کنکارڈ

کنکارڈ
حصہ	نمونہ طیارہ
کل پیداوار	6 ،  14
معلومات
آغاز خدمات	۲۱ جنوری ۱۹۷۶
اختتام خدمات	۲۶ نومبر ۲۰۰۳
پہلی پرواز	۲ مارچ ۱۹۶۹
صارفین	ایئر فرانس برٹش ائیرویز
لمبائی	61.66 میٹر
بلندی	12.2 میٹر
پراں دا دائرۂ کار	358.25 مربع میٹر
حد	6580 کلومیٹر

کنکارڈ
برٹش ایئرویز دا کنکارڈ،1986
کردار	سپرسونک جہاز
اصلی وطن	برطانیہ تے فرانس
تیار کرنے والے	برٹش ایئرکرافٹ کارپوریشن (بعد چ برٹش ایروسپیس تے بی اے ای سسٹمز) سوڈ ایویئیشن (بعد چ ایروسپیشیل تے ای اے ڈی ایس)
اولین پرواز	2 مارچ 1969
متعارف	21 جنوری 1976
ریٹائرڈ	26 نومبر 2003
حیثیت	سروس توں ریٹائر
بنیادی استعمال کنندگانs	برٹش ایئرویز ایئر فرانس دوجےآں لئی تھلے آپریٹر ویکھو
مہیا کيتا گیا	1965–1979
تعداد تعمیر	20 (6 نان ایئرلائن جہاز)
پروگرام اُتے لاگت	1.3 ارب پاؤنڈ£
اک د‏‏ی قیمت	£ 23 million چ 1977 (£ NaN چ ۲۰۲۴ پاؤنڈ)

کنکارڈ اک سپرسونک ہوائی جہاز اے ۔ سپرسونک دا مطلب اے آواز توں تیز رفتار۔ سپرسونک جہاز آواز توں تیز رفتار جہاز ہندا اے ۔ اپنے منوہوں سپرسونک شبد بولیئے تاں جنے چر وچ اس دی آواز ساڈے کناں تکّ پجیگی، اس توں پہلاں سپرسونک ساڈے سر توں لنگھ جاویگا ۔ اج توں 12 سال پہلاں نومبر، 2003 وچ دنیا دی اکو-اک سپرسونک اڈان دا انت کر دتا گیا ۔ گھاٹیوندا سودا ہو گیا سی ایہہ ۔وڈے سائز دے ایہہ کنکارڈ جہاز صرف برطانیہ تے فرانس کول سن | برٹش ایئرویز تے ایئر فرانس توں بناں دنیا دے کسے وی دیس نے اجے تکّ آواز توں تیز جہاز بنائے جاں چلا ئے نہیں ہن | روس نے ٹوپولیو ٹی.یو. 44 بناؤن چلاؤن دا اُدم شروع کیتا سی پر پہلی ہی آزمائش ویلے 1973 وچ فارنبرا (فرانس) دے ایئر شوٕ وچ اوہ کریش ہو گیا | امریکہ نے اس قسم دے سپرسونک جہاز ایس.ایس. ٹی. اتے کم شروع کیتا ۔ پر خرچے ویکھ کے کم بند کر دتا ۔ انگلینڈ تے فرانس دی جھنڈی رہی اس پکھووں ۔ 27 سال اوہناں دے سپرسونک اسمان وچ کڑکاٹا پاؤندے رہے ۔۔

برٹش ایئرویز کنکارڈ،لندن ہیتھرو ہوائی اڈے اتے

جولائی 1972 چ کنکارڈ لندن ہیتھرو ہوائی اڈے اتے پہلی وار

ائیر فرانس دا کنکارڈ پیپسی دے لوگو نال

لندن ہیتھرو ہوائی اڈے اتے 15 جنوری 1976 چ کنکارڈ دی برٹش ایئرویز دے حوالگی دی سرکاری تقریب

سنگاپور ایئر لائن دا کنکارڈ

1998ء چ زیورخ ایئرپورٹ اتے کنکارڈ

2003 چ ایئر فرانس دا کنکارڈ جان ایف کینیڈی ہوائی اڈے اتے

2003 چ چارلس ڈیگال ایئر پورٹ اتے ایئر فرانس دا کنکارڈ

کنکارڈ دا بننا

2 مارچ، 1969 تکّ آواز توں تیز رفتار جہاز دے اڈاری اتے کسے نوں یعقین نہیں سی ہندا تے فیر کنکارڈ نے انج کرکے اتہاس سرج دتا ۔ وپاری ہوابازی دی دنیا وچ تہلکہ مچ گیا ۔ کنکارڈ دی اپنی شان سی اسمان وچ 2400 کلومیٹر پر گھنٹہ سوا سو (125) سواریاں | جہازی عملہ-پھیلا وکھرا ۔ لندن توں نیویارک ایہہ تنّ گھنٹے وچ ہی پہنچ جاندا ۔ فرانس تے انگلینڈ نے رل کے اس نوں ڈزائین کیتا اتے اس نے پہلی سفل اڈاری 2 مارچ، 1969 نوں بھری ۔ زمانہ اجوکے کمپیوٹر، آئی.ٹی. اتے الیکٹرانکس دا نہیں سی ، انجینیئری ڈزائین اتے گنتی-منتی دیاں سہولتاں ہی سن ادوں ، پھر وی ڈزائینراں نے چمتکار کر دتا کنکارڈ بنا کے ۔ اس نوں اڈا کے، وڈا سمندر اوقیانوس توں بے روک پار لنگھن والے اس سپرسونک وچ ڈھیر بالن دی لوڑ سی، اس دا بھار وی گھٹو-گھٹو رکھن دا ہر حیلہ کیتا گیا ۔

کنکارڈ دی خصوصیات

کنکارڈ 61 میٹر لمبا سی ، کھنبھاں دا کھلار 24 میٹر اتے ودھ توں ودھ اچائی 11 میٹر ۔ سواریاں، عملے-پھیلے اتے سامان سمیت بھرے ہوئے جہاز دا بھار دو لکھ کلو سی ۔ 125 توں 130 سواریاں ڈھوء سکدا سی ایہہ ۔ جہاز دی اگلی نوک باز دی چنجھ وانگ سی ، اگے نوں مڑی ہوئی ، جویں باز دھرتی اتے شکار پھڑن لئی ہیٹھاں اتردا اے، اڈدے سمیں کنکارڈ دی نوک سدھی ہو جاندی سی ۔ اس دے طاقتور انجناں دا نرمان(بنان دا کم) انگلینڈ دی رولز رائیس اتے فرانس دی سنیکما کمپنیاں نے کیتا ، جہاز وچ 4 انجن سن ، ہر اک دی طاقت 38000 پونڈ سی ۔

کنکارڈ دے تکنیکی مسئلے

اجوکے ویلے دے سارے وڈے سولیئن ہوابازی دے جہاز جویں ایئر بسّ-320 تے بی-747، ودھ توں ودھ 9، ساڈھے 9 سو کلومیٹر دی سپیڈ اتے چلدے نیں، کنکارڈ اس توں کتے ودھ 21-22 سو کلومیٹر پر گھنٹہ نال چلدا سی ۔ اس اچی سپیڈ اتے کئی طرحاں دے مسئلے تکنیکی پدھر اتے آؤندے نیں، جہاز اتے ہوا دا دباء باہرلے پاسے توں بہت ودھ جان نال ایہہ باہروں اینا گرم ہو جاندا اے کہ ہتھ نہیں لگّ سکدا | کھڑکیاں، پیکل، باڈی ہر تھاں سیک نال سڑ رہا ہندے ، دو کم کرنے پیندے ہن ، اک تاں باہر دی باڈی اس سیک نوں سہن والی بنائی جاوے ، دوجے اس نوں اندروں اس طرحاں لائیننگ لائی جاوے کہ باہرلا سیک اندر پریشانی نہ پیدا کرے ۔ انجناں وچ بالن بلدا اے ، اوہ تاں ہور ودھ گرم ہندے ہن ، جہاز دی نوک ہوا نوں سدھا چیردی اے ، ایہہ وی بہت گرم ہندا اے ، اس لئی ایہناں ولّ ہور دھیان دین دی لوڑ اے ۔ کنکارڈ لئی ہدومینیئم آر.آر.-58 ناں دی المینیئم دی بھرت دھات ورتی گئی اے۔ چڑھن تے اترن ویلے جہاز نوں عام(سادھارن) حالت توں دھرتی دے گرم درجہ حرارت(تاپمان) تکّ دا تیزی نال ساہمنا کرنا پیندا سی ، دھرتی توں 18 کلومیٹر اچائی تکّ جاندے ہوئے اک وار اس نوں اتی ٹھنڈے تاپمان دا ساہمنا کرنا پیندا سی ، پھر سپیڈ ودھن نال اس دا تاپمان ودھدا ہی جانا سی ، تاپمان دی انج وار-وار ادلا-بدلی نوں سہن واسطے خاص ٹیسٹ کرکے جہاز نوں 45 ہزار فلائنگ آورز لئی ڈزائین کیتا گیا ۔ اچی رفتار اتے ہوا دی رگڑ نال پیدا ہوئے سیک نال جہاز دی لمبی-چوڑی باڈی پھیلدی اے ، کنکارڈ ایڈا وڈا تے سیک اینا ودھ سی کہ جہاز دے کاکپٹ 'تے لمبی فیوزلیز وچکار اک فٹّ تھاں گرمی نال ہون والے پسار لئی چاہیدی سی ۔ سمجھو کہ سیک نال جہاز اک فٹّ لمبا ہو جاندا سی اتے ٹھنڈھا ہو کے اک فٹّ سنگڑ جاندا سی ۔ جہاز نوں ہوا دے سدھے سیک توں بچن لئی اس اگے سیک دا منوہ موڑن والے وائیزر لائے گئے تاں جو سیک کاکپٹ وچ بیٹھے پائیلٹ تے ہور عملے نوں پیرشان نہ کرے ۔ رن وے اتے دوڑن، چڑھن جاں اترن ویلے جہاز دے چارے انجن چلاؤن دی لوڑ نہیں سی ، دو نال ہی کم چل جاندا، اینا وڈا سی ایہہ جہاز کہ دو ٹن بالن ایہہ اڈن توں پہلاں رن-ویے اتے دوڑن ویلے ہی کھا جاندا ۔ اس دی باز دی چنجھ ورگی نوک رن-وے اتے دوڑن سمیں ہیٹھاں نوں جھکی رہندی ، اپر اٹھ کے اگانھ اڈدے سمیں ایہہ نوک سدھی ہو جاندی تاں جو ہوا دی ڈریگ بھاوَ پچھل-کھچّ نوں گھٹایا جا سکے ۔ دھرتی دے تھلی کھیتراں توں اڈدے سمیں اس دی سپیڈ عامَ کرکے آواز دی رفتار توں گھٹّ رکھی جاندی سی ، سمندری کھیتراں توں اڈدے سمیں ایہہ آواز دی سپیڈ توں دو گنا توں وی ودھا لئی جاندی ۔ 2 مارچ، 1969 تکّ آواز توں تیز رفتار جہاز دی اڈاری اتے کسے نوں یعقین نہیں سی ہندا تے پھر کنکارڈ نے انج کرکے اتہاس سرج دتا ۔ وپاری ہوابازی دی دنیا وچ تہلکہ مچ گیا ، کنکارڈ دی اپنی شان سی جویں اسمان وچ 18 کلومیٹر اچا اڈدا ، سپیڈ 2450 کلومیٹر پر گھنٹہ ع سوا سو (125) سواریاں ، جہازی عملہ وکھرا ۔ لندن توں نیویارک ایہہ تنّ گھنٹے وچ ہی پہنچ جاندا ۔ فرانس تے انگلینڈ نے رل کے اس نوں ڈزائین کیتا اتے اس نے پہلی سفل اڈاری 2 مارچ، 1969 نوں بھری ۔

کنکارڈ دی ٹیکنالوجی

اپنے ویلے توں گھٹو-گھٹو 20 سال اگانھ دی ترقی یافیہ تکنالوجی اتے ڈزائین کیتا گیا سی کنکارڈ ، عالمی پدھر اتے 1980 دے دہاکے دے انتلے ورھاں وچ جو تکنالوجی ورتی گئی، اوہ کنکارڈ وچ سی ۔ سپرسونک جہاز بناؤن بارے 1962 وچ دو کمپنیاں نے گل بات شروع کیتی ، ایئر بسّ بناؤن والی فرانسیسی کمپنی ایرو سپیشیئیل اتے جیگوآر بناؤن والی انگلینڈ دی برٹش ایئر کرافٹ کارپوریشن ۔ مناں-منوہیں پیسے تے محنت دے باو جود 7 سال لگّ گئے اس سپنے نوں عملی روپ دین وچ ۔ انی اچّ سپیڈ اتے ہوا دی رگڑ نال عام المینیئم تاں پگھلن والا ہو جاندا ، بھاری تے وڈے سائز(آکار) دے جہاز دے وکھ-وکھ حصیاں وچ درجا حرارت(تاپمان) انتر کارن وڈے مسئلے پیدا ہندے ، ایہناں تاپماناں تے مسئلےآں دا مقابلہ کرن لئی اپاء کیتے گئے ۔ ادوں تکّ سپرسونک جہاز اک-دو سیٹاں والے نکے-نکے ہی سن تے اوہ وی ورلے-ورلے جو ایئرفورساں کول سن ۔

سپیڈ

کنکارڈ ورگے سپرسونک دی سپیڈ کلومیٹر پر گھنٹہ وچ نہیں دسی جاندی ، اس نوں میک نمبر نال ظاہر(پرگٹ) کردے نیں ۔ اک میک نمبر دا مطلب اے کہ جہاز آواز دی رفتار نال اڈّ رہا اے ، دو میک نمبر دا مطلب اے کہ جہاز آواز نالوں دگنی سپیڈ اتے اڈ رہا اے ، انج ہی پوائنٹ اٹھ دا مطلب اے جہاز آواز دی سپیڈ دے مقابلے 80 فیصدی ودھ سپیڈ اتے اڈاری بھر رہا اے ۔ میک نمبر آسٹریا دے سائنسدان(وگیانی) ارنیسٹ میک دے ناں اتے ورتن دا نرنا وگیانیاں نے کیتا ہویا اے ۔ عام درجا حرارت اتے دباء اتے آواز دی سپیڈ 1225 کلومیٹر پر گھنٹہ اے ۔ اچائی دے ودھن نال دباء اتے درجہ حرارت(تاپمان) دے فرق نال آواز دی سپیڈ وی بدل جاندی اے ۔ دھرتی توں دس کلومیٹر اچائی اتے آواز دی سپیڈ 1090 کلومیٹر رہ جائیگی ۔ انج دھرتی اتے میک-1 دا مطلب ہے 1226 کلومیٹر پر گھنٹہ اتے 10 کلومیٹر اچائی اتے 1090 کلومیٹر پر گھنٹہ ، 1225 کلومیٹر سپیڈ اس اچائی اتے جا کے میک-ونّ پوائنٹ ون تھری کہی جاوے گی ۔

ساونڈ بیریئر دے مسئلے

سپرسونک جہاز جدوں ہوا وچ اڈدا اے تاں اس نوں دوجے جہازاں وانگ ہوا دی مخالف دیوار دا ساہمنا کرنا پیندا اے ۔ جیوں-جیوں سپیڈ ودھدی اے، اس دیوار دی رکاوٹ ہور سخت ہوئی جاندی اے، کیونکہ جو اس دے اگے دی ہوا بری طرحاں دبیندی اے ، کمپریس ہندی اے ۔ سپرسونک جدوں آواز دی رفتار دی حد توڑدا اے تاں ایہہ مضبوط کندھ دھڑم کرکے ڈگدی اے ، زوردار دھماکے دی آواز نال جھٹکے ماردی ہوا دی لہر سبھ پاسے پھیلدی اے ، اس شاک ویو تے دھماکے نال نرنتر کنّ پاڑویں گنوج پیدا ہندی اے، جس نوں سونک بوم کہندے نیں ، جے آواز دی رفتار دی ایہہ حد بھاوَ ساونڈ بیریئر ذرا گھٹّ اچائی اتے ٹٹے تاں دھماکے نال گھراں دیاں کھڑکیاں دروازیاں دے شیشے تکّ تڑک سکدےنیں ۔زوردار دھماکہ دل دہلاؤن والی آواز پیدا کردا اے ، اس لئی ساونڈ بیریئر خاصی اچائی اتے ہی کراس کیتا جاندا اے ، پھر وی دھماکے تے کامبے دی شاک ویو دھرتی اتے سنیندی اے ۔ گھٹّ اچائی اتے ساونڈ بیریئر کراس کرن نال پیدا شاک ویو کناں دے پردے خراب کر سکدی اے ، کمزور گھراں نوں نقصان کر سکدی اے ، شیشے تاں اس نال جھٹّ تڑک سکدے نیں ۔

ہور دیساں دا کنکارڈ ناخریدن دا فیصلہ

خیر، کلّ ویہہ کنکارڈ بنائے گئے ، 6 تاں پروٹو ٹائیپ ماڈل، آزمائشی جہاز سن جو وپاری اڈاریاں لئی نہ ورتے گئے ، باقی 14 وچوں 7 انگلینڈ نے رکھ لئے اتے 7 فرانس نے ۔ ایہناں نال 1976 وچ لندن، پیرس، نیویارک، واشنگٹن، ڈلاس تے بارباڈوس وچ وپاری اڈاریاں شروع کیتیاں گئیاں ۔ عام جہازاں نالوں کنکارڈ ادھے ویلے وچ ایہہ سفر کردے ۔ کنکارڈ بناؤن تے چلاؤن والیاں دے سپنے یکدم ہی ڈھیری ہون لگے ، ایہدی سپیڈ تے ساؤنڈ بیریئر ہی اس دے راہ دا روڑا بنن لگے ۔ ودھ کرائے، آواز تے ہوا دا پردوشن، شاک ویو کرکے کئی دیساں نے اس توں منوہ پھیر لیا ۔ بھارت وچ 1970 دے آس-پاس، کنکارڈ دیاں آزمائشی اڈاریاں سمیں کوہلاپور توں عمارتاں دے شیشے ٹٹن تے گھراں نوں نقصان پہنچن دیاں شکایتاں آئیاں ، بھارت نے اپنے کھیتر وچ اس دی اڈان ورجت کر دتی ، کئی ہور دیساں نے انج ہی کیتا ۔ کنکارڈ دے بنن(نرمان) ویلے چین، جاپان، آسٹریلیا، سنگاپور، ایران وغیرہ 16 دیساں نے کنکارڈ خریدن لئی حامی بھری سی ، بعد وچ ایہہ سارے ہی کسے نہ کسے بہانے مکر گئے ۔ کرائے ودھ رکھنا خرچے پورے کرن دی مجبوری سی ۔ لے-دے کے میدان وچ فرانس تے انگلینڈ ہی رہ گئے ۔ اوہناں سوچیا کہ وڈے وپاری سماں بچاؤن تے شاہی سواری دا مزہ لین لئی وڈی گنتی وچ کنکارڈ ورتنگے پر اوہناں دی ایہہ آس وی جھوٹھی ثابت ہوئی ۔

آخری فلائیٹ

1980 تکّ انگلینڈ تے فرانس دی توبہ ہون لگی ، ہفتے وچ 500 سواریاں، 4 سال وچ کلّ 50 ہزار سواریاں ملیاں سن ۔ پونے 5 کروڑ ڈالر دا گھاٹا پے گیا ۔ دوواں نے حساب لائے تاں پتہ لگا کہ 1983 تکّ ایہہ گھاٹا 42 کروڑ پونڈ ہو جاویگا ، 20ویں صدی دے انت تکّ جاندے-جاندے ایہہ گلّ صاف ہو گئی کہ گھر پھوک کے تماشہ دیکھن دی ایہہ کہانی ہن بہتی دیر نہیں چل سکنی ۔ عزت-مانت نال پاسے ہون وچ ہی بھلا اے ۔ اشتہاربازی تے شاہی سواری دے آخری موقعے دے ناں اتے دھوہ گھسیٹ دوران فیصلہ ہو گیا کہ نومبر 2003 نوں کنکارڈ بند کر دتے جانگے ۔

ریٹائرمنٹ مگروں کنکارڈ

ریٹائر ہو کے کنکارڈ دنیا وچ وڈی اہمیت والے تھاواں اتے سجا دتے گئے ، بارباڈوس دا گرینٹلی ایڈمز، برسٹل، مانچیسٹر تے ہیتھرو دے ہوائی اڈے ایہناں وچ شامل ہن ۔ جرمنی دا سنشیم آٹو تے ٹیکنیک میوزیم، سکاٹلینڈ، واشنگٹن دے فلائیٹ میوزیم تے نیویارک وچ وی ایہناں نوں سجایا گیا ۔ کنکارڈ پریمیاں نے اچیاں بولیاں دے کے ایہناں دے پرانے حصے پرزے خرید کے اپنے گھراں، دفتراں وچ سنبھال لئے ہن تے کنکارڈ ہن بیتے دی گلّ بن کے رہ گیا اے ۔

خصوصیات

Other line drawings of Concorde

Concorde G-BOAC

عام خصوصیات

• کریو: 3 (2 پائیلٹ تے 1 فلائیٹ انجینیئر)
• گنجائش: 92–120 مسافر
  (128 ودھ توں ودھ)
• لمبائی: 202 فٹ 4 انچ (61.66 میٹر)
• کنبھ پھلاء: 84 فٹ 0 انچ (25.6 میٹر)
• اچائی: 40 فٹ 0 انچ (12.2 میٹر)
• اندرونی لمبائی: 129 فٹ 0 انچ (39.32 میٹر)
• اندرونی چوڑائی: 9 فٹ 5 انچ (2.87 میٹر) بیرونی ،7 فٹ 8 انچ (2.62 میٹر) اندرونی
• اندرونی اچائی: 10 فٹ 10 انچ (3.30 میٹر) بیرونی ، 6 فٹ 5 انچ (1.96 میٹر) اندرونی)
• کنبھ رقبہ: 3,856 فٹ² (358.25 میٹر²)
• خالی وزن: 173,500 پاؤ‎نڈ (78,700 کلوگرام)
• مفید وزن: 245,000 پاؤ‎نڈ (111,130 کلوگرام)
• انجن: 4 × رولز رائس\سنیکما اولمپس 593 ایم کے 610 آفٹربرنینگ
  • ڈرائی تھرسٹ: 32,000 پاؤنڈفورس (140 کلونیوٹن) each
  • آفٹربرنر نال تھرسٹ: 38,050 پاؤنڈفورس (169 کلونیوٹن) each
• ودھ توں ودھ ایندھن وزن ۲۱۰٬۹۴۰ پونڈ (۹۵٬۶۸۰ کلوگرام)
• ودھ توں ودھ ٹیکسینگ وزن: ۴۱۲٬۰۰۰ پونڈ (۱۸۷٬۰۰۰ کلوگرام)

پرفارمنس

• ودھ توں ودھ رفتار: میک 2.04 (≈1,354 م\گ, 2,179 ک م\گ, 1,176 ناٹ) کروز اچائی اتے
• کروز رفتار: میک2.02 (≈1,340 م\گ, 2,158 ک م\گ, 1,164 ناٹ) کروز اچائی اتے
• رینچ: 3,900 ناٹیکل میل (4,488.04 میل, 7,222.8 ک م)
• اڑان اچائی: 60,000 فٹ (18,300 میٹر)
• کلائمب ریٹ: 5,000 فٹ\منٹ (25.41 میٹر\سیکنڈ)
• لفٹ ٹو دریگ: گھٹ رفتار– 3.94, اپروچ– 4.35, 250 کلونیوٹن, 10,000 فٹ– 9.27, میک 0.94– 11.47, میک2.04– 7.14
• ایندھن ورتوں: 46.85 پاؤنڈ\میل (13.2 کلوگرام\ک م) ودھ توں ودھ رینچ لئی آپریٹ
• تھرسٹ\وزن: 0.373
  
• ودھ تون ودھ نوک درجہ حرارت: ۲۶۰ °F (۱۲۷ °C)
• رن وے درکار (ودھ توں ودھ وزن نال): 3،600 میٹر (11،800 فٹ)

ایویؤنکس

• EKCO E390/564 موسمی ریڈار

حوالے

باہرلے جوڑ

• British Airways Concorde page
• Design Museum (UK) Concorde page
• Heritage Concorde preservation group site
• Concorde Legacy site Archived 2017-10-15 at the وے بیک مشین
• First Concorde Supersonic Transport Flies Concorde Enters Flight Test Phase by Donald Fink, Aviation Week & Space Technology
• End of an Era by Dave North, Aviation Week & Space Technology
• Video: Roll-out