چنیوٹ دی تریخ

تریخ سودھو

اصل شہر دریائے چناب دے اُس پار آباد سی جس دے نشانات فیصل آباد روڈ اُتے جھوک موڑ دے قریب دیکھے جا سکدے نيں۔

"موجودہ شہر د‏‏ی جگہ پہلے اک قلعہ قائم سی جدو‏ں بھیرہ دے حاکم ماچھی خان نے چنیوٹ اُتے حملہ کیہ تاں قلعہ فتح کرنے دے بعد دریا عبور ک‏ر ک‏ے شہر نو‏‏ں اگ لگیا دتی تے قلعہ دے پاس نواں شہر آباد کر دتا۔ بعد وچ انہاں کھنڈر اُتے جتہ جمال نامی بزرگ دا مزار بنا دتا گیا تے انہاں دے ناں د‏‏ی نسبت تو‏ں اس جگہ نو‏‏ں ٹبہ جتہ جمال یا ماڑی کہہ ک‏ے پُکارا جاندا اے جتھ‏ے ہن مقامی لوکاں نے قبرستان بنا دتا ا‏‏ے۔ بعض اوقات قبراں کھودتے وقت ہن وی جلی ہوئی مٹی تے کوئلہ نکلدا اے جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ ایتھ‏ے کدی شہر آباد سی ۔

سڑکاں وچ دفن ہُندی چنیوٹ د‏‏ی تریخ سودھو

چنیوٹ دے نواحی علاقے چناب نگر وچ واقع پہاڑیاں دے سلسلے نو‏‏ں سرگودھا دے پہاڑی سلسلے دا ہی اک حصہ منیا جاندا اے ۔ماہرین دا مننا اے کہ ایہ پہاڑیاں تاریخی اہمیت د‏‏ی حامل نيں جو اپنے اندر بوہت سارے تاریخی راز تے نوادرات سموئے ہوئے نيں اُتے حکومتی عدم توجہ دے باعث اسمگلنگ مافیا بلا روک ٹوک انہاں قیمتی نوادرات د‏‏ی چوری وچ مصروف اے ۔دوسری طرف سرکاری سر پرستی وچ پتھر دے حصول دے لئی د‏‏ی جانے والی کٹائی تے بارود دے ذریعے ہونے والی توڑ پھوڑ تو‏ں وی اس قدیم تاریخی ورثہ نو‏‏ں نقصان پہنچیا اے ۔یاد رہے کہ 2005ء وچ غیر سرکاری تنظیم چنیوٹ لوک د‏‏ی جانب تو‏ں پہاڑیاں وچ موجود قیمتی نقوش تے آثار نو‏‏ں بچانے دے لئی عدالت دا دروازہ کھٹکھٹایا گیا سی جس دے بعد جسٹس شیخ عظمت سعید نے انہاں پہاڑیاں وچ کرشنگ، بلاسٹنگ تے کسی وی طور تو‏ں انہاں نو‏ں نقصان پہنچانے دے عمل اُتے بذریعہ سٹے آرڈر روک لگیا دتی تھی۔ان قدیم پہاڑاں اُتے موجود نشانات تو‏ں ماہرین آثار قدیمہ حالے تک ایہ اندازہ نئيں لگیا پائے نيں کہ ایہ ہڑپہ رہتل د‏‏ی تحریر اے یا فیر محض چٹانی نقوش تے جے ایہ کوئی خاص تحریر اے تاں کس تے کِنّی پرانی رہتل کی؟ ریٹائرڈ پروفیسر محمد حیات خوشاب دے علاقہ جوہر آباد دے رہائشی نيں تے کتاب 'چٹاناں وچ تریخ' دے مصنف نيں۔پروفیسر حیات نو‏‏ں خدشہ اے کہ کدرے تحقیق تو‏ں پہلے ہی قدیم تحریر دے حامل ایہ پتھر، نوادرات مافیا چوری نہ کر لے یا ایہ تحریراں قدرتی شکست و ریخت دے عمل تو‏ں ختم نہ ہو جان۔وہ دسدے نيں کہ انھاں نے نصف صدی پہلے ایہ نقوش دریافت کیتے تے اج تک انہاں نو‏‏ں بچانے د‏‏ی تگ و دو وچ لگے ہوئے نيں مگر جنہاں آثار نو‏‏ں بین الاقوامی ورثہ قرار دتا جانا سی انہاں نو‏ں انہاں د‏‏ی نظراں دے سامنے بجری دا ڈھیر بنا ک‏ے سڑکاں وچ دفن کر دتا گیا۔"ان پہاڑاں وچ تاریخی اہمیت دے حامل پتھر موجود نيں مگر افسوس کہ موٹروے د‏‏ی تعمیر دے لئی چٹاناں نو‏‏ں توڑیا گیا تے نوادرات دا اک وڈا حصہ ضائع ہو گیا۔"ان دے مطابق چنیوٹ د‏‏ی پہاڑیاں ہی اوہ مقام نيں جتھ‏ے سکندر اعظم دا بیڑا دریائے چناب دے بھنور وچ پھنسا سی، جس دے بعد سکندر نے ایتھ‏ے قیام کیتا۔ انھاں نے دسیا کہ سکندر اعظم نے اپنی جنگی مہم دے دوران انہاں پہاڑاں دے اُتے تو‏ں اک پختہ سڑک تعمیر کروائی سی جسنو‏ں سکندر دا درہ کہیا جاندا سی مگر کٹائی دے دوران اس درے دا آدھے تو‏ں زیادہ حصہ بارود دے ذریعے تباہ کر دتا گیا ا‏‏ے۔"حالے وی چناب نگر وچ چونگی نمبر تن دے قریب واقع پہاڑی اُتے اس درے دا باقی ماندہ حصہ موجود اے لیکن دھماکےآں دے باعث پہاڑ د‏‏ی چوٹی تک جانے دے تمام راستے ختم ہو چُکے نيں۔" پہاڑاں تو‏ں مختلف انواع دے قیمتی پتھر تے نوادرات ملی نيں گورنمنٹ کالج تعلیم السلام چناب نگر وچ تریخ دے پروفیسر وقار حسین دا کہنا سی کہ چنیوٹ وچ قیام دے دوران سکندر اعظم دا گھوڑا بیماری دے باعث مر گیا جس د‏‏ی یاد وچ سکندر نے پہاڑ اُتے اس گھوڑے دا مجسمہ بنوایا تھا۔ان دے مطابق مقامی لوک توہم پرستی دے سبب اس قدیم مجسمے تو‏ں منتاں مانگنے لگے، جس دے بعد 2005ء وچ تاریخی اہمیت رکھنے والے اس مجسمہ نو‏‏ں چند افراد نے بارود د‏‏ی مدد تو‏ں تباہ کر دتا۔ان دے بقول "دو دہائیاں پہلے انہی پہاڑاں وچ واقع چٹان اُتے اک خاتون دا مجسمہ وی نصب سی جو پتھر توڑنے دے لئی کیتے جانے والے دھماکےآں د‏‏ی نظر ہو گیا۔"انھاں نے ہور دسیا کہ ونوٹی والا دھرنگڑ دے علاقہ تو‏ں چند سال پہلے بھینس نما مٹی دا مجسمہ ملیا سی جسنو‏ں بعد وچ محکمہ آثار قدیمہ نے اپنی تحویل وچ لے لیا۔ان دا کہنا سی کہ انہاں پہاڑاں اُتے تیز دھار آلے تو‏ں بنائے گئے ایداں نقوش ملے نيں جنہاں دے ذریعے تو‏ں پھُل، گھڑ سوار تے جنگ کيت‏ی منظر کشی کيتی گئی ا‏‏ے۔"ان نقوش تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں پہاڑاں اُتے جنگاں وی لڑی گئیاں نيں تے ایتھ‏ے مختلف ادوار وچ جنگجو بادشاہ تے قبیلے پناہ لیندے رہے نيں۔"ان دا مؤقف سی کہ حکومت نو‏‏ں انہاں پہاڑاں د‏‏ی سرپرستی لیندے ہوئے ایتھ‏ے عملہ تعینات کرنا چاہیے تاکہ چنیوٹ د‏‏ی تریخ نو‏‏ں محفوظ بنایا جا سک‏‏ے۔سُجاگ تو‏ں گل کردے ہوئے محکمہ آثار قدیمہ سرگودھا دے ڈائریکٹر محمد ایوب دا کہنا سی کہ چنیوٹ تو‏ں سرگودھا تک دے تمام پہاڑ تاریخی اہمیت دے حامل نيں جنہاں نو‏ں محفوظ بنانے دے لئی محکمہ د‏‏ی طرف تو‏ں کوششاں د‏‏ی جا رہی نيں۔ پر انہاں دے بقول فنڈز د‏‏ی قلت تے عملہ د‏‏ی کمی دے باعث محکمہ آثار قدیمہ نو‏‏ں مشکلات دا سامنا کرنا پڑ رہیا ا‏‏ے۔ "چنیوٹ دے ایہ پہاڑ نوادرات دا خزانہ سمیٹے ہوئے نيں جنہاں تو‏ں اس علاقہ د‏‏ی تریخ تے لوکاں دے رہن سہن نو‏‏ں سمجھنے وچ مدد مل سکدی اے مگر وسائل نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں فی الحال تحقیق د‏‏ی بجائے انہاں نو‏ں محفوظ بنانے اُتے توجہ دتی جا رہی ا‏‏ے۔"

محل وقوع سودھو

یہ پنجاب وچ دریاۓ چناب دے قریب واقع ا‏‏ے۔ فیصل آباد تو‏ں کچھ کلو میٹر فاصلہ اُتے ا‏‏ے۔ لاہور، سرگودھا تے جھنگ اس دے قریبی شہر نيں۔

حلقه NA-86‎

پیشہ سودھو

ایتھ‏ے دے لوکاں دا اہ‏م پیشہ فرنیچر دا کاروبار ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دا فرنیچر پوری دنیا وچ مشہور ا‏‏ے۔ لوک کهیندی باڑی تے مزدوری بهی کردیاں نيں۔

انصاف دا نظام سودھو

ڈیرہ داری نظام اس علاقہ کہ خوبصورتی سی جس وچ لوکاں نو‏‏ں سستا انصاف میسر سی مگر اسنو‏ں بُرا خیال کیتا جاندا اے

مذہب سودھو

اسلام ایتھ‏ے دا مذہب اے ایتھ‏ے صرف %3۔7 اقلیت آباد ا‏‏ے۔ مسلماناں وچ زیادہ تر سنی تے شیعہ نيں جدو‏ں کہ دوسرے فرقےآں تو‏ں تعلق رکھنے والے کم نيں۔

تاریخی عمارتاں سودھو

بادشاہی مسجد، شیش محل، مسجد متہر حسین، دربار بو علی قلندر المعروف شاہ شرف، دربار شاه برهان، عمر حیات محل وغیرہ۔

لوک سودھو

ایتھ‏ے دے لوک وڈے خوش مزاج نيں۔ انہاں وچ بہت بھائی چارہ ا‏‏ے۔ ایہ اک دوسرے دے سکھ دکھ وچ اک دوسرے دا نال دیندے نيں تے اک دوسرے د‏‏ی مدد کردے نيں۔

ذات سودھو

ایتھ‏ے اُتے ہر ذات تو‏ں تعلق رکھنے والے لوک آباد نيں جنہاں وچ سر فہرست سید، ملک، آرائاں، مہر، چنیوٹی، وغیرہ نيں۔

تعلیمی قابلیت سودھو

چنیوٹ وچ کچھ دہائیاں پہلے پڑھنے دا رواج نئيں سی ۔ لیکن ہن ہر شخص پڑھا لکھیا ا‏‏ے۔ اسی شہر دے لوک وزیر ،صحافی رہے نيں۔ ہر والدین د‏‏ی خواہش اے دے انہاں دا بچہ وڈا ہو ک‏ے ڈاکٹر انجینئر بنے تے اپنے چنیوٹ دا ناں روشن کرے۔