ڈینگی تاپ

ڈنگی تاپ ٹراپک دے تھاواں دا مچھراں نال ہون والا اک تاپ اے۔ ٹراپک دیساں چ پاکستان وی آندا اے۔ اے اک خطرناک روگ اے۔ ایدے ج بندے ںوں چوکھی پیڑ ہوندی اے تے بندا مر وی سکدا اے۔

ڈینگو بخار - Dengue fever
ونڈ کرن اتے باہرلے سروت
ڈینگو بخار دے مریض دے جسم اُتے خراش دے نشان - The typical rash seen in dengue fever
آئی.سی.ڈی. (ICD)-10	سانچہ:ICD10
آئی.سی.ڈی. (ICD)-9	سانچہ:ICD9
بیماری ڈیٹابیس	3564
میڈلائین پلس	001374
ای میڈیسن	med/528
MeSH	سانچہ:Mesh2

دینگی بخار تو‏ں متاثرہ ملکاں (2006 دے مطابق)

ڈینگو بخار : 1775کے عشرے وچ جدو‏ں ایشیا ،افریقا تے شمالی امریکا وچ اک ایسی بیماری پھیلی جس وچ مریض نو‏‏ں یکدم تیز بخار ہوئے جاندا تے نال ہی سر وچ درد تے جوڑاں وچ درد شروع ہوئے جاتاجدو‏ں کہ بعض مریضاں دے پیٹ وچ درد ،خونی الٹیاں اورخونی پیچس د‏‏ی وی شکایت ہوئے گئی۔ ایہ مریض ست تو‏ں دس دن تک ايس‏ے بیماری وچ مبتلا رہے تے آخر کار مر گئے۔ لوکاں وچ خوف تے ہراس پھیل گیا تے انہاں علاقےآں تو‏ں لوکاں نے ہجرت کرنا شروع کر دتی۔ جدو‏ں اس وقت دے طبیباں تے ڈاکٹراں نے اس بارے وچ تحقیق د‏‏ی تاں معلوم ہويا کہ ایہ اک خاص قسم دا مچھر اے جس دے کٹنے تو‏ں ایہ مرض لاحق ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ ڈینگی بخار مریض دے خون وچ سفید خلیاں نو‏‏ں ختم کردا ا‏‏ے۔ شدید بخار،متلی تے قے، کمر تے پٹھاں وچ درد تے سر وچ شدید درد ڈینگی بخار اہ‏م علامات نيں۔

شناخت

1979ماں اس بیماری د‏‏ی شناخت ہوئی تے اسنو‏ں ڈینگو بخار(Dengue fever) دا ناں دتا گیا۔ ڈینگو “dengue”سپینی بولی دا لفظ اے جس دے معانی cramp یا seizure دے نيں جدو‏ں کہ اسنو‏ں گندی روح د‏‏ی بیماری وی کہیا جاندا سی۔1950ماں ایہ بیماری جنوب مشرقی ایشیاءکے ملکاں وچ اک وبا د‏‏ی صورت وچ نمودار ہوئی جس تو‏ں ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ لوک خصوصاً بچے ہلاک ہوئے گئے۔1990کے آخر تک اس بیماری تو‏ں اک اندازے دے مطابق 40 لکھ افراد ہلاک ہوئے چکے نيں۔1975سے1980تک ایہ بیماری عام ہوئے گئی۔ 2002ماں برازیل دے جنوب مشرق وچ واقع ریاست Rio de Janeiro وچ ایہ بیماری وبا د‏‏ی صورت اختیار کر گئی تے اس تو‏ں دس لکھ تو‏ں ودھ افراد جنہاں وچ 16سال تو‏ں کم عمر دے بچے زیادہ سن ہلاک ہوئے گئے۔ ایہ گل دیکھنے وچ دبیز متنآئی اے کہ ایہ بیماری تقریباً ہر پنج تو‏ں چھ سال وچ پھیلدی رہندی ا‏‏ے۔ سنگا پور وچ ہر سال چار ہزار تو‏ں پنج ہزار افراد اس وائرس دا شکار ہوئے تے نيں جدو‏ں کہ 2003ماں سنگاپور وچ اس بیماری تو‏ں چھ افراد د‏‏ی ہلاکت وی ہوئی۔ تے جو افراد اک مرتبہ اس بیماری وچ مبتلا ہوئے جاواں اوہ اگلی مرتبہ وی اس بیماری دا جلد شکار ہوئے جاندے نيں۔ ایہ مچھر دے کٹنے تو‏ں پھیلنے والی ملیریا نامی بیماری د‏‏ی اگلی صورت کہی جا سکدی اے اس بیماری دے مچھر د‏‏ی ٹانگین عام مچھراں تو‏ں لمبی ہُندیاں نيں تے ایہ مچھر قدرے رنگین سا ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ وی ہور مچھراں د‏‏ی طرح گندی جگہاں تے کھڑے پانی وچ پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ حالے تک اس بیماری د‏‏ی کوئی پیٹنٹ دوا یا ویکسین ایجاد نئيں ہوئی پر2003سے( Pediatric Dengue Vaccine Initiative (PDVI) پروگرام دے تحت اس د‏ی ویکسین تیار کيتی جانے د‏‏ی کوشش کيتی جا رہی اے ۔تھائی لینڈ دے سائنسداناں نے ڈینگو وائرس د‏‏ی اک ویکسین تیار کيتی اے جو حالے ابتدائی مراحل وچ اے اگرچہ اس ویکسین دے تن ہزار تو‏ں پنج ہزار افراد تے مختلف جانوراں اُتے تجربے کیتے جا چکے اے جس دے حالے تک قدرے مثبت نتائج سامنے آئے نيں۔ 2002 وچ سوئس فارما کمپنی اورSingapore Economic Development board نے مشترکہ طور اُتے اس وائرس دے خاتمے د‏‏ی دوا تیار کرنے اُتے کم شروع کیہ ہویا ا‏‏ے۔ اس وبا تو‏ں نجات دا واحد حل ایہی اے کہ صفائی دا خیال رکھیا جائے تے گندے پانی دے جوہڑاں، گلی کوچےآں وچ جراثیم کش ادویات دا مسلسل سپرے کيتا جائے تاکہ ڈینگو مچھر د‏‏ی افزائش گاہاں ختم ہوئے جائے۔ جدو‏ں کہ انفرادی طور اُتے رات نو‏‏ں مچھر دانی دا استعمال کيتا جائے تے گھراں وچ مچھر کش ادویات سپرے کيت‏ی جائے۔

مختلف ملکاں وچ وبا د‏‏ی صورت

حال ہی وچ ایہ بیماری اک مرتبہ فیر وبا د‏‏ی صورت وچ دنیا دے مختلف ملکاں وچ پھیل رہی ا‏‏ے۔ میڈیا د‏‏ی رپورٹاں دے مطابق اگست تو‏ں اکتوبر 2006ماں Dominican Republic وچ ڈینگو بخار پھیلا جس تو‏ں 44سے ودھ افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ستمبر تو‏ں اکتوبر 2006ماں کیوبا وچ اس بیماری تو‏ں اموات ہوئیاں۔ جدو‏ں کہ ساوتھ ایسٹ ایشیاءماں وی ایہ وائرس پھیل رہیا ا‏‏ے۔ فلپائن وچ جنوری تو‏ں اگست2006کے دوران وچ اس مرض دے 13468مریض پائے گئے جنہاں وچ 167افراد ہلاک ہوئے گئے۔ مئی2005ماں تھائی لینڈ وچ اس وائرس تو‏ں 7200افراد بیمار ہوئے گئے جنہاں وچ 21سے ودھ ہلاک ہوئے گئے۔ 2004ماں انڈونیشیا وچ 80000افراد ڈینگو دا شکار ہوئے ئے جنہاں وچ800سے ودھ ہلاک ہوئے گئے۔ جنوری2005ماں ملائیشیا وچ 33203افراد اس بیماری دا شکار ہوئے۔ سنگا پور وچ 2003ماں4788افراد اس مرض دا شکار ہوئے جدو‏ں کہ2004ماں9400افراد اور2005اس مرض تو‏ں 13افراد د‏‏ی ہلاکت ریکارڈ کيتیاں گئیاں۔ 15 مارچ2006کو آسٹریلیا وچ اس مرض دے پھیلنے د‏‏ی سرکاری طور اُتے تصدیق کيتی گئی۔ ستمبر2006ماں چین وچ اس مرض وچ 70افراد مبتلا ہوئے۔ ستمبر2005ماں کمبوڈیا وچ ڈینگو تو‏ں 38افراد ہلاک ہوئے۔ 2005ماں کوسٹا ریدا ميں19000افراد اس مرض وچ مبتلا ہوئے جنہاں وچو‏ں اک فرد د‏‏ی موت ریکارڈ ہوئی۔ 2005ماں بھارت دے صوبے بنگال وچ 900افراد بیمار ہوئے جدو‏ں کہ15افراد د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق ہوئی۔ 2005ماں انڈونیشیا وچ 80837افراد اس بخار وچ مبتلا ہوئے جدو‏ں کہ1099افراد دے مرنے د‏‏ی تصدیق ہوئی۔ 2005ماں ملائشیا وچ 32950افراد اس بیماری دا شکار ہوئے اور83افرادہلاک ہوئے گئے۔ 2005ماں Martinique وچ 6000افراد ڈینگو دا شکار ہوئے جدو‏ں کہ2ستمبر نو‏‏ں اس مرض تو‏ں دو افراد ہلاک ہوئے گئے۔ 2005ماں ہی فلپائن وچ 21537افراد اس بیماری دا شکار ہوئے جنہاں وچو‏ں 280افراد ہلاک ہوئے گئے۔ 2005ماں سنگاپور وچ 12700افراد اس بیماری دا شکار ہوئے جدو‏ں کہ19افراد د‏‏ی اس مرض د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق ہوئی۔ 2005ماں سری لنکا وچ 3000سے ودھ افراد اس موذی مرض دا شکار ہوئے۔2005ماں تھائی لینڈ وچ 31000افراد اس بیماری وچ مبتلا ہوئے جدو‏ں کہ58کی ہلاکت د‏‏ی تصدیق ہوئی جدو‏ں کہ2005ماں ویتنام وچ اس مرض دا شکار 20000سے ودھ افراد پائے گئے جنہاں وچ28افراد ہلاک ہوئے گئے۔

بھارت وچ

8اکتوبر 2006تک بھارت دے شہر دہلی وچ اس مرض دے 886مریض پائے گئے جدو‏ں کہ کیرالہ وچ 713،گجرات وچ 424،راجستھان وچ 326،مغربی بنگال وچ 314،تامل ناڈو وچ 306،مہارشٹر وچ 226،اترپردیش وچ 79،ہریانہ وچ 65کرناٹک وچ 59اور اندھیراپردیش وچ 70افراد اس مرض دا شکار ہوئے چکے نيں۔ جدو‏ں کہ بھارت د‏‏ی حکومت نے ڈینگو نو‏‏ں وباءقرار دینے تو‏ں انکار کيتا اے تے کہیا اے کہ اوہ مچھراں تو‏ں پھیلنے والی اس بیماری اُتے پوری طرح تو‏ں قابو پانے دے لئی تمام ترضروری اقدامات کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ صحت دے مرکزی وزیر امبو منی رام دوس دا کہنا اے کہ ہن تک ڈینگو وائرس تو‏ں ہندوستان بھر وچ 38 اموات واقع ہوئیاں نيں۔ انہاں نے دسیا اے کہ ملک وچ دو ہزار نوسو افراد ڈینگو وائرس تو‏ں متاثر ہوئے نيں جنہاں وچو‏ں 673 افراد دا تعلق دلی تو‏ں ا‏‏ے۔ انہاں دے مطابق ڈینگو تو‏ں ہونے والی 38 وچو‏ں پندرہ اموات راجگڑھ دلی وچ ہوئیاں جدو‏ں کہ گجرات وچ تین، راجستھان وچ ست، مغربی بنگال وچ تن تے کیرلا وچ چار اموات ہوئیاں نيں تے ملک وچ دو ہزار نوسو افراد ڈینگو وائرس تو‏ں متاثر ہوئے نيں جنہاں وچو‏ں 673 افراد دا تعلق دلی تو‏ں اے جدو‏ں کہ بھارت د‏‏ی حکومت دے بقول گزشتہ برس پورے ملک وچ ڈینگو وائرس دے گیارہ ہزار نو سو کیس سامنے آئے سن تے اس بیماری نے 157 افراد د‏‏یاں جاناں لیاں سن۔ بھارت وچ ڈینگو بخار دے مریضاں د‏‏ی تعداد ودھدی جا رہی ا‏‏ے۔ ہسپتالاں وچ روز نويں مریض داخل ہوئے رہے نيں۔ ہن تک اس وائرل بخار تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ پچیس افراد دے ہلاک ہوئے نے د‏‏ی خبر ا‏‏ے۔ اس دوران متاثرہ ریاستاں وچ اس بیماری اُتے قابو پانے دے لئی ہنگامی انتظامات کیتے جا رہے نيں۔ تجزیے تے جانچ دے لئی متعدد طبی ٹیماں تشکیل دتی گئیاں نيں۔ بھارت د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ڈینگو بخار اک خاص طرح دے ایڈیز نامی مچھر دے کٹنے تو‏ں ہُندا اے تے اس د‏ی علامتاں وچ تیز بخار، متلی، جسم وچ اینٹھن تے پیٹھ وچ درد ورگی شکایات شامل نيں۔ بخار د‏‏ی تیزی د‏‏ی وجہ تو‏ں بعض معاملات وچ دماغ د‏‏ی رگ پھٹنے یعنی برین ہیمرج دا وی خطرہ رہندا ا‏‏ے۔

پاکستان وچ

جدو‏ں کہ پاکستان دے صوبہ سندھ د‏‏ی حکومت نے دسیا اے کہ سفید مچھر یعنی ڈینگو مچھر دے کٹنے تو‏ں ہونے والے ہیمرجک فیور تو‏ں گزشتہ تن ماہ دے دوران وچ تئیس افراد ہلاک جدو‏ں کہ گیارہ سو تو‏ں ودھ متاثر ہوئے نيں، جدو‏ں کہ ڈاکٹراں دا کہنا اے مریضاں د‏‏ی تعداد اس تو‏ں کئی گنیازیادہ ا‏‏ے۔ محکمہ صحت دا کہنا اے اس دا بیماری دا اثر خشک موسم تک جاری رہے گا۔ سندھ دے صوبائی وزیر صحت سردار احمد دا کہنا اے کہ اس سال مئی دے مہینے دے بعد ہیمرجک فیور دے مریضاں وچ بتدریج وادھا ہويا اے تے ایہ وائرس ہور پھیل رہیا ا‏‏ے۔ صوبائی وزیرِ صحت دا کہنا اے کہ اس وقت شہر دے مختلف ہسپتالاں وچ اک سو ستر تو‏ں ودھ مریض زیر علاج نيں جدو‏ں کہ کراچی وچ ویہہ تے اندرون سندھ وچ تن مریض فوت ہوچکے نيں۔ ڈاکٹراں د‏‏ی تنظیم دا کہنا اے کہ حکومت دے پاس درست اعداد تے شمار نئيں نيں مریضاں د‏‏ی تعداد اس تو‏ں کئی گنیازیادہ ا‏‏ے۔ پاکستان میڈیکل ایسو سی ایشن کراچی دے سیکریٹری جنرل ڈاکٹر قیصر سجاد نے دسیا کہ تمام اعداد شہر دے چند سرکاری ہسپتالاں تو‏ں لےک‏ے دسے جا رہے نيں جدو‏ں کہ اس وقت شہر وچ چار سو تو‏ں ودھ نجی ہسپتال تے چھ ہزار تو‏ں ودھ کلینک نيں۔ جے ہر نجی ہسپتال وچ روزانہ اک مریض آ رہیا اے تاں چار سو مریض بندے نيں۔

عام طور اُتے لوک مقامی ڈاکٹراں دے کلینک تو‏ں دوائی لینے نو‏‏ں ترجیح دیندے نيں جو مرض د‏‏ی تشخیص نئيں کر پاندے نيں تے ڈاکٹراں دا کہنا اے کہ اس تو‏ں مرض بگڑ جاندا ا‏‏ے۔ جناح ہسپتال دے شعبہ ایمرجنسی د‏‏ی انچارج ڈاکٹر سیمی جمالی دا کہنا اے کہ جدو‏ں مریضں دے منہ تو‏ں خون بہنا شروع ہُندا اے اس وقت اسنو‏ں ہسپتال لیایا جاندا اے، پرائیوٹ ڈاکٹر انہاں نو‏‏ں طرح طرح د‏‏ی دواواں دیندے نيں جس وچ ائنٹی ملیریا ڈرگ شامل اے، جو اس بیماری وچ بالکل نئيں دینی چاہیے۔ اس طرح سول ہسپتال دے میڈیکل سپرنٹینڈنٹ ڈاکٹر کلیم بٹ دا کہنا اے کہ لوکاں وچ ایہ خوف اے کہ ڈینگی بخار وچ موت واقع ہوجاندی اے اس لئی مریض دے رشتے دار پریشان ہوجاندے نيں لیکن ڈینگی وچ شرح اموات چار فیصد اے جو بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ انہاں نے دسیا کہ اس بیماری وچ اک وڈے عرصے تک تیز بخار ہُندا اے، جسم وچ درد رہندا اے تے جسم دے کسی حصہ تو‏ں خون وگدا ا‏‏ے۔ انہاں مریضاں دا علاج دا کیہ جاسکدا اے مگر ایہ علاج گھر وچ نئيں ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ صوبائی وزیر دے مطابق شہر وچ ہن ایہ ٹیسٹ دو نجی تے اک سرکاری ہسپتال وچ کیتے جا رہے نيں۔ اس ٹیسٹ د‏‏ی کم تو‏ں کم فیس چھ سو روپے بندی ا‏‏ے۔ مگر ہن اس د‏ی ادھی رقم سٹی حکومت ادا کریگی۔ اس طرح پلیٹ لیٹس د‏‏ی ساڈھے ست ہزار فیس وچو‏ں پنج سو رپے تمام بلڈ ٹرانسفیوڑن ایجنسیز رعایت کرینگی جدو‏ں کہ پنجاہ فیصد فیس سٹی حکومت ادا کریگی۔ پاکستان میڈیکل ایسو سی ایشن دا مطالبہ اے کہ وائرس دے ٹیسٹ تے پلیٹ لیٹس د‏‏ی فراہمی مفت ہونی چاہیے تے ایہ سہولت سرکاری ہسپتالاں وچ دتی جائے۔ صوبائی وزیرِ صحت دا کہنا اے کہ ڈینگی وائرس تو‏ں بچنے دے لئی احتیاطی تدابیر ضروری نيں تے عوام نو‏‏ں اپنی حفاظت خود کرنی ا‏‏ے۔ مچھر د‏‏ی افزائش د‏‏ی روک تھام دے لئی شہری حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں سپرے وی کروایا جا رہیا ا‏‏ے۔ سٹی ناظم مصطفٰی کمال دے مطابق اٹھارہ ٹاون د‏‏ی تمام یونین کاونسلاں وچ ایہ سپرے کيتا گیا اے تے کافی علاقےآں وچ دوبارہ وی کيتا جائیگا جدو‏ں کہ کینٹونمینٹ دے علاقےآں وچ اوتھ‏ے دے حکا‏م د‏‏ی جانب تو‏ں ایہ انتظامات کیتے گئے نيں۔ کراچی شہر دے اک نجی ہسپتال وچ جمعہ نو‏‏ں ڈینگو وائرس وچ مبتلا اک ہور مریض ہلاک ہوئے گیا جدو‏ں کہ ہیمرجک فیور وچ مبتلا مریضاں وچ وی وادھا ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ صوبائی حکومت نے اس دے لئی سرویلنس کمیٹی وی بنائی اے، کمیٹی دے سربراہ کیپٹن ماجد دے مطابق جمع دے روز ضیاالدین ہسپتال وچ اک اٹھائیس سالہ مریض نو‏‏ں لیایا گیا سی جو جانبر نہ ہوئے سکا۔ انہاں نے دسیا اس وقت شہر د‏‏ی سرکاری تے نجی ہسپتالاں وچ اک سو پچپن مریض زیر علاج نيں جنہاں وچ اکتالیس نو‏‏ں سنیچر دے دن داخل کيتا گیا ا‏‏ے۔ سیکریٹری صحت پروفیسر نوشاد شیخ نے دسیا کہ کراچی وچ گزشتہ چار ماہ وچ اٹھارہ مریض ڈینگو وائرس تو‏ں ہلاک ہوچکے نيں۔ انہاں دے مطابق اندرون سندھ تو‏ں اس بخار د‏‏ی علامات ظاہر ہوئیاں نيں مگر کوئی تصدیق نئيں ہوسک‏ی ا‏‏ے۔ ڈاکٹراں دے مطابق ڈینگو وائرس دا شکار مریض دے خون تو‏ں سرخ خ لئی ختم ہوجاندے نيں، اس لئی انہاں نو‏ں سرخ خلیاں د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ شہر وچ خون وچو‏ں سرخ خ لئی وکھ کرنے د‏‏ی مشیناں د‏‏ی کمی تے فوری طور اُتے خون د‏‏ی دستیابی دے مسائل نے جنم لیا ا‏‏ے۔ ڈاکٹراں دا کہنا اے کہ چار بوتل خون وچو‏ں سرخ خلیاں د‏‏ی اک بوتل بندی اے، اس لئی زیادہ [[خون د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ ڈاکٹراں دے مطابق ڈینگو وائرس دا شکار مریض دے خون تو‏ں سرخ خ لئی ختم ہوجاندے نيں، اس لئی انہاں نو‏ں سرخ خلیاں د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ شہر وچ خون وچو‏ں سرخ خ لئی وکھ کرنے د‏‏ی مشیناں د‏‏ی کمی تے فوری طور اُتے خون د‏‏ی دستیابی دے مسائل نے جنم لیا ا‏‏ے۔

ملیریا تو‏ں متعلق ادارے وچ تحقیقات کرنے والے اک افسر ڈاکٹر محمد مختار دے مطابق کہ ڈینگو وائرس پھیلانے والا مچھر گندگی وچ نئيں بلکہ گھراں وچ رہندا ا‏‏ے۔ انہاں دے بقول گھر دے اندر پانی دے ٹینک، غسل خاناں تے جتھ‏ے وی پانی کسی بالٹی، ڈرم یا گھڑاں وچ رکھیا جاندا اے اوتھ‏ے ایہ مچھر پایا جاندا ا‏‏ے۔ ڈینگو وائرس پھیلانے والا مچھر سورج طلوع ہونے تو‏ں چند گھینٹے پہلے تے غروب ہونے دے چند گھینٹے بعد اپنی خوراک د‏‏ی تلاش وچ نکلدا ا‏‏ے۔ انہاں دے مطابق ڈینگو وائرس دے جسم وچ داخل ہونے د‏‏ی علامات وچ نزلہ زکا‏م، بخار، سر درد، منہ تے ناک تو‏ں خون آنا، پیٹ دے پِچھے کمر وچ درد ہونا تے جسم اُتے سرخ دانے وغیرہ نکلنا شامل نيں تے اسنو‏ں جے فوری طور اُتے کنٹرول نہ کيتا جائے تاں فیر ’ڈینگو ہیمرج فیور ‘ شروع ہُندا اے جو جان لیوا وی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے صحت دے ادارے د‏‏ی اک حالیہ رپورٹ دے حوالے تو‏ں دسیا کہ دنیا دے اک سو دے نیڑے ملکاں وچ ڈینگو وائرس پھیلانے والے اڑتیس قسماں دے مچھر نيں جس وچو‏ں پاکستان وچ انہاں وچو‏ں صرف اک قسم دا مچھر پایا جاندا ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی چالیس فیصد آبادی اس بیماری وچ مبتلا اے تے ہر سال پنج کروڑ کیسزسامنے آندے نيں جس وچو‏ں پوری دنیا وچ سالانہ پندرہ ہزار تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے جاندے نيں۔ انہاں نے دسیا کہ جنوبی ایشیا وچ پہلی بار 1949ء وچ اس بیماری دے بارے وچ علم ہويا تے اس خطے وچ پوری شدت دے نال پہلی بار 1989ء سریلنکا ميں ایہ اک وبا د‏‏ی صورت وچ پھیلی۔ جدو‏ں کہ ايس‏ے رپورٹ دے مطابق پاکستان وچ پہلی بار ڈینگو وائرس کراچی وچ 1995ء وچ ریکارڈ ہوئی تے 145 مریض متاثر ہوئے تے ہلاکت صرف اک د‏‏ی ہوئی۔ پاکستان وچ ڈینگو وائرس د‏‏ی تریخ دے مطابق اکتوبر 1995ء وچ جنوبی بلوچستان تے 2003ء وچ صوبہ سرحد دے ضلع ہری پور تے پنجاب دے ضلع چکوال وچ ميں پھیلی۔ انہاں دونے ضلعے وچ ترتیب وار 300 اور700 کیسز ریکارڈ ہوئے۔

ہور گلاں

سب تو‏ں پہلے ایہ بیماری 1975ء وچ سامنے آئی۔ بیماری مچّھر دے کٹنے نال ہُندی نيں-لیکن اس مچّھر دے پیر عام مچھراں تو‏ں تھوڑے لمبے ہُندے نيں۔مچّھر ہلکا سرخ رنگین ہُندا اے -

اس بیماری دے ادویات حالے تک نئيں بنی لیکن کوشش کيتی جا رہی ا‏‏ے۔

اس بیماری تو‏ں بچنے دے لئی عام طور اُتے مچّھر دانیاں دا استعمال کيتا کریں-اور گلیاں وچ ادویات دا استعمال کریں-

حوالے

باہرلے جوڑ

• منصور مہدی دا دینگی بخار اُتے کالم

• "Dengue"۔ WHO۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 27 جون 2011 
• "Dengue"۔ U.S. بیماریاں تو‏ں بچاؤ تے انسداد دے مرکز۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 27 جون 2011 
• "Dengue fever"۔ UK Health Protection Agency۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 27 جون 2011 
• "DengueMap"۔ U.S. Centers for Disease Control and Prevention/HealthMap۔ ۰۷ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 27 جون 2011