کوکشیتاؤ تاتار مسجد
کوکشیتاؤ تاتار مسجد | |
---|---|
ملک | قازقستان |
تریخ
سودھوپہلی مسجد
سودھوکوکشیتاؤ وچ پہلی مسجد ( ۱۸۲۴ توں اک فوجی قلعہ، ۱۸۳۲ توں اک شہر ) ۱۸۴۶ وچ کوکشیتاؤ بیرونی ضلع دے سینئر سلطان ابلائی گباسوف دی پہل اُتے تعمیر کيتی گئی۔ بعد وچ ، مندر نوں قازق ملیا نوان حضرت تلاسوف دی جمع کردہ رقم توں دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ اک منزلہ، ڈھلوان لکڑی دی عمارت ہور مسیتاں توں اس لحاظ توں مختلف اے کہ اس دا مینار عمارت دے عین وسط وچ واقع اے۔ ۱۸۶۸ تک صرف تاتاری ہی مسجد دے امام دے طور اُتے کم کردے سن تے ایہ ملیا وی درس و تدریس وچ مصروف سن ۔ مسجد دے پہلے امام ( اک ہی وقت وچ کوکچاتاؤ بیرونی ضلع ) مفتاخ الدین خبیبلین ( صوبہ قازان دے زار ضلع دے ایشیاز پنڈ نال تعلق رکھنے والے ) سن جنہاں نے ۱۸۴۴ وچ اورینبرگ مذہبی بورڈ وچ ملیا دا امتحان پاس کيتا۔ دوسرے تاتاری ملا، خدام محمد ملکوپوف نے وی ۱۸۴۰ دی دہائی دے آخر وچ کوکچاتاؤ ضلع وچ کم کيتا۔ اوہ Вәли ханның Cossack) دی тол хатыны Cossack) دے نال اک مترجم اے، جو Аблай ханның دا بیٹا اے، جو عدالتی کارروائی دے دوران Cossacks دی قسم کھاندا اے تے نال ہی پڑھاندا اے۔ انہاں دے شاگرداں وچ مشہور قازق روشن خیال چوکان ولیخانوف ( ۱۸۳۵ – ۱۸۶۵ ) وی سی۔ سراج الدین سیفولن الکزلیاری ( ۱۸۱۳ – ۱۸۶۸ )، صوبہ قازان دے پنڈ بگ سردا دا رہنے والا، ضلع کوکچاتاؤ وچ Cossack اسٹیپ دی اک معزز شخصیت سی۔ ۱۸۵۱ تک اوہ پیٹرو پاولوسک وچ امام اخون سن ۔ ۱۸۵۴ توں ۱۸۸۰ تک، ضلع دے چھوٹے ( دوسرے ) ملا، گبید اللہ حبیبولن ( ۱۸۰۹ -؟ )، مفتاخ الدین خبیبلین دے چھوٹے بھائی سن ۔ انہاں دے دوسرے بھائی فیض اللہ خبیب الذین وی ملیا نيں تے نال ہی تجارت وچ مصروف نيں۔ زار حکومت کیتی مقامی حکومت وچ Cossack steppes وچ اسلام دا وسیع پیمانے اُتے پھیلاؤ تے مقامی آبادی اُتے تاتاری ملاواں دا بڑھدا ہويا اثر و رسوخ انتہائی تشویش تے شکوک دا باعث اے۔ تصوف تے جدیت دے حامیاں نوں ستایا گیا اے۔ ۱۸۵۴ وچ ، سراج الدین سیفلین نوں صوفی شریف منصوروف دے جرم وچ سزا سنائی گئی، اسنوں ۳ سال قید کيتا گیا، ۱۸۵۷ وچ اسنوں کوکچاتاؤ تاتاریاں نے کوڑے مارے تے قید کر دتا، تے فوجداری مقدمہ ۱۸۶۲ وچ ہی بند کر دتا گیا۔ صوفی شریف منصوروف دے مقدمے وچ امام مفتاح الدین خبیبلین نوں وی قصوروار ٹھہرایا گیا، تے ۱۸۶۰ وچ اورینبرگ مذہبی بورڈ دے ذریعے انہاں دے فرمان تے مذہبی حیثیت نوں منسوخ کر دتا گیا۔ جدوں ممتاز اماماں نوں گرفتار کيتا گیا تاں نوجوان امام عیسیٰ ساریمساکوف نے امامت دی ذمہ داری سنبھالی۔ بعد وچ ، پیٹرو پاولوسک دے امام، اخمتوالی گبدرخمانوف ( ۱۸۲۶–۱۸۹۹ ) نے کوکچاتاؤ وچ مسلم کمیونٹی دی قیادت کيتی۔ سکھاندا اے۔ انہاں دے شاگرداں وچ قازق شاعر، موسیقار اکان سیری سن ۔
۱۸۵۶ وچ امانتاؤ پنڈ دے تاتار کوساکس نوں مسجد بنانے دی اجازت دتی گئی۔ ۱۸۵۸ وچ مسجد مکمل ہوئی۔ ۱۸۵۷ وچ Cossack Miftakhetdin Zaetov نوں ملیا نوں اک فرمان ملا۔ محمد یوسف تیمرکئی دے بیٹے تمنوکائیف نے، جو اتبسر پنڈ دا امام مقرر کيتا گیا سی، نے ۱۸۶۳ وچ اسٹیشن اُتے پہلی مسجد دی تعمیر شروع کيتی۔ ۱۸۶۵ تک کوکچاتو ضلع وچ ۹ مسلم مندر کم کر رہے سن ۔ ہر مسجد دے سامنے اک مدرسہ دا اہتمام کيتا جاندا اے، جتھے تاتاری ملیا پڑھاندے تے پڑھاندے نيں۔
۱۸۶۸ وچ "اورین برگ تے مغربی سائبیرین گورنریٹس دی انتظامیہ توں متعلق عارضی ضوابط" نوں اپنانے توں Cossack اسٹیپ وچ مذہبی امور وچ تبدیلیاں آئیاں ۔ قازق لوکاں نوں اورینبرگ مذہبی بورڈ دے اثر و رسوخ توں خارج کر دتا گیا اے ( سوائے سابقہ Cossack Horde تے Ural دے علاقے، سوائے مسلم Cossacks کے )۔ Cossacks نوں اورینبرگ مذہبی بورڈ دی اجازت دے بغیر اپنے درمیان توں اک ملیا دا انتخاب کرنے دا حق اے۔ اس دی وجہ توں Cossack steppes وچ تاتاری ملاواں دا ظلم شروع ہو گیا۔ ملاواں دی ذمہ داریاں محدود نيں مثلاً اوہ خاندانی معاملات وچ مداخلت نئيں کر سکدے۔ مسیتاں دی تعمیر وی گورنر جنرل دی اجازت توں ہی ممکن اے۔
۱۸۶۸ دے بعد توں، تاتاریاں دی کوکچاتاؤ مسجد تے ضلع کوکچاتاؤ دے چیف امام دے طور اُتے تقرری معطل اے۔ ۱۸۶۸ وچ نواں حضرت نوں چیف امام مقرر کيتا گیا [۱] ۔
تاتاری مسجد
سودھو۱۸۸۱ وچ ، کوکچاتاؤ دے تاتاریاں (دوسرے گلڈ مرچنٹ گبدالطیف خلیقوف، فضل الدین خصمت دینوف، بہاویت الدین بکمخمیتوف، وغیرہ ) نے میدان دے گورنر توں شہر وچ تاتاریاں دے لئی اک علیحدہ مسجد تعمیر کرنے نوں کہیا۔ اجازت دتی جاندی اے۔ ۱۸۹۰ وچ حج اُتے جاندے ہوئے تاجر گبدالطیف خلیکوف نے تاتاری مسجد نوں ۳٬۰۰۰ روبل تے زمین دے دو وڈے پلاٹ عطیہ کيتے سن ۔ شیمردان گوسمانوف ( ۱۸۵۰ -؟ )، کوکچاتاؤ دے امیر لوکاں دے اک سوداگر نے، جدوں مسجد دی تعمیر تے بعد وچ تعمیر کيتی گئی تاں مالی مدد فراہم کيتی۔ مسجد ۱۸۹۴ وچ مکمل ہوئی ۔ کوکچاتاؤ دی پہلی مسجد دی طرح اس وچ وی لکڑی دی اک منزلہ عمارت اے تے اس دا دو منزلہ مینار نہ صرف درمیان وچ اے بلکہ چھت دے کنارے اُتے وی اے۔ مسجد نوں "تاتار مسجد" دے ناں توں جانیا جاندا اے تے ایہ اوفا وچ اورینبرگ مذہبی بورڈ دی نگرانی وچ اے ۔ ۱۹۱۸ وچ ، گالمزھان بارودی نے کوکچاتاؤ تے تاتار مسجد دا دورہ کيتا۔ نويں مسجد دے پہلے امام محمدصادک مخمیت کریموف ( ۱۸۳۴ – ۱۹۰۴ ) سن، جو سابق امام مفتاخت الدین خبیبلین دے داماد سن (اپنی بیٹی مخفوزا نال شادی شدہ)۔ حمید اللہ بکتاشیف ( ۱۸۶۸ -؟ ) ۱۹۰۴ توں امام رہے نيں ( اصل وچ ضلع شادرین دے پنڈ ترسک (اب کرگن دے علاقے وچ بائرک ) نال تعلق رکھدے نيں )۔ انقلاب دے بعد گرفتار ہوئے، جیل وچ انتقال کر گئے۔ فخر الدین مفتاح الدینوف ( ۱۸۳۹ – ۱۹۱۳ ) مسجد دے سامنے والے مدرسے وچ پڑھاندے سن ۔ اوہ صوبہ قازان دے ضلع لائشیفسکی دے پنڈ بولشی ایلگا دا رہنے والا سی، اس دی تعلیم شیگابت الدین مرجانی وچ ہوئی سی، تے ۱۸۶۱ توں اوہ کوسیک سٹیپے وچ ملیا تے استاد رہے نيں۔ رائل آرمی وچ بھرتی ہوئے تے ۷ سال تک رجمنٹل ملیا کے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ تریخ تے حیوانیات اُتے علمی کماں دے مصنف، نظم "سیت بٹل غازی" دے مصنف، ناول "سپ دا بادشاہ شاہماران" ( کازان ، ۱۹۰۰ )۔ اس نے اپنی بیٹی حسنی بنات دی شادی شہر دی کوساک مسجد دے امام نواں حضرت تلاسوف نال کيتی۔
شاکر شیخاسلامووچ جیالیت دینوف ( ۱۸۹۰ – ۱۹۷۴ ) نے ۱۹۱۳ توں ۱۹۱۴ تک جدید نوں پڑھایا۔ ایسیچ. ایسیچ. جیالدینوف ۱۹۵۱ توں ۱۹۶۵ تک مرکزی مذہبی بورڈ دے مفتی رہے۔
۱۹۱۵ وچ لڑکےآں دے اک مدرسے وچ ۵۵ بچےآں نوں تعلیم دتی گئی۔ کُڑیاں دے لئی کھولے گئے مدرسے وچ ملیا دی بیویاں پڑھاندی سی۔ انقلاب دے بعد مسلماناں دے سکول بند کر دتے گئے۔ مدارس دے بجائے پہلے درجے دے تاتاری اسکول چلنے لگے نيں۔ انہاں نوں جنگ دے دوران وی بند کر دتا گیا سی، مثال دے طور پر، کوکچاتو تاتار سیون ایئر سکول ۱۹۴۳ وچ بند کر دتا گیا سی۔
پہلی مسجد دی عمارت (کارل مارکس اسٹریٹ، ۳۶) وچ ۱۹۳۵ توں ملٹری ڈسٹرکٹ، ۱۹۳۷ توں مکینکس دا اسکول، ۱۹۴۷ توں ЭЭМ دی وزارت دا آرکائیوز، تے سٹی آرکائیوز موجود نيں۔ کچا چٹاؤ وچ نواں حضرت دے ناں توں منسوب نويں مسجد دی تعمیر دے نال ہی اس مسجد دی طرف توجہ دتی گئی اے جو کہ اس وقت خستہ حال اے۔
دوسری (تاتار) مسجد دی عمارت وچ ۱۹۴۰ توں شہر دا تاریخی میوزیم، ورکشاپ، ڈرامہ تھیٹر تے نمائشی ہال موجود اے [۲] ۔
نويں تریخ
سودھوجنگ دے بعد تے جنگ دے بعد دے سالاں وچ ، شہر دے مسلماناں نے بار بار مسیتاں دی تعمیر دی اجازت دے لئی اپیل کی، لیکن اجازت نئيں دتی گئی، تے مسجد دی عمارتاں مسلماناں نوں واپس نئيں کيتی گئياں۔ نمازاں خصوصی طور اُتے خریدے گئے نجی گھر یا قبرستان وچ ادا کيتیاں جاندیاں نيں۔ صرف ۱۹۵۵ وچ کوکچاؤ سٹی ایگزیکٹو کمیٹی نے شہر دے مشرقی حصے وچ مسجد دی تعمیر دے لئی زمین مختص دی سی۔ مسلمان اپنے طور اُتے اوتھے لکڑی دی مسجد بناتے نيں (فرونز اسٹریٹ، ۱۷۷)۔ صفا فخردینووچ مفتاخیتدینوف، غفور ویلیوچ اشمخمیتوف ( ۱۹۱۰–۲۰۰۸ )، خبیب اللہ اسکندروف، ذولکرنے مگژانووچ گوبیدلین ( ۱۹۱۰–۱۹۹۳ ) کمالوف ( ۱۹۲۵–۲۰۱۴ ) تے ب خدمت کردا اے
۱۹۸۹ وچ پرانی تاتاری مسجد مسلماناں نوں واپس کر دتی گئی۔ جاکیہ حاجی ( قازق: Жақия қажыاک مسجد اے جس دا ناں جان دتی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے تے اس دی سرگرمیاں دی تجدید کيتی گئی اے [۳] ۔ پر، ماضی دی طرح مسجد دا تعلق اوفا دے مفتی توں نئيں، بلکہ الماندی وچ مذہبی بورڈ توں اے۔ مسجد نوں قازقستان دی سرکاری بولی وچ خطبہ دینا ضروری اے۔ ۲۰۱۹ وچ مسجد دی پرانی عمارت نوں میوزیم دے طور اُتے چھڈ کے مسجد دے احاطہ وچ مسجد دے لئی اک نويں عمارت تعمیر کرنے دا منصوبہ اے ۔
ادب
سودھو- Z. اے محمودوف کوکشیٹاؤ تے اکمولہ دے علاقے دے تاتاراں دی تریخ۔ K.: انسٹی ٹیوٹ آف ہسٹری دا ناں Sh. مرجانی اے این آر ٹی، ۲۰۱۹، صفحہ ۵۶-۷۴، صفحہ ۲۱۹۔ آئی ایس بی این ۹۷۸-۵-۶۰۴۲۰۸۲-۷-۴
باہرلے جوڑ
سودھو- В. Z. گیلیف XIX صدی دے ۲۰ تے ۶۰ دی دہائی وچ قازقاں دے درمیان تعلیم دی ترقی وچ تاتار ملاواں دی شرکت (بیرونی ضلعی احکامات دے مواد پر) سانچہ:روسی علامتیہ
- نواں حضرت مسجد ۔ kokchetav.moy.su سانچہ:روسی علامتیہ
- کوکشیٹاؤ مسجد سانچہ:روسی علامتیہ
- کوکشیٹاؤ سانچہ:روسی علامتیہ وچ عبادت گاہاں دے بارے وچ معلومات
نوٹس
سودھو- ↑ Науан Хазрет – защитник веры, ставший жертвой произвола царских властей. ikap.kz, 10.08.2017سانچہ:روسی علامتیہ
- ↑ Здание мечети Жакия кажы Archived 2020-11-29 at the وے بیک مشینسانچہ:روسی علامتیہ
- ↑ Городская мечеть отныне носит имя Жакия кажы. kokshetautv.kz, 20.04.2016سانچہ:روسی علامتیہ