ تقسیم بنگال دے بعد بنگلہ دیش دی فلماں وچ کم کيتا۔[۱۸]
- بھیم سین جوشی (پنڈت بھیم سین جوشی): پیدائش 4 فروری 1922ء، معروف کلاسیکل موسیقار جو اپنے راگ تے بھجن دے لئی مقبول نيں۔ ہندی فلم بسنت بہار، انہاں کہی، بنگالی فلم تان سین، کنڑا فلم سندھیہ راگ تے نوڈی سوامی نویرڈو ہیگے دے لئی موسیقی دی۔ ہندی فلم انہاں کہی دے اک کلاسیکل گیت دے لئی انہاں نوں نیشنل فلم ایوارڈ ملا۔[۱۹]
- منموہن کرشنا : پیدائش 26 فروری 1922ء، ہندی فلماں دے کریکٹر آرٹسٹ، جو زیادہ تر چوپڑا فلمساز خاندان دی فلماں وچ نظر آئے۔ فلم ’دیوتا‘ دا مقبول گیت نہ ہندو بنے گا نہ مسلمان بنے گا، انسان دی اولاد اے انسان بنے گا انہاں ہی اُتے فلمایاگیا۔ 250 توں زیادہ فلماں وچ کم کيتا۔ جنہاں وچ اپنادیش، بیجو باورا، راہی، انارکلی، نیادور، پردیسی، داغ، سادھنا، ویہہ سال بعد، دل اک مندر، وقت، ہمراز، دیوار، جوشیلا، قانون، مقدر دا سکندر، ترشول، کالا پتھر، دھول دا پھُل،آرادھنا وغیرہ مقبول فلماں نيں، بطور ہدایت کار اک فلم نوری بنائی جو مقبول وی ہوئی۔[۲۰][۲۱]
- دینا پاٹھک : پیدائش 4 مارچ 1922ء، پنج دہائیاں توں ہندی فلماں دے معروف اداکارہ، رتنا پاٹھک (نصیر الدین شاہ دی بیوی) تے سپریا پاٹھک (پنکج کپور دی بیوی ) دی والدہ تے شاہد کپور دی نانی۔ آخری دور وچ بزرگ کرداراں توں کافی شہرت ملی۔ انہاں دی مقبول فلماں وچ ہاں نويں ’خوبصورت‘، ’گول مال‘، ’کوشش‘، ’امراؤ جان‘، ’اک چادر میلی سی‘، ’سوداگر‘، ’راجا بابو‘، ’اکھاں ‘، ’پردیس‘، ’پنجر‘، ’دیوداس‘ تے ’تم بن‘ بہت مقبول ہوئیاں۔[۲۲]
- استاد علی اکبر خان : پیدائش 14 اپریل 1922ء، معروف کلاسیکل موسیقار۔ استاد علاٴالدین خان دے بیٹے۔ ہندی فلم مدھوش، فیری تے آندھیاں۔ بنگالی فلم ترجما، بنارسی، راج دراوہی، دیوی، انگریزی فلم دتی ہاؤس کیپر، لٹل بدھا، دے علاوہ کئی ڈوکیومنٹریز دے لئی موسیقی دی۔ ۔[۲۳]
- حسرت جے پوری (اقبال حسین): پیدائش 15 اپریل 1922ء، ہندی فلماں دے معروف نغمہ نویس تے شاعر، جنہاں نے یادگار ہندی فلماں برسات، داغ، آہ، انارکلی، بوٹ پالش، چوری چوری، یہودی، جنگلی، ہمراہی، دل اک مندر، میرے حضور، گمنام، جانور، میرا ناں جوکر وغیرہ دے لئی گیت لکھے۔ انہاں دے لکھے مقبول گیتاں وچ ’جیا بے قرار اے چھائی بہار اے ‘، ’چھڈ گئے بالم‘، ’اب میرا کون سہارا‘، ’بچھڑے ہوئے پردیسی‘، ’اج کل ریندے میرے پیار دے چرچے ‘، ’بدن پہ ستارے لپیٹے ہوئے ‘، ’دل دا بھنور کرے ‘، ’احسان تیرا ہوئے گا مجھ پر‘، ’بہاراں پھُل برساؤ‘، ’زندگی اک سفر اے سہانہ‘، ’دل دے جھرونکاں وچ تجھ کو‘، ’اکیلے اکیلے کتھے جا رہے ہو‘، ’جانے کتھے گئے اوہ دن‘، ’آجا صنم مدھر چاندنی وچ اسيں ‘، ’تم توں چنگا کون اے ‘، ’سن صاحبا سن پیار دی دھُن‘، ’پردے وچ رہنے دو‘، ’اک گھر بناواں گا‘، ’تینوں جیون دی ڈور توں ‘، ’کون اے جو سپناں وچ آیا‘، ’تیری پیاری پیاری صورت کو‘، ’سو سا ل پہلے مینوں تسيں نال پیار سی‘، ’یہ میرا پریم پتر پڑھ کر‘، ’تم نے پکاریا تے اسيں چلے آئے ‘، ’دنیا بنانے والے ‘، ’تم مینوں ایويں بھلا نہ پاؤ گے ‘، ’گمنام اے کوئی بدنام‘، ’جانے جہ نظر پہچانے جگر‘، ’اے گل بدن‘، ’آجا رے ہن میرا دل پکارے ‘، ’پنکھ ہُندے تاں اڑ جاتی‘، ’ہے نہ بولو بولو‘، ’ب دردی بالما تجھ کو‘، ’آروز دے دے سانوں تسيں بلاؤ‘، ’اک بے وفا نال پیار کيتا‘، ’ماں دا کراں رام مینوں بڈھا‘، ’آجا تینوں پکارے میرے گیت‘، ’برسات م،اں جدوں آئے گا ساون دا مہینہ‘ وغیرہ شامل نيں۔[۲۴][۲۵]
- دسری یوگ آنند : پیدائش 16 اپریل 1922ء، تیلگو تے تمل فلماں دے ہدایت کار، بطور کیمرا مین ہندی فلم فرض بنائی، بطور ہدایت کار ہندی فلم پرتیکشا، تیلگو فلم موگا نومو، امادی کٹمبم، مایالوکم، الویپلو، کوڈلو دیدنا کپورم، جے سمہا، امالاکلو، بغداد گجاڈاں گا، بھولوکا رمبھا، جے جوان، ٹوڈو ڈونگلو، تمل فلم نان ویزھا وئیپن، اینگل سیلوی سمیت 38 فلماں دے لئی ہدایت کاری کيتی۔[۲۶]
مئی تا اگست
سودھو- نذیر حسین : پیدائش 15 مئی 1922ء، اک بھارتی فلمی اداکار، ہدایت کار تے منظر نویس سن ۔ انہاں دی مشہور ہندی فلماں وچ ’’دو بیگھہ زمین، دیوداس، پاری نیندا، بمبئی دا بابو، گنگا جمنا، لیڈر، پرکھ، کشمیر دی کلی، انوراگ، میرے جیون ساسی، رام تے شیام، جیول تھیف، امر اکبر انتھونی، پے انگ گیسٹ، کٹی پتنگ‘‘ تے کئی ہور فلماں شامل نيں۔[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]
- ونود (موسیقار) (ایرک رابرٹس): پیدائش 28 مئی 1922ء، 50 دی دہائی وچ ہندی فلماں دے موسیقار، انہاں دی موسیقی وچ دتا محمد رفیع دا گیت لارا لپہ لارا لپہ لیائی رکھ دا کافی مقبول ہويا۔ اک سی لڑکی، انمول رتن، امر شہید، مکھی چوس، خاموش نگاہاں، وفا، اگ دا دریا، لاڈلا، بلبل، شیخ چلی، ممتاز محل سمیت 30 ہندی تے 6 پنجابی فلماں دے گیتاں اُتے موسیقی دی۔[۳۲]
- چندر شیکھر : پیدائش 9 جولائی 1922ء، ہندی فلماں دے کریکٹر آرٹسٹ، جو زیادہ تر فلماں وچ انسپکٹر، وکیل، جج تے ڈاکٹر جداں کردار کردے نظر آئے۔ 200 توں زیادہ فلماں وچ کم کيتا۔ جنہاں وچ کٹی پتنگ، بسنت بہار، چاچاچا، برسات دی رات، اکھ مچولی، اپرادھی، سبق، دو پھُل، سنیاسی، پھُل کھلے نيں گلشن گلشن، دتی گریٹ گیمبلر، نمک حلال، نکاح، شکتی، ڈسکو ڈانسر، قلی، شرابی، اللہ رکھیا، خطرےآں دے کھلاڑی، داؤ پیچ، تری دیو، لوفر، قہروغیرہ مقبول فلماں نيں۔[۳۳]
- سید ولی اللہ : پیدائش 15 اگست 1922ء، بنگالی ادیب، جنہاں دے ناول اُتے بنگالی فلم لالسلو بنائی گئی۔[۳۴]
ستمبر تا دسمبر
سودھو- دھننجے بھٹیاچاریہ : پیدائش 10 ستمبر 1922ء، بنگالی گلماں دے گلوکار، صرف اک ہندی فلم یاترک (1952ء) دے لئی گیت گایا، بنگالی فلماں وچ میج دیدی، نبا بدھن، دھولی، رانی رشمونی، یارجیت، تان سین، ہولی لینڈ، بندھن، بادشاہ، برج باؤ، نامی بنگالی فلماں دے گیت گائے۔[۳۵]
- اسیت سین : پیدائش 24 ستمبر 1922ء، ہندی تے بنگالی دلماں دے ہدایت کار تے لکھاری۔ سفر، مامتا، خاموشی، انوکھی رات، اپرادھی کون، پریوار، ماں تے مامتا، انوکھا دھن، انہاں داتا، اناڑی، بیراگ، وکیل بابو،شرافت، مہندی نامی ہندی فلماں جدوں کہ بنگالی فلماں وچ ترشنا، پراتھنا، پرتگنا، اتر فالگنی، دیپ جیولے جائے، جبان ترشنا، چلاچل نامی فلماں بناواں۔[۳۶]
- رشی کیش مکھرجی : پیدائش 30 ستمبر 1922ء، ہندی تے بنگالی فلماں دے معروف ہدایت کار و فلمساز۔ انہاں دی ہدایت کاری وچ بننے والی فلماں وچ ’آنند‘، ’ابھیمان‘، ’اصلی نقلی‘، ’اناڑی‘، ’بڈھا مل گیا‘، ’باورچی‘، ’ملی‘، ’گڈی‘، ’خوبصورت‘، ’چپکے چپکے ‘، ’نمکین‘، ’جھوٹھ بولے کوا کٹے ‘ تے ’گول مال‘ بہت مقبول ہوئیاں۔[۳۷]
- اللو رامالنگیہ : پیدائش 1 اکتوبر 1922ء، تیلگو فلماں دے معروف مزاحیہ اداکار، جو اک ہزار توں زیادہ تیلگو فلماں وچ اداکاری دا اعزاز رکھدے نيں۔ اوہ آزادی ہند دے سرگرم کارکن تے ہومیوپیتھ ڈاکٹر وی سن، انہاں دی مقبول فلماں وچ مایا بازار، مس امما، متھیا مگّو، شنکرابھرنم، اندرا، سپتاپدھی، اپدبندھاوڈوشامل نيں۔[۳۸]
- شنکر (موسیقار) (شنکر سنگھ رگھوونشی) : پیدائش 15 اکتوبر 1922ء، ہندی فلماں دے معروف موسیقار۔ سنگیت کاراں دی جوڑی جوڑی شنکر۔ جے کشن دے شنکر۔ جنہاں نے یادگار ہندی فلماں برسات، آواراہ، داغ، بوٹ پالش، شری 420، چوری چوری، یہودی، اناڑی، دل اپنا تے پریت پرائی، جنگلی، جدوں پیار کسی توں ہُندا اے، پروفیسر، سنگم، راجکمار، گمنام، تیسری قسم، کنیادان، دنیا، میرے حضور، تسيں حسین وچ جوان، میرانام جوکر، انداز، نامی فلماں دے گیت وچ موسیقی دی۔ انہاں دی موسیقی دتے مقبول گیتاں وچ ’جیا بے قرار اے چھائی بہار اے ‘، ’چھڈ گئے بالم‘، ’اب میرا کون سہارا‘، ’بچھڑے ہوئے پردیسی‘، ’برسات وچ اسيں توں ملے تسيں ‘، ’ہويا وچ اڑدا جائے ‘، ’آوارہ ہاں ‘، ’جانے جہ نظر پہچانے جگر‘، ’آجا رے ہن میرا دل پکارے ‘، ’پیار ہويا اقرار ہوا‘، ’عجیب داستان اے یہ‘، ’جینا ایتھے مرنا ایتھے ‘، ’بدن پہ ستارے لپیٹے ہوئے ‘،’اج کل تیرے میرے پیار دے چرچے ‘، ’لکھے جو خط تینوں ‘، ’زندگی اک سفر اے سہانہ‘،’احسان تیرا ہوئے گا مجھ پر‘، ’بہاراں پھُل برساؤ‘، ’دل دے جھرونکاں وچ تجھ کو‘، ’تینوں جیون دی ڈور توں ‘، ’دل دے جھرونکاں وچ ‘، ’یہ رات بھیگی بھیگی‘، ’میرا جوتاہے جاپانی‘، ’چاہے کوئی مینوں جنگلی کہے ‘، ’پردے وچ رہنے دو‘، ’آپ ایتھے آئے کس لئی ‘،’تیری پیاری پیاری صورت کو‘، ’کون اے جو سپناں وچ آیا‘، ’آجا صنم مدھر چاندنی وچ اسيں ‘،’تم نے پکاریا تے اسيں چلے آئے ‘، ’رمیہ وستا ویہ‘، ’اے گل بدن‘، ’سو سا ل پہلے مینوں تسيں نال پیار سی‘، ’رُک جا تے جانے والی رک جا‘، ’جانے کتھے گئے اوہ دن‘، ’یہ میرا پریم پتر پڑھ کر‘، ’دوست دوست نہ رہا‘، ’تم مینوں ایويں بھلا نہ پاؤ گے ‘، ’جتھے وچ جاندی ہاں اوتھے چلے آندے ہو‘، ’بیدردی بالما تجھ کو‘، ’او بسندی پون پاگل‘، وغیرہ شامل نيں۔[۳۹][۴۰]
|* بھارتی دیوی Bharati Devi : پیدائش 22 اکتوبر 1922ء،ہندی تے بنگالی فلماں دی اداکارہ، ہندی فلم پاروما، بندنی، یاترا، ساڈے غم توں مت کھیلو، بغداد، سوامی وویک آنند، واپس، سمپتی، منظور، پرتیبد، سوگندھ۔ بنگالی فلماں وچ نائیک، آیلو، پارس پتھر، بنارسی تے چوکر بالی سمیت 55 فلماں وچ اداکاری کيتی۔[۴۱]
- گھنٹسل (گھنٹسل وینکٹیشور راؤ): پیدائش 4 دسمبر 1922ء، تیلگو، تمل، کنڑا، ملیالم، تولو تے ہندی زبان دی فلماں دے گلوکار تے موسیقار، علی بابا 40 ڈونگلو، ابھیمانم، رکھشا ریکھا، رتن مالا، لیلا مجناں، پاتال بھیروی،رانی، پریما، مایا بازار، سمیت ٖڈھائی سو توں ودھ فلماں وچ گیت گائے اورر موسیقی دی[۴۲]
- دلیپ کمار(محمد یوسف خان): پیدائش 11 دسمبر 1922ء، ہندی فلماں دے لیجنڈری اداکار، آن، دیوداس، آزاد، مغل اعظم، گنگا جمنا، انقلاب، شکتی، کرما، نواں دور، مسافر، مدھمدی، دل دتا درد لیا، مزدور، لیڈر، جوار بھاٹا، جگنو، شہید، ندتا دے پار، میلا، داغ، دیدار، اگ دا دریا، عزت دار، داستان، دنیا، کراندی، قانون اپنا اپنا، سوداگر ورگی مایہ ناز فلماں وچ کم کيتا۔[۴۳]
ہور
سودھو- ایس علی رضا : پیدائش 1922ء، ہندی فلماں دے لکھاری، مکالمہ نویس تے منظر نویس۔ جو کئی سپر ہٹ فلماں مثلاً آن، مدر انڈیا، انداز، ریشما تے شیرا، راجا جانی، دس نمبری، پران جائے اُتے وچن نہ جائے، جانور، انگلش بابو دیسی میم دی کہانی تے مکالمےآں دے لئی مشہور اے۔ فلم آن دی اداکارہ نمی نال شادی کيتی ۔[۴۴]
- سدھیر : پیدائش 1922ء، پاکستانی فلماں دے معروف اداکار، جو تقسیم ہند توں پہلے فرض نامی ہندی فلماں وچ کم کرچکے سن، پاکستان آمد دے بعد ہچکولے، دوپٹہ، گمنام، دیوار، سسی سوہنی، دلا بھٹی، مرزا صاحباں، انارکلی، کرتار سنگھ تے غالب نامی فلماں سمیت 200 فلماں وچ کم کيتا۔[۴۵]
- استاد امانت علی خان
- منظور علی خان (گلوکار)
- کرسٹوفر لی
بھارتی فلمی صنعت وچ وفات
سودھو- حسن راجہ :Hason Raja (احمد رضا دیوان حسن راجا چوہدری): وفات 6 دسمبر 1922ء، بنگالی بولی دے معروف صوفی شاعر، گائیک تے فلسفی، جو اپنے باؤل (مغربی بنگال دا مشہور روحانی لوک گیت) دی وجہ توں مشہور نيں۔ حسن راجا دے گیتاں تے شاعری نوں بعد وچ کئی بنگالی فلماں وچ شامل کيتا گیا،جن ارشی نگر، اگونیر پورش منی تے انہاں دی زندگی اُتے مبنی حسن راجا نامی دو فلماں شامل اے۔[۴۶]
مقبول فلماں
سودھواندھارے الو
سودھو- 1922ء وچ بنگالی تھیٹر اداکار و ہدایت کار سسر کمار بہادری اورنریش مترا دی تاج محل فلم کمپنی دے تحت بنی فلم اندھارے الو سینما گھراں دی زینت بنی۔ فلم دے سنیماٹوگرافر نونی گوپال سانیا سن ۔ اس فلم دے اداکاراں وچ سسر کمار بہادری، نریش مترا، جوگیش چوہدری تے درگا رانی شامل سن ۔ ’’اندھارے الو‘‘ دے لفظی معنی اے اندھیرے وچ روشنی دی کرن، ایہ معروف بنگالی ایب شرت چندر چیٹرجی دی مختصر کہانی اُتے مبنی پہلی فلم اے۔[۴۷] ایہ اوہی شرت چندر چیٹرجی نيں جنہاں دی ہور کہانیاں دیوداس، وڈی دیدی، پرینیندا، چرترہن ،منزل، دیہاندی سماج تے سوامی اُتے کئی فلماں بن چکيتیاں نيں۔ اندھار ے الو سماجی تے خانگی مسائل اُتے بنی ہندوستان دی پہلی فلم سی تے اسنوں ہندوستان وچ تکونِ محبت یعنی لَو ٹرائی اینگل اُتے مبنی پہلی فلم وی کہیا جاندا اے۔ فلم دی کہانی وچ مرکزی کردار ستیہ اندر (سسر کمار بہادری) اک زمیندار دا بیٹا اے تے شرفا گھرانے نال تعلق رکھدا اے، خاندانی دباؤ وچ آکے اس دی شادی اک گیارہ سالہ لڑکی رادھا رانی توں ہوجاندی اے۔ لیکن اوہ اک رقاصہ بجلی (درگا رانی) دے عشق وچ مبتلا ہُندا اے۔ ایويں اوہ خاندانی ذمہ داریاں تے ماڈرن دنیا دی خواہشات دے درمیان وچ کشمکش وچ مبتلا رہندا اے۔[۴۸][۴۹] فلم دی کہانی زیادہ تر تکونِ محبت یعنی لَو ٹرائی اینگل، شراب نوشی تے رقص اُتے مبنی اے جو شرت چندر چیٹرجی ہی دی کہانی دیوداس توں کافی یکسانی رکھدی اے۔
پتی بھکتی
سودھو- 1922ء وچ مدن تھیٹر دے تحت بنی فلم پتی بھگتی سینما گھراں دی زینت بنی۔[۵۰] فلم دے ہدایتکار جے جے مدن سن جو اپنے وقت دے عظیم ہدایتکار منے جاندے سن ۔ فلم دی کہانی ہری کرشنا جوہر دے تھیٹر ڈراما اُتے مبنی سی۔ اداکاراں وچ پیشینس کوپر، ماسٹر موہن، سائنوریا مانیلی، منی لال تے سید سجادحسین شامل سن ۔پیشنس کُوپر اس وقت سنیما دی اک وڈی اسٹار سن تے ’’پتی بھگتی ‘‘ نوں پیشنس کُوپرکی بہترین فلم قرار دتا جاندا اے۔ اس فلم وچ انہاں نے لیلا وندی دا کردار ادا کيتا سی ۔[۵۱][۵۲] اس فلم دی کہانی وچ عورتاں نوں ایہ پیغام دتا گیا کہ اوہ اپنے شوہراں دے لئی سب کچھ وقف کر دتیاں۔ مدراس سینسر بورڈ دی جانب توں اس فلم دے اک رقص اُتے اعتراض کردے ہوئے اسنوں بیہودگی دے زمرے وچ فلم توں کڈ دتا گیا سی، ایہ پہلا واقعہ سی جدوں ہندوستانی فلم توں کسی گانے نوں سینسر کيتا گیا۔[۵۳] البتہ اس فلم وچ بوس و کنار دے مناظر موجود سن ۔[۵۴]
سکنیا ساوتری
سودھونیشنل فلم آکائیو آف انڈیا
- 1922ء وچ کوہِ نور اسٹوڈیو دے تحت کانجی بھائی راٹھور دی فلم سُکنیا ساوتری منظر عام اُتے آئی۔ اس فلم دے لکھاری موہن لال ڈیو سن ۔ کوہِ نور اسٹوڈیو دے تحت ایہ کانجی بھائی راٹھور دی واحد فلم اے جو اج وی درست حالت وچ نیشنل فلم آکائیو آف انڈیا (NFAI) وچ محفوظ اے۔[۵۵] فلم دی کہانی مہابھارت کیتے دو قصےآں ستیہ وان تے ساوتری تے چیون تے سُکنیا اُتے مبنی اے۔ فلم دناں کہانیاں نوں اک نال لے کے چلدی اے۔ دونے کہانیاں مہابھارت دے باب ون پروا (جنگل دے باب) توں ماخوذ اے ۔[۵۶] پہلی کہانی مہاراجا اشو پتی دی اک بیٹی راجکماری ساوتری دی اے جو اک لکڑ ہارے ستیہ وان اُتے فریفتہ ہوجاندی اے تے اس نال شادی کرلیندی اے۔ لیکن اک سال بعد ہی موت دا دیوتا یمراج ستیہ وان دی روح قبض کرلیندا اے۔ ساوتری یمراج دا دے پِچھے پِچھے موت دی گھاٹیاں تک چلی آندی اے اوراس توں اپنے شوہر دی زندگی واپس لے آندی۔ جدوں کہ دوسری کہانی سکنیہ دی اے جو ویوسوت منو (ہندو عقائد دے مطابق عظیم طوفان دے بعد نوع انسان دی ابتدا کرنے والی ہستی )کے بیٹے شریاندی دی اک خوبصورت بیٹی اے،۔ اک بار راجا شریاندی اپنی بیوی تے بیٹی دے نال جنگل وچ گھوم رہے سن ۔ سکنیہ نوں جنگل دے درمیان وچ شاخاں، پتےآں توں ڈھکا دیمک دی اک وڈی بامبی (بِل ) نظر آیا۔ اس بامبی دے اک سوراخ وچ اسنوں دو کرناں سی نکلدی دکھادی پئی۔ شرارت وچ سکنیہ نے اک کانٹے توں اس سوراخ نوں بند بند کرنے دی کوشش کيتی۔ تبھی اس وچوں خون بہہ نکلیا تاں اوہ گھبرا گئی۔ راجا شریاندی اوتھے آپہنچیا۔ جدوں دیمک دا گھر (بِل ) توڑیا گیا تاں پتہ چلا کہ اک سادھو رشی اوتھے برساں توں مراقب سی جس اُتے دیمکاں نے اپنی بامبی بناپائی سی۔ ایہ دیکھ کے راجا بہت دکھی ہوئے تے بدلے وچ انہاں نے اس رشی چیون دے نال اپنی بیٹی سکنیہ دی شادی کروادی تے اپنی سلطنت پرت آئے۔ چیون رشی دی خدمت سکنیہ وڈی وفاشعاری دے نال کردی رہی۔ اک بار اشونی کمار (ہندو دیومالا وچ ماہر طبیب جنہاں نوں بھگوان نے ہر مرض دا علاج سکھایا سی) آشرم وچ آئے۔ چیون رشی نے انہاں دی خاطر مدارت دی انہاں نے خوش ہوئے کے چیون رشی نوں اک خاص پانی توں غسل کرایا۔ جس توں رشی چیون دیاں اکھاں پرت آئیاں تے بڑھاپا وی ختم ہوئے گیا۔ ایويں سکنیہ اپنے نوجوان شوہر رشی چیون ک نال آشرم وچ ہنسی خوشی رہنے لگی۔
ویر ابھیمنیو
سودھو- 1922ء نوں اسٹار فلم کمپنی دے بینر تلے اردشیر ایرانی دی پہلئ فلم ویر ابھیمنیو منظر عام اُتے آئی۔ ایہ اردشیر ایرانی اوہی نيں جنناں نے مارچ 1931 وچ ہندوستان وچ پہلی بولدی فلم عالم آرا بنانے دا اعزاز حاصل کيتا۔ فلم دے پروڈیوسر اردشیر ایرانی نے اک گجراتی تاجر بھوگی لال دوبے سن، جدوں کہ دلم دی ہدایت منی لال جوشی نے دتی تے فلم دے لکھاری موہن لال ڈیو سن ۔ فلم دے اداکاراں وچ سلطانہ(اُتری)، فاطمہ بیگم(سبدھرا)، مدن رائے وکیل (کرشنا)اور منی لال جوشی (ابھیمنیو)شامل سن ۔[۵۷] اردشیر ایرانی نے اپنی پہلی فلم وچ کثیر سرمایہ لگایا، اس فلم نوں اس دور دے اک لکھ روپے تے 5 ہزار افراد دی محنت توں بنایا گیا لیکن فلم بُری طرح ناکام رہی تے فلم اپنے نال کمپنی نوں وی لے ڈُبی۔ اردشیر ایرانی اس ناکامی توں اوہ دل برداشتہ ہرگز نہ ہوئے، ايسے سال قسمت آزمانے مدراس چلے گئے [۵۸]
لیڈی ٹیچر
سودھو- لیڈی ٹیچر سال 1922ء وچ ریلیز ہونے والی اک سماجی مزاحیہ بنگالی فلم سی، جس دے ہدایت کار دھیریندر ناتھ گنگولی سن تے انہاں نے اس فلم وچ اداکاری وی کی، ایہ فلم 1922ء دی کامیاب فلماں وچوں اک سی۔[۸]
1922ء دی فلماں
سودھو| تریخ | فلم | اداکار | ہدایتکار | موضوع | تبصرہ |
|---|---|---|---|---|---|
| 5 جون 1922ء | شری رادھا کرشنا / یشودھا نندن | امودھنی، کنج لال چکرورتی، دھیریندر ناتھ گنگولی | دھیریندر ناتھ گنگولی، این سی لاہری | تاریخی | [۵۹] |
| 1922ء | بھیشما | ماسٹر موہن، کیکی ادا جانیا، | جیوتش بینرجی | تاریخی | [۶۰]مدن تھیٹرز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 6 مئی 1922ء | بھیشا بھرکشا (زہریلا درخت) | درگاداس بینرجی، بسنت کماری، گوپال چندر بھٹیا چاریہ، کاشی ناتھ چٹرجی | جیوتش بینرجی | تاریخی | [۶۱] |
| 1922ء | نارٹکی تارا (تارا ڈانسر) | پربودھ چندرا بوس، پیشینس کوپر، | جیوتش بینرجی/جے جے مدن | معاشرتی | [۶۲]مدن تھیٹرز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | کملے کامنی (کنول دی داسی) | تلسی بینرجی، بسنت کماری، اکشے چکرورتی، سسر کمار بہادری، پربودھ بوس | سسر کمار بہادری | ،،،، | [۶۳]مدن تھیٹرز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | اندھارے الو (روشنی دی کرن) | سسر کمار بہادری، نریش مترا، جوگیش چوہدری، درگا رانی، درگا داس بینرجی | سسر کمار بہادری/نریش مترا | معاشرتی،ڈراما | [۶۴] تاج محل فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | راماین | پیشینس کوپر، بھگون داس، مسز مینلی، | جیوتش بینرجی | تاریخی | [۶۵]مدن تھیٹرز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | دروپتی سوئمبر | کملا | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | [۶۶]بھارت سینما فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | دروپتی وینی بندھن | داملے، سونی، شری ناتھ پٹناکر | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | ؟؟؟بھارت سینما فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | کرشنا تولا | ،،، | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | [۶۷] |
| 1922ء | رادھا ولاس | وی وائی داتر، سونی، | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | [۶۸]بھارت سینما فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | شرمشٹھا /شرمشٹھا دیویانی | ،،،، | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | [۶۹] بھارت سینما فلم کمپنی دے بینر دے تحتبھگوت پُران دے تاریخی کردار اُتے مبنی |
| 1922ء | ویراٹ پروا | وی وائی داتر، سونی، | وشنو پپنت دیویکر | تاریخی | [۷۰]بھارت سینما فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | ہرا گوری (شیو تے پاروتی) | ،،،،،، | دھیریندر ناتھ گنگولی | تاریخی | [۷۱] |
| 1922ء | اندرجیت (اندرجیت استانی) | دھیریندر ناتھ گنگولی، سیندا دیوی، | دھیریندر ناتھ گنگولی | معاشرتی | [۷۲]لوٹس فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | لیڈی ٹیچر (استانی) | ،،، | دھیریندر ناتھ گنگولی | مزاحیہ | [۷۳]لوٹس فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | بریر بازار (شادی دا بازار) | تلسی بینرجی، ہری سندری بلیکی، نرپن بوس، چترنجن گوسوامی، | سسر کمار بہادری | ،،، | [۷۴] |
| 1922ء | راجہ پریکشت | مس اقبال، | منی لال جوشی | تاریخی | [۷۵]اسٹار فلمز لمیٹڈ دے بینر دے تحت۔ ویداں دے عہد دا راجا |
| 1922ء | ویر ابھیمنیو | سلطانہ، فاطمہ بیگم، مدن رائے وکیل، منی لال جوشی، | منی لال جوشی | تاریخی | [۷۶]اسٹار فلمز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | سادھو تے شیطان | دھیریندر ناتھ گنگولی، منمتا پال، سشیلا بالا، لینا ویلنٹائن، | دھیریندر ناتھ گنگولی/این سی لاہری | مزاحیہ | [۷۷]لوٹس فلم کمپنی دے بینر دے تحت |
| 1922ء | رتناوالی / لیڈی فرام لنکا | پیشینس کوپر، مس البرٹینا، مس گوہر، تلسی دت شیدا | جیوتش بینرجی۔ سی لیگرینڈ | تاریخی | [۷۸] ہولی توں منسوب اک تاریخی کہانیاسٹار فلمز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | لیلا مجناں | پیشینس کوپر، ایچ وی ویرنگ، مس ڈاٹ فوئے، جنیٹا شیرون | جے جے مدن | تاریخی، رومانوی | [۷۹]مدن تھیٹرز لمیٹڈ دے بینر دے تحت |
| 1922ء | پتی بھکتی(شوہر دی خدمت) | پیشینس کوپر، ماسٹر موہن، سائنوریا مانیلی، سید حسین، منی لال | جے جے مدن | سماجی، ڈراما | [۸۰] |
| 1922ء | قمر الزمان/ راجکماری بدور | پیشینس کوپر، یوگینو ڈی لیگورو، ڈورتھی بیلی، ایڈنا ڈیلس، دادا بھائی سرکاری | جے جے مدن | تاریخی، رومانوی | [۸۱] الف لیلا وچ شامل مشرق بعید دی شہزاری بدر البدور دی کہانی |
| 1922ء | ستیہ ناراین | اینا سالونکے، شنڈے | وی ایس نرینتر | تاریخی، مذہبی | [۸۲] |
| 1922ء | بھگوت بھکت دامجی | بابو راؤ پینٹر، سشیلا بانی، گلاب بائی، راجیو ہسکار، | بابو راؤ پینٹر | مذہبی | [۸۳] |
| 1922ء | دامجی | بابو راؤ پینٹر، سشیلا بانی، گلاب بائی، راجیو ہسکار، | بابو راؤ پینٹر | مذہبی | [۸۴] |
| 1922ء | بھکت بودنا/شری رنچودھرائی | راجا سینڈو، | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، مذہبی | [۸۵] |
| 1922ء | بھکت بودنا/شری رنچودھرائی | راجا سینڈو، | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، مذہبی | [۸۵] |
| 1922ء | جادو ناتھ | تارا کوریگاؤنکر، دے جی گوکھلے، باباویاس،ترمبک راؤ پردھان، کیلکر | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، مذہبی | [۸۶] |
| یکم جنوری 1922ء | کالی داس | تارا کوریگاؤنکر، باباویاس، | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖڈراما | [۸۷] |
| 1922ء | کرن | راجا سینڈوز پی کے، | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖمذہبی | [۸۸] مہابھارت دا کردار |
| 1922ء | بھرت ہری | تارا کوریگاؤنکر، ٹھٹے | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖڈراما | [۸۹] |
| 1922ء | مہا شیوندا کدمبری | تارا کوریگاؤنکر، ٹھٹے ،باباویاس، شری ناتھ پٹناکر | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖڈراما | [۹۰] |
| 1922ء | ستی انجلی | تارا کوریگاؤنکر، سی سی شاہ | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖڈراما | [۹۱] ہنومان دی پیدائش اُتے مبنی |
| 1922ء | شری مرکنڈے اوتار / شیو ماہیما | داملے، سی سی شاہ ،باباویاس، | شری ناتھ پٹناکر | تاریخی، ٖڈراما | [۹۲] |
| 1922ء | احمد آباد کانگریس | ،،،، | دادا صاحب پھالدے | ڈوکیومنٹری | [۹۳] |
| 1922ء | گجیندرواچے بھاگیہ(گجیندر دی قسمت) | ،،،، | دادا صاحب پھالدے | مختصر فلم | [۹۴] |
| 1922ء | پٹوردھن رائل سرکس | ،،،، | دادا صاحب پھالدے | مختصر ڈوکیومنٹری | [۹۵] |
| 1922ء | سنت نامدیو | ،،،، | دادا صاحب پھالدے | مذہبی | [۹۶] |
| 1922ء | اجمل | خلیل، جمنا، ہومی ماسٹر، گنگا رام | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۹۷] بھگوت پران دا اک کردار |
| 1922ء | بھکت امبریش | خلیل، تارا، آر این ویدتا | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۹۸] |
| 1922ء | دیوی توڈی | جمنا | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۹۹] |
| 1922ء | مالدی مہادیو | خلیل، تارا، آر این ویدتا، مس موندی، گنگارام | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۱۰۰] |
| 1922ء | پرشو رام | ،،،،، | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۱۰۱] |
| 1922ء | ستی تورل | خلیل، سکینہ،مس موندی، غنی بابو | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۱۰۲] |
| 1922ء | شری ستیہ ناراین | خلیل، سکینہ،مس موندی، آر این ویدتا، غنی بابو، تارا، راجا بابو | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۱۰۳] |
| 1922ء | سکنیا ساوتری | سکینہ،مس موندی، جمنا | کانجی بھائی راٹھور | مذہبی | [۱۰۴] |
| 1922ء | سوریا کماری | خلیل، تارا،مس موندی، راجا سینڈو | کانجی بھائی راٹھور / ناراین دیوارے | مذہبی | [۱۰۵] |
| 1922ء | ودتا سندر/ بدتا سندر | درگا رانی | سریندر ناراین رائے | تاریخی داستان | [۱۰۶] |
| 1922ء | آہی راون ماہی راون ودھ | بھورا ؤداتر، پی جی سانے ،باچو پوار، شاندا نلگوندے، گھنشام سنگھ | جی وی سانے | تاریخی | [۱۰۷] راماین دے کردار |
| 1922ء | گنیش اوتار | بھورا ؤداتر، مادھو مالوسرے | جی وی سانے | تاریخی | [۱۰۸] |
| 1922ء | ہری تلیکا | بھورا ؤداتر، | جی وی سانے | تاریخی | [۱۰۹] |
| 1922ء | پانڈو بنواس | بھورا ؤداتر، باچو پوار، سکھا رام یادو | جی وی سانے | تاریخی | [۱۱۰] |
| 1922ء | سنت سکوبائی | شاندا نلگوندے، ویبھو نرینتر | جی وی سانے | تاریخی | [۱۱۱] |
| 1922ء | شیشوپال ودھ | بھورا ؤداتر، باچو پوار، سونا بائی، سانے | جی وی سانے | تاریخی | [۱۱۲] |
| 1922ء | سمراٹاشوکا | ،،،،، | ،،،، | تاریخی | [۱۱۳] |
| 1922ء | بھاگیرتھی گنگا /گنگاوترن | پیشینس کوپر، دادی بھائی سرکاری | ،،، | تاریخی | [۱۱۴] |
| 1922ء | بھیشم پتاما /بھیشم بناشیہ | مدن رائے وکیل | ،،، | تاریخی | [۱۱۵] |
| 1922ء | بھیشم پراتگنا | ،،،، | آر ایس پرکاش | تاریخی | [۱۱۶] |
| 1922ء | بودھ ببوکھ | ،،، | ،،، | تاریخی | [۱۱۷] |
| 1922ء | ہئیر اسٹروم | ،،، | ،،، | تاریخی | [۱۱۸] |
| 1922ء | پراکشت | وٹھل داس پنچوٹیا | ،،، | تاریخی | [۱۱۹] |
| 1922ء | پترودھر / گنگا مکتی | ،،، | منی لال جوشی | تاریخی | [۱۲۰] |
| 1922ء | راجہ بھوج | پیشینس کوپر، البرٹینا | ،،، | تاریخی | [۱۲۱] |
| 1922ء | راج رشی امبریش /بھکت شرومنی | ،،،، | دادا صاحب پھالدے | تاریخی | [۱۲۲] |
| 1922ء | ستی /دکش یگنا/ کالی گھاٹ | پیشینس کوپر،،، | ،،،، | تاریخی | [۱۲۳] |
| 1922ء | یادو وناش | ،،، | ،،،، | تاریخی | [۱۲۴] |
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ "Year-1921"۔ indiancine.ma۔ Indiancine.ma۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جولائی 2015
- ↑ "Database"۔ citwf.com۔ Alan Goble۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جولائی 2015
- ↑ "SilentFilms 1921"۔ gomolo.com۔ Gomolo۔ ۱۹ جون ۲۰۱۷ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جولائی 2015
- ↑ "Cinema History 1921"۔ businessofcinema.com۔ Businessofcinema.com۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جولائی 2015
- ↑ "Hindi Movies of Year 1921"۔ 10ka20.com۔ 10ka20.com۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 جولائی 2015
- ↑ "The Firsts of Indian Cinema"۔ wiki.phalkefactory.net۔ Phalke Factory۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 14 جولائی 2015
- ↑ Roy Armes (29 جون 1987). "National Film Industries", Third World Film Making and the West. University of California Press, 109–. ISBN 978-0-520-90801-7. Retrieved on 14 جولائی 2015.
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ (2003) "Ganguly, Dhiren", Encyclopaedia of Hindi Cinema. Popular Prakashan, 576–. ISBN 978-81-7991-066-5. Retrieved on 14 جولائی 2015.
- ↑ (17 اپریل 2013) "Gujarati Cinema-Amrit Gangar", Routledge Handbook of Indian Cinemas. Routledge, 90–. ISBN 978-1-136-77284-9. Retrieved on 16 جولائی 2015.
- ↑ Vats, Rohit (31 مارچ 2013). "The first women directors". IBNLive. Cable News Network LP, LLLP. A Time Warner Company. https://web.archive.org/web/20160312133532/http://www.ibnlive.com/news/india/100-years-of-indian-cinema-the-first-women-directors-599939.html. Retrieved on 14 جولائی 2015.
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے ہمالیہ والا/ محمد افضل
- ↑ ہمالیہ والا۔ فلمی الف لیلہ
- ↑ ہندوستانی سینما وچ مزاح
- ↑ مقری (دلیپ کمار دی آپ بيتی)
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے مقری
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے اجیت
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے شکتی پد راج گرو
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے انعام احمد
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے بھیم سین جوشی
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے منموہن کرشنا
- ↑ منموہن کرشنا دا تعارف۔ یوٹیوب پر
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے دینا پاٹھک
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے استاد علی اکبر خان
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے حسرت جے پوری
- ↑ حسرت جے پوی دے 100 مقبول گیت۔ یوٹیوب پر
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے دسری یوگ آنند
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے نذیر حسین
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Kapoor, Jaskiran (23 دسمبر 2009). "Such a long journey". The Indian Express. https://web.archive.org/web/20181223202201/http://archive.indianexpress.com/static/sorry/. Retrieved on 3 فروری 2014.
- ↑ Kapoor, Jaskiran (8 مئی 2009). "golden age of bhojpuri cinema". online india. https://web.archive.org/web/20181223202203/https://hindi.filmibeat.com/features/05/a-brief-history-of-bhojpuri-cinema-part-two.html%20. Retrieved on 16 فروری 2014.
- ↑ Kapoor, Jaskiran (8 مئی 2009). "The bhojpuri (purvanchal) film industries". https://web.archive.org/web/20181223114633/http://www.brandbharat.com/english/hindi_cinema/bhojpuri_cinema.html%20. Retrieved on 16 فروری 2014.
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے ونود
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے چندر شیکھر
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے سید ولی اللہ
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے دھننجے بھٹیاچاریہ
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے اسیت سین
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے رشی کیش مکھرجی
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے اللو رامالنگیہ
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے شنکر
- ↑ [ www.youtube.com/watch?v=nit17BZINHo شنکر جے کشن ] دے 100 مقبول گیت۔ یوٹیوب پر
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے بھارتی دیوی
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے گھنٹسل وینکٹیشور راؤ
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے دلیپ کمار
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے ایس علی رضا
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے سدھیر
- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس (IMDb) اُتے حسن راجہ
- ↑ ناول :اندھارے الو، از شرت چندر چیٹرجی
- ↑ فلم: اندھارے الو، 1922ء
- ↑ اندھارے الو، از شرت چندر چیٹرجی۔ کہانی دا تعارف
- ↑ فلم: پتی بھکتی، 1922ء۔ انڈین سنے ما
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Top 10 films of the silent era"۔ bollywoodlife.com۔ Bollywoodlife۔ ۲۳ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 14 جولائی 2015
- ↑ (10 جولائی 2014) "Pati Bhakti", Encyclopedia of Indian Cinema. Routledge, 1994–. ISBN 978-1-135-94318-9. Retrieved on 16 جولائی 2015.
- ↑ Tmh (1 مارچ 2007). Tmh General Knowledge Manual, Tata Mcgraw-Hills Series. Tata McGraw-Hill Education, 6–. ISBN 978-0-07-061999-9. Retrieved on 14 جولائی 2015.
- ↑ تعارف فلم: سُکنیا ساوتری، 1922ء۔ انڈین سنے ما
- ↑ مہابھارت : باب ون پروا (جنگل دے باب)۔ انٹرنیٹ سیکرڈ ٹیکٹ آرکائیو
- ↑ تعارف فلم: ابھیمنیو، 1922ء۔ انڈین سنے ما
- ↑ ہندوستانی فلم انڈسٹری دا محسن: اردشیر ایرانی،۔ نواں زمانہ
- ↑ شری رادھا کرشنا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھیشما آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھیشا بھرکشا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ نارٹکی تارا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ttسانچہ:Str rightmost/ کملے کامنی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ttسانچہ:Str rightmost/ اندھارو الو آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ttسانچہ:Str rightmost/ راماین آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ دروپتی سوئمبر آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ کرشنا تولا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ رادھا ولاس آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ شرمشٹھا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ویراٹ پروا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ہرا گوری آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ اندرجیت آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ لیڈی ٹیچر آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بریر بازار آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ راجہ پریکشت آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ویر ابھیمنیو آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ سادھو تے شیطان آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ رتنا والی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ لیلیٰ مجنوں آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پتی بھکتی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ قمر الزمان آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ستیہ ناراین آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھگوت بھکت دامجی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ دامجی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ۸۵.۰ ۸۵.۱ بھکت بودنا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ جادو ناتھ آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ کالی داس آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ کرن آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھرت ہری آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ مہاشیوندا کدمبری آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ستی انجلی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ شری مرکنڈے اوتار آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ احمد آباد کانگریس آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ گجیندرواچے بھاگیہ آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پٹوردھن رائل سرکس آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ سنت نامدیو آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ اجمل آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھکت امبریش آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ دیوی توڈی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ مالدی مہادیو آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پرشو رام آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ستی تورل آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ شری ستیہ ناراین آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ سکنیا ساوتری آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ سوریا کماری آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ودتا سندر آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ آہیرون ماہی راون ودھ آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ گنیش اوتار آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ہری تلیکا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پانڈو بنواس آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ سنت سکوبائی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ شیشوپال ودھ آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ اشوکا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھاگیرتھی گنگا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھیشم پتاما آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بھیشم پراتگنا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ بودھ ببوکھا آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ہئیر اسٹروم آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پراکشت آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ پترودھر آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ راجہ بھوج آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ راج رشی امبریش آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ ستی آئی ایم ڈی بی اُتے
- ↑ یادو وناش آئی ایم ڈی بی اُتے
