پنڈت مان سنگھ کالیداس
پنڈت مان سنگھ کالیداس (13 اکتوبر 1865–1944) پنجابی دے پرمکھ قصہ کار ہن، پر اوہناں نوں بہتا کالیداس گجرانوالیا دے ناں نال ہی جانیاں جاندا اے ۔ اوہناں دا جم پنڈت جےَ دیال دے گھر گجرانوالہ وکھے ہویا۔ پنڈت جےَ دیال مہاراجہ شیر سنگھ دے درباری اہل کار تے پروہت سن۔آپ نے سنت ہری سنگھ جی گجرانوالیا دے اثر تھلے آکے سکھ دھرم قبول کیتا۔ اوہ اپنی رچنا وچ اپنا ناں کالی داس ہی لکھدے ہن تے اسے ناں نال ہی مشہور ہوئے ۔کالی داس نے مڈھلی تعلیم اپنے پیؤ تو حاصل کیتی پھر محلے دی مسیت دے مولوی صاحب تو اردو فارسی پڑھی۔ اس نوں پنجابی بولی تے ہندو شاشتراں دا بہت گوڑہا علم سی۔ اوہناں نے پنجاب دے مشہور لوکاں پورن بھگت،روپ بسنت، راجا رسالو،پرہلاد بھگت وغیرہ دے قصے لکھے ہن۔اوہناں دیاں رچناواں ہن: پورن بھگت، گوپی چند تے راجا بھرتھری ، روپ بسنت، درگا استتی، حقیقت رائے دھرمی، چرکھا نامہ، راجا مریال، بھورا کلی، پرہلاد بھگت، راجا ہریش چند، رامائن، گرُ کیاں ست ساکھیاں، راجا رسالو، سری گرُو مہما تے سلوک اتے جیون مکتی وغیرہ نیں ۔
جم
سودھواسدا دا جم اک ہندُو پروار وچ 13 اکتوبر 1865ء نوں ہویا۔ آپ جی دے پیؤ دا ناں پنڈت جےَ دیال سی اوہ گجرانوالہ دے وسنیک سن۔ اسدا پیؤ پنڈت جےَ دیال مہاراجا شیر سنگھ دے درباری اہل کار تے پرروہت سن۔ آپ جی دے وڈے بھرا گوپی ناتھ وی چنگے ودوان سن۔ ادھ کھڑ امر وچ کالی داس سنت ہری سنگھ جی گجرانوالیا دے پرربھاو تھلے آیا تاں اس نے سکھ دھرم وچ داخلہ کیتا۔ اس دا ناں مان سنگھ رکھیا گیا۔ اس نوں پنڈت مان سنگھ وی کیہا جادا اے۔ اوہ اپنی رچنا وچ اپنا ناں کالی داس ہی لکھدا اے تے اسے ناں نال مشہور ہویاں۔ اس دی 1944ء وچ موت ہوئی۔[۱]
تعلیم اتے صلاحیت
سودھوکالی داس دی صلاحیت نوں اس دی تعلیم نے لشکایا اے۔ کالی داس نے مڈھلی تعلیم اپنے پیؤ جی تو حاصل کیتی پھر محلے دی مسیت دے مولوی صاحب تو اوردو فارسی پڑی۔ اس نوں پنجابی بولی تے ہندو شاشترا دا بہت گوڑا علم سی۔ ہندو شاشترا دے علم دی بنیاد تے اوہ اپنے کسیا وچ یوگ،سنیاس تے دھرم دی چرچہ کئی واری بڑی بریکی نال کردا اے۔ اس نوں ہندو متھیا تے پرانا دا وی کافی علم سی۔
پنڈتائی علم
سودھواس تعلیم دے مرکز مندر،اکھاڑے تے پاٹھشالا ہی سن۔ کالی داس نے ایہناں پربندھا تو چنگی تعلیم حاصل کیتی۔ اس نوں سکھ دھرم دی وی ڈونگھی جانکاری سی۔
لوک کہانیاں
سودھواس نے پنجاب دے مشہور ہیرو،حقیقت رائے،پرن بھگت،رپ بسنت،راجا رسالو،پرہلاد بھگت آدی دے قصے لکھے ہن۔ ایہناں مہاں پرشا دیا کہانیاں لوکا وچ عامَ پرچلت ہن۔ کالی داس نوں ایہناں کہانیاں دی ڈونگھی جانکاری سی۔
قصہ پرمپرا دا مطالعہ
سودھوکالی داس نوں اپنے توں پہلاں لکھے جادیں کسیاں دا پورن علم سی۔ پر اوہ اپنے توں پہلے کساکاراں تو بہتا متاثر نہیں ہویا۔
رچناواں
سودھوکالی داس نے ہندی تے پنجابی وچ کئی رچناواں کیتیا۔[۲]
قصہ کلا
سودھوکالی داس نے پنجابی قصہ کاری وچ پریورتن لیاندا۔اس پریورتن دے تن پکھ ہن[۳]:-
- قصے دے روپ تے اصول وچ پریورتن۔
- قصے دے موضوع تے کتھا-بنیاد وچ پریورتن۔
- قصہ شعری تے بولی دے پدھر وچ پریورتن۔