کالی بیئیں

کالی بیئیں پنجاب ، بھارت وچ وہندی اک چھوٹی ندی جاں نالہ اے۔ ایہہ ستلج اتے بیاس دریاواں دے سنگم ہریکے وچ جا ملدی اے۔ ایہہ منیا جاندا اے کہ اس ندی وچ اشنان کرن توں بعد ہی گرو نانک دیو نوں علم تے گیان دا حصول ہوئیا۔

ہرے انقلاب دوران آلودگی

بھارت دے ہرے انقلاب دوران ایہہ بہت آلودہ اتے گندی ہو گئی سی۔ پر سن 2000 وچ سنت بلبیر سنگھ سیچیوال نے لوکاں دی مدد نال اسنوں صاف کر دتا۔

بیئیں دا وگن تھاں

لہندی جاں کالی بییں ضلع ہشیارپور دی تحصیل مکیریاں دے پنڈ دھنوآ دے کول ٹیرکیانا چھمبھ توں شروع ہو کے 34 کلومیٹر ضلع ہشیارپور وچ دکھن-مغربی سمت وچ سفر کردی اے اتے پھر 126 کلومیٹر ضلع کپورتھلہ (سابقہ ریاست کپورتھلہ) وچوں لنگھ کے دریا بیاس وچ پنڈ آہلی پاس جا ڈگدی اے ۔ ضلع ہشیارپور وچ ایہہ دریا بیاس دے برو برابر چلدی اے اتے دریا بیاس دا جھکاؤ نیواں کھیتر ہون کرکے بییں ول اے اتے کئی وار بییں دا رستہ وی ملّ لیندا سی، جس توں جالندھر-پٹھان کوٹ ریلوے لائن نوں خطرہ پیدا ہو جاندا سی | اس نوں روکن لئی انگریزی راج ویلے 1888–89 وچ بییں اتے بیاس وچکار اک بنھ لگا دتا گیا سی، جس نوں 'بیئی بنھ' کیہا گیا ۔ بییں اپنے رستے وچ بہت ولھ کھاندی اے ۔

پہاڑی چوآں دا پانی

ہشیارپور ضلعے دے کنڈی کھیتر وچ شوالک پہاڑیاں دی ڈھلوان دکھن-پچھم سمت وچ اے، جس کارن برساتاں دے دناں وچ کئی چوء پہاڑاں توں پانی لے کے آؤندے سن جو بییں وچ پیندے سن اتے اوہناں وچوں کئی ریت کھلار کے راہ وچ ہی رہِ جاندے سن ۔ اس کارن ہزاراں ایکڑ زرخیز زمین خراب ہو جاندی سی ۔ پچھلی صدی دے 60ویاں وچ اک ماسٹر پلان بنا کے ایہناں چوآں نوں آپس وچ میل کے اک وڈے چوء وچ سٹدے ہوئے کئی گروپ بنائے گئے تے اوہناں دا پانی بییں وچ پایا گیا ۔ ایہہ اکٹھے کیتے چوء ہن، گنگیا چوآ، دسوہا لنگرپور گروپ آف چوء، مہنگروال گروپ آف چوء اتے کنگرانوالا چوء وغیرہ ۔

لہندی بییں اپنے سارے رستے وچ گنج کھاندی ہوئی جاندی اے ۔ دلی-امرتسر جرنیلی سڑک نوں سبھانپور دی تھاں اُتے کٹدی اے اتے پھر ایہہ کانجلی ویٹلینڈ جس نوں ریاست کپورتھلہ دے مہاراجیاں نے ڈویلپ کیتا سی، پہنچدی اے ۔ کانجلی ویٹلینڈ مشہور سیر-سپاٹے والی تھاں اے پر ہن ویلے دیاں پنجاب سرکاراں نے اس نوں وسار دتا اے ۔ وشکارلے ایشیا توں کئی قسماں دے پنچھی وی اتھے اڈّ کے آؤندے ہن ۔ بییں دے پانی نال بنائی جھیل وچ پانی بوٹی بہت ہو جاندی اے، جس نوں سمیں-ویلے سر پانی 'چوں کڈھنا بڑا ضروری اے ۔

ہڑ

پچھلے سالاں وچ بییں وچ بہت بھاری ہڑ آؤندے سن اتے سردیاں وچ دھرتی 'چوں رس کے صاف تے چٹا پانی بییں وچ پیندا سی ۔ پر ہن دھرتی دے پانی دا لیول نیواں ہو جان اُتے رساؤ والا پانی بییں وچ نہیں وگدا ۔ ہن کپورتھلہ شہر دی میواسپل کمیٹی، ریل کوچ فیکٹری اتے کجھ ہور چھوٹے قصبیاں دا گندہ پانی اس وچ وگدا اے ۔

بیئیں کنڈے

بیئیں دے کنارے تریخی اہمیت دا اک شہر سلطان پور لودھی پیندا اے، جہڑا بییں دے بیاس نال سنگم توں 20 کلومیٹر دی دوری اُتے اے ۔ ایہہ بدھ دور دی پرانے تھاں اُتے وسیا اے ۔ سکھ دھرم دے پہلے گرو سری گرو نانک دیوَ جی نے 13 سال توں کجھ اپر اتھے رہائش رکھی سی، جنہاں دی سمرتی وچ کئی گردوارے بنے ہن | اوہناں وچوں دو گردوارے پہلا سنت گھاٹ جتھے بیٹھ کے گرو صاحب نے خاندانی جیون نوں تیاگن دا فیصلہ لیا اتے دوسرا جتھے گرو صاحب نہاؤندے تے سیر کردے ہندے سن، بییں دے کنڈھے اُتے واقع ہن ۔ بییں دی مذہبی پوترتا نوں دھیان وچ رکھدیاں ماحول پریمی سنت بلبیر سنگھ سیچیوال نے کجھ سال پہلاں بییں نوں صاف کرن اتے اس دا سندریکرن دا کم آرنبھیا سی، جہڑا سلطان پور دے نیڑے لگبھگ ختم ہو گیا اے ۔ بھارت دے سابقہ صدر عبدالکلام دو وار اتھے سیچیوال جی دے کیتے کم نوں ویکھن آ چکے ہن، اک وار صدر ہندیاں ۔ بییں اپر پرانے ویلے دے بنے دو ٹٹے پلّ ویکھے جا سکدے ہن، جنہاں وچوں اک جہانگیر بادشاہ نے بنوایا سی تے اک اورنگزیب نے ۔ مغل شہزادیاں دارا شکوہ اتے اورنگزیب کجھ سماں سلطان پور راے سن اتے اتھوں دے رہن والے مولوی اکھنڈ عبدل لطیفَ توں تعلیم حاصل کیتی سی ۔ اتھے اک اچے ٹلے اُتے مغل راج ویلے بنی سراں دے کھنڈر ویکھے جا سکدے ہن اتے اس دا درشنی دروازہ اجے بالکل ٹھیک حالت وچ اے ۔ سلطان پور لودھی مغل سلطنت ویلے دلی-لاہور شاہ راہ اُتے مشہور نگر سی ۔ اس ویلے دریا ستلج اتے بیاس اج دے تھاں ہریکے اُتے نہیں ملدے سن، جس کرکے اس کھیتر وچ ہڑ گھٹ آؤندے سن ۔