چیڑھ
| چیڑھ | |
| |
| پچھاݨ | |
| دیس: | بوٹے |
| برادری: | چیڑ بوٹے |
| ٹولی: | چیڑھاں |
| پتی: | چیڑورگے |
| ٹبر: | چیڑ ٹبر |
| ٹوکرہ: | پائن |
| ساینسی ناں | Pinus roxburghii |
چیڑھ اک اچا جانوالا سدا بہار رکھ اے جیہدا جوڑ چیڑ ٹبر نال اے۔ ایہ ہمالیہ دا واسی اے۔
ناں
سودھوپنجابی ناں چیڑھ اے جد کے ساینسی ناں (Pinus roxburghii) ایسٹ انڈیا کمپنی دے اک بوٹاگرو ولیم روکسبرگ دے ناں تے اے۔
دکھالا
سودھوچیڑھ اک وڈا تے سدا بہار رکھ اے جیہدی اُچائی 30 توں 50 میٹر (98 توں 160 فٹ) تک جاندی اے تے ایہدا تنا 2 میٹر (6۔6 فٹّ)، تے کدی کدی 3 میٹر (10 فٹ) تک موٹا ہوندا اے۔ ایہدی چِھل گوڑھے بھورے رنگ دی موٹی تے جڑھ دے کول ٹٹی ہوندی اے پر رکھ دے سبھ توں اتے ول چھلڑ پتلی تے ان ٹٹی ہوندی اے۔ چیڑھ دے پتے سوئیاں ورگے ہوندے نیں (جیہناں نوں تر کہیا جاندا اے)ایہ پتے 20 توں 30 سینٹی میٹر(7۔9 توں 14 انچ) لمبے تے ہلکے ساوے رنگ دے۔
چیڑھ دا فروٹ کنگھارا آنڈے ورگا ہوندا اے تے 12 توں 14 سینٹی میٹر (7۔4 توں 7۔9 انچ) لمبا تے 5 توں 8 سینٹی میٹر (2 توں 3 انچ) چوڑا ہوندا اے، پہلاں ہرا ہوندا اے۔ 24 مہینے مگروں بھورا ہو جاندا اے۔ چیڑھ دے بی آں نوں چناٹو کہندے نیں ایہ 8 توں 9 ملی میٹر لمبے ہوندے نے جیہناں اُتے 40 ملی میٹر دا پر لگیا ہوندا اے۔ ایہ ہوا دے سہارے نکھڑدے نیں۔ ایہ چیڑھ تھوڑی تھوڑی کناری جزیرہ چیڑ، بروٹی چیڑ، تے سمندری چیڑ نال رلدی اے، پر اپنے پورے اگن تھاں وچ ایہ اکو جیہی اے۔
پسار
سودھوچیڑ ہمالیہ دا رکھ اے۔ ایہ پاکستان ہندستان، نیپال تے بھوٹان تک پھیلیا ہویا اے۔ پاکستان وچ ایہ اتر وچ خیبرپختونخواہ، مارگلہ پعاڑ، ازادکشمیر، ضلع اسلام آباد، ضلع راولپنڈی تے اتلے پاکستانی پنجابی ضلعے وچ عام ملدا اے۔ ہندستان وچ ایہ پعارتی جموں تے کشمیر، پعارتی پنجاب، ہماچل پردیش، اترکھنڈ، سکم)، تک اگدا اے۔ راولپنڈی تے اسلام آباد دے شہراں وچ ایہ عام اگایا جاندا اے۔
ہمالیہ دی دوجی چیڑاں دے آڈھے وچ ایہ تھوڑی اونچائی تے ملدا اے۔ ایہ 500 توں 2000 میٹر (1600 توں 6600 فٹ)، کدی کدی 2300 میٹر (7500فٹ) تک وی ملدا اے۔ چیڑ دیاں رلدیاں ہور ونڈاں وچ بیاڑ نیلی پائن، بھوٹان چٹی پائن۔ چینی چٹی پائن، چلغوزہ آندے نیں۔
جیون چکر
سودھو
نر تے مادہ کنگھرے جوان چیڑھ تے نݨدے نیں جیہنوں سپوروفائیٹ آکھیا جاندا اے نر کنگھرے رکھ دے تھللے تے مادہ کنگھرے رکھ دے اتلے حصے تے اگدے نیں۔ نر کنگھرے ٹاہݨی دے تھلے گچھے وانگوں ہوندے نیں۔ نر کنگھرے وچ بہت سارے سکیل گھماؤ دار ول نال وچکارلی ڈنڈی دے دوالے موجود ہوندے نیں۔
ہر سکیل وچ پراگ تھیلی ہوندی اے جیہدے وچ خاص ولگن سپوروسائیٹ موجود ہوندے نیں۔ ہر سپوروسائیٹ وچ می اوسس دا عمل ہوندا اے جیہدے نتیجے چ مائیکروسپور بندے نیں۔ ایہ مائیکروسپور بعد چ پولݨ گرین بݨاوندے نیں۔ پولن گرین ہوا نال نکھڑدے نیں تے مادہ کون (کنگھارا) تک پہنچدے نیں۔ کنگھارے ٹاہݨی دے سرے تے بݨدے نیں تے پتیاں دے وچکار محفوظ ہوندے نیں۔
کنگھارے چ بہت سارے سکیل گھماؤ دار ول نال وچکارلی ڈندی دے گرد موجود ہوندے نے۔ پولینیشن دے ویلے تے ائ ے کھل جاندے نے جے پولن اندر ڈگھ کے اوویول تک پہنچ سکے۔ہر سکیل دی اتلی سطح تے دو اوویول تے اک سوراخ جنو مائیکروپائل کہندے نے پائے جاندے نے۔ مائیکروپائل دی مدد توں پولن گرین ایہدے وچ داخل ہوندے نے۔
اوویول دے درمیان وچ اک ولگن سپوروکائیٹ ہوندا اے، جیدے وچ می اوسس دے عمل نال میگا سپور بندے نے، چار وچوں صرف ہک میگاسپور کم دا ہوندا اے، باقی تن مر جاندے نے۔ میگاسپور چ ولگن دی تقسیم دا عمل ہوندا اے جیدے نتیجے چ مادہ گیمیٹوفائیٹ بندی اے۔پولن گرین تقسیم کر کے دو سپرم ولگن تے پولن نالی بناندا اے۔مادہ گیمیٹوفائیٹ چ دو آرچیگونیا ہوندیاں نے جیدے اندر انڈے بندے نے۔ پولن گرین توں پولن نالی دی مدد توں سپرم اک آرچیگونیم وچ وڑدا اے تے انڈے نال مل کے زائیگوٹ بناندا اے۔ اگر دو پولن ہوون تے دوویں آرچیگونیا چ زائیگوٹ بنن گے۔زائیگوٹ وچ ولگن تقسیم کردا اے تے ایمبریو بندا اے۔ایمبریو نمو پا کے بی (چناٹو) بناندا اے، ایس دوران کنگھارا پھول کے لکڑی دی طرح سخت ہو جاندا اے۔چناٹو دے نال کاغذ ورگا پر لگیا ہوندا اے جیہڑا انو ہوا نال نکھڑن چ مدد کردا اے۔
ورتݨ
سودھوچیڑ نوں ایہدی لکڑ تے ہور کماں لئی اگائیا جاندا اے۔ ایہ اتلے پاکستان، ھندستان تے نیپال دے جنگلاں دا اک اہم رکھ اے۔ چیڑ دی لکڑی تے کنگھرے بالن لئی ورتے جاندے نیں۔ ماڑی نرم تے چھیتی کوٹھیاں وچ چیڑ نہیں ورتی۔
جد ایس رکھ دا تنا کافی موٹا ہو جاندا اے تے ایہدی چھلڑ نکے نکے ٹکڑیاں وچ ڈگن لگ پیندی اے ، ایہ ٹکڑے 8 انچ تک موٹے ہوندے نے۔ لوک ایس چھلڑ نوں جلان لئی ورتدے نیں۔ چیڑ دے سوئی ورگے پتے جنگل دی زمین نو ڈھک لیندے نے۔ اے جھاڑو لئی وی جاندے نے۔ چیڑ نوں پارکاں، سڑکاں تے پھلواریاں وچ اے سجاوٹ لئی اگایا جاندا اے۔ اسلام آباد دیاں اہم سڑکاں تے ایہو ای لگیا اے۔
کیمیا
سودھوچیڑھ وچ وچ ٹیگزیفولن خاصی مقدار چ پایا جاندا اے۔
جوگن:
چیڑ وچ قدرتی طور تے اک کیمکل بندا اے جنوں جوگن کہندے نے۔ جوگن وچ دو کیمیائی مادے پائے جاندے نے ٹرپینٹائن (75%) تے روسن (22%)۔
ٹرپینٹائن دوا سازی دی صنعت وچ بطور محلل (سالوینٹ)، پرفیوم انڈسٹری، جراسیماں مار تے کیڑے مار دوائیاں تے ٹرپین نو بنان لئی استعمال ہوندا اے۔ ٹرپین چپکݨ آلے مادے، کاغذ تے ربڑ بݨاݨ لئی استعمال کیتا جاند ااے۔
روسن نو کاغذ، صابن، کاسمیٹکس، پینٹ، وارنش، ربڑ تے پالش بنان لئی استعمال کیتا جاندا اے۔ بھارت دا بنا ہویا جوگن معیار چ چنگا تے سستا اے۔
ہور دیکھو
سودھوباہرلے جوڑ
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: چیڑ |