پہلی بابلی سلطنت

First Babylonian Empire
ت. 1894 BC – 1595 BC
The extent of the First Babylonian Empire at the start and end of Hammurabi of Babylon's reign, ت. 1792 BC – ت. 1750 BC
دار الحکومت	Babylon
عام زباناں	Babylonian language
مذہب	Babylonian religion
حکومت	Monarchy
King
• ت. 1894–1881 BC	Sumu-abum (first)
• ت. 1626–1595 BC	Samsu-Ditana (last)
تاریخی دور	Bronze Age
• قیام	ت. 1894 BC
• Sack of Babylon	ت. 1595 BC
• موقوفی نطام	ت. 1595 BC
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Isin-Larsa period Kassite dynasty First Sealand dynasty
موجودہ حصہ	Iraq Syria

Babylon

Eridu

Isin

Kish

Lagash

Larsa

Mari

Nippur

Sippar

Tuttul

Ur

Uruk

Tell Leilan

Kurda

Nineveh

Tell al-Rimah

Ekallatum

عراق دا نقشہ اہ‏م تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں دکھا رہیا اے جنہاں اُتے پہلے بابلی خاندان دا قبضہ سی (کلک کرنے دے قابل نقشہ)

پہلی بابلی سلطنت ، یا پرانی بابلی سلطنت ، تریخ دے مطابق ت 1894ق م - ۔ت 1595 ق م ، تے سومیری طاقت دے خاتمے دے بعد تیسری سلطنت تے اور اسین لارسا د‏‏ی مدت دے خاتمے دے بعد آندا ا‏‏ے۔ بابلیونیا دے پہلے خاندان د‏‏ی تریخ اُتے بحث کيتی جاندی اے کیونجے ایتھ‏ے اک بابلکے بادشاہ د‏‏ی لسٹ اے تے اک بابلی بادشاہ د‏‏ی لسٹ بی ہُندی اے ۔ لسٹ بی وچ حکمرانی عام طور اُتے طویل ہُندی ا‏‏ے۔

پہلی سلطنت تو‏ں پہلے۔

پہلے خاندان تو‏ں پہلے دا زیادہ نامور زمانہ ، لیکن سارگون دتی گریٹ (اککاڈین سلطنت دا پہلا حکمران ، ت 2334–2284 ق م) دے دور دے بعد رونما ہُندا اے ، اسنو‏ں تیسرا خانداناُر کاتیسرا خاندان کہیا جاندا اے مدت ایہ مدت تیسری صدی ق م دے اختتام تے دوسری صدی ق م دے اوائل وچ ہوئی۔ اس عرصے دے دوران بادشاہاں دے عام رویے ، خاص طور اُتے اورنما تے شولگی وچ میسوپوٹیمیا نو‏‏ں دوبارہ جوڑنا تے بادشاہت دے لئی قوانین تیار کرنا شام‏ل سی۔ خاص طور اُتے ، تے دے انہاں حکمراناں نے زگورات د‏‏ی ترقی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا ، جو کہ مذہبی یادگار قدم رکھنے والے ٹاور سن جو بدلے وچ مذہبی لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرن گے۔ اقتدار حاصل کرنے تے اسنو‏ں برقرار رکھنے دے لئی ، آپ د‏‏ی شہزادیاں دے لئی ایلام دے بادشاہاں نال شادی کرنا ناواقف نئيں سی۔ ایلیمینائٹس میسوپوٹیمیاں دے عام دشمن سن ۔ آپ دے حکمران شادی شدہ شادی دے نال نال دوسرے حکمراناں نو‏‏ں تحفے تے خط وی بھیجاں گے۔ اس د‏ی وجہ ایہ معلوم ہُندی اے کہ ار III دے زمانے دے انتظامی ریکارڈاں د‏‏ی بھاری مقدار ، جو ہن مجموعےآں تے عجائب گھراں دے ذریعے ڈسپلے اُتے پایا جا سکدا ا‏‏ے۔

پہلا خاندان: درمیانی تریخ

درمیانی تریخ ایہ اے:

بادشاہ		حکومت کیت‏‏ی۔	تبصرے
سومو ابو یا سو ابو۔		ت 1894–1881 ق م	عصر اسور دا الوشوما
سومو لا ال		ت 1881–1845 ق م	عصر اسور دا فریشوم اول
صابیم یا صابم۔		ت 1845–1831 ق م	سومو لا ال دا بیٹا۔
اپل-سین۔		ت 1831–1813 ق م	سبیم دا بیٹا۔
گناہ مببلت۔		ت 1813–1792 ق م	اپیل-سین دا بیٹا۔
حمورابی۔ (پہلا وڈا حکمران)	</img>	ت 1792–1750 ق م	گناہ مبلیٹ دا بیٹا تے زمری لم دا ماری ، سلیم پالار ہوپک آف ایلم تے شمسی اعداد اول اسیریا
سمسو الونا۔	</img>	ج 1750–1712 ق م	حمورابی دا بیٹا۔
ابی ایشو یا ابیشو۔		ت 1712–1684 ق م	سامسو الونا دا بیٹا۔
امی دتانہ۔		ت 1684–1647 ق م	ابی ایشو دا بیٹا۔
Ammisaduqa یا Ammisaduqa		ت 1647–1626 ق م	امیسدوقا د‏‏ی زہرہ تختی
سمسو ڈیتانا۔		ت 1626–1595 ق م	ہٹیاں دے ہتھو‏ں بابل دا تختہ الٹنا ۔

پہلے خاندان د‏‏ی اصل

پہلے بابلی خاندان د‏‏ی اصل ابتداء بہت زیادہ یقین دے نال دسنا مشکل اے صرف اس لئی کہ بابل خود ، پانی د‏‏ی اُچی میز د‏‏ی وجہ تو‏ں ، بوہت گھٹ آثار قدیمہ مواد برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ اس طرح ، جو ثبوت سالاں وچ زندہ رہے انہاں وچ تحریری ریکارڈ شام‏ل نيں جداں شاہی تے ووٹنگ شلالیھ ، ادبی تحریراں ، تے سال دے ناواں د‏‏ی فہرستاں۔ معاشی تے قانونی دستاویزات وچ کم تو‏ں کم ثبوت پہلے بابلی خاندان د‏‏ی معاشی تے سماجی تریخ نو‏‏ں واضح کرنا مشکل بناندا اے ، لیکن ادب وچ پیش کیتے گئے تاریخی واقعات تے سال دے ناواں د‏‏ی لسٹ دے نال ، اک تریخ دا قیام ممکن ا‏‏ے۔

خاندان دے پہلے بادشاہ۔

حمورابی دی تختی ( سانچہ:Cuneiform ، سجے تو‏ں چوتھا کالم) ، شاہ بابل۔ برٹش میوزیم۔

بوہت گھٹ شواہد دے نال سومابوم تو‏ں گناہ مبلیٹ دے ذریعے بادشاہاں دے دور حکومت دے بارے وچ زیادہ معلومات نئيں نيں اس حقیقت دے علاوہ کہ اوہ دیسی اکادی دے بجائے اموری سن ۔ اُتے ، جو معلوم اے اوہ ایہ اے کہ انہاں نے تھوڑی جہی زمین اکٹھی کرلئی- جدو‏ں اموری بادشاہ ، حمورابی اقتدار وچ آیا تاں اس د‏ی فوجی فتوحات سلطنت دے لئی زمین حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئیاں۔ پر ، بابل اسور دے درمیان کئی اہ‏م طاقتاں وچو‏ں صرف اک سی جس اُتے شمسی الاد اول تے لارسا نے ریم سن اول د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی۔

خاندان دے پہلے معروف بادشاہ سومابم دے کارنامےآں وچ دلبت تے کیش نو‏‏ں فتح کردے وقت بابل دے علاقے نو‏‏ں وسعت دینے دیاں کوششاں شام‏ل نيں۔ اس دا جانشین ، سموالیم ، بابل دے ارد گرد د‏‏ی دیوار نو‏‏ں مکمل کرنے دے قابل سی جسنو‏ں سوموبم نے تعمیر کرنا شروع کيتا سی۔ سمیولیم کیش وچ بغاوتاں نو‏‏ں شکست دینے وچ وی کامیاب رہیا تے نپپور اُتے مختصر کنٹرول رکھدے ہوئے کازالو د‏‏ی تباہی وچ کامیاب ہوگیا (حالانکہ ایہ قائم نئيں رہیا)۔ سبیم ، اپل سین تے سنموبلٹ دے دور دے بارے وچ بوہت گھٹ معلومات نيں اس دے علاوہ انہاں نے فتح شدہ علاقے اُتے حکمرانی جاری رکھی تے دیواراں نو‏‏ں مضبوط کيتا تے نہراں د‏‏ی تعمیر شروع کيتی۔ اُتے ، سنموبلٹ رم سم اُتے اپنی کامیاب شکستاں دے لئی جانیا جاندا اے جس نے بابل نو‏‏ں ہور حملے تو‏ں محفوظ رکھیا۔ اس دے بعد سنموبلٹ بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے بیٹے حمورابی نو‏‏ں سونپ دے گا۔

شاہ ہمورابی۔

حمورابی (کھڑے) ، نو‏‏ں شمش (یا ممکنہ طور اُتے مردوک ) تو‏ں اپنا شاہی نشان وصول کردے ہوئے دکھایا گیا ا‏‏ے۔ حمورابی د‏‏ی نماز علامت دے طور اُتے اس دے منہ اُتے اس دے ہتھ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی (کے Stele د‏‏ی دے اوپری حصہ اُتے ریلیف قوانین د‏‏ی حمورابی دا کوڈ ).

Code of Hammurabi

The code on clay tablets

The code on a diorite stele

Two versions of the Code of Hammurabi at the Louvre

حمورابی نو‏‏ں بعض اوقات قدیم تحریراں وچ "حموراپی" وی کہیا جاندا اے ، بشمول متعدد بنیادی ماخذ بابلی خطوط۔ ایہ بنیادی طور اُتے اک اموری ناں د‏‏ی عام شکلاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اے ، جس طرح "ڈپیلیرابی" نو‏‏ں "ڈپیلیراپی" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

سب تو‏ں مشہور قدیم نزدیک مشرقی تحریراں وچو‏ں اک ، پہلے بابلی خاندان د‏‏ی مصنوعی تحریر نو‏‏ں چھڈ دو " کوڈ آف ہیموراپی "۔ کوڈ نو‏‏ں کینیفارم وچ 7 فٹ لمبے ڈائرائٹ اسٹیل اُتے لکھیا گیا اے جس وچ بابل دے بادشاہ نو‏‏ں سورج خدا ، شمش تو‏ں اپنی بادشاہت حاصل کرنے د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی ا‏‏ے۔ متن خود دسدا اے کہ کِداں حمورابی نے اقتدار وچ آک‏ے اپنے پورے علاقے وچ انصاف نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی قوانین دا اک مجموعہ بنایا ، جو اسنو‏ں دتا گیا خدائی کردار سی۔ کوڈ وچ لکھے گئے قوانین نو‏‏ں پیش کرنے تو‏ں پہلے ، حمورابی بیان کردا اے کہ "جب دیوت‏ا مردوک نے مینو‏ں حکم دتا کہ زمین دے لوکاں دے لئی مناسب رویے (حاصل کرنے دے لئی) مناسب سلوک کيتا جائے ، ميں نے سچائی تے انصاف نو‏‏ں زمین دے اعلان دے طور اُتے قائم کيتا ، لوکاں د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں ودھایا "اور جرائم دے لئی صرف سزا دے قوانین نو‏‏ں ظاہر کردا اے تے اپنے لوکاں دے لئی قوانین د‏‏ی پابندی کردا ا‏‏ے۔ بادشاہ حمورابی نے 1792 تو‏ں 1750 ق م تک بابل اُتے حکومت کیت‏‏ی تے اس دا ضابطہ تریخ دے سب تو‏ں قدیم زندہ تحریری قوانین وچ شمار کيتا جائے گا۔

جب حمورابی پہلی بار اقتدار وچ آیا تاں سلطنت صرف ارد گرد دے علاقے دے چند شہراں اُتے مشتمل تھی: دلبت ، سیپر ، کیش تے بورسیپا۔ 1762 تک ، حمورابی ایشوننا د‏‏ی زبردست طاقت اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گیا ، اس دے قائم شدہ تجارتی تجارتی رستےآں تے اس دے نال آنے والے معاشی استحکا‏م نو‏‏ں وراثت وچ ملا۔ حمورابی د‏‏ی فوج نے اشام تے زگروس پہاڑاںکے کچھ حصےآں نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا سی۔ بالآخر 1761 وچ ، بابل نے ماریپر کنٹرول حاصل ک‏ر ليا ، جس نے میسوپوٹیمیا دا تقریبا تمام علاقہ ار دے تیسرے خاندان دے تحت بنا لیا۔ بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں حمورابی دے تِیہويں سال دے دوران ، اس نے رم سین اول تو‏ں لارسا نو‏‏ں فتح کيتا ، اس طرح ، نپور ، ارو ، اروک تے اسین دے منافع بخش شہری مراکز اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ حمورابی پہلے بابلی خاندان دے دوران اک قابل ذکر بادشاہ سی کیونجے جنوبی میسوپوٹیمیا اُتے کنٹرول حاصل کرنے تے بابل نو‏‏ں اپنی سلطنت دے مرکز دے طور اُتے قائم کرنے وچ کامیابی د‏‏ی وجہ تاں۔ اس دے بعد بابل میسوپوٹیمیا اُتے اک ہزار سال تک غلبہ حاصل کرے گا۔۔

زمری لیم اج دے تریخ داناں دے لئی اک اہ‏م کردار ادا کردی اے جس دے ذریعے اس شخصیت نے تاریخی دستاویزات د‏‏ی بے پناہ مدد کيت‏ی جو حمورابی د‏‏ی تریخ نو‏‏ں سمجھنے وچ مدد کردی اے تے اس دے دور حکومت وچ پہلے بابلی خاندان د‏‏ی سفارتکاری بابل دے مقام اُتے حمورابی دے آرکائیوز نو‏‏ں پانی د‏‏ی میز دے تھلے پئے رہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں بازیاب نئيں کيتا جا سکدا ، جس دے نتیجے وچ کیچڑ بن جاندا ا‏‏ے۔ ماری وچ زمری لم دے محل وچ اک آرکائیو سی ، جسنو‏ں ایبلا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، جس وچ حروف تے ہور تحریراں شام‏ل نيں جو بادشاہ تے حمورابی دے نال نال شام تے میسوپوٹیمین خطے دے ہور رہنماواں دے درمیان اتحاد د‏‏ی بصیرت فراہ‏م کردیاں نيں۔ ایہ دستاویزات حمورابی د‏‏ی وجہ تو‏ں بچ گئياں جنہاں نے محل نو‏‏ں جلا دتا سی اس طرح مواد نو‏‏ں دفن ک‏ر ک‏ے محفوظ کيتا گیا سی۔ جنگ شام تے میسوپوٹیمیا د‏‏ی بادشاہتاں دے لئی اک مشترکہ پہلو سی لہذا لامحالہ اکثریت دستاویزات فوجی معاملات دے حوالے تو‏ں سن۔ دستاویزات وچ بادشاہاں دے قاصداں دے لکھے گئے خط شام‏ل سن ، اوہ تنازعات ، خدائی قسماں ، معاہدےآں تے اختیارات دے وچکار معاہدےآں اُتے تبادلہ خیال کرن گے۔

حمورابی دے جانشین۔

حمورابی دے بعد آنے والے بادشاہاں دے بارے وچ وی بوہت گھٹ معلومات نيں۔ سمسیلونا تو‏ں سمسودیتانا تک دے بادشاہاں دے دور حکومت وچ بوہت گھٹ ریکارڈ موجود نيں جو کہ انہاں دے حکمراناں دے دور وچ کیہ ہويا۔ اُتے ، اسيں جاندے نيں کہ سمسولونا رم سم دوم نو‏‏ں شکست دینے وچ کامیاب رہیا لیکن فتح شدہ زمین دے وڈے حصےآں نو‏‏ں کھو دتا ، صرف اصل علاقے اُتے حکمرانی کيت‏ی جو کہ حمورابی دے دور حکومت دے بعد باقی رہیا۔ انہاں دے بعد آنے والے بادشاہاں نو‏‏ں وی ايس‏ے طرح دے ہنگامےآں دا سامنا کرنا پئے گا۔ پہلا بابلی خاندان بالآخر ختم ہو گیا کیونجے سلطنت نے علاقہ ، پیسہ کھو دتا تے وڈی تنزلی دا سامنا کيتا۔ حطائیاں دے حملے جو اناطولیہ دے باہر پھیلانے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن بالآخر بابل دی تباہی اُتے پہنچ گئے۔ کاسائٹ پیریڈ اس دے بعد 1570 تو‏ں 1154 ق م تک پہلے بابلی خاندان د‏‏ی حکمرانی دے بعد رہیا۔

بابل وچ شمسی پہلو

سلنڈر مہر ، . 18 ويں 17 ويں صدی ق م بابلونیا

پرانے بابل د‏‏ی شاہی طاقت وچ شمسی پہلوآں نے اک خاص کردار ادا کيتا۔ شمش سورج دا دیوت‏ا اے تے نال ہی انصاف تے جادو دا دیوت‏ا اے جداں کہ کوڈ آف ہمورابی وچ بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ متن وچ کہیا گیا اے ، "خدا وند شمش ، آسمان تے زمین دا عظیم جج ، جو تمام جانداراں دے لئی راستے فراہ‏م کردا اے ، رب ، میرا اعتماد ، اس د‏ی بادشاہت نو‏‏ں ختم کر دے"۔ شمش نو‏‏ں حمورابی اُتے اثر انداز سمجھیا جاندا سی تے اس خیال نو‏‏ں پروان چڑھاندا سی کہ اوہ زمین اُتے انصاف دے قوانین نو‏‏ں نافذ کرے گا جداں کہ شمش خدا دے کردار وچ کردا ا‏‏ے۔

چوگھا گوانہ تختیاں دا حالیہ ترجمہ جو 1800 ق م دا اے اس گل د‏‏ی نشاندہی کردا اے کہ اس شہر دے درمیان وسطی زگروس تے دیالا خطے وچ اسلام آباد د‏‏ی وادی وچ واقع قریبی رابطے سن ۔

سمسودیتانا دے دور حکومت دے اختتام اُتے مرسلز اول دے ہٹائٹس دے ہتھو‏ں بابل دے زوال دے بارے وچ اک متن ، اک جڑواں چاند گرہن دے بارے وچ اک کہانی بیان کردا اے جو کہ بابل د‏‏ی صحیح تریخ دے لئی اہ‏م ا‏‏ے۔ چاند تے سورج گرہن دا جوڑا شمانو (سیون) دے مہینے وچ ہويا۔ چاند گرہن 9 فروری 1659 ق م نو‏‏ں ہويا۔ ایہ 4:43 اُتے شروع ہويا تے 6:47 اُتے ختم ہويا۔ مؤخر الذکر پوشیدہ سی جو ریکارڈ نو‏‏ں مطمئن کردا اے تے جو ایہ وی دسدا اے کہ چاند دا ڈھانچہ حالے گرہن سی۔ سورج گرہن 23 فروری 1659 نو‏‏ں ہويا۔ ایہ 10:26 اُتے شروع ہويا ، زیادہ تو‏ں زیادہ 11:45 اُتے ، تے 13:04 اُتے ختم ہويا۔ امیسادوقا د‏‏ی زہرہ تختیاں (یعنی ، مٹی د‏‏ی تختیاں اُتے کئی قدیم نسخے) مشہور نيں ، تے انہاں دے بارے وچ کئی کتاباں شائع ہو چکیاں نيں۔ کئی تاریخاں پیش کيت‏‏ی گئیاں نيں لیکن کئی سورس بکس د‏‏ی پرانی تاریخاں پرانی تے غلط معلوم ہُندیاں نيں۔ ہور مشکلات نيں: سیارہ زہرہ دے تفصیلی مشاہدات دا 21 سالہ دور اس بادشاہ دے دور حکومت دے نال ہو سکدا اے یا نئيں ، کیونجے اس دے ناں دا ذکر نئيں اے ، صرف سنہری عرش دا سال ا‏‏ے۔ چند ذرائع ، کچھ تقریبا اک صدی پہلے چھپے ہوئے ، دعویٰ کردے نيں کہ اصل متن وچ چاند د‏‏ی طرف تو‏ں زہرہ د‏‏ی غیبت دا ذکر ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ غلط تشریح ہوسکدی ا‏‏ے۔ کرہ ارض دے مشاہدات د‏‏ی بنیاد اُتے ڈیٹنگ دے شماریا‏‏تی امکانات د‏‏ی بنیاد اُتے بابل دے زوال دے لئی حسابات 1659 د‏‏ی حمایت کردے نيں۔ موجودہ قبول شدہ درمیانی تریخ فلکیا‏تی نقطہ نظر تو‏ں بوہت گھٹ ا‏‏ے۔

مہراں

• 
  عقیدت دا منظر۔
• 
  دو پنکھےآں والی راکشساں تو‏ں لڑنے والا ہیرو۔
• 
  اک الوہیت نو‏‏ں پیش کرنا۔
• 
  تحریر دے نال عقیدت دا منظر۔

ہور ویکھو

• جدید بابلی سلطنت
• قدیم نزد مشرق د‏‏ی تریخ۔
• بابل دے بادشاہ
• قدیم بادشاہاں د‏‏ی فہرستاں د‏‏ی لسٹ۔
• میسوپوٹیمین خانداناں د‏‏ی لسٹ
• مختصر تریخ د‏‏ی ٹائم لائن۔
• اسوری سلطنت د‏‏ی ٹائم لائن۔

حوالے