کلیجا
| کلیجا | |
| |
| اتلا لال پاسا کلیجا اے | |
کلیجا یا جگر(liver)، ریڑھ دی ہڈی آلے جانداراں تے جانوراں دا اہم انگ اے۔ انسان دے پنڈے دے اندر اک عضو اے جو رنگت وچ گہرا سرخ تے نرم گوشت ورگا ہُندا اے۔ کلیجے نوں انسانی جسم دا سَبھ توں وڈا اندرونی عضو تسلیم کیتا جاندا اے۔ ایہ اپنے مقام دے لحاظ نال بطن دے اُپرلے تے سجے پاسے، پسلیاں دے پِچھے تے سینے نوں بطن توں الگ کرن والے diaphragm دے بِلکل تھلے واقع ہُندا اے۔ کلیجا جاندار دے جسم وچ میٹابولزم (عملِ استقلاب (metabolism)) نوں برقرار رکھن وچ انتہائی اہم کردار ادا کردا اے تے طبی شواہد دے مطابق ایہدے افعال دی غیر موجودگی وچ انسان لگ بھگ اک دن توں زیادہ جی نئیں سکدا۔
کلیجا میٹابولزم وچ اہم کم کردا اے تے جسم وچ کافی کم کردا اے، جناں وچ گلائیکوجن نوں جمع کرنا، لال لہو دے ولگناں نوں توڑنا، پلازما پروٹین تیار کرنا، ہارمون بنانا تے زہر دا اثر کم کرنا شامل نیں۔ اے نچلے تڑھ وچ ہوندا اے۔ کلیجے وچ بائیل بندا اے جو چکنائی نوں ہضم کرن وچ مدد کردا اے۔ کلیجے دے ولگناں دا کم مالیکیولاں نوں بنانا تے توڑنا اے جو جسم دے نارمل کم کرن لئی ضروری نیں۔
ناں
سودھومیڈیکل وچ کلیجے لئی شبد "ہیپر" یا "ہیپیٹ" ورتیا جاند ااے جو یونانی شبد (Greek: hēpar ،ἧπαρ, root hepat-, ἡπατ) توں نکلیا اے جیدا متلب اے لیور یعنی کلیجہ۔
دکھالا
سودھو
کلیجا لال بھورے رنگ دا ہُندا اے تے ایہدے وکھری شکل تے سائز دے چار لوب ہُندے نیں۔ اک انسانی کلیجے دا وزن 1٫44 توں 1٫66 کلو گرام تک ہوندا اے۔ کلیجا اک نرم تے تکونی انگ اے۔ اے جسم دا سب توں وڈا اندرآلا انگ (بار آلا سَبھ توں وڈا انگ کھل اے) تے جسم دا سب توں وڈا غدود اے۔ اے معدے دے سجے پاسے تے پتے دے اپر آلے پاسے ہوندا اے۔ اے لہو دیاں دو وڈی ناڑاں نال جڑیا ہوندا اے، ہیپیٹک آرٹری تے پورٹل وین۔ ہیپیٹک آرٹری وچ "اے اورٹا" توں لعو آندا اے۔ پورٹل وین وچ او لعو ہوندا اے جو تلی، لبلبے تے ہاضمہ پربندھ توں ہاضمے دے بعد بندا اے۔ اے لعو دی ناڑاں ہور نکیاں ہو کے کیپیلریاں بناندیاں نیں جو کلیجے دے لوبیولاں ول ٹر جاندیاں نیں۔ کلیجے دے لوبیول اوہدی کم کرن دی اکائیاں نیں۔
ولگن ونڈاں
کلیجے دے لوباں وچ دو ونڈ دے ولگن ہوندے نیں۔ پیرنکائیمل ولگن تے نا پیرنکائیمل ولگن۔ کلیجے دی 80% تھاں تے پیرنکائیمل ولگن ہوندے نیں جناں نوں ہیپیٹوسائیٹ وی آکھیا جاندا اے۔ نا پیرنکائیمل ولگن کلیجے دا 40% بناندے نیں پر تھاں صرف 6٫5% بناندے نیں۔
فزیالوجی
سودھوکلیجے دے کم اوہدے ہیپیٹوسائیٹ کردے نیں۔ کلیجہ عام طور تے دوجے انگاں تے نظاماں نال رل کے 500 کم کردا اے۔
تیاری
- امائینو ایسڈ دی تیاری
- کلیجہ کاربوہائیڈریٹ دے میٹابولزم لئی کافی کم کردا اے:
- امائینو ایسڈ تے گلیسرول توں گلوکوز دی تیاری
- گلائیکوجن توں گلوکوز دی تیاری
- گلوکوز توں گلائیکوجن دی تیاری
- پروٹین دی تیاری
- چکنائی دا میٹابولزم
- کولیسٹرول دی تیاری
- ٹرائیگلیسرائیڈ دی تیاری
- لیپو پروٹین دی تیاری
- لہو جمن (فبرینوجن، پروتھرومبن) تے لہو نہ جمن (پروٹین سی، پروٹین ایس، اینٹی تھرومبن) مالیکیولاں دی تیاری
- بائیل دی تیاری
- آئی جی ایف 1 دی تیاری
- تھرومبو پائیٹن دی تیاری
توڑن
- انسولین دا دوجے ہارموناں وچ ٹٹنا
- گلوکورانیڈیٹ بلیروبن دا ٹٹ کے بائیل بنانا
- زریلے مادیاں نوں توڑنا
- امونیا نوں یوریا وچ توڑنا
کلیجے دے روگ
سودھوکلیجہ پنڈے دے ہر انگ دے کم وچ ہتھ ونڈاندا اے تے جیون لئی لوڑیدا اے۔ اپنی اچیچی تھاں تے کئی کماں وچ پیا ہون باہجوں ایہنوں کئی روک وی لگدے نیں۔ سب توں چوکھے روگاں وچ وائری ہیپاٹائٹس، شراب نال روگ، چربیلا جگر، سیروسس، تے نشے والیاں دوائیاں توں ہونوالے روگ آندے نیں۔ کلیجے دیاں کئی روگاں وچ پنڈے دے پربندھ وچ بیلیروبن دے وادھے نال یرقان وی ہوجاندا اے۔ بیلیربن ہیموگلوبن دے ٹٹن نال ہوندا اے۔ کلیجا جگر وِچوں بیلیروبن نتاردا اے بائل راہیں۔
کلیجے دیاں روگاں دا پتا لور فنکشن ٹیسٹ توں ہو جاندا اے۔
پیوند کاری
سودھوکلیجا انسانی پنڈے دا ایسا انگ اے جیہڑا اپنے کھوۓ ہوۓ پاسے نوں فیر اگالیندا اے۔ %25 جنا وی کلیجا رہ جاوے تے اوہ فیر اپنے آپ نوں پورا کرلیندا اے۔ دوبارہ اگن دا کم بہت تیز ہوندا اے تے کلیجہ اک دو ہفتیاں وچ اپنا ٪50 توں وی ودھ ماس دا گھاٹا پورا کرلیندا اے۔
باہرلے جوڑ
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: کلیجہ |
باہرلے انگ : - سر · متھا · مُکھ · اکھ · نک · بُلھ · ٹھوڈی · کن · ہتھ · انگلاں · انگوٹھا · چیچی · نون٘ہہ · لت · بان٘ہہ · جباڑھا · بال · پیر · گوڈا · گوڈے دی چپݨی · گٹا · چھاتی · کھل · موڈھا · دھوݨ · گھنڈی · سینا · پِنّی · ڈھڈ · دُھنّی · لَک · ڈھُوہ · پَٹ
اندرلے انگ : - کلیجا · دل · نکی آندر · گردے · معدہ · پھپھڑے · آنڈاتھیلی · پینکریاز · دماغ · ہڈی · وڈی آندر · پِتّا · لہو
مونہہ دے اندرلے انگ : - مون٘ہہ · جیبھ · دند · حلق · حلق دا کاں