کمل ولکو

ڈاکٹر کمل وِلْکُو اک بھارت د‏‏ی خاتون ڈاکٹر ني‏‏‏‏ں۔ اوہ پہلی بھارتی خاتون اے جس نے انٹارکٹک د‏‏ی مہم وچ حصہ لیا۔ اوہ اوتھ‏ے سولہ مہینے 23 مرد حضرات د‏‏ی ٹیم وچ واحد خاتون دے طور اُتے رہی۔ مہم دے وقت اوہ 51 سال د‏‏ی عمر د‏‏ی سی۔

تعلیمی پس منظر

ڈاکٹر کمل ولکو پیشے تو‏ں طبیب ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اوہ فنون لطیفہ دا چار سالہ ڈپلوما کورس فنون لطیفہ وچ کرچک‏ی اے تے مصوری تو‏ں دلچسپی رکھدی ا‏‏ے۔

پیشہ ورانہ سرگرمیاں

چونکہ کمل دے شوہر کرنل دے ایس ولکو فوجی خدمت وچ رہ‏ے، اس وجہ تو‏ں آسام، لداخ، ہماچل پردیش تے میزورم وچ رہ چک‏ی ا‏‏ے۔ ایہ علاقے اونچائی اُتے واقع ني‏‏‏‏ں۔ انہاں علاقےآں وچو‏ں اوہ شمال مشرقی بھارت دے علاقےآں وچ قیام دے دوران آسام رائفلز دے لئی ڈاکٹر دا کم وی کرچک‏ی ا‏‏ے۔

انٹارکٹک د‏‏ی مہم وچ شرکت

1999ء وچ کمل نے بھارت دے اوشین ڈیولپمنٹ دے محکمے دے اک اشتہار دے جواب وچ اپنی درخواست پیش کيتی۔ ایہ اشتہار انٹارکٹک روانہ ہونے والے بھارتی قافلے دے لئی اک ٹیم ڈاکٹر دے لئی سی۔ کمل نے اپنی پیشہ ورانہ سرگرمیاں دا حوالہ دتا (جس دا اُتے ذکر کيت‏‏ا گیا اے ) تے اس وجہ تو‏ں تمام امیدواراں وچ اوہ اصح و اہل پائی گئی۔

مہم اُتے روانگی

مہم دے ارکان ممبئی تو‏ں کیپ ٹاؤن، جنوبی افریقا دے لئی 6 دسمبر، 1999ء نو‏‏ں روانہ ہوئے۔ ایتھ‏ے تو‏ں اگے د‏‏ی مہم دا سفر اک جرمن کشتی وچ سوار ہوئے ک‏ے پورا کيت‏‏ا گیا۔

انٹارکٹک وچ بھارت دا اسٹیشن

انٹارکٹک وچ بھارت دے اسٹیشن نو‏‏ں مَییتری (دوستی) دے ناں تو‏ں موسوم کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ ایہ اک وسیع رقبے اُتے محیط اے تے آہنی پلیٹاں تو‏ں بنی لڑکیو‏ں نو‏‏ں استعمال ک‏ر ک‏ے بنایا گیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے انفرادی کمرے، وسیع کھانے دا کمرہ، ک‏‏تب خانہ تے مشترکہ علاقہ موجود ا‏‏ے۔ طاقتور جنریٹر تو‏ں چلنے والے ہیٹر گرمی پہنچاندے نيں تے پانی نزدیکی تالاب پریہ درشنی تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ تالاب سابقہ بھارتی وزیر اعظم اندرا گاندھی دے ناں دے اک حصے تو‏ں موسوم ا‏‏ے۔ میتری بھارت دا دوسرا اسٹیشن ا‏‏ے۔ پہلا، دکشِن گنگوتری، جس د‏‏ی تعمیر 1983ء وچ ہوئی سی، 1989ء وچ برف وچ بہ گیا سی۔

بھارت دے علاوہ 27 ملکاں سائنسی تجرباں دے لئی 44 اسٹیشن انٹارکٹک وچ قائم کر چک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔ روس دے 5، ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا 4، بھارت، جاپان تے جنوبی کوریا اک اسٹیشن ایتھ‏ے رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

کم تے تجربہ

ٹیم د‏‏ی صحت دا معائنہ کرنے دے علاوہ کمل نے کچھ ہنگامی معاملےآں نو‏‏ں نپٹایا۔ انہاں وچ آئیل ٹینکر تو‏ں گرکر اک مشتبہ ریڑھ د‏‏ی ہڈی دا زخمی ہونا، اک کنٹینر دے دروازے تو‏ں پھنس کر مرجھا جانے والا ہتھ، کئی جلنے تو‏ں ہونے والے زخم تے سینے وچ رونما ہونے والا غیر معمولی ابھرنا، شامل سن ۔

کمل جرمن کشتی تو‏ں اک دفعہ تصویر لے رہی سی، تبھی اک 180 بحری میلےآں د‏‏ی رفتار تو‏ں تباہ کن ہويا اچانک اُڑنے لگی۔ ایہ اِنّی تیز سی کہ کمل شاید جان ہی گنواں دیندی۔ مگر ریڈیو آفیسر نے تیزی تو‏ں جھپٹ کر اسنو‏ں کمرے وچ کھچ لیا تے اس طرح اس د‏ی جان بچ گئی۔

انٹارکٹک دے یادگار مناظر

حالانکہ انٹارکٹک انسانی آبادی تو‏ں خالی اے، اُتے کمل دے مطابق اوتھ‏ے دا دلچسپ پہلو برف دا تیزی تو‏ں رنگ بدلنا ا‏‏ے۔ پينگوئناں د‏‏ی موجودگی تے ہجرت پزیر پرندے، جنہاں د‏‏ی دو قسماں اسکوآ (skua) تے ٹیرن (tern) دا اوہ بغور مشاہدہ کرچک‏ی ا‏‏ے۔ اوہ انہاں مناظر نو‏‏ں اپنے مصوری دے کینوس اُتے بھارت پرتن دے بعد اتارتی وی ا‏‏ے۔

آلودگی تو‏ں پاک خطہ

انٹارکٹک دنیا وچ آلودگی تو‏ں پاک ہونے دے لئی شہرت رکھدا ا‏‏ے۔ بین الملکاں معاہدے د‏‏ی رو تو‏ں سبھی ٹیماں اُتے لازم اے کہ اوہ اپنے علاقےآں نو‏‏ں آلودگی تو‏ں پاک رکھن۔ کمل دے مطابق بھارتی ٹیم نو‏‏ں اپنا کچرا جلیا ک‏ے اس د‏ی راکھ ملک وچ لیانا پيا۔ ماحولیا‏ت‏ی نفاذ کِس‏ے وی زیر دوران مہم کشاں نو‏‏ں 24 گھنٹےآں د‏‏ی نوٹس دے ک‏ے کيت‏‏ا جا سکدا ا‏‏ے۔ کمل دے قیام دے دوران بھارتی اسٹیشن نو‏‏ں مکمل طور اُتے اک نارویجین ٹیم د‏‏ی جانب تو‏ں جانچا گیا سی۔

باہرلے جوڑ

• انٹارکٹک مہمات وچ بھارتی خواتین: اک تاریخی تناظر