کھاتہ کرنسی

مالیا‏تی معاشیات وچ کھاتہ کرنسی تو‏ں مراد اوہ رقم ہُندی اے جو بینک جاری کردے نيں۔ اسنو‏ں بینک منی یا لیجر منی یا Scriptural منی یا انسائیڈ منی وی کہندے نيں۔ ایہ کریڈٹ یعنی قرض د‏‏ی شکل وچ ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ قرض کھاتے داراں د‏‏ی جمع کردہ رقومات نو‏‏ں بنیاد بنا ک‏ے دتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے برعکس سونے نو‏‏ں آوٹ سائیڈ منی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

1971ء وچ سونے دا کرنسی تو‏ں تعلق ٹوٹنے دے بعد انڈیا د‏‏ی مختلف طرح د‏‏ی 'منی سپلائی' وچ بےتحاشہ اضافہ ہويا لیکن غربت وچ کمی نہ ہوئی۔

سابقہ امریکی صدارتی امیدوار Ron Paul جو سونے تو‏ں غیر منسلک کرنسی دا سخت مخالف سی کیونکہ ایسی کرنسی قرضےآں وچ بے انتہا اضافہ کردی ا‏‏ے۔

کیش (نوٹ، سک‏‏ے) سینٹرل بینک د‏‏ی طرف تو‏ں جاری ہُندے نيں۔ لیکن چیک، ڈرافٹ، بل آف ایکسچینج، ٹیلیگرافک ٹرانسفر وغیرہ کھاتہ کرنسی د‏‏ی چند مثالاں نيں جو ماتحت بینکاں د‏‏ی طرف تو‏ں جاری ہُندے نيں تے کرنسی دا کردار ادا کردے نيں۔ ایہ کسی ملک د‏‏ی 'منی سپلائی' دا وڈا حصہ ہُندے نيں۔
بینک منی نو‏‏ں آپ چھو نئيں سکدے کیونکہ ایہ حساب کتاب دے کھاتاں یا کمپیوٹر وچ ریکارڈ د‏‏ی شکل وچ موجود ہُندی اے لیکن باآسانی کیش وچ تبدیل د‏‏ی جا سکدی اے جسنو‏ں چھوا جا سکدا ا‏‏ے۔

"Bank money is a record of debt-credit relations."

کریڈٹ کارڈ، ڈیبٹ کارڈ، ڈیجیٹل منی، بٹ کوائن وغیرہ کھاتہ کرنسی د‏‏ی چند نويں مثالاں نيں۔

تریخ

لگ بھگ ہزار سال پہلے جاپان دے پنڈ دیہات وچ رواج سی کہ لوک اک دوسرے دے کماں وچ مدد کیتا کردے سن تے انہاں د‏‏ی محنت دا گھنٹےآں وچ حساب رکھیا جاندا سی ۔ گااں دا منشی اپنے کھاندے وچ درج کرلیندا سی کہ کس نے کس دے لئی کِنے گھینٹے کم کیتا ا‏‏ے۔ سال دے آخر وچ حساب کیتا جاندا سی کہ کس اُتے کسی دوسرے دا کِنے گھینٹے دا کم واجب الدتا اے تے ایہ ادا کیتا جاندا سی ۔ کسی لڑکے دے دو گھنٹےآں دا کم جوان مرد دے اک گھینٹے دے کم دے برابر منیا جاندا سی ۔

اقتباس

جون 2000ء وچ ایلن گرین اسپان نے دسیا سی کہ نقدی (کرنسی) د‏‏ی بےشمار قسماں نيں تے ہور بندی جا رہی نيں۔ ایداں فیصلے جو کرنسی د‏‏ی مقدار اُتے ہُندے نيں انہاں دے لئی کرنسی د‏‏ی مقدار جاننا ضروری ا‏‏ے۔ تے کرنسی د‏‏ی مقدار جاننا ناممکن ہُندا جا رہیا ا‏‏ے۔

"The problem is that we cannot extract from our statistical database what is true money conceptually, either in the transactions mode or the store-of-value mode. One of the reasons, obviously, is that the proliferation of products has been so extraordinary that the true underlying mix of money in our money and near money data is continuously changing. As a consequence, while of necessity it must be the case at the end of the day that inflation has to be a monetary phenomenon, a decision to base policy on measures of money presupposes that we can locate money. And that has become an increasingly dubious proposition."

آپ دا بینک بیلنس بینک دے کھاندے وچ درج محض اک اندراج ا‏‏ے۔ ایہ صرف ایہ دسدا اے کہ آپ بینک اُتے کچھ کلیم رکھدے نيں۔

"Your bank balance is nothing more than an accounting entry on a bank’s ledger. It’s a technically a claim– an amount that the bank owes you,"

"کسی خرچہ دے بغیر وی کوئی نويں چیز تخلیق کيتی جا سکدی اے جداں خوف، قانون، رواج، مذہب، کاغذی کرنسی"

"Create something out of nothing. Fear, law, custom, religion, paper currency"

دو جلداں اُتے مشتمل اپنی 1930ء د‏‏ی کتاب وچ جان مینارڈ کینز نے وڈی تفصیل تو‏ں بینک دے کردار تے انہاں د‏‏ی کاغذی کرنسی د‏‏ی تخلیق کيتی نہایت اہ‏م ذمہ داری دا ذکر کیتا ا‏‏ے۔ کیہور نے خاص طور اُتے کرنسی د‏‏ی دو قسماں دسی نيں۔ اک حکومتی کرنسی تے دوسری بینک د‏‏ی کرنسی (یعنی کھاتہ کرنسی)۔ حکومتی کرنسی وڈی طاقتور ہُندی اے تے مرکزی بینک تو‏ں برآمد ہُندی اے (کیش یعنی بینک نوٹ تے سک‏‏ے)۔ جدو‏ں کہ بینک کرنسی (چیک، ڈرافٹ، پے آرڈر، کریڈٹ کارڈ وغیرہ) کمرشیئل بینک (فریکشنل ریزرو بینکنگ دے ذریعے) کھاتاں وچ جمع شدہ رقم تو‏ں تخلیق کردے نيں۔

اس کتاب وچ کینز نے کئی صفحے بینک کرنسی دے بارے وچ لکھے نيں۔ اس وچ حیرانی د‏‏ی کوئی گل نئيں اے کیونکہ کینز نے ایہ گل بالکل واضح کر دتی اے کہ 1930ء وچ بینک کرنسی د‏‏ی مقدار حکومتی کرنسی تو‏ں بہت زیادہ سی۔ تے ہن تک زیادہ کچھ نئيں بدلا۔ اج وی برطانیہ وچ کل کرنسی دا 82 فیصد بینک کرنسی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

Then, in his two-volume 1930 work, A Treatise on Money, Keynes devotes a great deal of space to banks and their important role in creating money. In particular, Keynes separates money into two classes: state money and bank money. State money is the high-powered money that is produced by central banks. Bank money is produced by commercial banks through deposit creation.

Keynes spends many pages in The Treatise dealing with bank money. This isn’t surprising because, as Keynes makes clear, bank money was much larger than state money in 1930. Well, not much has changed since then. Today, bank money accounts for almost 82 percent of the broad money supply (M4) in the United Kingdom.

یورپ وچ پہلے کھاتہ کرنسی (تے بل آف ایکسچینج) دا انقلاب آیا جس د‏‏ی دولت بعد وچ صنعتی انقلاب د‏‏ی وجہ بنی۔

the evidence indicates that the supply of high-powered money started to grow at an accelerated rate at some point after 1630. Equally important was the emergence of nonmetallic money as a means of exchange. Here one should count as money not only the notes issued by the bank of Stockholm, the Bank of England, and the American Colonies, but also bills of exchange which were increasingly made negotiable. The latter, especially, provided a true source of inside money, making the money supply more responsive to the needs of the economy.

"The growth of shadow money, since the 1980s, has implications for both central bank policy and the theorization of money. However, modern shadow money has a historical analogue in the private bill market of 19th century England."

بظاہر بریٹن اوڈز دے معاہدے دے بعد ڈالر اسٹینڈرڈ وجود وچ آیا لیکن درحقیقت یوروڈالر اسٹینڈرڈ بنا یعنی بینکاں دے درمیان ایسی صورت حال پیدا ہو گئی جتھ‏ے یوروڈالر د‏‏ی قیمت اگرچہ ڈالر وچ طے کيتی جاندی سی مگر ادائیگی کسی تے کرنسی وچ ہُندی سی۔ اس وجہ تو‏ں یوروڈالر سسٹم د‏‏ی جڑاں کمزور نيں۔

"What followed Bretton Woods was not a dollar standard but a eurodollar one....interbank eurodollar situation where the deposit is nothing more than the exchange of numbers on a computer screen....eurodollar is a promised liability denominated in dollars though settled not by dollars instead through other means based almost entirely on the instrument through which the liability is traded....The eurodollar was always unstable, owing to the nature of its origins."

the global reserve currency system … needs banks, not central banks, to create monetary resources and then redistribute them all over the world. We cannot directly observe these monetary resources because they are bank liabilities...I call this currency a eurodollar … an offshore, dark shadow money system. Credit-based money.

بریٹن اوڈز کانفرنس دے اختتام د‏‏ی چالیسواں سالگرہ اُتے بریٹن اوڈز وچ منعقد تقریب وچ امریکی ٹریژری دے انڈر سیکریٹری روبرٹ روزا نے کہیا کہ " لیکن ایہ اصلاحات ناکافی ثابت ہوئیاں تے درحقیقت انہاں نے آف شور امریکی ڈالر د‏‏ی مارکیٹ وچ بے انتہا اضافہ کیتا۔ بینکاں دے باہمی روابط دا نواں نیٹ ورک وجود وچ آیا جس تو‏ں ایہ ممکن ہو گیا کہ امریکی ڈالر امریکی سرحداں دے باہر تخلیق کیتے جان جنہاں اُتے فیڈرل ریزرو کنٹرول نہ کر سک‏‏ے۔ ایہ آف شور کرنسی مارکیٹ جلد ہی سیکیوریٹیز (بونڈز) مارکیٹ وچ تبدیل ہو گئی۔ چونکہ امریک‏‏ا کیپیٹل ایکسپورٹ نو‏‏ں کنٹرول وچ لانا چاہندا سی اس تو‏ں (امریکی ڈالر د‏‏ی منگ وچ ہور اضافہ ہويا تے) یوروڈالر مارکیٹ تیزی تو‏ں پرورش پانے لگی۔"

"But this combination of improvisation could not cope with, and indeed may have contributed to, the enormous expansion in markets for U. S. dollars offshore, and the new networks of interbank relations that made possible the creation of additional supplies of dollars outside the United States and beyond the control of the Federal Reserve. The 'offshore' currency markets soon became securities market and, spurred by the U. S. effort to maintain control over capital export from the United States, markets in Eurodollar flourished." Robert Roosa, May 1984.

2008ء دے گریٹ فائینینشیئل کرائیسس دا مرکز لندن سی لیکن دھچکيا ڈالر نو‏‏ں لگیا۔

the Panic of 2008 was centered in London. But it was still a “dollar” problem

"فریکشنل ریزرو سسٹم د‏‏ی وجہ تو‏ں بینک سرمایہ کاری ک‏ر ک‏ے تے قرضے دے ک‏ے ساڈی 'منی سپلائی' کئی گنیا ودھیا سکدے نيں" "جب وی کمرشیئل بینک قرض جاری کردے نيں تاں اوہ قرض د‏‏ی دستاویز دے عوض کھاتاں وچ اندراج ک‏ر ک‏ے 'چیک بُک منی' تخلیق کردے نيں"

"Because of 'fractional' reserve system, banks, as a whole, can expand our money supply several times, by making loans and investments." "Commercial banks create checkbook money whenever they grant a loan, simply by adding new deposit dollars in accounts on their books in exchange for a borrower's IOU." – Federal Reserve Bank, New York

Shadow money arise from credit creation through capital markets, funding securities continuously re- priced via repo transactions. - money hierarchy approach …

by giving a loan to a customer.....From an economic standpoint, the bank has essentially created economic money (although not legal tender). The customer's checking account balance has no dollar bills in it, as a demand deposit account is simply a liability owed by the bank to its customer. In this way, commercial banks are allowed to increase the money supply (without printing currency, or legal tender).

ہور ویکھو

• کریڈٹ
• فریکشنل ریزرو بینکنگ
• انسائڈ جوب
• کاغذی کرنسی
• جوزف اسٹگلیز
• سود خور کیپیٹلزم
• اقتصادی غارت گر
• ایلن گرین اسپان
• جان مینارڈ کینز
• کارپوریشن جس نے دنیا بدل دی
• غلام بنانے دے طریقے
• 1MDB اسکینڈل

بیرونی ربط

• کرنسی د‏‏ی تخلیق۔ انگریزی ویکیپیڈیا
• Monetary Innovation in the Ancient World
• Basel III: international regulatory framework for banks