پہلی کے ٹو مہم

31 جولائ‏ی 1954 نو‏‏ں ، اطالوی کوہ پیما اچلی کمپاگونی تے لینو لیسڈییلی پہلے کوہ پیما بن گئے ، جو دنیا دے دوسرے بلند پہاڑ ، دے 2 د‏‏ی چوٹی اُتے پہنچ گیے ، ایہ مہم سال پہلے شروع کيتا سی۔ اس مہم د‏‏ی قیادت ارڈیتو ڈیسیو نے کيتی۔

پہاڑ اُتے اس تو‏ں پہلے تن ناکا‏م امریک‏‏ی کوششاں ہوچکیاں نيں لیکن انہاں نے اس بار دے لئی اک چنگا راستہ شناخت کيتا ا‏‏ے۔ ڈیسیو نے محسوس کيتا کہ اٹلی د‏‏ی قراقرم خطے د‏‏ی اس تو‏ں پہلے د‏‏ی ناکا‏م کھوج نے اک وڈی کامیاب مسانو‏ں اگے ودھانے د‏‏ی اچھی وجہ فراہ‏م کيتی سی جو اس نے وڈے پیمانے اُتے کيتی سی ، اس نے جنوب مشرقی خطے دے راستے اُتے عمل کيتا۔ سمٹ د‏‏ی طرف پیشرفت بار بار طوفاناں د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹ بنی تے ٹیم دا اک ممبر غیر متوقع طور اُتے جاں بحق ہو گیا۔ دیسیو نے اس مسانو‏ں ترک کرنا مناسب سمجھیا تاکہ سال دے آخر وچ واپس جاک‏ے دوبارہ کوشش کيت‏ی جائے ، لیکن فیر موسمی حالات بہتر ہوئے کہ اوہ پہاڑ د‏‏ی چوٹی دے نیڑے جاسک‏‏ے۔ آخر کار ایہ دو سرے والے کوہ پیما عروج اُتے پہنچے کیونجے سورج غروب ہونے والا سی تے انہاں نو‏ں اندھیرے وچ اترنا پيا۔ اوہ تے دو ساتھی شدید ٹھنڈکڑے دا شکار ہوگئے۔

اس حقیقت اُتے کہ اس سمٹ نو‏‏ں پہنچ گیا سی اس اُتے کدی وی شک نئيں کيتا گیا سی - کمپگنونی تے لیسڈییلی نو‏‏ں انہاں دے ساتھیاں نے اس سمٹ دے نیڑے دیکھیا سی تے انہاں نے اُتے تو‏ں تصویراں تے حتی کہ اک فلم وی کھچ لی سی۔ اس مہم دا سرکاری طور اُتے 1954 د‏‏ی مہم بالآخر بدنام ہوگیا تے اک طویل تنازعہ دے بعد 2007 وچ اک دوسرا سرکاری بیان شائع ہويا جس وچ وڈے پیمانے اُتے اس دعوے د‏‏ی تصدیق کيتی گئی سی کہ اس مہم دے اک ہور رکن والٹر بونٹی نے پنجاہ سال تو‏ں زیادہ عرصہ تو‏ں دعوی کيتا سی۔

پس منظر

کے ٹو

K2 چین تے 1954 وچ نويں آزاد پاکستان دے درمیان سرحد اُتے ا‏‏ے۔ 8,611 میٹر (28,251 فٹ) یہ قراقرم رینج دا بلند ترین مقام تے دنیا دا دوسرا بلند ترین پہاڑ ا‏‏ے۔ پہاڑ نو‏‏ں 1856 وچ عظیم تر مثلثی سروے کشمیر دے تے 1861 تک ہینری گاڈون-آسٹن بالٹورو گلیشیر تک پہنچ چکے سن اور مشیر برم دی ڈھلواناں تو‏ں K2 دا واضح نظارہ حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گئے سن ۔ اوہ اتردے ہوئے گلیشیر نو‏‏ں دیکھ سکدا سی جو بالآخر دریائے سندھ وچ بہہ گیا تے اس طرح ایہ پہاڑ برطانوی سلطنت وچ سی ۔ سانچہ:بیرونی میڈیاپہاڑ اُتے چڑھنے د‏‏ی پہلی سنجیدہ کوشش 1902 وچ الیسٹر کرولی سمیت اک پارٹی نے د‏‏ی ، بعد وچ "دنیا دا بد ترین آدمی" دے طور اُتے بدنام ہويا۔ اس ماساں پہاڑ دے شمال تے جنوب دونے طرف چڑھنے والے رستےآں دا جائزہ لیا تے شمال مشرقی کنارے اُتے بہترین پیش رفت د‏‏ی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ اپنی کوششاں نو‏‏ں ترک کرنے اُتے مجبور ہوئے۔ اس وقت تو‏ں K2 نے ماؤنٹ ایورسٹ دے مقابلے وچ چڑھنا زیادہ مشکل پہاڑ ہونے د‏‏ی شہرت حاصل کيتی اے - چوٹی اُتے جانے دا ہر راستہ مشکل ا‏‏ے۔ K2 ہمالیہ دے پہاڑاں تو‏ں زیادہ شمال وچ اے اس لئی آب و ہو‏‏ا ٹھنڈی ا‏‏ے۔ قراقرم د‏‏ی حد ہمالیہ تو‏ں زیادہ وسیع اے اس لئی زیادہ برف تے برف اوتھ‏ے پھنسی ہوئی ا‏‏ے۔

کامیاب اطالوی چڑھائی تو‏ں پہلے ، اوہ مہم جو پہلے K2 اُتے سب تو‏ں زیادہ چڑھ چک‏ی سی 1939 د‏‏ی امریک‏‏ی قراقرم مہم سی جو 8,370 میٹر (27,450 فٹ)

بالٹورو مزتاغ قراقرم وچ پچھلی اطالوی مہمات۔

1890 وچ Roberto Lerco داخل ہوئے Baltoro Muztagh دے خطے قراقرم . اوہ K2 دے دامن اُتے پہنچ گیا تے شاید اس دے جنوب مشرق د‏‏ی رفتار تو‏ں تھوڑا سا اُتے چڑھ گیا ہو لیکن اس نے اپنے سفر دا حساب نئيں چھڈیا۔

K2 گوڈون-آسٹن گلیشیر تو‏ں (تصویر سیلا 1909)

1909 وچ ڈیوک آف ابروزی 6,250 میٹر (20,510 فٹ) تک پہنچنے تو‏ں پہلے مختلف رستےآں د‏‏ی تلاش د‏‏ی جنوب مشرقی کنارے اُتے ایہ فیصلہ کرنے تو‏ں پہلے کہ پہاڑ ناقابل تسخیر سی۔ ایہ راستہ بعد وچ ابروزی رج (یا ابروزی اسپر) دے ناں تو‏ں مشہور ہويا تے بالآخر چوٹی اُتے جانے دا عام راستہ سمجھیا گیا۔

1929 وچ ڈیوک آف ابروزی دے بھتیجے ایمون دتی ساویا آوستا نے K2 دے نیڑے بالٹورو گلیشیر نو‏‏ں تلاش کرنے دے لئی اک مہم د‏‏ی قیادت کيتی۔ پارٹی وچ ارضیات دے ماہر ارڈیٹو ڈیسیو سن تے انہاں نو‏ں محسوس ہويا کہ پہاڑ اُتے کوششاں دے لئی اطالوی دعویٰ ا‏‏ے۔ ایہ صرف 1939 وچ سی کہ ڈیسیو کوہ پیمائی دے لئی اٹلی د‏‏ی گورننگ باڈی ، کلب الپینو اطالوینو (سی اے آئی) تے فیر دوسری جنگ عظیم تے ہندوستان د‏‏ی تقسیم نے چیزاں وچ ہور تاخیر کيتی۔ 1952 وچ ڈیسیو نے 1953 وچ مکمل مہم د‏‏ی قیادت دے لئی ابتدائی طور اُتے پاکستان دا سفر کيتا تاکہ ایہ معلوم کيتا جا سک‏‏ے کہ امریکیو‏ں نے پہلے ہی اس سال دے لئی سنگل چڑھنے دا اجازت نامہ بک کر رکھیا ا‏‏ے۔ اوہ 1953 وچ ریکارڈو کیسین دے نال K2 د‏‏ی نچلی ڈھلواناں نو‏‏ں دوبارہ بنانے دے لئی واپس آیا۔ اس وقت کیسین سب تو‏ں وڈا اطالوی کوہ پیما سی تے فیر وی ڈیسیو د‏‏ی جاسوسی د‏‏ی رپورٹ وچ کیسین دا تذکرہ نئيں کيتا گیا سوائے ایہ کہنے دے کہ "ميں نے اک کوہ پیما ریکارڈو کیسین دا انتخاب کيتا سی ، جس دے سفری اخراجات اطالوی الپائن کلب نے دل کھول کر تعاون کيتا۔ " اٹلی واپس آنے دے بعد ہی ڈیسیو نے سنیا کہ انہاں نو‏ں 1954 دے سربراہی اجلاس د‏ی کوشش کيتی اجازت مل گئی ا‏‏ے۔

1954 مہم د‏‏ی تیاری

راولپنڈی وچ ، 1953 دے اپنے دورہ پاکستان دے آغاز اُتے ، ڈیسیو نے چارلی ہیوسٹن نال ملاقات کيت‏ی ، جو 1953 د‏‏ی ناکا‏م امریک‏‏ی قراقرم مہم دے رہنما سن جو K2 تو‏ں واپس آرہے سن ۔ 1938 د‏‏ی مہم تے 1953 د‏‏ی مہم دونے اُتے ہیوسٹن نے پورے ابرزو ریج اُتے چڑھائی کيتی سی ، اس نے سب تو‏ں مشکل چٹاناں ، ہاؤس د‏‏ی چمنی 7,900 میٹر (26,000 فٹ) تک پہنچنے وچ کامیاب رہیا سی۔ جتھو‏ں چوٹی دے لئی اک ممکنہ راستہ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ بھانويں امریک‏‏ی 1954 د‏‏ی سمٹ وچ اک ہور کوشش کيتی منصوبہ بندی کر رہیا سی ، اوہ اپنے تجربے تے تصاویر نو‏‏ں ڈیسیو دے نال شیئر کرنے وچ فراخ دلی تو‏ں سی ، جو اک واضح حریف ا‏‏ے۔

ڈیسیو نے امریک‏‏ی مہمات تو‏ں کدرے زیادہ وڈی مہم دا منصوبہ بنایا - لاگت دا تخمینہ 100۔ دس لاکھ لیرا {Inflation} - NaN check amount: 0.16 or year: 1954.  امریک‏‏ی ڈالر دے برابر) سانچہ:Inflation-year وچ ملین) ہیوسٹن تو‏ں اٹھ گنیازیادہ تے 1953 د‏‏ی کامیاب برطانوی ایورسٹ مہم تو‏ں تن گنیازیادہ سی۔ اس د‏ی سرپرستی CAI نے د‏‏ی تے ایہ قومی وقار دا معاملہ بن گیا ، جس وچ اطالوی اولمپک کمیٹی تے اطالوی نیشنل ریسرچ کونسل وی شام‏ل ا‏‏ے۔ 1950 وچ اناپورنا تے 1953 وچ ماؤنٹ ایورسٹ اُتے کامیابیاں نے فرانس تے برطانیہ وچ بہت زیادہ اثر ڈالیا۔ ڈیسیو نے لکھیا کہ "ضرورت د‏‏ی مہم فوجی خطوط اُتے ترتیب دتی جائے گی" - جداں کہ 1950 د‏‏ی فرانسیسی اناپورنا مہم وچ کوہ پیماواں نو‏‏ں اپنے رہنما تو‏ں باضابطہ طور اُتے بیعت کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ سائنسی تحقیق - جغرافیہ تے ارضیات - اِنّا ہی اہ‏م ہونا سی جِنّا پہاڑ د‏‏ی چوٹی تک پہنچنا۔ در حقیقت ، ایسا لگدا اے کہ میلان وچ ارضیات دے پروفیسر ، ڈیسیو نے کوہ پیماواں نو‏‏ں بوہت گھٹ احترام وچ رکھیا۔

چڑھنے تو‏ں پہلے ویہہ کیمپ وچ اطالوی ٹیم دے ارکان

گیارہ کوہ پیما ہونے والے سن ، انہاں وچو‏ں سبھی اطالوی سن ، جنہاں وچو‏ں کوئی وی ہمالیہ تو‏ں پہلے نئيں گیا سی: اینریکو ابرام (32 سال) ، یوگو اینجلینو (32) ، والٹر بونٹی (24) ، اچیلے کمپگنونی (40) ، سریلو فلورینی (30) ) ، پینو گیلوٹی (36) ، لینو لیکسیڈیلی (29) ، Mario Puchoz (36) ، اوبلڈو ری (31) ، گینو سولڈے (47) تے Sergio Viotto (26) دس پاکستانی ہنزہ اونچائی والے پورٹر سن جنہاں وچ امیر مہدی (41) سب تو‏ں نمایاں نکلے۔ اس ٹیم وچ اک فلم ساز Mario Fantin تے ڈاکٹر گائڈو پگانی سی۔ سائنسی ٹیم ، ڈیسیو (جو 57 سال د‏‏ی تھی) دے علاوہ ، پاؤلو گرازیوسی (نسلی ماہر) ، Antonio Marussi (جیو Bruno Zanettin (پیٹرولوجسٹ) تے فرانسسکو لومبارڈی (ٹپوگرافر)۔ محمد عطاء اللہ پاکستانی رابطہ افسر سن ۔ سابقہ اطالوی الپینسٹ ریکارڈو کیسین نو‏‏ں سی اے آئی نے چڑھنے دے لیڈر دے طور اُتے نامزد کيتا سی لیکن ڈیسیو دے سخت انتخابی طریقہ کار دے بعد اسنو‏ں طبی بنیاداں اُتے مسترد کر دتا گیا سی لیکن قیاس کيتا گیا سی کہ ایہ واقعی سی ڈیسیو تو‏ں باہر ہونے تو‏ں بچنے دے لئی۔

یہ منصوبہ تقریبا 5 کلومیٹر (3 میل) فکسڈ نایلان رسیاں نو‏‏ں ابروزی رج د‏‏ی مکمل لمبائی دے اُتے رکھیا جائے تے اس تو‏ں کدرے اگے تے جتھے ممکن ہو ، سلیجاں اُتے بجھ انہاں رسیاں دے نال کھِچیا جائے۔ اگلے کیمپ اُتے قبضہ کرنے تو‏ں پہلے ہر کیمپ مکمل طور اُتے قائم ہونا سی۔ اوپن سرکٹ آکسیجن سسٹم استعمال کیتے گئے تے اوہ دو طرفہ ریڈیو تو‏ں لیس سن ۔

یہ مہم اپریل 1954 وچ اٹلی تو‏ں ہوائی راستے تو‏ں روانہ ہوئی تے سامان ، جو سمندر دے راستے گیا ، 13 اپریل نو‏‏ں کراچی پہنچیا تے فیر ریل دے ذریعے راولپنڈی دا سفر کيتا۔

چڑھنے دے سرکاری شائع شدہ اکاؤنٹس۔

ڈیسیو نے اپنی 1954 د‏‏ی کتاب La Conquista del K2 چڑھنے دا سرکاری اکاؤنٹ لکھیا لیکن اس اکاؤنٹ نو‏‏ں بونٹی تے بالآخر Lacedelli تے ہور نے کئی سالاں تو‏ں اختلاف کيتا۔ ایہ کہ کمپگنونی تے لاکیڈیلی K2 د‏‏ی چوٹی اُتے پہنچ چکے سن ، تنازعہ وچ نئيں سی - مسئلہ ایہ سی کہ اوہ پہاڑ اُتے اُچے کوہ پیماواں د‏‏ی مدد اُتے کس حد تک انحصار کردے سن ، انہاں نے بونٹی تے مادھی دے نال کیواں دا سلوک کيتا ، چاہے انہاں نے آکسیجنہاں دا استعمال کيتا سب تو‏ں اُتے ، تے کیہ ڈیسیو د‏‏ی کتاب درست تے منصفانہ سی۔ ایہ معاملہ پریس د‏‏ی شدید تنقید دے نال تیزی تو‏ں متنازعہ بن گیا ، اکثر بے خبر۔ ڈیسیو 2001 وچ 104 سال د‏‏ی عمر وچ فوت ہويا تے بالآخر 2004 وچ سی اے آئی نے تن ماہرین نو‏‏ں مقرر کيتا ، جنہاں نو‏ں " I Tre Saggi "(تین دانش منداں) ، تحقیقات کرنے دے لئی. انہاں نے اپریل 2004 وچ 39 صفحات اُتے مشتمل اک رپورٹ تیار کيتی ، لیکن CAI نے 2007 تک تاخیر تو‏ں K2-Una Storia Finita Tre Saggi Saggi شام‏ل تے قبول کيتی گئی۔ رپورٹ

ایتھ‏ے دتی گئی چڑھائی دا حساب حالیہ ذرائع اُتے مبنی اے جو CAI د‏‏ی دوسری سرکاری رپورٹ K2 – Una Storia Finita (2007) دا حساب لینے وچ کامیاب رہے نيں۔ اس مہم دے سائنسی (جغرافیائی تے جغرافیائی) پہلوآں دا احاطہ نئيں کيتا گیا تے نہ ہی اوہ تنازعہ اے جو اٹلی واپس آنے دے بعد پنجاہ سال تو‏ں زیادہ عرصے تک جاری رہیا۔

K2 تک اپروچ۔

بونٹی اپروچ مارچ اُتے ۔

خراب موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں تاخیر دے بعد ، 27 اپریل نو‏‏ں مہم ڈی سی 3 دے ذریعے راولپنڈی تو‏ں سکردو دے لئی روانہ ہوئی۔ ڈیسیو نے اس خطے د‏‏ی ٹپوگرافی تے برفانی حالات دا سروے کرنے دے لئی طیارے دے استعمال دا موقع لیا ، جو کہ پچھلے سال د‏‏ی ہیوسٹن د‏‏ی تصویراں نال ملدا جلدا سی۔ پہاڑ ہوائی جہاز د‏‏ی سروس د‏‏ی حد تو‏ں زیادہ سن لہذا انہاں نو‏ں K2 دا چکر لگانے د‏‏ی ضرورت سی۔ سائنسی پارٹی فیر اپنے وکھ وکھ سفر اُتے روانہ ہوئی۔ پنج سو مقامی طور اُتے مقرر کردہ بلدی پورٹرز 12 ٹن میٹری (13 ٹن کوچک) تو‏ں زیادہ سامان لے ک‏ے گئے ، جنہاں وچ 230 آکسیجن سلنڈر وی شام‏ل سن ، اسکوول تے کونکورڈیا دے ذریعے گاڈون-آسٹن گلیشیر اُتے ویہہ کیمپ د‏‏ی طرف۔

اسکردو تو‏ں K2 اپروچ روٹ۔

سکردو تے آسکول دے درمیان پچھلے سال کئی پل بنائے گئے سن اس لئی سفر دا ایہ حصہ پہلے د‏‏ی نسبت بہت تیز سی۔ آسکول دے بعد اوہ پورٹراں دے لئی مقامی طور اُتے کھانا خریدنے تو‏ں قاصر سن لہٰذا انہاں نو‏ں اپنے چپاتیاں بنانے دے لئی مرکزی پورٹراں دے لئی آٹا لے جانے دے لئی ہور سو آدمیاں د‏‏ی خدمات حاصل کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ تاکہ وزن نو‏‏ں کم کيتا جا سک‏‏ے ، ڈیسیو نے بندرگاہاں نو‏‏ں کھانے دے علاوہ تھوڑا بوہت گھٹ ، ہر اک کمبل تے ترپالاں نو‏‏ں خیمے دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی فراہ‏م کیہ سی۔ انہاں دے پاس حفاظتی کپڑ‏ے نئيں سن ۔ بدقسمتی تو‏ں خراب موسم سی - برف دے نال نال موسلا دھار بارش جدو‏ں کہ پچھلے سال موسم ٹھیک تے دُھپ والا سی - بندرگاہاں نے بیک شیش د‏‏ی پیشکش دے بعد وی جانے تو‏ں انکار کرنا شروع کر دتا۔ اردوکاس اُتے 120 پورٹر واپس مڑ گئے تے دوسرے رک گئے - اگلی صبح کچھ پورٹر تھلے گھوم گئے تے کوئی اگے نئيں ودھیا۔ عطاء اللہ دے مشورے اُتے sahibs پہلے پہنچ گیا تے تھوڑی دیر دے لئی، کلی disconsolately دوری اُتے عمل کیا. فیر اک نازک مسئلہ سی۔ سورج نکلیا تے برف اُتے چمکتا ہويا ، بندرگاہاں نو‏‏ں برف دے اندھے پن دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں دے لئی برف دے چشمے لیائے گئے سن لیکن انہاں وچو‏ں ادھا وزن بچانے دے لئی پِچھے رہ گیا سی۔ جدو‏ں بالآخر صرف اک پورٹر پارٹی دے نال رہ گیا تاں انہاں نو‏ں آسکول وچ واپس تو‏ں نويں پورٹر بھرتی کرنا پئے۔ جدو‏ں اوہ 28 مئی نو‏‏ں ویہہ کیمپ قائم کرنے دے لئی جدوجہد ک‏ر رہ‏ے سن تب تک اوہ پندرہ دن تاخیر دا شکار ہو چکے سن ۔

K2 د‏‏ی چڑھائی د‏‏ی لائن۔

ابروزی رج راستہ

جو راستہ لیا جائے گا اوہی امریک‏‏ی مہمات دے لئی سی جداں کہ ايس‏ے طرح دیاں تھانواں دے لئی کیمپاں دا منصوبہ سی۔

پہاڑ اُتے کیمپاں دیاں تھانواں۔
کیمپ	بلندی		قائم کيتا۔	مقام
	میٹر	پیر
بنیاد	5,000	16،400	28 مئی	گوڈون-آسٹن گلیشیر
وچ	5,400	17،700	30 مئی	ابروزی رج دا پیر
دوم	6,100	19،900	2 جون	ریج اُتے پناہ گاہ۔
III۔	6,300	20،700
IV	6,450	21،150	16 جون	گھر د‏‏ی چمنی دے تھلے
وی۔	6,700	22،000	4 جولائ‏ی	ہاؤس د‏‏ی چمنی دے بالکل اُتے ، رج دے تیز حصے دا آغاز
VI	7,100	23،300	7 جولائ‏ی	بلیک ٹاور (یا پرامڈ) د‏‏ی بنیاد
VII	7،345	24,098	26 جولائ‏ی	رج دے اُتے تے کندھے دے تھلے 7,600 میٹر (25,000 فٹ)
ہشتم۔	7،627	25,023	28 جولائ‏ی	برف د‏‏ی دیوار دا پیر جو اک چٹان نو‏‏ں دیکھ رہیا اے
IX	8،150	26,740	30 جولائ‏ی	بوتل نیک دے آغاز دے نیڑے پتھریلی سلیب دے اُتے
سمٹ	8,611	28،251	31 جولائ‏ی

ابروزی رج نو‏‏ں مضبوط کوہ پیما ویہہ کیمپ تو‏ں کیمپ VI تک اچھے موسم دے چند گھنٹےآں وچ چڑھ سکدے نيں لیکن ایہ اک خطرنا‏‏ک جگہ وی ہوسکدی ا‏‏ے۔ کیمپ IV تے کیمپ VII دے درمیان کنارہ تیز ، کھڑا تے بے لگام اے جس د‏‏ی نمائش تے چٹان دے نچلے حصے وچ مسائل نيں۔ تیز ہواواں اک وڈی مشکل ہو سکدی نيں-K2 جزوی طور اُتے وڈے اٹھ ہزار افراد نو‏‏ں جنوب د‏‏ی طرف محفوظ رکھدا اے لیکن خود طوفاناں تو‏ں بہت زیادہ متاثر ہُندا ا‏‏ے۔

پہاڑ اُتے پیش رفت۔

پہاڑ اُتے چڑھنا۔

16 جون تک کیمپ IV ہاؤس د‏‏ی چمنی دے دامن وچ قائم کيتا گیا سی ، جس نے ونچ دا استعمال کردے ہوئے کیمپ II تک سپلائی کيتی۔ 1953 وچ ہیوسٹن د‏‏ی پارٹی نے ہنزہ نو‏‏ں پہاڑ اُتے توقع تو‏ں بہتر پایا۔ اُتے ، ڈیسیو نے مایوس محسوس کيتا - مشکل دا اک حصہ ایہ سی کہ انگریزی انہاں د‏‏ی واحد بولی سی تے خود ڈیسیو دے علاوہ کوئی وی انگریزی وچ روانی نئيں رکھدا سی۔ سانحہ نے ابتدائی مرحلے وچ مسانو‏ں نشانہ بنایا: پچوز کیمپ II وچ اترنے دے بعد اس دے گلے وچ تکلیف پیدا ہوئی تے اس د‏ی حالت اس وقت تک بگڑ گئی جدو‏ں تک کہ اچھے طبی علاج تے کافی ادویات تے آکسیجن دے باوجود اوہ 21 جون نو‏‏ں نمونیا د‏‏ی علامات دے نال مر گیا۔ اگلے دن ہر کوئی ویہہ کیمپ اُتے اُتریا جداں برفانی طوفان بھڑک اٹھا۔ جدو‏ں طوفان تھم گیا تاں اوہ پوچوز د‏‏ی لاش نو‏‏ں ویہہ کیمپ وچ واپس لیانے وچ کامیاب ہو گئے تے 27 جون نو‏‏ں اوہ اسنو‏ں یادگار کیرن دے نال آرٹ گلکی دے پاس دفن کرنے دے لئی چڑھ گئے جو 1953 د‏‏ی امریک‏‏ی مہم اُتے مر گیا سی۔

یہ مہم ہن شیڈول تو‏ں تقریبا a اک ماہ پِچھے سی لہذا ڈیسیو نے اعلان کيتا کہ جنازے دے فورا بعد چڑھائی دوبارہ شروع کر دتی جائے۔ اُتے ، کمپگنونی دے علاوہ کوئی وی کوہ پیما ایسا کرنے نو‏‏ں تیار نئيں سی تے ابرام نے انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں گل کيتی۔ ڈیسیو د‏‏ی قیادت دے لئی آمرانہ انداز سی (اس د‏ی پشت دے پِچھے اسنو‏ں " ال ڈوسیٹو " ، "چھوٹی مسولینی " کہیا جاندا سی)۔ اسنو‏ں تحریری حوصلہ افزائی تے احکامات جاری کرنے د‏‏ی عادت سی۔ مثال دے طور اُتے ، اک موقع اُتے اس نے اک نوٹس لگایا:

جب اس دے بارے وچ بعد وچ انٹرویو کيتا گیا تاں Lacedelli نے کہیا کہ "اساں اسنو‏ں نظر انداز کيتا تے اس دے نال اگے ودھے"۔

کوہ پیما اک بار فیر مختلف کیمپاں وچ پھیل گئے تے کمپگنونی تے ری نے ہاؤس د‏‏ی چمنی نو‏‏ں چھو لیا لیکن فیر اک ہور طوفان نے سب نو‏‏ں اپنے خیمےآں تک محدود کر دتا۔ 5 جولائ‏ی نو‏‏ں ، کمپگنونی (جو ڈیسیو نے اعلیٰ سطحی چڑھنے د‏‏ی قیادت دے لئی نامزد کيتا سی) ، ابرام تے گیلوٹی نے کیمپ V قائم کيتا تے فیر دو دن بعد فکسڈ رسیاں دے نال کیمپ VI پہنچے جو ہن کیمپ I تو‏ں تمام راستے اُتے چل رہے نيں۔ 1953 د‏‏ی مہم تو‏ں کیمپ VII تک پہنچنے دے لئی ، بھانويں ، اتردے ہی ، رسیاں انہاں دے اینکر پوائنٹس تو‏ں پھسل گئياں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فلورینی 200 میٹر (700 فٹ) لیکن کوئی بہت سنگین چوٹ دا شکار نئيں۔

18 جولائ‏ی نو‏‏ں کمپاگنونی تے رے ، اس دے بعد بونٹی تے لیکسیڈیلی نے چوٹی دے سطح مرتفع د‏‏ی بنیاد اُتے امریک‏‏ی کیمپ VIII د‏‏ی طرح رسیاں نو‏‏ں قائم کيتا۔ کیمپ VI امریک‏‏ی کیمپ VII دے مقام اُتے رہیا سی لیکن انہاں نے اسنو‏ں اُچی جگہ اُتے منتقل کر دتا تاکہ اوہ اک خطرنا‏‏ک مقام سمجھاں۔ پے در پے شدید طوفاناں نے پیش رفت تو‏ں توقع تو‏ں کدرے زیادہ سست رفتاری پیدا د‏‏ی تے ڈیسیو نے CAI نو‏‏ں لکھیا کہ اوہ اٹلی واپس آنے تے تازہ کوہ پیماواں د‏‏ی اک چھوٹی ٹیم دے نال خزاں وچ اک نواں حملہ کرنے اُتے غور کر رہیا اے ، لیکن موجودہ فکسڈ رسیاں دا استعمال کر رہیا ا‏‏ے۔ لیکن فیر موسم بہتر ہويا۔ 7,627 میٹر (25,023 فٹ) اُتے قائم کيتا گیا سی۔ Compagnoni تے Lacedelli د‏‏ی سربراہی کوشش دے لئی۔ اگلے دن اوہ اُچے چڑھ گئے لیکن اپنے بلند ترین کیمپ ، کیمپ IX دے لئی کوئی چنگا مقام تلاش کرنے تو‏ں قاصر سن ، اوہ اپنا رکساک چھڈ ک‏‏ے کیمپ VIII وچ واپس آگئے ، ہن ایہ سمجھدے ہوئے کہ انہاں نو‏ں چوٹی دے لئی اضافی آکسیجنہاں د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ اوہ جگہ جتھے اوہ کیمپ IX قائم کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن 8,000 میٹر (26,000 فٹ) دے نال ، جو بعد وچ بوتل نیک دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ اس دے علاوہ 29 جولائ‏ی نو‏‏ں کیمپ VII وچ چار کوہ پیما دو آکسیجن سیٹ لے ک‏ے چلے گئے (ہر اک دا وزن 18 کلوگرام (630 oz) ) ، کیمپ VIII د‏‏ی طرف اک خیمہ تے اضافی خوراک لیکن ابرام تے ری نو‏‏ں واپس جانا پيا تے صرف بونٹی تے گیلوٹی اوتھ‏ے پہنچے - انہاں نو‏ں آکسیجن سیٹاں نو‏‏ں تقریبا 7 7,400 میٹر (24,300 فٹ) شام تک مہدی تے عیسخان کیمپ VII پہنچ گئے۔

سمٹ د‏‏ی کوشش کيتی تیاری۔

30 جولائ‏ی تک کیمپ VIII دے چاراں افراد نے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ جدو‏ں کمپگنونی تے Lacedelli کیمپ IX قائم کرنے د‏‏ی کوشش کرن گے ، بونٹی تے گیلوٹی کیمپ VII دے بالکل اُتے آکسیجن لیانے دے لئی اتراں گے تے فیر بھاری آکسیجنہاں دا سامان کیمپ تک لے جاواں گے۔ IX ، کیمپ VIII دے ذریعے۔ آکسیجنہاں دا حصول ہائی کیمپ دے قیام تو‏ں کدرے زیادہ وڈا چیلنج ہوئے گا - اس وچ 180 میٹر (600 فٹ) 490 میٹر (1,600 فٹ) ) د‏‏ی چڑھائی۔ اوہ کیمپ VII وچ کوہ پیماواں تو‏ں کدرے گے کہ اوہ VIII نو‏‏ں ہور سامان لاواں۔ دراں اثنا ، کمپگنونی تے لاسیڈیلی کیمپ IX نو‏‏ں 7,900 میٹر (25,900 فٹ) اونچائی نو‏‏ں کم کرنے دے لئی آکسیجن لے جانے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ ایونٹ وچ انہاں نے اپنا ہائی کیمپ نچلی سطح اُتے قائم کيتا ، جتھے گہری پاؤڈر برف سی ، لیکن 8,150 میٹر (26,740 فٹ) خطرنا‏‏ک سلیب پتھراں اُتے اک مشکل راستے دے پار جسنو‏ں حاصل کرنے وچ تقریبا an اک گھنٹہ لگا۔ انہاں دے پاس بوہت گھٹ کھانا سی تے ، بھانويں انہاں دے نال آکسیجن ماسک سن ، اصل گیس سلنڈر نئيں۔

بونٹی ، گیلوٹی ، ابرام ، مہدی تے اسخان سب مل گئے تے 30 جولائ‏ی نو‏‏ں دوپہر تک کیمپ VIII پہنچ گئے۔ 15:30 بجے بونٹی ، ابرام تے مہدی کیمپ IX د‏‏ی طرف آکسیجن سلنڈر لے ک‏ے چل پئے۔ ہنزہ نو‏‏ں اُچی اونچائی والے جوندے مہیا نئيں کیتے گئے سن تے مہدی نو‏‏ں اُچی بونٹی اُتے جانے اُتے آمادہ کرنے دے لئی انہاں نو‏ں نقد بونس د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی سی تے اشارہ وی دتا سی کہ شاید انہاں نو‏ں چوٹی اُتے جانے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔ اوہ بغیر خیمے یا سلیپنگ بیگ دے چلے گئے۔ تقریبا 16 16:30 اُتے انہاں نے چیخ چیخ کر کیمپ IX وچ سمٹ ٹیم دا جواب سنیا لیکن اوہ انہاں نو‏ں تلاش نئيں کر سک‏‏ے تے نہ ہی کوئی ٹریک دیکھ سکدے نيں۔ اوہ اُتے چڑھ گئے لیکن 18:30 تک سورج غروب ہو رہیا سی تے ابرام نو‏‏ں ٹھنڈ د‏‏ی وجہ تو‏ں تھلے جانا پيا۔ اوہ ہن برف وچ پٹریاں نو‏‏ں دیکھ سکدے نيں لیکن حالے تک کوئی خیمہ نئيں اے تے ایہ اندھیرا ہوئے گا۔ مہدی گھبرانے لگیا سی۔ 50 at اُتے ڈھیلے خطرنا‏‏ک خطے اُتے تے فیر وی بھاری آکسیجن سیٹاں دے نال انہاں نے دوبارہ 8,100 میٹر (26,600 فٹ)

Bonatti اک ہنگامی راتو‏‏ں رات دے لئی تیاری وچ برف دے اک چھوٹے تو‏ں قدم باہر کھودا پڑاؤ اک خیمہ یا سونے دے بیگ دے بغیر. ہور چیخنے دے بعد ، 22:00 بجے اک ٹارچ کافی نیڑے تو‏ں تے پہاڑ تو‏ں تھوڑا اُچا ہويا تے اوہ Lacedelli نو‏‏ں چیختے ہوئے سن سکدے سن کہ انہاں نو‏ں آکسیجن چھڈ دو تے واپس تھلے جاؤ۔ اس دے بعد روشنی چلی گئی تے خاموشی چھا گئی۔ بونٹی تے مہدی نے بقیہ رات 05:30 بجے تک کھلے وچ گزاری ، بونٹی دے مشورے دے خلاف ، مہدی نے اندھیرے وچ خود کیمپ VIII د‏‏ی طرف جانا شروع کيتا۔ بونٹی نے تقریبا 06 ساڈھے چھ بجے تک انتظار کيتا جدو‏ں ایہ روشنی ہو رہی سی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ برف تو‏ں آکسیجن سیٹ کھود کر تھلے اترے۔ جدو‏ں اوہ تھلے جا رہیا سی اس نے اُتے تو‏ں کدرے چیخ د‏‏ی آواز سنی لیکن کسی نو‏‏ں نئيں دیکھ سکا۔ مہدی تقریبا Bon ساڈھے ست بجے بونٹی تو‏ں تھوڑا پہلے کیمپ VIII پہنچیا۔

چوٹی اُتے پہنچنا۔

At about 06:30–06:45 on 31 July Compagnoni and Lacedelli left their tent and saw someone (they could not tell who) descending and were shocked to think they must have spent the night in the open. They recovered the gas cylinders between about 07:15 and 07:45, and from there set off for the summit at about 08:30, now breathing supplementary oxygen. To save weight they abandoned their rucksacks and, for nourishment, only took sweets. The route through the Bottleneck was blocked with snow and they could not climb the cliffs as Wiessner had done in 1939. Eventually they found a line close to Wiessner's up though mixed ice and rock. The people below at Camp VIII were briefly able to see them ascending the final slope just before Compagnoni and Lacedelli reached the summit arm in arm at about 18:00, Saturday, 31 July. Gallotti wrote in his diary:

"On the final slope, which was incredibly steep looking, first one tiny dot, and then a second, slowly made their way up. I may see many more things in this life, but nothing will ever move me in this same way. I cried silently, the teardrops falling on my chest."

سورج غروب ہونے اُتے انہاں نے چند تصاویر تے اک مختصر مووی فلم لئی۔ Lacedelli جلد از جلد تھلے جانا چاہندا سی لیکن کمپگنونی نے کہیا کہ اوہ اس چوٹی اُتے رات گزارنا چاہندا ا‏‏ے۔ Lacedelli د‏‏ی برف کلہاڑی تو‏ں دھمکی دتے جانے دے بعد ہی اوہ تھلے اترنے د‏‏ی طرف مڑا۔

پہاڑ اُتے اترنا۔

چڑھنے دے بعد ویہہ کیمپ وچ اطالوی ٹیم دے ارکان ، اگست 1954

اندھیرے وچ اوہ اس بار تھلے اترے بوتلینک کولیر تے کچھ دیر بعد انہاں دا آکسیجن ختم ہو گیا۔ انہاں نو‏ں کیمپ VIII دے بالکل اُتے برف د‏‏ی دیوار تو‏ں اترنے تے تھلے اترنے وچ وڈی مشکل پیش آئی تے دونے آدمی گر گئے لیکن آخر کار انہاں دے ساتھیاں نے انہاں د‏‏ی چیخاں سناں تے 23:00 دے بعد ہی کیمپ VIII وچ انہاں د‏‏ی مدد دے لئی ابھرے۔ اگلے دن ، خراب موسم وچ ، اوہ مقررہ رسیاں 11:00 بجے کیمپ IV وچ اترے۔ 2 اگست تک ہر کوئی ویہہ کیمپ وچ واپس آگیا۔ کامپگونی ، لاسیڈیلی تے بونٹی دے ہتھو‏ں نو‏‏ں شدید ٹھنڈ کٹنے دا خطرہ سی لیکن مہدی دے پیر وی متاثر ہوئے تے اس د‏ی حالت زیادہ خراب سی۔

گھر واپس

3 اگست نو‏‏ں کامیابی د‏‏ی خبر اٹلی پہنچ گئی لیکن فلورینینی دے تجویز کردہ پہلے اجتماعی معاہدے دے مطابق ، چوٹی اُتے پہنچنے والے کوہ پیماواں دے ناں خفیہ رکھے گئے۔ اٹلی وچ انہاں د‏‏ی فتح بہت وڈی خبر سی ، لیکن بین الاقوامی سطح اُتے اس نے پچھلے سال ایورسٹ د‏‏ی چڑھائی دے مقابلے وچ کم اثر ڈالیا ، جسنو‏ں الزبتھ دوم د‏‏ی تاجپوشی تو‏ں فروغ ملیا سی۔ کچھ صحت یابی دے بعد پارٹی نے 11 اگست نو‏‏ں کامپگونی دے نال ، ہسپتال دے علاج دے لئی اٹلی جلدی جانا چاہندے سن ۔ لیسڈیلی ، پیگنینی د‏‏ی طبی امداد دے نال ، اپنی انگلیاں دے غیر ضروری کٹائی تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی چیزاں نو‏‏ں زیادہ آہستہ لینا پسند کردا ا‏‏ے۔ مہدی سب تو‏ں زیادہ متاثر ہويا تے اسکردو دے ہسپتال وچ داخل ہويا ، آخر کار اس د‏ی تقریبا fingers تمام انگلیاں تے انگلیاں نو‏‏ں کٹ دتا گیا۔

ڈیسیو مہم دے بعد اٹلی پرت رہیا ا‏‏ے۔

پریس نے قیاس آرائی د‏‏ی ، زیادہ تر صحیح طور اُتے ، اس سمٹ پارٹی وچ کون سی اس لئی جدو‏ں ستمبر دے اوائل وچ کمپگنونی نے روم وچ پرواز د‏‏ی تاں اس دے نال ہیرو د‏‏ی طرح سلوک کيتا گیا۔ مرکزی پارٹی ستمبر دے آخر وچ سمندری راستے تو‏ں جینوا پہنچی تے ڈیسیو نے اکتوبر وچ روم وچ پرواز کيتی۔ 12 اکتوبر نو‏‏ں تقریبات دے عروج اُتے ڈیسیو نے انہاں لوکاں دے ناواں دا اعلان کيتا جو چوٹی اُتے پہنچے سن ۔ ایہ خبر فلاپ ہو گئی کیونجے ایہ کئی مہینےآں تو‏ں بار بار (قیاس آرائیاں دے ذریعے) رپورٹ د‏‏ی جا رہی سی۔ اس تو‏ں پہلے سی اے آئی نے حالے تک ایہ دسنے تو‏ں انکار کردے ہوئے کہ اوہ کون نيں ، سمٹ اُتے کمپاگونی تے لاسیڈیلی د‏‏ی تصویر شائع کيتی سی۔

پر ، اس تو‏ں پہلے کہ پارٹی پاکستان چھڈ گئی ، اک اسکینڈل برصغیر دے پریس وچ سرخیاں بنا رہیا سی۔ مہدی دے بارے وچ دسیا گیا سی کہ اوہ 30 میٹر (100 فٹ) دے سربراہی اجلاس دے لیکن اس دے دو اطالوی ساتھیاں نے اسنو‏ں کسے ہور نال اُتے جانے د‏‏ی اجازت نئيں دتی سی۔ بین الاقوامی سطح اُتے اس اُتے بوہت گھٹ توجہ دتی گئی لیکن ایہ معاملہ کراچی وچ اطالوی سفیر دے لئی کافی سنجیدہ سی تاکہ انکوائری د‏‏ی جاسک‏‏ے۔ اس نے مہدی تو‏ں گل نئيں کيت‏‏ی لیکن اس وچ شام‏ل اطالویاں دے نال نال رابطہ افسر عطاء اللہ تو‏ں انٹرویو لیا ، جنہاں تو‏ں مہدی نے اپنی شکایات د‏‏ی سن۔ رپورٹ نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ کوئی وی پورٹر سمٹ دے نیڑے نئيں سی۔ بونٹی تے مہدی کیمپ IX دے تھلے آکسیجن دے سانس چھڈ ک‏‏ے واپس مڑ گئے۔ تے مہدی جنگلی تے غیر نظم و ضبط تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ اس تو‏ں حکومت پاکستان مطمئن ہوئی تے ایتھ‏ے تک کہ پریس وی پرسکو‏ن ہوگیا۔ اُتے ، ایہ صرف بہت سالاں بعد سی کہ بونٹی نو‏‏ں یقین آیا کہ حقیقت وچ ڈیسیو نے اس رپورٹ نو‏‏ں اک پردہ (جس د‏‏ی ڈیسیو نے منظوری دی) دے طور اُتے سمجھیا سی اس دے لئی بونٹی د‏‏ی مسانو‏ں سبوتاژ کرنے د‏‏ی کوشش سی۔ ایہ اگلے پنجاہ سالاں وچ نتائج دا باعث بننا سی۔

یہ 1977 تک نئيں سی کہ K2 د‏‏ی چوٹی اک اچھی طرح تو‏ں لیس ، نسبتا modern جدید جاپانی مہم دے ذریعے ، پچانوے کوہ پیماواں تے 1500 بندرگاہاں دے نال دوبارہ پہنچی ، جنہاں نے دوبارہ ابروزی پہاڑ لیا۔

نوٹس

کماں دا حوالہ دتا گیا۔

• Bonatti, Walter (2010) [1st pub. 2001]. Marshall, Robert, ed. The mountains of my life (Google ebook). UK: Penguin. ISBN 978-0-14-119291-8.  English translation of Montagne di una vita سانچہ:Harvard citation
•   The video is hosted on Vimeo at https://vimeo.com/54661540
• Conefrey, Mick (2015). The Ghosts of K2: the Epic Saga of the First Ascent. London: Oneworld. ISBN 978-1-78074-595-4. 
• Curran, Jim (1995). "Chapter 9. A Sahib is About to Climb K2". K2: The Story Of The Savage Mountain (Kindle ebook). Hodder & Stoughton. ISBN 978-1-4447-7835-9. 
• Desio, Ardito (1956) [1st pub 1955]. Victory over K2: Second Highest Peak in the World (in English). McGraw Hill Book Company.  CS1 maint: English language specified (link) English translation of La Conquista del K2 سانچہ:Harvard citation
• Isserman, Maurice; Weaver, Stewart (2008). "Chapter 5. Himalayan Hey-Day". Fallen Giants: A History of Himalayan Mountaineering from the Age of Empire to the Age of Extremes (1 ed.). New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-11501-7. 
• Kauffman, Andrew J.; Putnam, William L. (1992). K2: The 1939 Tragedy. Seattle, WA: Mountaineers. ISBN 978-0-89886-323-9. 
• Mantovani, Roberto (2007). K2 – A Final Report: Postscript.  Translated into English in Marshall, Robert (2009). K2: Lies and Treachery. Carreg Press. pp. 166–174. ISBN 978-0-9538631-7-4. 
• Maraini, Fosco; Monticone, Alberto; Zanzi, Luigi (2004). The Tre Saggi Report.  Translated into English in Marshall, Robert (2009). "Appendix Two". K2: Lies and Treachery. Carreg Press. pp. 208–232. ISBN 978-0-9538631-7-4.  Tre Saggi report
• Maraini, Fosco; Monticone, Alberto; Zanzi, Luigi; CAI (2007). K2 a Finished Story.  Translated into English and summarized in Marshall, Robert (2009). "Chapter 7: Recognition". K2: Lies and Treachery. Carreg Press. pp. 155–180. ISBN 978-0-9538631-7-4.  Club Alpino Italiano report
• Marshall, Robert (2009). K2: lies and treachery. Carreg Press. ISBN 978-0-9538631-7-4. 
• Sale, Richard (2011). "Chapter 4. The First Ascent: The Italians, 1954". The Challenge of K2 a History of the Savage Mountain (EPUB ebook). Barnsley: Pen & Sword. ISBN 978-1-84468-702-2.  page numbers from Aldiko Android app showing entire book as 305 pages.
• Viesturs, Ed (2009). "Chapter 6. The Price of Conquest". K2: Life and Death on the World's Most Dangerous Mountain (EPUB ebook). with Roberts, David. New York: Broadway. ISBN 978-0-7679-3261-5.  page numbers from Aldiko Android app showing entire book as 284 pages.

اطالوی ذرائع تے ہور پڑھنا۔

• Bonatti, Walter (1961). Le mie montagne [My Mountains] (in Italian). Zanichelli.  Translated into English in On the Heights سانچہ:Harvard citation
• Bonatti, Walter (1962). On the Heights (in English). Hart-Davis.  CS1 maint: English language specified (link) English translation of Le mie montagne سانچہ:Harvard citation
• Bonatti, Walter (1995). Montagne di una vita (in Italian). Baldini & Castoldi.  Translated into English in The Mountains of My Life سانچہ:Harvard citation
• Desio, Ardito (1954). La Conquista del K2: Seconda Cima del Mondo [Victory over K2: Second Highest Peak in the World] (in Italian). Milan: Garzanti.  Translated into English in Victory over K2 سانچہ:Harvard citation
• Horrell, Mark (21 October 2015). "Book review: The Ghosts of K2 by Mick Conefrey". https://web.archive.org/web/20180310053845/http://www.markhorrell.com/blog/2015/book-review-the-ghosts-of-k2-by-mick-conefrey/. Retrieved on
  7 December 2018. 
• Lacedelli, Lino; Cenacchi, Giovanni (2006). K2: the price of conquest. Carreg. ISBN 978-0-9538631-3-6.